Zrównoważony rozwój (ochrona środowiska) w czasie obrad

Okrągłego Stołu

Postanowienia ,,okrągłego stołu” dotyczące
ochrony środowiska zakładały wprowadzenie w
pełni koncepcji ekorozwoju dostosowanej do
warunków gospodarki rynkowej, czyli programu
restrukturyzacji ekonomicznych, społecznych i
technicznych powiązań mających na celu
ochronę przyrody i środowiska człowieka na
użytek obecnego i przyszłych pokoleń oraz dla
uznania wartości przyrody jako takiej.

W 1989 roku odbyło się pierwsze posiedzenie Komisji Ochrony
Środowiska i Zasobów Naturalnych Komitetu Obywatelskiego
przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie, pod
przewodnictwem Stefana Kozłowskiego.

Odbyła ona 8 posiedzeń, na których uzgodniono 28 postulatów,
które miały zostać zrealizowane do końca roku 1990.

Za priorytet uznano wówczas walkę z takimi problemami jak:
ginięcie lasów, zanieczyszczenie wód i powietrza, zatrucie gleb
oraz skażenie żywności.

Zrównoważony rozwój w Uchwale Sejmu z dnia

10 maja 1991 roku w sprawie polityki

ekologicznej

W czternastostronnicowym dokumencie ,,Polityka
ekologiczna państwa”  uznano ochronę
środowiska za sprawę najwyższej doniosłości,
która musi być pilnie i z dużą determinacją
podjęta przez społeczeństwo.
W dokumencie użyto terminu „ekorozwój”,
definiując to pojęcie jako podporządkowanie
potrzeb i aspiracji społeczeństwa i państwa
możliwościom, jakie daje środowisko.

Za jeden z głównych celów uznano
praktyczne wdrożenie
zrównoważonego rozwoju, ale
opierając się na ochronie środowiska
pominięto takie aspekty jak:
zwalczanie ubóstwa, tworzenie miejsc
pracy czy podwyższanie stopnia
zamożności społeczeństwa.

Zrównoważony rozwój w Uchwale Sejmu z dnia

19 stycznia 1995 roku w sprawie polityki

zrównoważonego rozwoju

Najważniejsze tezy uchwały:

 potwierdzenie woli Sejmu, iż należy doskonalić systemy: prawny i

ekonomiczny, które wspierając dotychczasową politykę ekologiczną
powinny służyć zrównoważonemu rozwojowi całej gospodarki,

 uznanie koncepcji zrównoważonego rozwoju za podstawę

funkcjonowania cywilizacji, a konieczność jej wdrożenia za

obowiązek wszystkich państw skupionych w Organizacji Narodów

Zjednoczonych,

 zlecenie rządowi RP doskonalenia interdyscyplinarnych i

wielostronnych działań w polityce gospodarczej i zagranicznej, aby

koncepcja zrównoważonego rozwoju nie była naruszana,

 przyjęcie przez Sejm do wiadomości faktu utworzenia

Komisji ds. Ekorozwoju, którą powołano zgodnie z

zaleceniami Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku i

uznanie tego faktu za bardzo ważny czynnik wspierający

działania obywatelskie, rządowe oraz parlamentarne w

kwestiach związanych z wprowadzeniem koncepcji

zrównoważonego rozwoju w Polsce,

 uznanie przez Sejm RP za szczególnie ważne, zadania

dotyczącego podjęcia i realizowania szerokiej edukacji

społeczeństwa - w tym szczególnie młodego pokolenia,

uświadamiającego sens i konieczność powszechnego

obowiązywania zasad zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważony rozwój w II Polityce Ekologicznej Państwa

W dokumencie opracowanym w roku 2000
stwierdzono, że koncepcja zrównoważonego
rozwoju ma największe znaczenie w
kształtowaniu polityki ekologicznej państwa oraz
to, że podstawowym założeniem koncepcji
realizowanym w Polsce jest równorzędne
traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i
ekologicznych.

Uwzględniono w dokumencie główne zadania
przedstawione w projekcie VI programu działań
Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony
środowiska na lata 2001 - 2010.

Nowa wersja Polityki ekologicznej państwa określiła 12
zasad tej polityki: zasada zrównoważonego rozwoju,
zasada przezorności, zasada integracji polityki ochrony
środowiska z politykami sektorowymi, zasada równego
dostępu do środowiska przyrodniczego, zasada
regionalizacji, zasada uspołecznienia, zasada
,,zanieczyszczający płaci”, zasada prewencji, zasada
stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), zasada
subsydiarności, zasada klauzul zabezpieczających, zasada
skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej.

