CZYNNIKI

CZYNNIKI

MUTAGENNE

MUTAGENNE

Mutagenami nazywamy

Mutagenami nazywamy

czynniki indukujące

czynniki indukujące

powstawanie mutacji

powstawanie mutacji

znacznie ponad poziom

znacznie ponad poziom

mutacji spontanicznych.

mutacji spontanicznych.

Niektóre z tych mutacji

Niektóre z tych mutacji

mogą powodować

mogą powodować

transformację

transformację

nowotworową

nowotworową

(kancerogenezę), wady

(kancerogenezę), wady

rozwojowe

rozwojowe

(teratogenezę), lub

(teratogenezę), lub

śmierć komórek (całeo

śmierć komórek (całeo

organizmu).

organizmu).

Czynniki mutagenne

Czynniki mutagenne

podzielono na:

podzielono na:



ENDOGENNE

ENDOGENNE



EGZOGENNE:

EGZOGENNE:

- biologiczne

- biologiczne

- chemiczne

- chemiczne

- fizyczne

- fizyczne

ENDOGENNE:

ENDOGENNE:



depurynacja

depurynacja



depirymidynacja

depirymidynacja



wolne rodniki

wolne rodniki



nieenzymatyczna metylacja

nieenzymatyczna metylacja



błędy replikacji

błędy replikacji

EGZOGENNE:

EGZOGENNE:



Biologiczne:

Biologiczne:

- wirusy DNA, np. wszczepiennego

- wirusy DNA, np. wszczepiennego

zapalenia wątroby typu B i C

zapalenia wątroby typu B i C

- wirusy RNA, np. retrowirusy

- wirusy RNA, np. retrowirusy

Chemiczne:

Chemiczne:

-

kwas azotawy

kwas azotawy

-

hydroksylamina (HA)

hydroksylamina (HA)

-

związki alkilujące (np. sulfonian dietylowy, sulfonian

związki alkilujące (np. sulfonian dietylowy, sulfonian

etylometylowy, iperyt azotowy, diepoksybutan)

etylometylowy, iperyt azotowy, diepoksybutan)

-

analogi zasad azotowych (np. 2-aminopuryna, 5-

analogi zasad azotowych (np. 2-aminopuryna, 5-

bromouracyl)

bromouracyl)

-

barwniki akrydynowe (oranż akrydynowy, proflawina,

barwniki akrydynowe (oranż akrydynowy, proflawina,

akryflawina)

akryflawina)

-

wolne rodniki tlenowe (np. rodnik hydroksylowy)

wolne rodniki tlenowe (np. rodnik hydroksylowy)

-

nadtlenki

nadtlenki

-

policykliczne

policykliczne

Do chemicznych

Do chemicznych

czynników należą także

czynników należą także

niektóre leki:

niektóre leki:

a)

a)

cytostatyki, np.:

cytostatyki, np.:



busulfan

busulfan



cyklofosfamid

cyklofosfamid



aminopteryna

aminopteryna



azatiopryna (Imuran)

azatiopryna (Imuran)



ametopteryna (Methotrexat)

ametopteryna (Methotrexat)



winkrystyna (Oncovin)

winkrystyna (Oncovin)

b)

b)

antybiotyki o właściwościach

antybiotyki o właściwościach

cytostatycznych:

cytostatycznych:



aktynomycyna C i D

aktynomycyna C i D



daunomycyna

daunomycyna

Odrębną grupę mutagenów

Odrębną grupę mutagenów

stanowią związki chemiczne,

stanowią związki chemiczne,

które mogę występować w

które mogę występować w

produktach spożywczych:

produktach spożywczych:



produkty pirolizy aminokwasów

produkty pirolizy aminokwasów



mykotoksyny

mykotoksyny



środki konserwujące, np. azotyn

środki konserwujące, np. azotyn

sodowy

sodowy

Czynniki fizyczne:

Czynniki fizyczne:

Promieniowanie jonizujące:

Promieniowanie jonizujące:

-

promieniowanie X

promieniowanie X

-

promienie alfa, beta i gamma

promienie alfa, beta i gamma

-

promieniowanie kosmiczne

promieniowanie kosmiczne

-

protony i neutrony emitowane przy

protony i neutrony emitowane przy

promieniotwórczym rozpadzie pierwiastków

promieniotwórczym rozpadzie pierwiastków

Promieniowanie niejonizujące:

Promieniowanie niejonizujące:

-

-

promieniowanie ultrafioletowe (UVA i UVB)

promieniowanie ultrafioletowe (UVA i UVB)

Bibliografia:

Bibliografia:

Podstawy genetyki dla studentów

Podstawy genetyki dla studentów

i lekarzy

i lekarzy

, pod red. Gerarda

, pod red. Gerarda

Drewy i Tomasza Ferenca,

Drewy i Tomasza Ferenca,

Wydawnictwo Medyczne Urban &

Wydawnictwo Medyczne Urban &

Partner, Wrocław 2005

Partner, Wrocław 2005