Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

w okresie niemowlęcym

w okresie niemowlęcym

„

„

Skłonność do tworzenia silnych

Skłonność do tworzenia silnych

emocjonalnie więzi

emocjonalnie więzi

międzyludzkich jest

międzyludzkich jest

podstawowym składnikiem natury

podstawowym składnikiem natury

ludzkiej, a w pierwotnej formie

ludzkiej, a w pierwotnej formie

można ją zauważyć już u

można ją zauważyć już u

noworodka”

noworodka”

John Bowlby

John Bowlby

TEORIA PRZYWIĄZANIA

TEORIA PRZYWIĄZANIA

Więź uczuciowa

- jest stosunkowo

trwałym związkiem , w którym partner

jest ważny ze względu na to, że jest

jednostką niepowtarzalną

i niezastąpioną. Charakteryzuje się

pragnieniem pozostawania w bliskości z

partnerem.

Przywiązanie

- specyficzne uczucie

dające poczucie wrażenie

bezpieczeństwa i komfortu płynące

z obecności drugiej osoby.

W myśl tych pojęć więź dziecka z

dorosłym jest przywiązaniem zaś

dorosłego z dzieckiem przywiązaniem już

nie jest.

Stany

wewnętr

zne

(trwałe)

Zachowania przywiązaniowe

-

wszelkie zachowania

umożliwiające zachowanie

W bliskości kogoś do kogo

jesteśmy przywiązani.

np.

Uśmiech, dotyk, wołanie, płacz

potrzeb

a

otuchy,

wsparci

a

Małe dziecko nie mal ciągle jest w takiej

potrzebie, więc często ujawnia takie

zachowania.

Więzi łączące rodziców z dziećmi

Więzi łączące rodziców z dziećmi

Pierwsze więzi

Dla większości matek ani wczesny, ani też wydłużony

kontakt nie wydaje się raczej niezbędnym czynnikiem

warunkującym tworzenie się silnych więzi

emocjonalnych.

Rozwój synchronii

We wzmacnianiu więzi istotny jest właśnie proces

zwany przez psychologów s y n c h r o n i ą.

Jest to wzajemna stymulacja rozwoju przez rodziców i

dziecko.

Za pomocą płaczu i uśmiechu dziecko sygnalizuje

swoje potrzeby; tuleniem i uciszeniem reaguję na

objęcia rodziców.

Rodzice zaś podnoszą dziecko gdy płacze,

odpowiadają uśmiechem na uśmiech dziecka,od razu

reagują na potrzeby głodu bądź inne niezaspokojone

potrzeby dziecka.

Na całym świcie rodzice używają mówiąc do dziecka

specyficznego wysokiego i melodyjnego tonu.

Przywiązanie dziecka do rodziców

Przywiązanie dziecka do rodziców, podobnie jak

rodziców do dziecka rodzi się stopniowo.

Bowlby wyróżnił trzy fazy:

FAZA 1 Niesprecyzowane

FAZA 1 Niesprecyzowane

ustosunkowanie

ustosunkowanie

i sygnalizacja

i sygnalizacja

Dziecko przychodzi na świat ze zestawem

zachowań, które zostały określone mianem

zachowań „wywołujących bliskość”

.

Według Ainsworth na tym etapie gesty

przywiązania nie są kierowane do

konkretnej osoby a raczej są „wysyłane w

eter”.

FAZA 2. Skupienie na jednej lub

FAZA 2. Skupienie na jednej lub

większej liczbie osób

większej liczbie osób

W około 3 miesiącu życia co raz

częściej uśmiecha się do osób które się

nim zajmują, a mniej ochoczo do osób

których nie zna. Jednak nie jest to

jeszcze pełne przywiązanie, dziecko nie

niepokoi się zbytnio oddaleniem

rodziców, a obecność obcych ludzi nie

budzi u niego niepokoju.

FAZA 3. Zachowanie oparte na

FAZA 3. Zachowanie oparte na

bezpiecznej bazie

bezpiecznej bazie

Zdaniem Bolwbiego szczere

przywiązanie pojawia się u dziecko w

około 6 miesiącu życia, Zmienia się

sygnał zachowań dziecka- dziecko

które już raczkuje nie tylko

sygnalizuje „chodź do mnie” ale też

„poszukuje bliskości”

Obserwujemy też wtedy, że

najważniejsza osoba staje się

bezpieczną bazą.

