1

2

Bilingwizm i glottodydaktyka

Psycholingwistyka

15 kwietnia 2008 r.

Agnieszka Mikołajczuk

3

Bibliografia



Kurcz Ida, 1992,

Psychologiczna problematyka dwujęzyczności

, [w:] tejże

Język a psychologia. Warszawa: WSiP, s. 180-230.



Kurcz Ida, 2007, red.,

Psychologiczne aspekty

dwujęzyczności.

Gdańsk: GWP (gł. Wstęp, roz. 7

i 10).



Snow Catherine E., 2005,

Dwujęzyczność i przyswajanie języka drugiego

,

[w:] Gleason Berko Jean, Ratner Nan Bernstein, red., Psycholingwistyka.

Gdańsk: GWP, s. 477-506.



Dryden Gordon, Vos Jeanette, 2003,

Prawdziwa nauka – szybka i zabawna

,

[w:] tychże Rewolucja w uczeniu. Poznań: Zysk i S-ka, s. 298-341.



Wierzbicka Anna, 1990,

Podwójne życie człowieka

dwujęzycznego

, [w:] Miodunka W., red., Język polski w

świecie.

4

Podstawowe pojęcia

Przyswajanie

Uczenie się

języka języka

JĘZYK DRUGI

JĘZYK OBCY

5

Podstawowe pojęcia

DWUJĘZYCZNOŚĆ

Zrównoważona – znajomość obu języków na tym

samym poziomie

Pełna - znajomość obu języków w pełni rozwinięta
Czysta (współrzędna) – odrębne systemy znaczeń dla

słów w każdym z języków i użycie w odmiennych
kontekstach sytuacyjnych (

języki nie pozostają ze sobą w

kontakcie)

Mieszana (złożona i podporządkowana) – słowom z obu

języków odpowiada jeden wspólny system znaczeń
lub jeden język ma dostęp do znaczeń tylko za
pośrednic-twem drugiego

6

Jeden czy dwa słowniki

umysłowe?

-

Różnice skojarzeń

między „ekwiwalentami”

słów w dwóch językach

-

Cena dwujęzyczności

: wolniejsze tempo

przetwarzania informacji czysto językowych

(przypominanie listy słów, rozpoznawanie

wyrazów, czas decyzji leksykalnych)

-

Neurologia

: obszary mózgu sterujące

obydwoma językami, ale też specyficzne dla

każdego oddzielnie

-

Afazje

: możliwość odzyskania mowy w jednym

języku przy utrzymywaniu się afazji w drugim

7

Dwujęzyczność równoczesna

(przed ukończeniem 3. r. ż. przez

dziecko)

Strategie opiekunów

(warunek: stałość

środowiska i regularny rozkład

wzmocnień)

-

Strategia osoby

: jedna osoba- jeden

język, druga osoba – drugi język

-

Strategia miejsca

: dom – jeden język,

szkoła – drugi język

-

Strategia czasu

: np. weekendy – jeden

język, dni powszednie – drugi język

-

Strategia przemienna

: jeden rok – jeden

język, następny rok i zmiana otoczenia –

drugi język

8

Sytuacje społeczne bilingwizmu

o różnych skutkach

SUBMERSJA IMMERSJA

zubożenie

wzbogacenie

intelektualnego rozwoju dziecka

Niski status L1 / zbyt

Wysoki status L1

mało kontaktów z L2 „zanurzenie w L2”
Irlandia, emigranci

Kanada

9

Zalety immersji

Dzieci anglojęzyczne uczone po francusku w

Kanadzie od 6. r. ż. - po ukończeniu 11 r. ż.
lepsze od jedno(anglo)języcznych
rówieśników w testach:
-

słownikowych,

- rozumienia znaczenia pojęć,
- badających wyobraźnię i twórczość

językową.

1
0

Sytuacja dzieci emigrantów

1.

L1

używany tylko w domu, o niższym statusie

2.

L2

– wysoki status, język otoczenia i szkoły

3.

Dziecko i rodzice

uznają opanowanie L2 za główną

wartość (często rezygnując z uczenia L1)

4.

Starsze dzieci

(po 11 r. ż.) – ucząc się w L2 mają już

dobrze opanowany system L1, motywację, uwagę

sprzyjające osiągnięciu biegłości w L2, często jednak

kosztem zacierania się L1

5.

Młodsze dzieci

– narażone na submersję

zubożającą: nie opanowały dobrze L1, co

uniemożliwia im osiągnięcie biegłości w żadnym z

języków (należy zapewnić im najpierw 2-3-letnią

naukę w L1 dla ugruntowania ich wiedzy językowej i

przekroczenia niskiego progu ogólnej sprawności jęz.

wg Cumminsa)

1
1

Czynniki warunkujące szybkość

i skuteczność opanowywania L2

ZDOLNOŚCI +

MOTYWACJA +

DOSTĘP

-

inteligencja

- uwaga DO JĘZYKA

-

zdolności

- filtr afektywny:

- ograniczony

językowe

motywy instrumentalne,

w L1 u emigrantów

(fonologiczne,

motywy integracyjne,

- ograniczony

słownikowe,

postawa solidarności

w L2 na lekcjach

gramatyczne)

lub niechęci wobec

języka obcego

-

temperament

grupy L2 i własnej

i osobowość

(dojrzałość emocjonalna, pewność siebie, odpowiedzialność,

ekstrawersja jako cechy sprzyjające nauce)

1
2

Najlepszy wiek do nauki

języka

Różne koncepcje:

-

Wczesne dzieciństwo

: najlepiej

opanowuje się system fonologiczny (brak

obcego akcentu i kostnienia struktur)

-

Starsze

dzieci, młodzież, dorośli

: większa

motywacja, kontrola i uwaga, różne

techniki uczenia się

starsi uczą się

szybciej niż młodsi

1
3

Ile czasu należy poświęcić na

naukę języka obcego?

Minimum 2-4 lata: systematyczna nauka szkolna

Etap immersji

Dzieci – dopiero po 10-12 latach osiągają biegłość w L1

– gdy nauka L2 zaczyna się później – trwa to do

7

lat (u niektórych szybciej, nawet po 2-3 latach)

Wg psycholingwistów – nauka L2 trwa całe życie, ulega

spowolnieniu, gdy zmniejsza się liczba nowych

konstrukcji napotykanych przez uczącego się

1
4

Warunki sprzyjające

przyswajaniu L2

-

Dobrze dobrany

program

nauczania

-

Nauczyciel –

native speaker

-

Wielość okazji do używania L2

w praktyce

-

Tematy

interesujące

ucznia

-

Autentyczny dialog

ucznia i nauczyciela

-

Pozytywne nastawienie

do siebie uczestników

rozmowy

-

Umiejętne manipulowanie

wskaźnikami

językowymi będącymi w konflikcie

-

Równość społeczna

między członkami grupy

uczącej się L2 a rodzimymi jego użytkownikami

-

Wzajemny szacunek i

osobisty

charakter kontaktów

między uczącymi się i rodzimymi użytkownikami L2

1
5

Cechy dobrego ucznia



Pracowitość



Wysoka motywacja



Zdolności językowe



Otwartość, rozmowność i śmiałość



Brak lęku przed popełnianiem błędów



Umiejętność dokonywania analiz
metajęzykowych



Ciekawość wobec innych kultur i
tożsamości społecznych