Dezynfekcja, sterylizacja

Definicje



Dezynfekcja: proces, w wyniku którego ulegają

zniszczeniu formy wegetatywne drobnoustrojów

(pozostają spory bakteryjne i tzw. „powolne”

wirusy).



Dezynfekcja wysokiego stopnia oprócz form

wegetatywnych niszczy także prątki gruźlicy,

enterowirusy i niektóre formy przetrwalnikowe.



Antyseptyka: dezynfekcja skóry, błon śluzowych,

uszkodzonych tkanek z zastosowaniem preparatów

nie działających szkodliwie na tkanki ludzkie.



Sterylizacja: proces prowadzący do zniszczenia

wszystkich żywych form drobnoustrojów.



Aseptyka: sposób postępowania, którego celem

jest zapobieganie zakażeniom tkanek i skażeniom

jałowych powierzchni.

Dezynfekcja

Dezynfekcja to proces zależny od wielu

czynników. Skuteczność dezynfekcji jest

wprost proporcjonalna do czasu działania i

stężenia

preparatu

dezynfekującego,

wzrasta

także

wraz

wzrostem

temperatury i wilgotności. Podwyższone

pH obniża aktywność fenoli, podchlorynów

i związków jodu a zwiększa aktywność

czwartorzędowych zasad amoniowych.

Obecność substancji organicznych może

ograniczać

działanie

przeciwdrobnoustrojowe

preparatów

dezynfekujących np. w wyniku tworzenia z

nimi nieaktywnych związków.

Dezynfekcja



Dezynfekcję można przeprowadzić przy

użyciu metod termicznych, termiczno-

chemicznych lub chemicznych.



Dezynfekcja termiczna przebiega z

wykorzystaniem wody o temp.93 st. C lub

pary wodnej o temp. 105-110 st. C i

nadciśnieniu 0.5 atmosfery. Stosowana jest

do odkażania bielizny, naczyń, wyposażenia

sanitarnego. Zaletą tej metody jest

możliwość monitorowania procesu i brak

toksyczności. Szczególnym przypadkiem jest

pasteryzacja polegająca na jednorazowym

krótkotrwałym podgrzaniu cieczy do

temperatury < 100 st. C (60-80 st. C) i

natychmiastowym oziębieniu do temp.

pokojowej. Proces ten ma zastosowanie

zwłaszcza w przemyśle spożywczym.



Dezynfekcja chemiczno-termiczna jest

połączeniem działania środków

chemicznych oraz ciepła (60 st. C). Środki

chemiczne stosowane są w tej metodzie w

znacznie niższych stężeniach. Metoda służy

do dezynfekcji sprzętu wrażliwego na

wysoką temperaturę.



Dezynfekcja chemiczna to dezynfekcja przy

użyciu roztworów preparatów chemicznych

o różnych właściwościach. Substancje

aktywne to związki na bazie chloru, związki

nadtlenowe, czwartorzędowe związki

amoniowe, alkohole, aldehydy i pochodne

fenolu. Wybór odpowiedniego preparatu

jest zależny od znanego lub spodziewanego

skażenia, rodzaju dezynfekowanego

materiału i toksyczności środka.

Związki stosowane w dezynfekcji



Związki powierzchniowo czynne niszczą

błonę lipidową zaburzając uporządkowanie

białek i lipidów tworzących błonę



1. Związki kationowe. Czwartorzędowe związki

amoniowe naładowane dodatnio łączą się z

ujemnie naładowanymi grupami fosforanowymi

fosfolipidów zwiększając przepuszczalność błony

komórkowej. Do związków tej grupy należą np.

chlorek alkilodimetylobenzyloamoniowy i chlorek

cetylopirydynowy.



2. Związki anionowe. Mydła, kwasy tłuszczowe

dysocjują w roztworze a ich ujemnie naładowana,

rozpuszczalna forma łączy się z lipidami błony

komórkowej powodując jej przerwanie. Ich

aktywność skierowana jest zwłaszcza przeciwko

Gram-dodatnim bakteriom. Do związków

anionowych należy np. siarczan sodowy oleoilu.

3. Związki niejonowe. Są to rozpuszczalniki

organiczne przerywające błonę lipidową.

Do grupy tej należą związki fenolowe,

heksachlorofen, alkohole. Związki fenolowe

(Lizol), charakteryzuje słaba aktywność

przeciwwirusowa, toksyczność, drażniący

zapach i wrażliwość na obecność substancji

organicznych w środowisku. Heksachlorofen

jest słabo rozpuszczalny (używany w

postaci pudrów i zasypek), szczególnie

aktywny wobec gronkowców, toksyczny

wobec komórek układu nerwowego.

Alkohole (metanol, etanol, izopropanol) są

stosowane głównie w antyseptyce.



Związki denaturujące białko

Kwasy i zasady ze względu na skrajne
wartości pH zaburzają trzeciorzędową
strukturę białek. Środki te stosowane są
głównie do konserwacji żywności np. kwas
benzoesowy, salicylowy, mlekowy.

2. Metale ciężkie (rtęć, srebro, arsen) wiążą się

z grupami sulfhydrolowymi białek. Reakcja
ta jest podstawą inaktywacji enzymów, w
których grupy sulfhydrolowe stanowią
centra aktywne. Preparaty zawierające
metale ciężkie ze względu na swoją
toksyczność są stosowane miejscowo (np.
azotan srebra).



