SZWECJA

Szwecja, Sverige, Królestwo Szwecji,

Konungariket

Sverige, państwo w Europie

Północnej, we wschodniej

części Półwyspu

Skandynawskiego, nad Morzem Bałtyckim, obejmujące także
wyspy: Gotlandię i Olandię oraz małe wyspy przybrzeżne. Na
zachodzie graniczy z Norwegią, na północnym wschodzie
z Finlandią. Szwecja jest czwartym, pod względem wielkości,
krajem Europy. Poziom życia jest tu wysoki, ludność ma
dostęp do szerokiego systemu opieki społecznej. Kraj ma
jeden z najwyższych na świecie dochodów na jednego
mieszkańca (20 tys. USD). W XX wieku Szwecja zawsze
zachowywała neutralność w stosunku do wydarzeń na
świecie. Terytorium Szwecji można podzielić na dwie części:
zajmujące 2/3 powierzchni kraju zalesione góry i wyżyny na
północy, gdzie występują bogate złoża surowców mineralnych
i południowe niziny zamieszkane przez 4/5 ludności, gdzie
rozwinęło się rolnictwo i skupiona jest większość zakładów
przemysłowych.

PODSTAWOWE INFORMACJE

DANE STATYSTYCZNE

POWIERZCHNIA: 449 964 km kw.;
STOLICA: Sztokholm;
WAŻNIEJSZE MIASTA: Sztokholm (751 tys.), Göteborg

(467 tys.), Malmö (259 tys.), Uppsala (189 tys.),

Linköping (133 tys.), Örebro (124 tys.).

WARUNKI NATURALNE: Północną i środkową część

kraju zajmują Góry Skandynawskie. Na wschodzie

Wyżyna Północno-szwedzka. W środkowej części

nizinny region Svealand z licznymi jeziorami

LUDNOŚĆ: 8,8 mln mieszkańców (1994). Skład etniczny:

Szwedzi (90,8%), Finowie (2,4%), Lapończycy (1,7%).
Średnia długość życia: mężczyźni 74,2 lata, kobiety 80

lat.

RELIGIA: luteranie (88,9%), katolicy (1,7%),

zielonoświątkowcy (1,1%).

SYSTEM POLITYCZNY: Wielopartyjna monarchia

konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem.

PRZEDSTAWICIELE WŁADZY: Szef rządu – Goran

Persson, król - Karol XVI Gustaw.

HISTORIA SZWECJI

Zasiedlona ok. VI tysiąclecia p.n.e. przez plemiona germańskie, m.in.

Swebów (nad jeziorem Melar) i Gotów, które utrzymywały kontakty

handlowe z ziemiami naddunajskimi i Rzymem. W VIII-IX w. wikingowie

szwedzcy, zwani we wschodniej Europie Waregami, organizowali

wyprawy do Bizancjum i Bagdadu przez ziemie ruskie, gdzie założyli

osady warowne i podporządkowali sobie miejscową ludność (odegrali

również ważną rolę w ukształtowaniu się państwowości na Rusi).

W IX-X w. rozpoczął się proces chrystianizacji kraju. W XI w. Olaf

Skötkonung jako pierwszy z władców szwedzkich przyjął chrzest,

a w 1210 Eryk Knutsson został koronowany przez rzymskiego

arcybiskupa.

W 1397 r. książę słupski Eryk Pomorski, w myśl postanowień unii

kalmarskiej, został władcą połączonych królestw Danii, Norwegii

i Szwecji. Uprzywilejowane stanowisko Danii wywołało silną opozycję

w Szwecji i Norwegii (sztokholmska krwawa łaźnia).

Mimo znaczących trudności z utrzymaniem jedności unia kalmarska

przetrwała do czasu wyboru na króla Szwecji Gustawa I Wazy (1523).

Dynastia Wazów utrzymała tron szwedzki do 1720 r. Jej przedstawiciele

panowali także w Polsce - 1587 na tron polski wybrano Zygmunta III,

później jego synów: Władysława IV i Jana II Kazimierza, który

abdykował w 1668 r.

