I. JAK BADA SIĘ

I. JAK BADA SIĘ

OSOBOWOŚĆ?

OSOBOWOŚĆ?

Psychologia

Psychologia

osobowości

osobowości

Trzy kierunki badań osobowości

Trzy kierunki badań osobowości

Definicja osobowości

Definicja osobowości

Warsztaty 1a

Warsztaty 1a

Zadanie

Zadanie

: Porównanie trzech tradycji

: Porównanie trzech tradycji

badawczych

badawczych

[+] i [-]

[+] i [-]

KLINICZNA

KLINICZNA

?

?

EKSPERYMANTALNA

EKSPERYMANTALNA

?

?

KORELACYJNA

KORELACYJNA

?

?

Porównanie trzech tradycji badawczych

Porównanie trzech tradycji badawczych

[+] i [-]

[+] i [-]



KLINICZNA

KLINICZNA

+opiera się na całościowym obrazie człowieka – dostrzega b.wiele aspektów

+opiera się na całościowym obrazie człowieka – dostrzega b.wiele aspektów

osobowości

osobowości

+podkreśla rolę warunków naturalnych – zmienności

+podkreśla rolę warunków naturalnych – zmienności

+stara się odpowiedzieć na pytania – jak pomóc/poprawić funkcjonowanie człowieka

+stara się odpowiedzieć na pytania – jak pomóc/poprawić funkcjonowanie człowieka

-subiektywna metoda powoduje ograniczona wartość naukową

-subiektywna metoda powoduje ograniczona wartość naukową

-zbyt mała ilość badanych aby można przenosić wnioski na więcej niż małą gr.

-zbyt mała ilość badanych aby można przenosić wnioski na więcej niż małą gr.

wymagającą pomocy

wymagającą pomocy



EKSPERYMANTALNA

EKSPERYMANTALNA

+rygory nauki powodują duża wartość teoretyczna; możliwość weryfikacji i rozwinięcia

+rygory nauki powodują duża wartość teoretyczna; możliwość weryfikacji i rozwinięcia

+duże grupy badanych – tworzenie ogólnych praw

+duże grupy badanych – tworzenie ogólnych praw

+ustalają związki przyczynowo-skutkowe

+ustalają związki przyczynowo-skutkowe

-koncentracja na małej liczbie aspektów osobowości

-koncentracja na małej liczbie aspektów osobowości

-stwarzają sztuczne warunki – nie zawsze odzwierciedlające rzeczywistość

-stwarzają sztuczne warunki – nie zawsze odzwierciedlające rzeczywistość



KORELACYJNA

KORELACYJNA

+bada bardzo wiele aspektów osobowości zachowując rygory nauki

+bada bardzo wiele aspektów osobowości zachowując rygory nauki

+ustala związki miedzy nimi co pozwala na formułowanie jasnych i weryfikowalnych

+ustala związki miedzy nimi co pozwala na formułowanie jasnych i weryfikowalnych

modeli osobowości

modeli osobowości

-nie wykrywa związków przyczynowo-skutkowych

-nie wykrywa związków przyczynowo-skutkowych

-stosowane narzędzia (samoopis) nie zawsze oddaje rzeczywistą skale natężenia cech

-stosowane narzędzia (samoopis) nie zawsze oddaje rzeczywistą skale natężenia cech

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne w roku 1939

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne w roku 1939

dokonało rozróżnienia dwóch podejść badawczych:

dokonało rozróżnienia dwóch podejść badawczych:

eksperymentalnego i klinicznego

eksperymentalnego i klinicznego

Stanowiło to odpowiedź na konieczność usystematyzowania

Stanowiło to odpowiedź na konieczność usystematyzowania

kierunków metod badawczych i kierunków teoretycznych

kierunków metod badawczych i kierunków teoretycznych

opisujących osobowość człowieka.

opisujących osobowość człowieka.