Nie wszystkie niemowlęta w tym etapie

przywiązują się tylko do jednej osoby,

bezpieczną bazę mogą stanowić również

tatuś, babcia, niania

Dziesięciomiesięczne dziecko jest już w

stanie odróżniać wyrazy i twarzy i na tej

postawie kierować własnymi

zachowaniami.

Dziecko w okresie od 12 do 16 miesiąca

życia zaczyna wykazywać lęk przed

obcymi, który pojawia się jako pierwszy

oraz separacją, który z kolei można

zaobserwować dłużej.

Przywiązanie do matki i ojca

W wieku od 7 do 8 miesiąca pojawia

się silne przywiązanie i na ogół

dziecko wybierze matkę lub ojca, a nie

kogoś obcego.

Pomiędzy 8 a 24 miesiącem dziecko

częściej zwraca się w stronę matki niż

ojca.

Z punktu widzenie logiki, siła

przywiązanie dziecka do ojca jest

wprost proporcjonalne do czasu jaki

on z nim spędza.

Zróżnicowanie jakości dziecięcego

przywiązania

Dzieci tworzą różne wewnętrzne modele

operacyjne związków z rodzicami i innymi

ważnymi osobami. Model ten zawiera takie

elementy jak:

Przekonanie dziecka o tym, że obiekt

przywiązania będzie dla niego dostępny i
niezawodny

Oczekiwania co do siły uczucia
Poczucie pewności, że dana osoba naprawdę

jest bezpieczną bazą co do jego
poszukiwań



Model ten wykształca się około 1 roku życia

a przez następne cztery, pięć lat

dokształcany.



Dziecko w wieku pięciu lat posiada już

wewnętrzny model matki, siebie i model

związków.



Stają się one podstawą do kształtowania i

objaśniania doświadczeń i będą miały wpływ

na pamięć



i koncentrację.



Tzn. Okazane ciepło będzie dla jednego

dziecka wystarczające, a dla innego może

być niejasne i może wprowadzić zamęt.

Długotrwałe konsekwencje przywiązania

bezpiecznego i pozabezpieczanego

System klasyfikacji Ainsworth okazał się

wielce pomocny w przewidywaniu

nadzwyczaj szerokiej gamy innych

zachowań dzieci, widocznych zarówno

w późniejszym dzieciństwie jak i w okresie

dojrzewania.

Dziesiątki badań wykazały, że dzieci uznane

za bezpiecznie przywiązane do matek w

dzieciństwie są później bardziej

towarzyskie, bardziej pozytywnie

nastawione do swoich przyjaciół i

rodzeństwa, mniej kurczowo i są mniej

zależne od nauczycieli, są mniej agresywne

i kłótliwe, bardziej empatyczne i bardziej

dojrzałe emocjonalnie.

Stabilność klasyfikacji

przywiązania

Gdy środowisko rodzinne i warunki

życiowe są dość stabilne, to również

bezpieczeństwo

i jego brak w przywiązaniu pozostaje

niezmienne przez wiele lat. Jeśli zaś

w otoczeniu dziecka zachodzą

poważne zmiany wówczas pewność

przywiązania również ulegnie

zmianie, dziecko zyskuje lub traci.

„Ja” dziecięce i temperament

1 rok życia

- w dziecku rozwija się poczucie

własnego ja, na które składa się poczucie własnej

odrębności i zrozumienie słabości własnej osoby- „ja”

subiektywne

2 rok życia

- świadomość siebie w roli przedmiotu w

świecie- „ja” obiektywne (umieszczanie siebie w

różnych kategoriach tym płciowych).

Wiadomo, że nie sam temperament określa

osobowość. Niebagatelną role odgrywają dziecięce

doświadczenia.

W większości przypadków wzajemnego

oddziaływania temperamentu i otoczenia dochodzi

do wzmocnienia wrodzonych cech.

Tzn. bardzo aktywne dzieci będą poszukiwać

kontaktu z innymi.

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

w wieku od 2 do 6

w wieku od 2 do 6

lat

lat

Perspektywa Hartupa

Perspektywa Hartupa

Twierdził on, że każde dziecko musi doświadczyć

dwóch różnych rodzajów związków: pionowych i

poziomych.

Pionowe

- zakładają istnienie

silnego przywiązania do kogoś

o większym potencjale

społecznym lub wiedzy, jak np.

rodzice bądź nauczyciele. Taki

związek ma raczej charakter

jedno- niż dwustronny.