Po II wojnie światowej Szwecja przystąpiła do ONZ,

wprowadziła reformy socjalne, które doprowadziły do
powstania wzorcowego państwa opiekuńczego. W 1959 r.
wzięła udział w utworzeniu Europejskiego Stowarzyszenia
Wolnego Handlu (EFTA). Od 19 IX 1973 głową państwa jest
król Karol XVI Gustaw.

Na początku lat 90. Szwecja odeszła od tradycyjnej

zasady niezaangażowania składając w 1991 wniosek
o przyjęcie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nie
zawierający zastrzeżenia o zachowaniu neutralności.
W wyborach 1991 porażkę poniosła Szwedzka
Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza, która prawie
nieprzerwanie rządziła od 1932, zwyciężyła koalicja
centroprawicowa. W 1994 r. Szwecja podpisała dokument
Partnerstwo dla pokoju. Po referendum (13 XI 1994)
z początkiem 1995 r. przystąpiła do struktur Unii
Europejskiej. Szefem rządu od 21 III 1996 jest Goran Persson.

HISTORIA PO II WOJNIE

ŚWIATOWEJ

WARUNKI NATURALNE

Północną i środkową część kraju zajmują Góry Skandy-
nawskie. Najwyższy szczyt Kebnekaise 2117
m n.p.m. Na wschodzie Wyżyna Północno-szwedzka.
W środko- wej części nizinny region Svealand z licznymi
jeziorami, m.in.: Wener, Wetter, Melar. Klimat
umiarkowany, na południu ciepły, na północy
chłodny, podbiegunowy. Średnia temperatura powietrza
i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu -3°C
i 43 mm, w lipcu 18°C i 61 mm. Główne rzeki: Klar, Ume,
Lule. Lasy iglaste i mieszane (bukowo-dębowo-grabowe
z sosną

i świerkiem) stanowią 57% powierzchni.

W górach roślinność alpejska. Bogaty świat zwierząt
reprezentują m.in.: niedźwiedzie brunatne, rysie,

wilki,

łosie, sarny i renifery oraz liczne gatunki

ptaków i ryb.

SZTOKHOLM

Sztokholm, Stockholm - miasto położone nad Morzem Bałtyckim
i jeziorem Melar. 751 tys. mieszkańców (2000), zespół miejski 1,5
mln mieszkańców (2000r.). Założony w 1250 przez normańskiego
wodza Jarla Birgera. Szybko rozwijał się jako ośrodek handlu
z miastami hanzeatyckimi, głównie z Lubeką. Przywileje nadane

kupcom z Lubeki sprawiły, że w XIII-XV w. w mieście, a także we władzach
miejskich przeważała ludność pochodzenia niemieckiego. Po zwycięstwie
Gustaw I Waza uczynił ze Sztokholmu rezydencję królewską. Od XVII w.
oficjalna stolica Szwecji. W 1634 wraz z portem w Turku (obecnie Finlandia)
otrzymał monopol na handel z zagranicą. W 1710 wyludniony
wskutek epidemii dżumy. W końcowej

fazie wojny północnej

miejsce zawarcia przez Szwe-

cję traktatów pokojowych:

z Hanowerem (1719) i

Prusami (1720). Za panowania Gustawa

III (1771-

1792) stał się głównym ośrodkiem kulturalnym

Szwecji. Centrum kulturalne, naukowe, turystyczne

i ekonomiczne. Uniwersytet (od 1877), szkoły wyż- sze. Siedziba Fundacji
Nobla.

Widok na miasto.

Stare Miasto - w całości położone na

jednej z wysp.

Stacja metra w Sztokholmie.

Rzeźba przedstawiająca Świętego Jerzego

uśmiercającego smoka, Stare Miasto

w Sztokholmie.

Złota Sala, w której odbywają się

bankiety po wręczeniu Nagrody

Nobla.

Ozdobny portyk Muzeum Nordyckiego

w Sztokholmie.

Sztokholm, centrum komunikacyjne.

TEBORG

Göteborg, miasto w południowo-zachodniej Szwecji,

u ujścia rzeki

Göta do cieśniny Kattegat. Stolica

hrabstwa Göteborg och Bohus. 467

tys. mieszkańców

(2000), zespół miejski 720 tys. mieszkańców

(1999).

Drugie co do wielkości i znaczenia miasto w kraju. Miasto

lokowane w 1607 r. jako miasto królewskie. W 1621 r. prawa

miejskie. Posiadał prawo wysyłania trzech posłów do

parlamentu (Riksdagu). Od 1731 siedziba szwedzkiej Kompanii
Wschodnioindyjskiej. Dalszy rozwój przemysłowy i handlowy po
otwarciu Kanału Gotyjskiego (1832), który połączył cieśninę Kattegat
z Menem Bałtyckim, przez jeziora Wener i Wetter).Główny port
handlowy i rybacki. Ważny ośrodek przemysłowo-kulturalny. Zakłady
przemysłu stoczniowego, samochodowego (koncern Volvo), maszy-

nowego, metalowego,

elektrotechnicznego,

precyzyjnego,

metalurgicznego, chemicz-

nego,

petrochemicznego, włókienniczego,

spożywczego, obuwniczego. Węzeł komu-

nikacyjny. Lotnisko. Prom do Danii. Uni-

wersytet. Instytut Oceanograficzny.

MALM

Malmö, miasto w południowej

Szwecji.

Położone na Półwyspie

Skania, nad cieśniną

Sund (Morze

Bałtyckie). 259 tys. mieszkańców

(2000). Założone przez Duńczyków w XII w.

Prawa miejskie 1353. Rozwinęło się w znaczący

ośrodek handlowy po przyłączeniu wraz ze Skanią do

Szwecji w 1660 r. Obecnie jest ważnym portem tranzytowym łączącym
systemy komunikacyjne Szwecji, Danii i Niemiec. Ważny ośrodek
przemysłowo-handlowy i jeden z największych portów morskich kraju.
Silnie rozwinięty przemysł włókienniczy (bawełna), maszynowy
(produkcja maszyn rolniczych),

środków transportu (zakłady taboru kolejo-

wego), gumowy, a także drzewny i spoży-

wczy. Duże znaczenie ma także przemysł

stoczniowy. Ważny węzeł komunikacji kole-

jowej i drogowej. Połączenie promowe z Ko-

penhagą. Port lotniczy o dużym znaczeniu.

GOSPODARKA

Gospodarka oparta na przemyśle, górnictwie i leśnictwie. Wydobywa
się rudy: żelaza (Kiruna), cynku, miedzi,

ołowiu, wolframu, uranu,

srebra, także złoto. Rozwinięta

produkcja energii elektrycznej

(hydroelektrownie). Przemysł elektroniczny, maszynowy, metalowy,
samochodowy, stoczniowy, elektrotechniczny, chemiczny, drzewny,
włókienniczy, spożywczy. Rolnictwo oparte na hodowli bydła, trzody
chlewnej, owiec, reniferów. Użytki rolne stanowią 8% powierzchni
kraju. Rozwinięta turystyka. Dochód narodowy 20 700 USD na
1 mieszkańca (2000). Inflacja: 0,4% (1999). Zadłużenie zagraniczne:
66,5 mld USD (2000). Struktura zatrudnienia: usługi - 68,5%, przemysł
- 28,3%, rolnictwo - 3,2%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie
maszyny i pojazdy mechaniczne (43,1%), produkty gotowe
i półfabrykaty (35,1%), surowce (11,1%) do Niemiec (15%), Wielkiej
Brytanii (10%), USA i Norwegii (8%), importuje się produkty gotowe
i półfabrykaty (40,1%), maszyny i pojazdy mechaniczne (36,1%),
produkty chemiczne (11,1%) z Niemiec (19,1%), USA (9%), Wielkiej
Brytanii (9%). Obroty z zagranicą – eksport: 85 mld USD, import: 67
mld USD (2000).