Koniec XIX i początek XX stulecia to czas obfitujący w

Koniec XIX i początek XX stulecia to czas obfitujący w

największą ilość WAŻNYCH kierunków definiujących

największą ilość WAŻNYCH kierunków definiujących

osobowość.

osobowość.

Większość z nich przetrwała do dnia dzisiejszego. Mimo

Większość z nich przetrwała do dnia dzisiejszego. Mimo

licznych modyfikacji i weryfikacji jakim podlegały mają cały

licznych modyfikacji i weryfikacji jakim podlegały mają cały

czas WIELKI wpływ nie tylko na psychologię ale i na

czas WIELKI wpływ nie tylko na psychologię ale i na

funkcjonowanie społeczne i kulturowe każdego człowieka

funkcjonowanie społeczne i kulturowe każdego człowieka

.

.

Dwa kierunki badania

Dwa kierunki badania

osobowości

osobowości

Rys historyczny

Rys historyczny

I.

I.

Kliniczne badania osobowości

Kliniczne badania osobowości

1. Podstawowe założenie:

1. Podstawowe założenie:

Traktowanie osobowości jako całości (holistyczne podejście). Skupienie

Traktowanie osobowości jako całości (holistyczne podejście). Skupienie

się na jednostce, wnikliwa obserwacja zachowania, skupienie się na

się na jednostce, wnikliwa obserwacja zachowania, skupienie się na

subiektywnych jej przeżyciach, zwracanie uwagi na rolę historii życia

subiektywnych jej przeżyciach, zwracanie uwagi na rolę historii życia

(dzieciństwa).

(dzieciństwa).

Powstałe teorie wynikają w większości z refleksji nad rodzajami

Powstałe teorie wynikają w większości z refleksji nad rodzajami

zaburzeń osobowości i potrzeby znalezienia ich źródła – sposobów

zaburzeń osobowości i potrzeby znalezienia ich źródła – sposobów

leczenia.

leczenia.

2. Najważniejsi przedstawiciele:

2. Najważniejsi przedstawiciele:



Jean Charcot (1825-1893);

Jean Charcot (1825-1893);

Pierre Janet (1859-1947)

Pierre Janet (1859-1947)

Morton Prince (1854-1929)

Morton Prince (1854-1929)

Henry Murray (1883-1988)

Henry Murray (1883-1988)

Zygmunt Freud (1856-1939)

Zygmunt Freud (1856-1939)



Carl Rogers (1902-1987)

Carl Rogers (1902-1987)



George Kelly (1905-1966)

George Kelly (1905-1966)

I.

I.

Kliniczne badania osobowości

Kliniczne badania osobowości

Wybrane kierunki teoretyczne:

Wybrane kierunki teoretyczne:



Henry Murray

Henry Murray

Źródła przyjętego kierunku badawczego i stworzonych narzędzi (TAT:

Źródła przyjętego kierunku badawczego i stworzonych narzędzi (TAT:

Thematic

Thematic

Apperception Test )

Apperception Test )

należy szukać teoriach nieświadomości Freuda, a także

należy szukać teoriach nieświadomości Freuda, a także

rewizji szkoły psychoanalitycznej dokonanej prze Junga.

rewizji szkoły psychoanalitycznej dokonanej prze Junga.

Wykroczenie po za standardowe metody badawcze(!): Badania uwzględniały

Wykroczenie po za standardowe metody badawcze(!): Badania uwzględniały

holistyczne spojrzenie na osobowość [nieświadomość] ale czerpały także (!) z

holistyczne spojrzenie na osobowość [nieświadomość] ale czerpały także (!) z

prostych metod eksperymentalnych [reakcja na frustrację] i danych

prostych metod eksperymentalnych [reakcja na frustrację] i danych

kwestionariuszowych.

kwestionariuszowych.



Carl Rogers (1902-1987)

Carl Rogers (1902-1987)

Oderwanie od dominującego nurtu behawioryzmu na rzecz

Oderwanie od dominującego nurtu behawioryzmu na rzecz

Ruchu Potencjału

Ruchu Potencjału

Ludzkiego.