Zachowania obu partnerów

wobec siebie nie są taki same.

Poziome

- są związkami

obustronnymi równorzędnym.

Partnerzy mają taki sam

potencjał społeczny np.

przyjaciele w jednym wieku

Dają poczucie

bezpieczeńst

wa,

szlifują

umiejętności

społeczne

Uczą

rywalizacji a

także

współdziała

nia

Związki z rodzicami

Przywiązanie

Dzieci w wieku 2, 3 lat są na tyle rozwinięte

poznawczo, że mimo silnego przywiązania

rozumieją, że np. mama musi na chwile

gdzieś wyjść i nie czują się w związku

z tym opuszczone. Oczywiście trzylatki nadal

poszukują bliskości rodzica- nadal chcą

siedzieć u mamusi na kolanach

Około czwartego roku życia mamy do

czynienia z jeszcze większą zmianą, ponieważ

przywiązanie ulega zmianie jakościowej. Tak

samo jak pierwsze przywiązanie wymaga od

dziecka, by zrozumiało że mama nadal

istnieje choć znika z pola widzenia, tak teraz

musi zrozumieć, że związek istnieje mimo iż

rodzice są daleko.

Podporządkowanie i bunt

Niezależność dwulatka często doprowadza do

sytuacji, że chce ono czego innego niż chcą

rodzice. Częściej stosują się do próśb

mających na uwadze ich bezpieczeństwo- jak

„nie dotykaj gorące!”

„nie dotykaj gorące!”, rzadziej do próśb o

przełożenie jakiejś czynności na później-

„zaraz mi powiesz, teraz rozmawiam przez

„zaraz mi powiesz, teraz rozmawiam przez

telefon”

telefon”,

lub wynikających z troski o siebie-

prośba o umycie rąk. Jednak

ogólnie rzecz biorąc dzieci

w tym wieku na wiele

zgadzają się.

Związki z rówieśnikami

Związki z rówieśnikami

W wieku około trzech lub czterech lat zaczynają

preferować zabawy z rówieśnikami i bawią się z

nimi w sposób bardziej wspólny i

skoordynowany. Razem bawią się w

piaskownicy, tworzą fantazje.

Zmiany w formie i częstotliwości

Zmiany w formie i częstotliwości

napadów agresji

napadów agresji

u dzieci w wieku od 4 do 8 lat

u dzieci w wieku od 4 do 8 lat

Wiek 2 do 4

lat

Wiek 4 do 8 lat

Agresja

fizyczna

w szczytowym

w szczytowym

nasileniu

nasileniu

zanika

zanika

Agresja

werbalna

Stosunkowo

Stosunkowo

rzadka, wzrasta

rzadka, wzrasta

wraz z poprawa

wraz z poprawa

umiejętności

umiejętności

językowych

językowych

Dominująca forma

Dominująca forma

agresji

agresji

Cel agresji

instrumentalna

instrumentalna

wroga

wroga

Okazja do

agresji

Reakcja na

Reakcja na

konflikt z

konflikt z

rodzicami

rodzicami

Reakcja na konflikt z

Reakcja na konflikt z

rówieśnikami

rówieśnikami

Różnice płciowe

Różnice płciowe

w stosunkach

w stosunkach

towarzyskich

towarzyskich

Różnice w przyjaźni

przedszkolaków

i wzajemnych

stosunków

rówieśników polegają

nie tylko na

segregacji płciowej.

Wzajemne

oddziaływanie dwóch

chłopców różni się od

współdziałania dwóch

dziewczynek.

Dziewczynki- styl wspomagający-

wspieranie partnera, wyraz aprobaty,

popieranie jego pomysłów

Dziewczynki raczej pytają i wyrażają prośby

Chłopcy- związki o charakterze

zawężonym lub ograniczonym- sprzeczki,

wtrącanie się, przechwalanie

Chłopcy żądają i używają zdań

rozkazujących

Przedszkolak nadal definiuje siebie, wykorzystując całe

zbiory obiektywnych wymiarów, lecz

nie posiada jeszcze

całościowego poczucia

własnej wartości.

Dzieci w wieku przedszkolnym

czynią wielkie postępy

w samokontroli, w miarę

tego jak rodzice stopniowo

przenoszą zadanie kontroli

na dziecko.

Dzieci różnią się również

istotnie pod względem zachowań społecznych i

osobowości. Temperament także odgrywa tutaj pewną

rolę. Dzieci o trudniejszym temperamencie częściej

miewają później problemy z zachowaniem.

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

dziecka w wieku od

dziecka w wieku od

6 do 12 lat.

6 do 12 lat.

Pojęcie przyjaźni

Dzieci w wieku przedszkolnym pojmują

przyjaźń jako wspólne zabawy i

obdarowywanie się zabawkami.

Natomiast w wieku szkolnym z przyjaźnią

wiążą się wzajemne zaufanie i pomoc.

Zależność między procesami poznawczymi

a zachowaniem społecznym

- dziecko potrafi już zignorować pozorność.

Widzi nie tylko sam wygląd zewnętrzny

drugiej osoby, ale potrafi zinterpretować już

własne i cudze zachowania.

- dziecko potrafi już patrzeć z czyjejś

perspektywy- nie tylko „wiem, że wiesz” ale

„wiem, że ty wiesz, że ja wiem”

Związek z rodzicami

Związek z rodzicami nie jest już tak

jawnie czuły, obserwujemy już coraz

mniej zachowań przywiązaniowych,

chociaż jego siła nie słabnie

Związki z rówieśnikami

Zabawa nadal jest główną podstawą

związków z rówieśnikami w okresie

szkolnym. Ponadto dzieci w tym wieku

określają grupy kolegów raczej ze

względu na wspólnie wykonywane

czynności niż wspólne wartości i poglądy.

Segregacja płciowa

Chłopcy bawią się z chłopcami, a

dziewczynki z dziewczynkami. Każda z tych

grup na swoim terenie i na swój sposób.

Jednak raz na jakiś czas dochodzi do

„pogwałcenia granic” jak np: w zabawie w

berka.

Przyjaźń

Dzieci w wieku szkolnym więcej czasu spędzają z

przyjaciółmi niż przedszkolaki i stopniowo

powiększa się grupa przyjaciół

Dziewczyny- związki intensywne- łączą się w

mniejsze grupy, są mniej otwarte na przyjmowanie

nowych osób, bawią się na mniejszych

przestrzeniach

.

Chłopcy- związki ekstensywne- łączą się w

większe grupy, chętnie przyjmuja nowych

członków do grupy, bawią się na większych

przestrzeniach- dwór

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

w okresie

w okresie

dorastania

dorastania

Związki z rodzicami

Nastolatki w relacjach z rodzicami mają

do wykonania dwa, z pozoru sprzeczne ze

sobą, zadania: uniezależnić się od nich, a

jednocześnie zachować poczucie związku

z nimi.

Stosunki między rodzicami i nastolatkami

na początku tego okresu ulegają

zaostrzeniu. Ma to prawdopodobnie

związek ze zmianami fizycznym

spowodowanymi dojrzewaniem

płciowym. Jednak łączące je przywiązanie

dalej jest silne,

Co raz ważniejsze stają się relacje z rówieśnikami

zarówno pod względem ilościowym jak i

jakościowym.

W tym czasie powstają dwa rodzaje grup większe

zwane „paczkami” i mniejsze „klikami”.

Uległość wobec nacisków ze strony grupy

najwyższy stopień osiąga w wieku trzynastu i

czternastu lat lecz naciski te zwykle nie

nakłaniają do złego postępowania. W trakcie

dojrzewania często dochodzi też zwłaszcza u

chłopców do popełniania czynów przestępczych.

Depresja w okresie dojrzewania często pogłębia

się

i występuje znacznie częściej u dziewcząt niż u

chłopców.

Spadek zainteresowań aktywnością

grupy

i tendencja do preferowania

samotności. Postawa dzieci w

stosunku do życia jest

„anty”

„anty”-

dziecko wyraża sprzeciw wobec

niektórych cech społecznych

wykształconych w latach

dzieciństwa. Rozwój społeczny

zostaje przerwany a nawet obniża się

często nagle w stosunku do punktu,

w którym dzieci zdawały się być

blisko poziomu właściwego

dorosłości.

Przejawy antyspołeczne występują :

* u dziewcząt w okresie między 12-13r.ż.

* u chłopców w okresie między 13-14r.ż.

Po osiągnięciu punktu szczytowego zwykle następuje

szybko spadek zachowań antyspołecznych.

