„Jakie problemy psychologiczne
może rodzić dwujęzyczność?”
w „Psychologiczne aspekty
dwujęzyczności” Idy Kurcz

Wstęp

Funkcje języka:
Reprezentatywna i komunikacyjna

Kompetencja językowa (Chomsky)-

zdolność człowieka do rozumienia i

tworzenia zdań w jakimś języku

Kompetencja komunikacyjna (Hymes)-

zdolność posługiwania się językiem

odpowiednio do słuchacza i sytuacji

Chomsky –

Gramatyka

uniwersalna

Gramatyka uniwersalna -UG- biologiczne

uwarunkowania kompetencji językowej,
w którą wyposażony jest gatunek homo
sapiens i która stanowi podstawę
wszystkich naturalnych języków świata.

(ogólne reguły gramatyczne wspólne

wszystkim językom i wrodzone
umysłowi ludzkiemu).

Gramatyka uniwersalna



Rekursywność



Algebraiczność



Modułowość

Teoria umysłu (TU)

Teoria umysłu- „…stwierdzić, że ktoś

ma Teorię Umysłu, znaczy, że
osobnik ten przypisuje sobie i
innym stany umysłowe…”

(Psychologia rozwojowa: małe dzieci:

test fałszywych przekonań; dorośli
laicy: naiwna fizyka, naiwna
psychologia)

Schemat wiedzy językowej

Podłoże

biologiczne

Uwarunkowania

społeczne

Funkcje

Zaburzeni

a

Kompetencja

językowa

UG

Wiedza

metajęzykowa

Reprezentatyw

na

SLI

Kompetencja

komunikacyjn

a

TU

Wiedza

metapragmatyc

zna

Komunikacyjna

Autyzm

Dwujęzyczność

Dwujęzyczność- posługiwanie się dwoma

językami

Dwujęzyczność zrównoważona- stopień

kompetencji w obu językach jest taki sam.

Dwujęzyczność pełna- kompetencje językowa i

komunikacyjna są rozwinięte w obu językach
zarówno w mowie, jak i piśmie.

Relacje między posiadanymi
językami – Uriel Weinreich (1953)

terminologia współczesna



Dwujęzyczność współrzędna
(czysta) –L1 i L2 → Zn1 i Zn2



Dwujęzyczność złożona
(mieszana)-
L1 i L2 → Zn1-2



Dwujęzyczność podporządkowana-
L2 → L1 → Zn

Interjęzyk



Interjęzyk (

ang.

interlanguage) – język

mieszany



termin określający język, jakim
posługują się uczący się języka obcego,
którzy nie opanowali jeszcze w pełni
tego języka. Interjęzyk posiada pewne
cechy języka obcego (np. użycie present
simple), ale nie posiada innych (np.
użycie okresów warunkowych).

Przyswajanie a uczenie się
L2



Przyswajanie

(acquistition, nabywanie, akwizycja)-

dokonuje się w sposób naturalny,

automatycznie i samorzutnie u małego

dziecka; nabywanie wiedzy utajonej,

opiera się na zadatkach bilogicznych.



Uczenie się

(learning)-

wymaga wysiłku,

motywacji, sprzyjają mu określone

zdolności; nabywanie wiedzy

metajęzykowej i metapragmatycznej.

Psycholingwistyczne
metody badania
dwujęzyczności



Porównywanie przyswajania, uczenia
się i posługiwania się językiem w
odniesieniu do dwóch różnych języków.



Badania te koncentrują się na:
-składni z morfologią
-słownictwie (leksyce)
- fonologii z prozodią

Metody badania składni
oraz budowania i
rozumienia tekstu



Tłumaczenie z L1 na L2 i odwrotnie



Ocena przez badanego poprawności
gramatycznej zdań w L2



Tworzenie historyjek w L2 lub
interpretacja historyjek, prowadzenie
dialogów w L2.

Metody badania
słownictwa



Decyzje leksykalne



Nazywanie w L2 pokazywanych
przedmiotów lub scen



Dyferencjał semantyczny Osgooda



Metody skojarzeniowe

Metody badania składnika
fonologicznego



Sprawdzenie czy badany w swej
percepcji i produkcji dźwięków
danego języka stosuje się do
przyjętej w tym języku
charakterystyki fonetycznej jego
poszczególnych fonemów
(„obcy akcent”)

Dwujęzyczność u dzieci

Rodzaje



Dwujęzyczność równoczesna- L2
został wprowadzony przez trzecim
rokiem życia



Dwujęzyczność sukcesywna- L2
został wprowadzony po trzecim
roku życia

Strategie nauczania L2



Strategia osoby- jedna osoba (np. matka)

mówi do dziecka tylko w L1, a druga (np.

ojciec) tylko w L2.