Ludzkiego.

Próba zdefiniowania Ja – podstawowy element osobowości odpowiedzialny za

Próba zdefiniowania Ja – podstawowy element osobowości odpowiedzialny za

wewnętrzną spójność i kontakt ze światem.

wewnętrzną spójność i kontakt ze światem.

Oddanie w ręce „klienta” – człowieka możliwości do okrywania swoich

Oddanie w ręce „klienta” – człowieka możliwości do okrywania swoich

potencjalności – samookatualizacja.

potencjalności – samookatualizacja.

Podkreślenie roli przeżywania: otwarcie na uczucia swoje i innych.

Podkreślenie roli przeżywania: otwarcie na uczucia swoje i innych.



George Kelly (1905-1966)

George Kelly (1905-1966)

Próba systematyzacji i dostrzeganie poznawczego aspektu osobowości człowieka

Próba systematyzacji i dostrzeganie poznawczego aspektu osobowości człowieka

(spostrzegania, myślenia, atrybucji) zaowocowała teorią

(spostrzegania, myślenia, atrybucji) zaowocowała teorią

konstruktów

konstruktów

osobistych.

osobistych.

Człowiek jako naukowiec budujący ukryte, powiązane teorie o sobie, o innych o

Człowiek jako naukowiec budujący ukryte, powiązane teorie o sobie, o innych o

świecie.

świecie.

Przyczyny zaburzeń; nietrafne konstrukty, niewłaściwie stosowane, stosowanie tych

Przyczyny zaburzeń; nietrafne konstrukty, niewłaściwie stosowane, stosowanie tych

samych konstruktów mimo zmieniającego się otoczenia.

samych konstruktów mimo zmieniającego się otoczenia.

Dwa kierunki badania

Dwa kierunki badania

osobowości

osobowości

Rys historyczny

Rys historyczny

II.

II.

Eksperymentalne podejście do osobowości

Eksperymentalne podejście do osobowości

1. Podstawowe założenie:

1. Podstawowe założenie:

Źródłem budowania wiedzy o osobowości jest gromadzenie informacji

Źródłem budowania wiedzy o osobowości jest gromadzenie informacji

na temat ogólnych praw funkcjonowania psychiki u wszystkich

na temat ogólnych praw funkcjonowania psychiki u wszystkich

ludzi. Badane istoty (ludzie i zwierzęta) dostarczają danych dzięki

ludzi. Badane istoty (ludzie i zwierzęta) dostarczają danych dzięki

inicjowaniu przez badaczy sytuacji „naturalnych”

inicjowaniu przez badaczy sytuacji „naturalnych”

(operacjonalizacja sytuacji z życia codziennego i stosowanie

(operacjonalizacja sytuacji z życia codziennego i stosowanie

procedur badawczych; zmienne zależne / z. niezależne).

procedur badawczych; zmienne zależne / z. niezależne).

Powstałe teorie stanowiły przeciwwagę dla podejścia klinicznego –

Powstałe teorie stanowiły przeciwwagę dla podejścia klinicznego –

podstawę stanowiły obiektywne dane dotyczące dużych grup

podstawę stanowiły obiektywne dane dotyczące dużych grup

organizmów (np gatunku / społeczności).

organizmów (np gatunku / społeczności).

2. Najważniejsi przedstawiciele:

2. Najważniejsi przedstawiciele:



Wilhelm Wundt (1832-1920)

Wilhelm Wundt (1832-1920)



Herman Ebbinghaus (1850-1909)

Herman Ebbinghaus (1850-1909)



John B. Watson (1877-1958)

John B. Watson (1877-1958)



B.F Skinner (1904-1990)

B.F Skinner (1904-1990)

II.

II.