Gdy najgorsza faza negacji minie, wraz z nastaniem

dojrzałości płciowej, młodzież znowu zaczyna

wspinać się w górę, aby zasłużyć na społeczną

akceptację w grupach rówieśników zarówno jednej

jak i drugiej płci.

Przyczyny zachowania

antyspołecznego:

1.

1. Zmiany fizyczne i hormonalne

powodują nadmierną troskę o siebie i

niepokój

2.

2. Czynniki środowiskowe – po

beztroskich latach dzieciństwa nagłe

nakładanie na dzieci zadań i

obowiązków w związku z ich już

upodobnieniem się sylwetką do osób

dorosłych, może wywołać w dziecku

oburzenie i poczucie krzywdy

Charakterystyczne postawy i zachowania w okresie

Charakterystyczne postawy i zachowania w okresie

dojrzewania :

dojrzewania :

* dzieci dojrzewające płciowo mają czasami antagonistyczną

postawę wobec każdego, są rozgoryczone, z zaciśniętymi

pięściami szyderczym uśmiechem

* są bardziej agresywne niż w wieku przedszkolnym,

wywołują bójki, krytykują dorosłych, spierają się z nimi

* dzieci dojrzewające seksualnie wykłócają się o najbardziej

błahe sprawy. Dochodzi do zerwania wielu długotrwałych

przyjaźni

* wg opinii dzieci w wieku dojrzewania wszelka aktywność

społeczna „nudzi” szczególnie wizyty rodzinne i uroczystości

świąteczne

* spędzają wiele czasu w samotności na marzeniach na

jawie, w których grają role męczenników, myślą o problemach

seksualnych, badają narządy płciowe, uprawiają masturbację

* dzieci dojrzewające odrzucają celowo komunikowanie się

z innymi zbywając pytających odpowiedziami „ nie wiem” „ nie

pamiętam”

* dzieci dojrzewające są często nieśmiałe w obecności ludzi –

niekoniecznie obcych, w obawie, że zostanie ocenione ich

zachowanie i ciało

Funkcje grupy rówieśniczej:

Funkcje grupy rówieśniczej:

1. Zastępowanie rodziny- w grupie czuje się

1. Zastępowanie rodziny- w grupie czuje się

bezpiecznie i ma określony status

bezpiecznie i ma określony status

2. Stabilizacja osobowości w okresie nagłych zmian

2. Stabilizacja osobowości w okresie nagłych zmian

3. Wzbudzanie poczucia własnej wartości

3. Wzbudzanie poczucia własnej wartości

4. Określanie standardów zachowania

4. Określanie standardów zachowania

5. Zapewnienie bezpieczeństwa wynikające z

5. Zapewnienie bezpieczeństwa wynikające z

liczebności - „skoro innym wolno, to dlaczego mi nie”

liczebności - „skoro innym wolno, to dlaczego mi nie”

6. Stwarzanie okazji do rozwijania kompetencji

6. Stwarzanie okazji do rozwijania kompetencji

społecznych- dyskusje, zbiorowe formy aktywności

społecznych- dyskusje, zbiorowe formy aktywności

7. Stwarza warunki do przyjęci wzorców i ich

7. Stwarza warunki do przyjęci wzorców i ich

naśladowania

naśladowania

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

we wczesnym

we wczesnym

okresie dorosłości

okresie dorosłości

Intymność wg Eriksona

Zdolność stopienia w jedno własnej tożsamości z

kimś innym, bez obawy o utratę czegoś swojego.

Związek z partnerem tworzy bezpieczną

bazę, z której każdy dorosły może wyruszać

w dorosły świat

Na dobór partnera ogromny wpływ ma

podobieństwo.

Coraz częściej do opisu związku dorosłych

wykorzystuje się model przywiązania. Wiemy

przynajmniej, że modele przywiązania są

skorelowane z jakością związku, który

tworzymy i z założeniami, jakie mamy wobec

innych.

Rola przywiązania

Każdy z nas pragnie w związku odtworzyć wzorzec

przechowywany we wewnętrznym modelu

przetwarzania. Wpływa on nieoczekiwania wobec

partnera, zachowania wobec niego oraz stabilność

związku.

Rola miłości
Wg Sternberga na miłość składają się 3
komponenty:

Intymność

Intymność- obejmuje uczucia warunkujące
zbliżenia i łączność

Namiętność-

Namiętność- obejmuje uczucie intensywnej
tęsknoty za spójnością z drugą osobą, również za
spójnością płciową

Zaangażowanie

Zaangażowanie

Przyjaźń

Osoby dorosłe wybierają przyjaciół podobnie jak

partnera, tzn. mających podobne zainteresowania,

będących w podobnym wieku, często o takim samym

wykształceniu

Rodzicielstwo

Imperatyw rodzicielski

Imperatyw rodzicielski- wraz z

pojawieniem się dziecka młodzi rodzice

są zmuszeni do podziału

odpowiedzialności:

Matka- wsparcie emocjonalne

Ojciec- podejmują rolę źródła

wsparcia fizycznego i protektora.

Wielu młodych rodziców

doświadcza również znacznego

obciążenia ról

Praca

Właściwie wszyscy młodzi mężczyźni podejmują

rolę pracownika, podobnie zresztą większość

kobiet w dzisiejszych młodszych grupach

pokoleniowych, chociaż pracują one

prawdopodobnie przez krótszy okres swojego

dorosłego życia.

Wybór zawodu

Wpływ na wybór zawodu i rodzaj kariery mają:

- płeć

- wykształcenie

- inteligencja

- osobowość

- grupa etniczna

Zmiany osobowości również są dość

powszechne. Pomiędzy trzydziestym a

czterdziestym rokiem życia młodzi stają się

bardziej niezależni, pewni siebie, asertywni,

nastawieni na nowe osiągnięcia,

indywidualistyczni i mniej podatni na reguły

społeczne.

Rozwój

Rozwój

społeczny

społeczny

w wieku

w wieku

średnim

średnim

Związki partnerskie

Satysfakcja z pożycia małżeńskiego wciąż

wzrasta osiągając optymalny poziom od

początku związku- związane jest to z

mniejszą ilością pełnionych ról

Rodzice i dzieci

W tym wieku rodzice usiłują wpłynąć na

decyzje dorosłych już dzieci. Jednak

również dzieci próbują narzucić rodzicom

swoje zdanie i często to osiąga większy

sukces.

„Puste gniazdo”

W fazie „ porodzicielskiej” zmienia się treść

roli i choć dziecko nadal potrzebuje wsparcia

rodziców to jednak na gruncie codziennym

nie ma już dziecka, które trzeba wykarmić i

po którym trzeba posprzątać.

„Gniazdo zagracone”

Często dla rodziców bardziej stresujące niż

opuszczenie domu przez ich dzieci jest to, że

młodym dorosłym nie udało się go opuścić

bądź gdy do niego powracają.

Przyjaźń

Przyjaźń wieku średniego jest tak samo

zażyła i intymna jak we wcześniejszych

okresach.

Z wiekiem osoby zmniejszają liczbę

związków i jednocześnie minimalizując

związanego z nimi ryzyka.

Praca

Zadowolenie z pracy w wieku średnim

osiąga najwyższą wartość, a jakość

wykonywanej pracy pozostaje na wysokim

poziomie. Jednak życie zawodowe przestaje

być rzeczą najważniejszą, a satysfakcja

zawodowa jest słabiej związana z ogólną

satysfakcją życiową.

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny

w okresie późnej dorosłości

w okresie późnej dorosłości

W tym okresie dochodzi do

zmiany pełnionych ról- odejście

na emeryturę, śmierć bliskich. W

związku z tym codzienne życie

nie podlega już takim

wymaganiom. Osoby starsze

zyskują prawo do bycia

ekscentrycznym.

Związki z dziećmi i innymi

krewnymi

Starsi ludzie opisują swoje więzi

między pokoleniowe jako silne i

ważne; większość podkreśla

znaczenie solidarności z rodzina

I wsparcia z jej strony.

Jednym z aspektów „pomyślnego

starzenia się” jest wysoki poziom

satysfakcji życiowej, obserwowany

najczęściej u dorosłych trwających w

związku małżeńskim, posiadające

odpowiednie dochody, mających poczucie

kierowania własnym życiem, którzy są

raczej ekstrawertykami, postrzegają swój

stan zdrowia jako dobry oraz

zadowolonych z liczby i jakości interakcji

społecznych.

Bibliografia:

Bibliografia:

1. H. Bee „Psychologia rozwoju
człowieka”
2. M. Przetacznik- Gierowska,

M. Tyszkowa

„Psychologia

rozwoju
człowieka”