Związki utleniające oddziałują na białka i

kwasy nukleinowe. Nadtlenek wodoru jest

stosowany w antyseptyce (3% - woda

utleniona). Preparaty zawierające aktywny

chlor (chloramina, podchloryn sodu,

podchloryn wapnia) są szczególnie aktywne

wobec wirusów, aktywność tą zmniejsza

obecność substancji organicznych. W

środowisku kwaśnym gwałtownie uwalniany

jest chlor w stężeniu szkodliwym dla zdrowia.

Związki chloru są nietrwałe, ulegają

inaktywacji pod wpływem światła, ciepła i

wilgoci. Preparaty nadtlenowe ( kwas

nadoctowy, nadboran sodu, nadsiarczan

potasu) mają podobny zakres działania do

preparatów chlorowych i ze względów

ekologicznych zastępują je w wielu krajach.



Związki alkilujące denaturują białko i kwasy

nukleinowe zmieniając stopień utlenowania ich

grup czynnościowych. Do związków tych należą

aldehydy (aldehyd glutarowy, aldehyd

mrówkowy) charakteryzujące się szerokim

spektrum działania obejmującym bakterie (w

tym prątki gruźlicy), wirusy, grzyby oraz formy

przetrwalnikowe drobnoustrojów. Aldehydy z

wyboru są środkami stosowanymi do

dekontaminacji sprzętu medycznego. Roztwory

zasadowe aldehydu glutarowego charakteryzuje

wysoka efektywność, niska temp. działania (20-

25 st. C) i krótka trwałość. Roztwory kwaśne są

trwalsze, działają w wyższej temp. (50-60 st. C).

Ze względu na właściwości toksyczne aldehydy

nie powinny być stosowane do dezynfekcji

dużych powierzchni, ich użycie należy

ograniczyć także na oddziałach dziecięcych.

Zasady doboru preparatów

dezynfekcyjnych



Narzędzia lekarskie, sprzęt medyczny –

narzędzia „brudne”, zanieczyszczone

krwią, należy bezpośrednio po użyciu

dezynfekować w roztworach preparatów

o szerokim zakresie działania,

obejmującym bakterie włącznie z

prątkami gruźlicy, grzyby, wirusy.

Narzędzia i sprzęt wielokrotnego użytku

należy po dezynfekcji umyć i poddać

sterylizacji lub ponownie dezynfekcji.



Powierzchnie (stoły, podłogi,

ściany, meble itp.)

Wolne od zanieczyszczeń

organicznych – dezynfekuje się

preparatami bakteriobójczymi lub

o szerszym zakresie działania

odpowiednim do zagrożenia

Zanieczyszczone substancjami

organicznymi – należy

dezynfekować preparatami

aktywnymi w obecności substancji

organicznych, o zakresie działania

odpowiednim do zagrożenia

- Miejscowe zanieczyszczenia (np.

krew, plwocina) należy

dezynfekować preparatami o

zakresie działania odpowiednim do

zagrożenia. Zanieczyszczone

miejsce zasypać preparatem

dezynfekcyjnym lub przykryć

ligniną i zalać roztworem

dezynfekcyjnym, po zalecanym

czasie usunąć (traktując zebrany

materiał jak zakaźny), powierzchnie

ponownie dezynfekować.

Zasady stosowania preparatów

dezynfekcyjnych

Aby dezynfekcja była skuteczna musi

być wykonana z zachowaniem

zalecanych parametrów. Należy

przestrzegać zawartych w ulotce

informacyjnej zaleceń dotyczących

parametrów dezynfekcji oraz

środków ostrożności chroniących

użytkowników przed ujemnymi

skutkami stosowania preparatów

dezynfekcyjnych.



Roztwory użytkowe należy

przygotowywać bezpośrednio przed

wykonaniem dezynfekcji. Jest to

szczególnie ważne w przypadku

preparatów, których roztwory są

nietrwałe (np. uwalniające aktywny

chlor, jod lub tlen).



Roztwory użytkowe trwałe należy

wymieniać codziennie lub częściej.



Dłuższe użytkowanie roztworów

preparatów dopuszczone jest jedynie

w przypadku, gdy kontrolowane są w

nich stężenia substancji aktywnych.



W przypadku zagrożenia prątkami

gruźlicy oraz do dezynfekcji brudnych

powierzchni nie należy stosować

urządzeń spryskujących.

Przechowywanie preparatów



Preparaty należy przechowywać

w oryginalnych, zamkniętych

opakowaniach, w miejscach

niedostępnych dla osób

niepowołanych w warunkach

przechowywania określonych

przez producenta.

Przygotowywanie roztworów

użytkowych



Roztwory użytkowe należy przygotowywać w

wyznaczonym do tego celu

pomieszczeniu/miejscu ze sprawnie działającą

wentylacją.



Osoby przygotowujące roztwory powinny

stosować sprzęt ochrony osobistej: rękawice,

fartuch, okulary.



Należy chronić drogi oddechowe przy pracy z

preparatami zawierającymi aldehydy lub

substancje utleniające (aktywny tlen lub chlor)



Naczynia zawierające użytkowe roztwory

powinny być oznakowane w następujący sposób:

nazwa preparatu, stężenie, data przygotowania

(w przypadku roztworów nietrwałych również

godzina przygotowania), dane identyfikacyjne

osoby przygotowującej roztwór.

Wykonanie dezynfekcji

Dezynfekcja narzędzi i sprzętu

medycznego



Zaleca się:

Dezynfekcję przeprowadzać w

pojemnikach pod przykryciem

Po dezynfekcji narzędzia/sprzęt

dokładnie wypłukać

Dezynfekcję przeprowadzać w

pomieszczeniach ze sprawną

wentylacją



Nie należy stosować preparatów

zawierających formaldehyd do

dezynfekcji elementów narzędzi i

sprzętu medycznego,

wykonanych z gumy i tworzyw

sztucznych, mających

bezpośredni kontakt z tkankami

(np. ednoskopy) lub z układem

oddechowym (np. sprzęt

anestezjologiczny).

Ręczna dezynfekcja i mycie

narzędzi



Dezynfekcja wstępna: do dezynfekcji

należy stosować preparaty myjąco-

dezynfekujące o udowodnionym

działaniu dezynfekcyjnym, nie

powodujące ścinania białka,

rozpuszczające krew, nie

uszkadzające dezynfekowanego

sprzętu. Narzędzia umieszczać w

pojemniku ostrożnie bez

rozpryskiwania płynu

Narzędzia powinny być: otwarte oraz

całkowicie zanurzone, luźno ułożone

w płynie dezynfekcyjnym; należy

zwrócić uwagę, aby płyn docierał do

wszystkich powierzchni narzędzi,

również zagłębień i kanałów

(wypełnienie roztworem) oraz na

usunięcie pęcherzyków powietrza.

Po określonym czasie dezynfekcji

wyjąć narzędzia na perforowanej

wkładce, wypłukać, przekazać do

mycia.

Mycie ręczne po wstępnej

dezynfekcji



Narzędzia należy myć pojedynczo



Nie dopuszczać do powstawania aerozolu

- szczotkować narzędzia zanurzone w

roztworze detergentu



Myć najpierw w letniej wodzie ze środkiem

myjącym, potem w wodzie gorącej



Do mycia ręcznego używać szczotek różnej

wielkości, przeznaczonych tylko do mycia

narzędzi



Wypłukać narzędzia w bieżącej wodzie. Do

ostatniego płukania stosować wodę

gorącą dejonizowaną. Wysuszyć narzędzia

i przekazać do sterylizacji lub dezynfekcji.

Mycie i dezynfekcja narzędzi

sprzętu w urządzeniach

automatycznych



Narzędzia poddawane wyłącznie

maszynowemu myciu i

dezynfekcji



Narzędzia poddawane wstępnej

dezynfekcji chemicznej

Dezynfekcja powierzchni



Nie należy stosować do dezynfekcji powierzchni

preparatów zawierających formaldehyd



W obecności pacjentów i personelu zaleca się

ograniczenie dezynfekcji do małych powierzchni

o ile stosuje się preparaty zawierające glioksal

lub sklasyfikowane i oznakowane jako

uczulające, szkodliwe i drażniące



W przypadku dezynfekcji większych

powierzchni wymienionymi preparatami

pomieszczenie może być udostępniane

pracownikom lub pacjentom po dokładnym

wywietrzeniu



Aplikacja preparatów dezynfekcyjnych za

pomocą spryskiwaczy powinna być ograniczona

do małych lub trudno dostępnych powierzchni.

Sterylizacja

Gwarancję sterylności narzędzi i

materiałów medycznych uzyskuje

się przez zachowanie właściwego

toku postępowania z materiałem

przed sterylizacją, prawidłowo

przeprowadzony proces

sterylizacji oraz właściwe

postępowanie z materiałem po

przeprowadzonym procesie.

Zasady wyboru metod

sterylizacji.



Dobór

czynnika

sterylizującego

jest

zależny przede wszystkim od rodzaju

sterylizowanego

materiału

proces

sterylizacji nie może uszkadzać lub

zmieniać jego właściwości. W przypadku

sprzętu o długich, wąskich kanałach

istotna jest dobra penetracja czynnika

sterylizującego.

względów

ekonomicznych ważny jest także szybki

czas działania, niezawodność, niska cena

tania

eksploatacja

sterylizatorów.

Czynnik

sterylizujący

powinien

charakteryzować się również brakiem

toksyczności dla ludzi i środowiska.

Rodzaje sterylizacji



Sterylizacja wysokotemperaturowa:
bieżąca para wodna
para wodna w nadciśnieniu
suche gorące powietrze
promieniowanie podczerwone



Sterylizacja niskotemperaturowa:
tlenek etylenu
formaldehyd
plazma gazu
promieniowanie jonizujące

Do sterylizacji niskotemperaturowej,

chemicznej zaliczana jest także

sterylizacja kwasem nadoctowym,

nadtlenkiem wodoru i ozonem.

Sterylizacja bieżącą parą

wodną



Sterylizacja bieżącą parą wodną (tyndalizacja)

przeprowadzana jest w aparatach Kocha lub

Arnolda.

Wyjaławiany

materiał

jest

poddawany trzykrotnie działaniu pary wodnej

przez

20-30

minut

odstępach

24-

godzinnych. Po każdym ogrzaniu materiał jest

ochładzany i pozostawiany w temperaturze

pokojowej. Temperatura pary wodnej (~100 st.

niszczy

formy

wegetatywne

drobnoustrojów.

Formy

przetrwalnikowe

obecne w sterylizowanym materiale w fazie

temperatury pokojowej przechodzą w formy

wegetatywne niszczone w kolejnym cyklu

podgrzania. Tyndalizacja jest stosowana do

wyjaławiania

płynów,

maści

kremów

zawierających

substancje

wrażliwe

działanie temperatury powyżej 100 st. C.

Sterylizacja parą wodną w

nadciśnieniu



Sterylizacja parą wodną w nadciśnieniu

przebiega z wykorzystaniem nasyconej

pary wodnej w nadciśnieniu 1atm. (temp.

121 st. C, czas: 15 min.) lub 2 atm. (temp.

132 st. C, czas: 5 min.). Proces ten

odbywa

się

autoklawach

przepływowych, w których powietrze

wypierane jest z komory sterylizatora

parą wodną, lub próżniowych, gdzie

wstępnym

etapem

procesu

jest

wytworzenie

próżni

komorze.

Skuteczność sterylizacji jest zależna od

całkowitego

usunięcia

powietrza

komory sterylizatora i od jakości pary

wodnej

np.

jakość

tą

obniżają

zanieczyszczenia chemiczne obecne w

twardej wodzie.

Sterylizacja suchym gorącym

powietrzem



Sterylizacja suchym gorącym powietrzem

przeprowadzana jest w dwóch rodzajach

aparatów: aparatach z wymuszonym obiegiem

powietrza ( temp. 160 st.C, czas: 60 min. lub

temp. 180 st. C, czas: 15 min.) i aparatach z

naturalnym obiegiem powietrza (temp. 160 st.

C, czas: 120 min. lub temp. 180 st. C, czas: 30

min.). Sterylizacja ta ma liczne wady np. zła

penetracja suchego powietrza, wysoka

temperatura i długi czas trwania procesu.

Wewnątrz komory sterylizacyjnej istnieją różnice

temperatur (dopuszczalne do 15 st. C wg

Polskiej Normy) co wiąże się z ryzykiem błędu

sterylizacji. Suche gorące powietrze

dopuszczalne jest w przypadku sterylizacji

przedmiotów szklanych, maści, pudrów,

substancji oleistych. Sterylizacja suchym

gorącym powietrzem ze względu na wady i

ograniczenia oraz ze względów ekonomicznych

jest wycofywana w krajach Europy

Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie

podczerwone

(niejonizujace, nieprzenikliwe) jest
metodą przemysłową stosowaną do
sterylizacji sprzętu medycznego (igły,
strzykawki). Sterylizowany materiał
zamknięty

metalowych

pojemnikach

jest

poddawany

promieniowaniu przez dziesięć minut
(temp. procesu: 190 st. C).

Sterylizacja tlenkiem etylenu

Tlenek etylenu (TE) niszczy drobnoustroje w

wyniku alkilacji (zastąpienia atomu wodoru

grupą alkilową) białek, DNA i RNA. Parametry

sterylizacji są zależne od zastosowanej

technologii: stężenie TE 300-1200 mg / l;

wilgotność 30-90%; temperatura 30-65 st. C;

czas 2-7 godzin (zwykle 2-4).



TE przenika w głąb tworzywa ulegając

adsorpcji, co wiąże się z koniecznością

degazacji po zakończeniu procesu sterylizacji.

Czas degazacji jest określany przez

producenta sprzętu, trwa zwykle 12 godzin w

temp. 50 st. C (w aeratorze) lub 7 dni w

temperaturze pokojowej. TE działa

mutagennie i karcinogennie, jest toksyczny w

stężeniu 10-krotnie niższym niż wyczuwalne.



Sterylizacja tlenkiem etylenu przebiega z
wykorzystaniem czystego TE (100%) lub
w mieszaninie TE z hydroksyfreonem
(9%) oraz dwutlenkiem węgla (8,5%).
Sterylizacja w 100% TE przebiega w
podciśnieniu co ogranicza możliwość
uwalniania gazu do środowiska w
przypadku

nieszczelności

systemu.

Sterylizacja w mieszaninie TE z innym
gazem przebiega w nadciśnieniu i trwa
dłużej. W przypadku mieszaniny TE i
dwutlenku węgla błąd sterylizacji może
być

spowodowany

skłonnością

rozwarstwiania

się

mieszaniny

sterylizującej.



Z powodu uszkadzania warstwy ozonowej od

1995 r. obowiązuje zakaz stosowania

mieszaniny TE z freonem. Hydroksyfreon jest

50-krotnie mniej toksyczny od freonu, lecz jego

zastosowanie będzie możliwe tylko do 2030

roku.



Najnowszą technologią jest sterylizacja w 100%

tlenku etylenu, w której kolejne etapy to:



wytworzenie podciśnienia w komorze



ogrzewanie do 37 st. C lub 55 st. C



nawilżanie parą wodną



ekspozycja w podciśnieniu na 100% tlenek etylenu

(bez gazu nośnikowego: hydroksyfreonu, dwutlenku

węgla)



opróżnienie komory z tlenku, wypełnienie sterylnym

powietrzem



degazacja wstępna 0,5 - 3 godzin, dalsza:12 godzin w

50 st. C lub 7 dni w temperaturze pokojowej



Sterylizacja tlenkiem etylenu jest stosowana do

wyjaławiania drobnego sprzętu medycznego

wykonanego z materiałów termolabilnych.

Sterylizacja formaldehydem

Formaldehyd jest gazem niepalnym i nie

wybuchowym, wyczuwalnym w stężeniu

10-krotnie niższym niż stężenie

toksyczne. Sterylizacja przebiega przy

współdziałaniu formaldehydu oraz pary

wodnej o niskiej temperaturze w

zmiennym ciśnieniu (wielokrotne

pulsacje pary i formaldehydu) zwykle w

następujących warunkach: stężenie

formaldehydu 2-5%; wilgotność >70%;

temperatura 48 st. C – 75 st. C; czas 2-4

godziny.



W nowych technologiach wyeliminowano
zależność ciśnienia pary wodnej od
temperatury stosując nośnik pary, którym
jest sterylne powietrze. Pozwoliło to
obniżyć

temperaturę

procesu

bez

konieczności wydłużania cyklu.



Ze względu na słabe właściwości
penetrujące formaldehyd nie może być
wykorzystywany do sterylizacji
przedmiotów o długości powyżej 1,5 m i
średnicy mniejszej niż 2 mm.



Niektóre tworzywa sztuczne mogą w
trakcie procesu ulec uszkodzeniu a
przedmioty z gumy, celulozy i poliuretanu
muszą być poddane degazacji.

Sterylizacja plazmowa

Plazma jest zjonizowanym gazem

wytwarzanym w warunkach próżni pod
wpływem pola elektromagnetycznego.
Niszczy ona drobnoustroje uszkadzając ich
DNA, RNA, enzymy, fosfolipidy. Plazma
może być wytwarzana bezpośrednio w
komorze lub poza komorą sterylizatora a
do jej uzyskania. wykorzystywany jest
najczęściej nadtlenek wodoru.



Parametry procesu sterylizacji plazmowej:
stężenie nadtlenku wodoru 50-55%;
temperatura 40 – 60 st. C; czas 45-75
minut. Produkt końcowy sterylizacji to
tlen i woda.



Zaletą

sterylizacji

plazmowej

jest

Zaletą

sterylizacji

plazmowej

jest

możliwość

natychmiastowego

możliwość

natychmiastowego

wykorzystywania

sterylizowanych

wykorzystywania

sterylizowanych

przedmiotów,

wadą

mała

komora

przedmiotów,

wadą

mała

komora

sterylizacyjna

brak

możliwości

sterylizacyjna

brak

możliwości

sterylizacji bielizny, materiałów z celulozy,

proszków, płynów, urządzeń z długimi,

wąskimi i ślepo zakończonymi kanałami.

sterylizowania

instrumentów

sterylizowania

instrumentów

otwartym długim, wąskim światłem (o

długości > 31 cm i średnicy < 6 mm)

konieczne jest zastosowanie przystawek

wprowadzających strumień plazmy do

światła sterylizowanego przedmiotu. Ten

typ

sterylizacji

wymaga

stosowania

typ

sterylizacji

wymaga

stosowania

specjalnych

opakowań

syntetycznych

specjalnych

opakowań

syntetycznych

(polipropylenowe typu CSR, z tworzywa

Tyvek/Mylar), tac lub pojemników.

Sterylizacja kwasem

nadoctowym



Sterylizacja

kwasem

nadoctowym

sterylizacja mieszaniną kwasu nadoctowego,
octowego i nadtlenku wodoru. Działanie
bakteriobójcze oparte jest na utlenianiu
białek.

Roztwory

kwasu

nadoctowego

stosowane są do tzw. dezynfekcji wysokiego
stopnia. Sterylizacja parami kwasu octowego
odbywa się w sterylizatorach podobnych do
plazmowych a proces ten przebiega zwykle
w temperaturze 50-55 st. C przez 30 minut.
Wadą tego typu sterylizacji jest niska
penetracja,

wysoka

reaktywność

toksyczność czynnika sterylizującego.

Sterylizacja nadtlenkiem

wodoru



Sterylizacja nadtlenkiem wodoru oparta

utlenianiu

(oksydacji)

białek

przebiega w temp. 40-60 st. C i w

czasie 90 min. Produktem końcowym

procesu jest tlen i woda. Wadą tej

metody jest słaba penetracja nadtlenku

wodoru

głąb

sterylizowanych

materiałów, uszkadzanie niektórych

materiałów (guma, papier, celuloza)

oraz konieczność degazacji opakowań z

polietylenu i poliestru.

Sterylizacja ozonem



Sterylizacja ozonem wytwarzanym z tlenu pod

wpływem wyładowań elektrycznych przebiega

w czasie 30-120 min. w temp. 25 st. C i

wilgotności 75-95 %. Produktem końcowym

procesu jest tlen. Ograniczenia zastosowania

tej metody związane są z uszkadzaniem

niektórych materiałów (lateks, polipropylen),

koniecznością

przedłużenia

sterylizacji

koniecznością

przedłużenia

sterylizacji

materiałów

porowatych

degazacji

materiałów

porowatych

degazacji

materiałów z poliestru oraz brakiem trwałych

opakowań

sterylizowanych

materiałów

opakowań

sterylizowanych

materiałów

(opakowania z papieru i Tyvek'u mogą być

użyte tylko w krótkim, 30-60 min. cyklu).

Sterylizacja radiacyjna

Źródłem promieniowania jonizującego są

akceleratory elektronów (10%) lub

izotopy promieniotwórcze (90%), głównie

Co-60, rzadziej Cs-137. Promieniowanie

radiacyjne nieodwracalnie uszkadza błony

komórkowe i zakłóca replikację

drobnoustrojów w wyniku podwójnego

pękania nici DNA. Metodę radiacyjną

wykorzystuje się do przemysłowej

sterylizacji sprzętu medycznego,

materiałów implantacyjnych, materiałów

opatrunkowych itp. Zaletą metody jest

krótki czas sterylizacji, temperatura

zbliżona do pokojowej oraz brak

pozostałości toksycznych w

sterylizowanym materiale.

Kontrola procesów

sterylizacji



Kontrola procesów sterylizacji

obejmuje kontrolę sprzętu,

wsadu, pakietu i ekspozycji.



Kontrola sprzętu oparta jest na

odczycie wskazań zegarów,

termometrów i manometrów

mierzących punktowo dany

parametr (wskaźniki fizyczne).



Kontrola wsadu (tzw. biologiczna kontrola

procesu sterylizacji) prowadzona jest w

oparciu o wskaźniki biologiczne. Są to

umieszczone na nośniku (krążek lub pasek

bibuły) przetrwalniki wyselekcjonowanych

szczepów bakterii Bacillus subtilis lub B.

stearothermophilus wysoce opornych na

dany czynnik sterylizujący. Należy umieścić

nie mniej niż dwa wskaźniki wewnątrz

dwóch wybranych pakietów a te z kolei

należy ułożyć w dwóch różnych miejscach

komory

sterylizatora.

ekspozycji

komory

sterylizatora.

ekspozycji

(zakończeniu

procesu

sterylizacji)

(zakończeniu

procesu

sterylizacji)

przetrwalniki przenoszone są do podłoża

hodowlanego. Po inkubacji odpowiednio w

37 st. C (B. subtilis) lub w 56 st. C (B.

stearothermophilus) – brak wzrostu w

podłożu hodowlanym jest dowodem na

skuteczność procesu sterylizacji.



Sporal S - spory Bacillus subtilis

zastosowanie: kontrola sterylizacji

suchym gorącym powietrzem,

tlenkiem etylenu, wynik po 7 dniach



Sporal A - spory Bacillus

stearothermophilus zastosowanie:

kontrola sterylizacji parą wodną w

nadciśnieniu, wynik po 7 dniach



3M Attest spory bakteryjne + pożywka

zastosowanie: kontrola sterylizacji

parą wodną w nadciśnieniu, kontrola

sterylizacji tlenkiem etylenu, wynik po

24-48 godzinach

Kontrola pakietu



Kontrola pakietu jest kontrolą chemiczną,

którą można przeprowadzić przy użyciu

wskaźników

wieloparametrowych

lub

wskaźników

wieloparametrowych

lub

integrujących.

Wskaźniki

integrujących.

Wskaźniki

wieloparametrowe

monitorują

zwykle

wieloparametrowe

monitorują

zwykle

czas

temperaturę

sterylizacji.

czas

temperaturę

sterylizacji.

Substancja wskaźnikowa umieszczona na

papierowym pasku zmienia barwę pod

wpływem

prawidłowych

parametrów

wpływem

prawidłowych

parametrów

sterylizacji.

Wskaźniki

integrujące

sterylizacji.

Wskaźniki

integrujące

monitorują wszystkie parametry procesu

a substancja wskaźnikowa przesuwa się w

określonym polu wskaźnika.

Kontrola ekspozycji



Kontrola ekspozycji jest kontrolą

chemiczną

prowadzoną

dla

chemiczną

prowadzoną

dla

każdego pakietu przy użyciu

samoprzylepnych taśm, pasków,

groszków.

Zmiana

barwy

groszków.

Zmiana

barwy

nadruku

umożliwia

wizualną

nadruku

umożliwia

wizualną

ocenę, czy dany pakiet był

poddany sterylizacji.

Postępowanie w zależności od

wyników testów kontroli



Postępowanie

zależności

Postępowanie

zależności

wyników testów kontroli. Dodatnia

kontrola ekspozycji i pakietu oznacza

konieczność ponownej sterylizacji

pakietu.

Dodatnia

kontrola

pakietu.

Dodatnia

kontrola

biologiczna to konieczność ponownej

sterylizacji całego wsadu. Dodatnia

kontrola sprzętu jest wskazaniem do

wyłączenia

danego

aparatu

wyłączenia

danego

aparatu

użytkowania do czasu przeglądu i

naprawy.

Rejestracja wyników kontroli



Rejestracja

kontroli

sterylizacji

Rejestracja

kontroli

sterylizacji

obowiązuje

dla

wszystkich

obowiązuje

dla

wszystkich

procesów sterylizacji i wszystkich

sterylizowanych materiałów (księgi

raportów,

karty

kontrolne).

raportów,

karty

kontrolne).

Protokół

sterylizacji

produktu

Protokół

sterylizacji

produktu

zawiera: datę sterylizacji, rodzaj

załadunku,

wyniki

kontroli

załadunku,

wyniki

kontroli

fizycznej, chemicznej i biologicznej.

Przechowywanie sterylnych

wyrobów



Przechowywać z dala od źródeł

ciepła, chronić przed

promieniowaniem słonecznym



Chronić przed uszkodzeniem

mechanicznym



Wskazane jest przechowywanie w

zamkniętych szafach



Przy przechowywaniu na regałach

odległość od podłogi powinna

wynosić co najmniej 30 cm

Transport sterylnych wyrobów



Wysterylizowane pakiety należy

transportować w dodatkowych

opakowaniach transportowych –

zamkniętych pojemnikach



Transport powinien odbywać się

czystymi wydzielonymi ciągami

komunikacyjnymi w specjalnych

wózkach transportowych



W czasie transportu należy

uważać, aby nie powodować

mechanicznych uszkodzeń

jednorazowych opakowań

Postępowanie z odpadami

medycznymi

Pod względem zagrożenia dla

zdrowia i życia ludzi lub

zwierząt stosuje się

następującą klasyfikację

odpadów medycznych:



Komunalne – wszystkie odpady,

które nie stwarzają zagrożenia

dla życia i zdrowia ludzi i

zwierząt



Niebezpieczne:

- specyficzne – wszystkie odpady,

które zawierają żywe

drobnoustroje chorobotwórcze

lub ich toksyny oraz inne formy

zdolne do przeniesienia materiału

genetycznego, o których

wiadomo lub co do których

istnieją wiarygodne podstawy do

sądzenia, że wywołują choroby u

ludzi i zwierząt

- Specjalne – wszystkie odpady,

które zawierają substancje

chemiczne, o których wiadomo

lub co do których istnieją

wiarygodne podstawy do

sądzenia, że wywołują choroby

niezakaźne u ludzi i zwierząt



Odpady komunalne: do tej grupy

zaliczamy odpady z komórek

organizacyjnych placówki ochrony

zdrowia nie mających związku z

wykonywaniem procedur

medycznych oraz inne odpady

medyczne nie stanowiące

zagrożenia dla zdrowia i życia

ludzi lub zwierząt tj. opakowania,

papier, szkło, tworzywa sztuczne,

odpady pokonsumpcyjne z

oddziałów niezakaźnych



Odpady specyficzne:

Użyte materiały opatrunkowe

Użyte materiały medyczne i

laboratoryjne tj. strzykawki,

wenflony, aparaty po

przetaczaniu krwi, rękawiczki i

fartuchy jednorazowego użytku,

probówki i pojemniki na próbki

Zużyte ostre przedmioty, głównie

igły i skalpele

Tkanki i szczątki ludzkie



Odpady specjalne:

przeterminowane lub nieużyte

środki farmaceutyczne,

pozostałości cytostatyków,

zużyte baterie, zużyte świetlówki

zawierające rtęć, odczynniki i

błony fotograficzne, oleje,

substancje radioaktywne itp.



Wszystkie odpady medyczne

powinny być segregowane w

miejscach powstawania



Każdy rodzaj odpadów

niebezpiecznych powinien być

zbierany do sztywnych pojemników

jednorazowych lub worków

jednorazowych o dużej

wytrzymałości



Worki powinny być umieszczane na

stelażu lub w sztywnym pojemniku

i wywinięte w taki sposób, aby ich

górna wywinięta krawędź (ok. 20

cm) nie uległa skażeniu



Przedmioty ostre powinny być

zbierane do pojemników

sztywnych, odpornych na przebicie



Pojemniki lub worki na odpady

należy wymienić na nowe po

napełnieniu do 2/3 objętość,

jednak nie rzadziej niż jeden raz

dziennie



Niedopuszczalne jest otwieranie

raz zamkniętych pojemników lub

worków jednorazowego użytku

przeznaczonych na odpady

niebezpieczne



Każdy pojemnik lub worek

jednorazowego użytku powinien

mieć widoczne oznakowanie,

świadczące o rodzaju odpadów w

nim gromadzonych, miejscu

pochodzenia, dacie zamknięcia

oraz informację kto zamykał

pojemnik



W przypadku uszkodzenia worka

lub pojemnika należy go w całości

umieścić w innym większym

nieuszkodzonym worku lub

pojemniku

Przechowywanie odpadów

Odpady medyczne powinny być

przechowywane w odpowiednio

przystosowanych do tego celu

pomieszczeniach.

Czas przechowywania odpadów

specyficznych nie może przekraczać

48 godzin w pomieszczeniach o

temperaturze wyższej niż 10 st. C.

W temperaturze poniżej 10 st. C

odpady mogą być przechowywane

nie dłużej niż 14 dni

Higiena rąk

Ręce stanowią najważniejszą drogę

przenoszenia drobnoustrojów, higiena

rąk jest więc podstawowym

postępowaniem w zapobieganiu

zakażeniom zarówno pacjentów, jak i

pracowników medycznych.

Skóra rąk, zależnie od obszaru i właściwości

(pH, wilgotność), jest skolonizowana

drobnoustrojami w liczbie od 4 - 400 tys./

Do mechanizmów chroniących skórę przed

inwazją szczepów patogennych należą:

•

substancje antybakteryjne wytwarzane

przez florę naturalną

•

lipidy skóry ograniczające wzrost np.

Streptococcus sp.

•

suchość skóry ograniczająca kolonizację

Gram-ujemnymi pałeczkami i grzybami z

rodzaju Candida.

Higiena rąk

Skóra rąk jest skolonizowana florą stałą

(naturalną) i florą przejściową



Flora stała to drobnoustroje

namnażające się w skórze, są to:

- Gram-dodatnie bakterie

(Staphylococcus sp., Corynebacterium

sp.)

- bakterie beztlenowe (w gruczołach

łojowych - Propionibacterium acnes)

- Gram-ujemne pałeczki (w miejscach

wilgotnych - Acinetobacter sp.).

Higiena rąk



Flora przejściowa to

drobnoustroje kolonizujące

powierzchnię skóry bez

namnażania się. Ich rodzaj i

liczba jest zależna od

zanieczyszczenia środowiska z

którym kontaktują się ręce, od

ewentualnych uszkodzeń skóry,

zwiększonej potliwości rąk.

Kategorie mycia rąk



Zwykłe mycie rąk

kiedy: przed wszystkimi rutynowymi

zabiegami w oddziale; pielęgnacją

chorego, przygotowaniem posiłków,

karmieniem

dlaczego: eliminuje florę przejściową

jak: przy użyciu mydła i bieżącej wody

przez co najmniej 10 -15 sekund



Higieniczne mycie rąk

kiedy: w obszarach wysokiego ryzyka, przed

wykonaniem procedur medycznych, po

kontakcie z wydzielinami lub wydalinami

dlaczego: eliminuje florę przejściową i

częściowo florę stałą

jak: mycie zwykłe oraz dezynfekcja rąk

przez 20-30 sekund przy użyciu 3-5 ml

płynu dezynfekującego (zwykle

mieszaniny alkoholi); w przypadku braku

widocznego zabrudzenia rąk, można

stosować tylko dezynfekcję



Chirurgiczne mycie rąk

kiedy: przed wszystkimi zabiegami

chirurgicznymi i inwazyjnymi

dlaczego: eliminuje florę przejściową i w

znacznym stopniu redukuje florę stałą

jak: wydłużony czas mycia do 3-5 minut z

powiększeniem obszarów mytej skóry o

nadgarstki i przedramiona oraz

czyszczeniem paznokci (1-razową

szczotką), osuszenie rąk sterylnym

ręcznikiem, dwukrotna dezynfekcja

zwykle 2 x 5 ml preparatu każdorazowo do

całkowitego wysuszenia skóry



W każdym przypadku mycia i dezynfekcji rąk

polecana jest technika wg EN 1499, w której

przetarte są pięciokrotnie wszystkie

powierzchnie rąk ze szczególnym

uwzględnieniem kciuków, przestrzeni

międzypalcowych i wałów okołopaznokciowych.



Etapy mycia rąk:

•

zwilżenie rak bieżącą wodą

•

nałożenie przy użyciu dozownika mydła w płynie

•

mycie rąk przez 10-15 sekund (bez

dodatkowego zwilżania skóry rąk)

•

spłukanie mydła bieżącą wodą

•

osuszenie rąk jednorazowym ręcznikiem

papierowym przez 7-9 sekund; metoda ta

mechanicznie usuwa także drobnoustroje wraz

ze złuszczającym się naskórkiem



Dezynfekcja

• nałożenie na ręce odpowiedniej ilości

środka dezynfekującego

• dokładne rozprowadzenie i wtarcie

środka we wszystkie partie skóry rąk

• pozostawienie do wyschnięcia

Preparaty stosowane do

dezynfekcji rąk



Alkohole: stosowane w 70% roztworach (wyższe

stężenia koagulują białko tworząc otoczkę

wokół komórek bakteryjnych co ogranicza

przenikanie preparatu do wnętrza komórki).

Charakteryzują

się

szybką

aktywnością

bakteriobójczą, ale nie wykazują przedłużonego

działania, nie redukują w wystarczającym

stopniu flory naturalnej, stąd w chirurgicznym

myciu rąk powinny być stosowane w połączeniu

z np. chlorheksydyną. Alkohole nie niszczą

przetrwalników i niektórych wirusów (np.

enterowirusów)

obecność

substancji

organicznych ogranicza ich skuteczność. W

antyseptyce stosowane są: etanol, izopropanol

(lepszy rozpuszczalnik tłuszczów, silniejsza

aktywność

bakteriobójcza),

propanol

mieszaninie z etanolem lub butandiolem.



Glukonian chlorheksydyny: stosowany
zwykle w 2% roztworach. Na skórze tworzy
cienką warstwę co umożliwia przedłużone
działanie preparatu.W antyseptyce
stosowana jest chlorheksydyna w
połączeniu z alkoholem (izopropanol,
etanol), z detergentami lub z
czwartorzędowymi związkami
amoniowymi.



Czwartorzędowe związki amoniowe: łatwo
inaktywowane w obecności związków
organicznych, liczne szczepy oporne wśród
Gram-ujemnych bakterii. W antyseptyce
stosowany jest bromek benzalkoniowy.



Preparaty chloru: inaktywowane
w

obecności

substancji

organicznych

światła.

antyseptyce

stosowana

Chloramina T - nie polecana ze
względu na drażniące działanie
na skórę i błony śluzowe.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72

DEZYNFEKCJA, STERYLIZACJA

Document Outline