Strategia miejsca- jeden język w domu

(L1), inny (L2) w szkole.



Strategia czasu- w pewnych porach dnia

lub w pewnych dniach wszyscy z otoczenia

dziecka mówią w L1, a w innych w L2.



Strategia przemienna- podobna do

strategii czasu, ale okresy mówienia w L1 lub

L2 są dłuższe, np. rok.

Okres krytyczny



Okres, w którym dziecko jest w stanie
przyswoić i opanować język



Czas: od pierwszego roku życia do
okresu pokwitania



Konkluzja: „im wcześniej, tym lepiej”



W badaniach: wiek rozpoczęcia nauki-
ponad 50% wariancji

Submersja



Dotyczy dzieci



Dwujęzyczność zubażająca
(subtraktywna)



Wchłonięcie. L2 wchłania, przysłania L1.



Zachodzi, gdy dziecko w szkole zapoznaje
się z L2, uczone jest tylko w tym języku i
tylko nim się posługuje, a w efekcie
zatraca L1.

Immersja



Dotyczy dzieci



Dwujęzyczność wzbogacająca (addytywna)



Zanurzenie dziecka w nowym dla niego L2



Polega na tym, że pierwsze lata nauki

odbywają się wyłączenie w L2, następnie

przechodzi się do nauki w obu językach

(jedne przedmioty w L1, inne w L2, potem

zamiana)

Warunki „nieprzejścia”
immersji w submersję:



Znajomość L1 wyniesiona z domu, L1
językiem większości, wysoki prestiż
społeczny



Nauczyciele i szkoła podtrzymują
prestiż



Dziecko ceni swój L1



Dziecko, szkoła i rodzice zainteresowani
nabyciem przez dziecko L2

Dwujęzyczność u
dorosłych



Funkcjonowanie językowe dorosłych
dwujęzycznych



Uczenie się przez dorosłych nowego
języka

Zdolności językowe



Pamięć mechaniczna słuchowa



Pamięć mechaniczna wzrokowa



Zdolność rozróżniania głosek



Zdolność artykulacyjna



Zdolność kojarzenia dźwięku z symbolem



Zdolność naśladowania intonacji, rytmu i melodii

zdania



Łatwość nazywania



Płynność myślowa



Płynność słowna



Zdolność do analizy językowej



Łatwość wypowiedzi



Zdolność ustnego wypowiadania się

Motywacja



Motywacja instrumentalna- nauka L2
stanowi narzędzie do zdobycia
określonej wiedzy, pracy lub zawodu.



Motywacja integracyjna- celem nauki
L2 jest poznanie ludzi posługujących
się L2 i ich kultury

Transfer



Przenoszenie się nawyków nabytych
przy opanowaniu L1 na opanowanie
L2.



Transfer pozytywny



Transfer negatywny

Koncepcja analizy
kontrastywnej- Robert Lado
1957



Przed rozpoczęciem nauki języka
należy sporządzić zestaw
konstrukcji odpowiadających sobie
w L1 i L2, czyli zgodności i różnic

Analiza kontrastywna

Zgodność

L1-x

L2-x

Rozszczepien

ie

L1-x

L2-x,y

Fuzja

L1-x,y

L2-x

Nowa forma

L1-0

L2-x

Brak

L1-x

L2-0

Dwujęzyczny umysł



Otto Jesperson (1922): człowiek ma
ograniczoną pulę zdolności intelektualnych,
więc dwujęzyczność zubaża



Ellen Bialystok: dwujęzyczność ma pozytywny
wpływ: hamowanie nieodpowiednich reakcji,
ignorowanie zbędnych informacji



E.B.(2007)- dwujęzyczność opóźnia
pojawienie się symptomów demencji u
starszych ludzi (o 4 lata)

Modele dwujęzycznego
umysłu



BIMOLA (Bilingual Model of Lexical
Access) – Francois Grosjean, 1997



SAS (supervisory atttentional
system) – David Green, 1998

Badania z
neuroobrazowania
„dwujęzycznego mózgu”



Kim, 1997: Zdania jako bodźce w L1 i
L2 → aktywność w różnych obszarach
mózgu



Che, 1999: Słowa jako bodźce z L1 i L2
→ aktywność w tych samych obszarach
mózgu

Afazja u osób
dwujęzycznych

(David Green,

2005)



Afazja równoczesna w obu
językach



Afazja tylko w jednym języku



Afazja mieszana

Problemy społeczne



Równoprawność języków w krajach
dwu- lub wielojęzycznych



Jeden język urzędowy w krajach
wielojęzycznych



Polityka asymilacyjna lub
wielokulturowa