W dokumencie sformułowano szereg celów
głównych i szczegółowych polityki ekologicznej.
Za cele główne przyjęto: zapewnienie
bezpieczeństwa ekologicznego kraju z punktu
widzenia mieszkańców, dostępności zasobów
przyrodniczych oraz bezpieczeństwa istniejącej
infrastruktury społecznej (wdrożenie modelu
rozwoju pozwalającego na skuteczne
zarządzanie dobrami przyrody tak, aby skala ich
wykorzystywania nie stanowiła zagrożenia dla
ich jakości i trwałości), wytyczenie podstaw dla
strategii zrównoważonego rozwoju kraju.

Cele szczegółowe odnoszą się do trzech horyzontów
czasowych. Można je podzielić na:
 – krótkookresowe (lata 2002–2003): koncentrowały się one

na przygotowaniu Polski do członkostwa w Unii Europejskiej,

 – średniookresowe (orientacyjnie do 2010–2012 roku):

dotyczą zadań całościowego wdrożenia prawa ochrony

środowiska Unii Europejskiej,

 – długookresowe (do ok. 2025 roku): cele te stanowią

przesłanki dla perspektywicznej strategii zrównoważonego

rozwoju.

Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
oceniając dokument wskazała na istotne zaniedbania np. brak
określonej hierarchii ważności problemów związanych z ochroną
środowiska, niewskazanie instytucji odpowiedzialnych za wdrożenie
poszczególnych zadań, brak wskazania źródeł finansowania celów
niezbędnych do osiągnięcia, wewnętrzną sprzeczność niektórych
przyjętych w dokumencie koncepcji i zasad, ogólnikowe
potraktowanie niektórych zagadnień, takich jak: edukacja
ekologiczna, planowanie przestrzenne, ochrona dziedzictwa
przyrodniczego czy aktywne ograniczanie gazów szklarniowych.

Zaznaczyć należy, że w dokumencie postawiono znak równania
miedzy zasadą ekorozwoju a zasadą zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważony rozwój w Rezolucji Sejmu RP z dnia 2 marca 1999 roku

Zdefiniowano zrównoważony rozwój jako
wzorzec rozwoju, w którym zaspokajanie
bieżących potrzeb oraz potrzeb przyszłych
pokoleń będzie traktowane równoprawnie
oraz wykazana będzie troska o zachowanie
łączności dziedzictwa kulturowego narodu
z postępem cywilizacyjnym.
Rezolucja zobowiązała do utworzenia
dokumentu określającego kierunki rozwoju
kraju do roku 2025.

Zrównoważony rozwój w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Polski do roku 2025

Została przyjęta w roku 2000 i określa warunki realizacji
zrównoważonego rozwoju w Polsce, co przebiegać ma
dwuetapowo, ponieważ przyjęto, że zrównoważony rozwój
to proces, a nie konkretny cel.

Generalnym założeniem Strategii Rozwoju
Zrównoważonego Polski jest utrzymanie obecnego, ok. 5%
wzrostu gospodarczego, z wskazaniem, jako docelowego,
ok. czterokrotnego zwiększenia efektywności
wykorzystania surowców, paliw oraz zasobów przyrody.

Zgodnie z postulatem Sejmu Strategia
powinna określać warunki dla realizacji
w Polsce modelu zrównoważonego
rozwoju w okresie do 2025 roku.
Oznacza to, że jako podstawowy
horyzont, determinujący terminy
osiągania celów dla strategicznych
kierunków działania w nurcie rozwoju
zrównoważonego, przyjęto okres 25 lat,
odpowiadający zmianie trzech pokoleń,
wliczając w to pokolenie obecne.

Pierwszy etap to okres wzajemnego
równoważenia przebiegu oraz
społeczno-gospodarczych i
środowiskowych skutków procesów
rozwoju kraju, przy jednoczesnym
zachowaniu zdolności gospodarki do
dynamicznego wzrostu,
umożliwiającego Polsce dołączenie w
możliwie krótkim czasie do grona
krajów wysoko rozwiniętych.

Drugi etap to okres podtrzymywania
uzyskanej równowagi pomiędzy
kluczowymi komponentami procesów
rozwoju, a w szczególności zrównoważenia
rozwoju gospodarczego, rozwoju
społecznego i szeroko pojętej sfery
ochrony środowiska, przy zachowaniu
zdolności gospodarki do zaspokajania
tradycyjnych i pojawiających się w
przyszłości potrzeb społecznych, w
odniesieniu do jak najszerszych grup
obywateli, w zgodzie z zasadami równości i
sprawiedliwości społecznej.

