Procesy psychiczne i emocjonalne:
hierarchia potrzeb wg Maslowa,
psychologiczne mechanizmy
obronne

Łukasz Głowacki

Piramida potrzeb wg Maslowa

Piramida potrzeb wg Maslowa

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne



są automatyczną indywidualną

odpowiedzią na sytuacje wewnętrznego

lub zewnętrznego stresu;



ich działanie jest zasadniczo

automatyczne i dokonuje się bez

świadomego wysiłku, często także poza

świadomością jednostki;



poszczególne osoby wykazują tendencję

do pewnego rodzaju „specjalizacji”,

polegającej na używaniu tych samych

mechanizmów obronnych w podobnych

sytuacjach



mechanizmy obronne są działającymi
automatycznie procesami psychologicznymi,
które chronią jednostkę przed niepokojem i
przed świadomością tak zewnętrznych, jak i
pochodzących z wewnątrz niebezpieczeństw
lub czynników wywołujących stres;



jednostka jest często nieświadoma tych
procesów, gdy one działają;



mechanizmy obronne warunkują reakcję
jednostki na konflikty emocjonalne oraz
wewnętrzne lub zewnętrzne źródła stresu;

Zadaniem mechanizmów obronnych jest

dostarczenie jednostce iluzji, że kontroluje

ona problematyczną sytuację, wtedy gdy

kontrola rzeczywista jest z różnych

względów niemożliwa.

Iluzoryczna kontrola daje ten sam wynik, co

kontrola rzeczywista, to jest zmniejsza

niepokój spowodowany przez stres oraz

przywraca jednostce na nowo równowagę

psychiczną.

Zaburzenia nerwicowe

Zaburzenia nerwicowe

Zachowanie jednostki, która stosuje wiele

mechanizmów obronnych, która nie potrafi

zaakceptować zbyt wielu swoich uczuć i

pragnień, która nie jest w stanie świadomie

się z nimi skomunikować staje się powoli

zaburzone i prowadzi do powstania zaburzeń

nerwicowych. W powstawaniu zaburzeń

nerwicowych zasadniczą rolę odgrywają myśli

i przeżycia zbyt zagrażające dla jednostki,

aby mogła otwarcie skonfrontować się z nimi.

Dojrzałe mechanizmy obronne to

zwykle świadome i mające dużą

wartość „sposoby”

przystosowania się do

rzeczywistości.

Antycypacja – realistyczne przewidywanie,

planowanie przyszłego dyskomfortu

wewnętrznego. Skierowane na cel martwienie

się, jakby oswajanie się z nadchodzącą

sytuacja stresową. Obejmuje również

antycypacyjną żałobę.

Stłumienie – jednostka półświadomie odkłada

na jakiś czas myślenie o niepokojących ją

problemach, pragnieniach, uczuciach lub

doświadczeniach. Mechanizm ten obejmuje

również np. szukanie dobrych stron

niekorzystnych wydarzeń, stoicyzm.

Humor – otwarte wyrażanie swoich uczuć bez

własnego dyskomfortu i przykrego odbioru

przez innych. Humor pozwala konfrontować

się z tym co inaczej byłoby zbyt trudne do

zniesienia. W przeciwieństwie do żartu, nie

powoduje oderwania uwagi od tego, co jest

aktualnym problemem emocjonalnym.

Sublimacja – jednostka realizuje uczucia lub

impulsy potencjalnie groźne poprzez

zachowania zastępcze, łatwiej dostępne i

akceptowane społecznie. Przez co zmniejsza

przykrość związaną z utratą dając

umiarkowaną satysfakcję (np. rozładowanie

agresji w uprawianiu sportu).

Formacja reaktywna – zastępowanie

własnych nieakceptowanych myśli lub uczuć

(np. w stosunku do jakiejś osoby), których nie
jest w stanie zaakceptować (z reguły chodzi o

nastawienia wrogie lub negatywne),

zachowaniem, myślami lub uczuciami skrajnie

przeciwnymi. Na przykład przejawia się to

opieką nad kimś, podczas gdy samemu

potrzebuje opieki, nienawidzenie kogoś, kogo

naprawdę się lubi. (reakcja upozorowana)

Pseudoaltruizm – jednostka poświęca się

zaspokajaniu potrzeb innych osób, jednak bez

czerpania satysfakcji z tego działania,

przeciwnie przeżywa poczucie krzywdy i

wykorzystania ze strony innych ludzi.

(Ja jestem taki dobry a wszyscy inni źli)

Idealizacja – jednostka przypisuje sobie lub

innym wyolbrzymione cechy lub właściwości

pozytywne.

Odczynianie - jednostka stosuje słowa lub

działania symboliczne, których celem jest

zanegowanie, naprawienie lub

zadośćuczynienie za poprzednie

nieakceptowane myśli, uczucia lub działania.

Niedojrzałe mechanizmy obronne

Projekcja - to mylne przypisywanie innym

osobom własnych, nieakceptowanych myśli,

uczuć lub impulsów, które są źródłem

zagrożenia i których nie rozpoznaje się jako

własne. Projekcja obejmuje silne uprzedzenia,

odrzucanie bliskości poprzez nieuzasadnioną

podejrzliwość, nadmierna czujność,

koncentrację na doznawanych

niesprawiedliwościach.

Bierna agresja - to agresja wobec innych

jednak wyrażana niebezpośrednio, bo poprzez

bierność. Fasada pozornej gotowości do

współdziałania, udzielenia pomocy maskuje

ukryty opór lub niechęć. Do zachowań tego

typu zaliczają się choroby, które są bardziej
uciążliwe dla otoczenia niż dla osoby chorej

oraz zachowania głupie lub prowokacyjne,

służące zwróceniu na siebie uwagi.

Acting out – jest to bezładne, nieproduktywne i

często niekontrolowane rozładowywanie

napięcia. Obejmuje zachowania impulsywne i

wybuchy wściekłości, które mają na celu

unikniecie uświadomienia sobie własnych

uczuć. Jednostka wyraża w sposób

niekontrolowany uczucia, pragnienia lub

impulsy, nie przejmując się przy tym

możliwymi negatywnymi konsekwencjami

zarówno na poziomie osobistym, jak i

społecznym. Do zakresu zachowań tego typu

zalicza się również stałe używanie narkotyków,

perwersje i samookaleczenia.

Dysocjacja – to czasowa, ale drastyczna

modyfikacja własnej osoby w celu uniknięcia

emocjonalnego cierpienia. Polega na czasowym

zakłóceniu integracyjnych funkcji świadomości lub

tożsamości; dane uczucie lub impuls, którego

jednostka sobie nie uświadamia, działa w jej życiu

poza jej świadomością. Dysocjacja obejmuje

większość konwersyjnych reakcji histerycznych,

nieuzasadnione poczucie wyższości lub zupełną

obojętność względem czegoś lub kogoś i

krótkotrwałą odmowę spostrzegania

odpowiedzialności za własne działania. W ten

sposób możliwe jest realizowanie

nieakceptowanych dążeń i pragnień.

Racjonalizacja – jednostka wynajduje różnego

rodzaju uspokajające ją lub korzystne dla niej

wyjaśnienia w celu wytłumaczenia własnego

zachowania lub zachowań innych osób;

wyjaśnienia te jednak nie odpowiadają

rzeczywistości. Ukrywanie prawdziwych

motywów własnego zachowania, uczuć służy

zachowaniu dobrego samopoczucia .

Izolacja – oddzielenie myśli od związanych z nimi

uczuć. Powoduje myślenie oderwane od emocji,

wyklucza elementy emocjonalne ze swojej

świadomości. W wyniku tego procesu jednostka

traci kontakt z uczuciami związanymi z danym

wydarzeniem (np. wypadkiem lub innym

wydarzeniem traumatycznym), pozostaje jednak

świadoma elementów poznawczych (np.

pewnych szczegółów opisowych).

Dewaluacja – przypisywanie sobie lub innym

wyolbrzymione cechy lub właściwości

negatywne.

Przemieszczenie – przenoszenie uczuć lub

reakcji na jakiś obiekt zewnętrzny (np. na jakąś

osobę), postrzegany jako mniej groźny,

negatywne uczucia lub agresywne zachowania

skierowane pierwotnie ku innemu obiektowi (np.

ku innej osobie), postrzeganemu jako bardziej

niebezpieczny; jednostka jest w pełni świadoma

swoich uczuć i zachowań, nie jest jednak

świadoma faktu ich przeniesienia z jednego

obiektu na drugi.

Fantazje schizoidalne - charakteryzują się

skłonnością do używania fantazji i pogrążaniu

się w autystyczne wycofanie w celu rozwiązania

konfliktu i uzyskania gratyfikacji. Fantazje

schizoidalne są związane z generalnym

unikaniem intymności oraz ekscentrycznym

sposobem zachowania, mającym na celu

unikanie intymności i odsuniecie od siebie

innych osób. Osoba stosująca fantazje usiłuje

maskować w ten sposób swoje agresywne i

seksualne impulsy względem innych osób.

Zaprzeczanie – jednostka nie rozpoznaje

pewnych aspektów rzeczywistości zewnętrznej

lub własnego doświadczenia, które dla innych

ludzi są ewidentne. Jest to forma obrony

polegająca na negacji wypartego przeżycia. W

przeciwieństwie do wyparcia, zaprzeczenie ma

wpływ na postrzeganie rzeczywistości

zewnętrznej raczej, niż wewnętrznej.

Somatyzacja to psychogenne zaburzenie

czynności narządów wewnętrznych. Jest ona

skutkiem zmiany szczególnych (na ogół

nieświadomych) procesów psychicznych w taki

rodzaj funkcji narządu, który zastępuje procesy

psychiczne i umożliwia ich pośrednia ekspresję.

Wyparcie – to usuwanie niepokojących życzeń,

myśli lub doświadczeń z pola świadomości. Jest

to sposób rozwiązania sprzeczności między

przeżyciami, które zostają usunięte ze

świadomości, zahamowane i wygaszone. Może

objawiać się pozornie irracjonalną naiwnością,

lukami pamięciowymi lub ignorowaniem

informacji płynących z narządów zmysłu.

Jednostka nie jest w stanie przypomnieć sobie

niepokojących ją pragnień, doznań, myśli lub

doświadczeń.

Rozszczepienie – jednostka postrzega samą

siebie lub inne osoby jako całkowicie złe,

bezwartościowe, nienawistne albo jako

całkowicie dobre, wartościowe, kochające i nie

potrafi zintegrować cech pozytywnych i

negatywnych w spójne wyobrażenia.

Ambiwalentne uczucia nie mogą być

doświadczane jednocześnie.

Bibliografia:

-

A. Freud „Ego i mechanizmy obronne” PWN 2004

-

http://psychologia.wieszjak.pl/abc-psychologii/268908,Mech
anizmy-obronne--

co-to-takiego.html

Dziękuję za uwagę 