Eksperymentalne podejście do osobowości

Eksperymentalne podejście do osobowości

Wybrane kierunki teoretyczne:

Wybrane kierunki teoretyczne:

Podstawą obydwu kierunków teoretycznych jest założenie iż wszelkie

Podstawą obydwu kierunków teoretycznych jest założenie iż wszelkie

zachowanie jednostki wynika z układu: bodziec – reakcja –

zachowanie jednostki wynika z układu: bodziec – reakcja –

wzomocnienie. Osobowość nie leży więc w centrum

wzomocnienie. Osobowość nie leży więc w centrum

zainteresowania badaczy. Istotą jest założenie o olbrzymim

zainteresowania badaczy. Istotą jest założenie o olbrzymim

wpływie środowiska (konkretnych wpływów-bodźca) na to jak się

wpływie środowiska (konkretnych wpływów-bodźca) na to jak się

zachowujemy – kim jesteśmy.

zachowujemy – kim jesteśmy.



Iwan Pawłow

Iwan Pawłow

Szczególnie ciekawy i ważny kierunek badawczy –

Szczególnie ciekawy i ważny kierunek badawczy –

nerwica

nerwica

eksperymantalna

eksperymantalna

. Bodziec NEGATYWNY skojarzony z obiektem

. Bodziec NEGATYWNY skojarzony z obiektem

neutralnym – bodziec POZYTYWNY skojarzony z obiektem neutralnym.

neutralnym – bodziec POZYTYWNY skojarzony z obiektem neutralnym.

Prezentacja obiektu podobnego do obu obiektów skojarzonych – reakcja

Prezentacja obiektu podobnego do obu obiektów skojarzonych – reakcja

zaburzeń emocjonalnych.

zaburzeń emocjonalnych.



B.F. Skinner

B.F. Skinner

Szczególny wpływ na psychologie kliniczną: interpretacja zaburzeń zachowania

Szczególny wpływ na psychologie kliniczną: interpretacja zaburzeń zachowania

wynikających z nieprawidłowości w procesie uczenia.

wynikających z nieprawidłowości w procesie uczenia.

Leczenie zaburzeń na bazie wykorzystania teorii

Leczenie zaburzeń na bazie wykorzystania teorii

warunkowania sprawczego

warunkowania sprawczego

:

:

modyfikacja wzmocnień w układzie bodziec – reakcja, powoduje korekcje

modyfikacja wzmocnień w układzie bodziec – reakcja, powoduje korekcje

niewłaściwych procesów uczenia.

niewłaściwych procesów uczenia.



Innowacyjne spojrzenie kierunku poznawczego(!)

Innowacyjne spojrzenie kierunku poznawczego(!)

Podstawę hipotez mogą stanowić obserwacje kliniczne ale testowanie hipotez

Podstawę hipotez mogą stanowić obserwacje kliniczne ale testowanie hipotez

musi odbywać się w rygorze badawczym.

musi odbywać się w rygorze badawczym.

Dostrzeganie roli procesów wewnętrznych wykraczających po za proste

Dostrzeganie roli procesów wewnętrznych wykraczających po za proste

schematy behawioralne (np. cele)

schematy behawioralne (np. cele)

Psychologia różnic indywidualnych.

Psychologia różnic indywidualnych.

Korelacyjna metoda badania osobowości.

Korelacyjna metoda badania osobowości.

Rys historyczny

Rys historyczny

Podstawowe założenia.

Podstawowe założenia.

Osobowość człowieka składa się z cech – szerokie spektrum w miarę

Osobowość człowieka składa się z cech – szerokie spektrum w miarę

stałych, charakterystycznych dla jednostki form funkcjonowania

stałych, charakterystycznych dla jednostki form funkcjonowania

(aspekt wew.) i postępowania (aspekt zewnętrzny).

(aspekt wew.) i postępowania (aspekt zewnętrzny).

Stosując procedury badawcze i metody statystyczne można dokonać

Stosując procedury badawcze i metody statystyczne można dokonać

połączenia cech w czynniki (ilość i definicja czynników jest

połączenia cech w czynniki (ilość i definicja czynników jest

charakterystyczna dla każdego kierunku badawczego i jego

charakterystyczna dla każdego kierunku badawczego i jego

przedstawicieli (!)). Stanowią one podstawowy budulec

przedstawicieli (!)). Stanowią one podstawowy budulec

osobowości.

osobowości.

Założenie metody korelacyjnej oparte jest na:

Założenie metody korelacyjnej oparte jest na:



Ustaleniu obiektywnych miar – pomiarze

Ustaleniu obiektywnych miar – pomiarze



Badaniu dużej grupy osób

Badaniu dużej grupy osób



W wersji analizy czynnikowej – izolowaniu z gr. danych elementów

W wersji analizy czynnikowej – izolowaniu z gr. danych elementów

najważniejszych

najważniejszych



Stosowaniu konkretnych metod statystycznych

Stosowaniu konkretnych metod statystycznych



Dokonywania porównań uzyskanych danych pomiędzy grupami

Dokonywania porównań uzyskanych danych pomiędzy grupami

Psychologia różnic indywidualnych.

Psychologia różnic indywidualnych.

Korelacyjna metoda badania osobowości.

Korelacyjna metoda badania osobowości.

Wybrani przedstawiciele:

Wybrani przedstawiciele:

Francis Galton (1822-1911)

Francis Galton (1822-1911)

Nazwany ojcem psychologii różnic indywidualnych. Źródeł zainteresowania

Nazwany ojcem psychologii różnic indywidualnych. Źródeł zainteresowania

różnicami należy szukać w teorii Darwina. Galton jako pierwszy przeniósł

różnicami należy szukać w teorii Darwina. Galton jako pierwszy przeniósł

pojęcie dziedziczenia

pojęcie dziedziczenia

do psychologii i nadał mu badawczy charakter. Jest

do psychologii i nadał mu badawczy charakter. Jest

twórcą pojęcia statystycznego stanowiącego również podstawę do tworzenia

twórcą pojęcia statystycznego stanowiącego również podstawę do tworzenia

kolejnych modeli teoretycznych w tym kierunku–

kolejnych modeli teoretycznych w tym kierunku–

współczynnika korelacji.

współczynnika korelacji.

Charles Spearman (1863-1945)

Charles Spearman (1863-1945)

Prowadził intensywne badania nad możliwościami intelektualnymi człowieka –

Prowadził intensywne badania nad możliwościami intelektualnymi człowieka –

twórca pojęcia

twórca pojęcia

inteligencji ogólnej

inteligencji ogólnej

/ czynnika g. Twórca metody

/ czynnika g. Twórca metody

statystycznej –

statystycznej –

analizy czynnikowej

analizy czynnikowej

– która umożliwiła powstanie co

– która umożliwiła powstanie co

najmniej dwóch klasycznych teorii osobowości: Wielkiej Trójki i Wielkiej

najmniej dwóch klasycznych teorii osobowości: Wielkiej Trójki i Wielkiej

Piątki.

Piątki.

Hans J. Eysenck

Hans J. Eysenck

Twórca teorii osobowości opartej na trzech wymiarach; introwersja-

Twórca teorii osobowości opartej na trzech wymiarach; introwersja-

ekstrawersja / neurotyczność / psychotyczność

ekstrawersja / neurotyczność / psychotyczność

Raymond B. Cattell

Raymond B. Cattell

Twórca teorii opisującej osobowość za pomocą 16 czynników. Stosowana przez

Twórca teorii opisującej osobowość za pomocą 16 czynników. Stosowana przez

niego procedura izolowania czynników opierała się także na badaniach

niego procedura izolowania czynników opierała się także na badaniach

leksyklanych – wybór najczęściej stosowanych określeń osobowości (słowniki

leksyklanych – wybór najczęściej stosowanych określeń osobowości (słowniki

i mowa potoczna).

i mowa potoczna).