Warunkiem koniecznym zrównoważonego
rozwoju jest ciągłe równoważenie jego trzech
bazowych wymiarów, tzn. wymiaru
ekonomicznego, wymiaru ekologicznego i
wymiaru społecznego. Jakiekolwiek
osłabienie lub wzmocnienie jednego wymiaru
kosztem innych musi w efekcie prowadzić do
kryzysów we wszystkich trzech wymiarach.

Zrównoważony rozwój w Konstytucji RP

Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i
nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia
wolności i prawa człowieka i obywatela oraz
bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa
narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska,
kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Art. 8. 1. Konstytucja jest najwyższym prawem
Rzeczpospolitej Polskiej.

Art. 15. 1. Ustrój terytorialny Rzeczpospolitej Polskiej
zapewnia decentralizację władzy publicznej.

W Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
zawarty jest zapis, zobowiązujący do
realizacji w naszej Ojczyźnie
zrównoważonego rozwoju, dającego
możliwość zarówno zapewnienia dalszego
rozwoju kraju, jak również zachowania dla
przyszłych pokoleń zasobów i wartości
środowiska przyrodniczego.

Konstytucja nie definiuje pojęcia
zrównoważony rozwój, ale odnosi się
do jego zasad, takich jak:
sprawiedliwość społeczna,
bezpieczeństwo ekologiczne, zasada
proporcjonalności.
W związku z umieszczeniem koncepcji
zrównoważonego rozwoju w zapisach
konstytucyjnych uznać należy, że jest
ona jednym z fundamentów
ustrojowych państwa.

Zrównoważony rozwój w ustawach

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku o
zagospodarowaniu przestrzennym
jest najstarszym aktem prawnym,
w którym pojawiło się pojęcie
ekorozwoju, stosowane zamiennie
ze zrównoważonym rozwojem.

W preambule ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku  o zmianie
ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz o zmianie
niektórych ustaw znajduje się zapis: ,,Rzeczpospolita Polska,
kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju, oznaczającą
dążenie do: zachowania możliwości odtwarzania się zasobów
naturalnych,  racjonalnego użytkowania zasobów
nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami,  ograniczenia
uciążliwości dla środowiska i nieprzekraczania granic
wyznaczonych jego odpornością,  zachowania różnorodności
biologicznej,  zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa
ekologicznego, tworzenia podmiotom gospodarczym warunków
do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i
możliwości odprowadzania zanieczyszczeń, zapewnia ochronę i
racjonalne kształtowanie środowiska stanowiącego dobro
ogólnonarodowe oraz tworzy warunki sprzyjające
urzeczywistnieniu prawa obywateli do równoprawnego
korzystania z wartości środowiska.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku prawo

ochrony środowiska

jest podstawowym aktem prawnym

dotyczącym ochrony środowiska,

zawiera definicję zrównoważonego rozwoju, w

której określa go jako specyficzny rozwój
społeczno-gospodarczy, mający określony cel i
charakter (ma antropocentryczny charakter,
ponieważ podporządkowuje ochronę
środowiska dla zaspokajania ludzkich potrzeb).

Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Artykuł 47. stwierdza, że
koncepcja przestrzennego
zagospodarowania kraju ma
uwzględniać zasady
zrównoważonego rozwoju, które
mają być określone w oparciu o
przyrodnicze, kulturowe,
społeczne i ekonomiczne
uwarunkowania.

Pojęcie zrównoważonego rozwoju pojawia
się również w innych ustawach
dotyczących sfery środowiska, jak np.
ustawa - prawo wodne czy ustawa o
odpadach, jednakże nie pojawia się w
sferze gospodarczej i sferze społecznej,
nie wypełniając znamion koncepcji trzech
ładów.

Do utworzenia prezentacji wykorzystano:

 artykuł dr hab. prof. Haliny Lisickiej pt. ,,Programy

ochrony środowiska jako narzędzie polityki ochrony
środowiska”,

 artykuł dr Ewy Mazur-Wierzbickiej pt. ,,Miejsce

zrównoważonego rozwoju w polskiej i unijnej polityce
ekologicznej na początku XXI wieku”,

 artykuł dr Czesława Wodzikowskiego pt. ,,Polityczne i

prawne umocowanie koncepcji zrównoważonego
rozwoju w Polsce”,

 - red. A. Papuziński ,,Zrównoważony rozwój. Od utopii

do praw człowieka”, Bydgoszcz 2005,

 Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do 2025

roku

Autorzy: