Kamila Skolmowska

III OŚ

Techniczne, ekonomiczne i

prawne metody ograniczania

emisji zanieczyszczeń

chemicznych do wody, gleby

i powietrza na terenie zlewni

Morza Bałtyckiego

Morze Bałtyckie jest jednym

z najbardziej zagrożonych

mórz na świecie. Wynika to

m.in. z eutrofizacji, różnego

rodzaju zanieczyszczeń i

toksyn ,zanikania różnych

gatunków.

WSTĘP

- ścieki komunalne i przemysłowe miast
nadmorskich
- statki(zrzut odpadów, zanieczyszczenia z tak
zwanej „ normalnej ”eksploatacji statków)
- prace na dnie morza
- katastrofy morskie
- rolnictwo
- turystyka

Warunki geofizyczne Morza Bałtyckiego wraz z

gęsto zamieszkałym i silnie uprzemysłowionym

otoczeniem stwarzają poważny problem

ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ

BAŁTYKU:

Konwencja o Zapobieganiu

Zanieczyszczenia Morza ze źródeł

lądowych (Konwencja Paryska)



podpisana w 1974 roku



Szwecja, Dania, Niemcy i większość

państw graniczących z północno-
wschodnim Atlantykiem i Morzem
Północnym



dotyczy tylko zanieczyszczeń

pochodzących z źródeł lądowych

MIĘDZYNARODOWE KONWENCJE

ZWIĄZANE Z MORZEM BAŁTYCKIM



podpisana w roku 1972



60 państw (włączając wszystkie państwa

graniczące z Morzem Bałtyckim)



Konwencję tą stosuje się na całym świecie,

włączając w to Morze Bałtyckie



LDC nie zakazuje wszystkich form składowania



pozwala składować takie odpady jak np.

cyjanki, ołów , arsen po uzyskaniu specjalnej
koncesji

Konwencja Londyńska o

Składowaniu Odpadów (LDC)



podpisana w roku 1973



50 państw (włączając wszystkie państwa

graniczące z Morzem Bałtyckim)



stosuje się do zanieczyszczenia wód morskich

ropą naftową, substancji toksycznych,
opakowań po materiałach niebezpiecznych,
ścieków i odpadów



Np. Zakazany jest zrzut do wody olejów przez

tankowce i inne statki o masie przekraczającej
400 ton

Konwencja MARPOL



podpisana w roku 1974



Dania, Finlandia, Szwecja i Norwegia



Założenia: zasada braku uprzywilejowania(polega na
tym, że jeżeli dane państwo podejmuje działalność
szkodliwą dla środowiska naturalnego, i może to
wpływać na sąsiadujące państwo, wówczas organy
kontrolne winny poinformować o tym władze
zwierzchnie sąsiedniego państwa) Osoby
poszkodowane w państwie sąsiednim mają te same
prawa do podejmowania kroków prawnych (dotyczące
dopuszczalności, działań zapobiegawczych i
rekompensat) jak jego prawni reprezentanci

Nordycka Konwencja o

Ochronie Środowiska (NEPC)



Podpisana w roku 1991



około 26 państw członkowskich Komisji
Ekonomicznej Rady Europy



Założenia: Procedury oceny oddziaływań na
środowisko muszą poprzedzać podjęcie decyzji
odnośnie działalności, która może prowadzić do
istotnych zaburzeń transgranicznych.



Odnosi się to m. in. do rafinerii, elektrowni, spalarni,
dróg szybkiego ruchu, przetwórstwa papieru,
kopalnictwa, nadbrzeżnej produkcji węglowodorów,
wylesiania

Konwencja ECE o ocenie

oddziaływań na środowisko w ujęciu

transgranicznym (EIA)



Podpisana w 1979 roku



Około 30 państw członkowskich Komisji

Ekonomicznej Rady Europy



Założenia : ograniczenie transgranicznego

przenoszenia zanieczyszczeń (w tym
dodatkowo ograniczenia emisji tlenków siarki
i azotu)

Konwencja w Sprawie Transgranicznego

Zanieczyszczenia Powietrza na Dalekie

Odległości



Podpisana w roku 1973



wszystkie kraje graniczące z Morzem Bałtyckim



współpraca w celu racjonalnej eksploatacji
zasobów żywych



powołano Międzynarodową Komisję Rybołówstwa
Morza Bałtyckiego, w której kompetencjach jest
wydawanie zaleceń o wymiarach ochronnych
ryb, wyposażeniu do połowów, ochronnych
okresach i obszarach zamkniętych dla połowu,
całkowitej wielkości nakładu połowowego ryb

.

Konwencja o Rybołówstwie

i Ochronie Żywych Zasobów w

Morzu Bałtyckim i Bełtach



W 1971 roku powstała globalna Konwencja o

Siedliskach Wodno –Błotnych o Znaczeniu
Międzynarodowym



Podpisały ją wszystkie państwa otaczające

Morze Bałtyckie



W 1979 roku 25 państw podpisało Konwencję

o Ochronie Europejskiej Przyrody i Siedlisk
Naturalnych(dotyczyła zabezpieczenia
ochrony siedlisk dla dzikich gatunków roślin i
zwierząt)

Konwencje o ochronie

zagrożonych gatunków



jest to Konwencja o Ochronie Środowisk Obszaru Morza
Bałtyckiego



podpisana w 1974 r.,(wprowadzona w życie w 1980 r.)



siedem nadbrzeżnych państw Morza Bałtyckiego: Dania,
Finlandia, Niemiecka Republika Demokratyczna, Republika
Federalna Niemiec, Polska, Szwecja i ZSRR



ORGAN KIEROWNICZY:

HELCOM - Komisja Ochrony środowiska

Morskiego Bałtyku (Komisja Helsińska)



CEL:

Ochrona Morze Bałtyckie przed zanieczyszczeniami

pochodzącymi ze wszystkich możliwych źródeł



DOTYCZY:

zanieczyszczeń pochodzenia lądowego,

zanieczyszczeń powodowanych przez statki, składowania
odpadów, obejmuje także zwalczanie zanieczyszczeń
(oczyszczanie), kontrolę (monitoring) i ocenę stanu środowiska

Konwencja Bałtycka i HELCOM



nową wersję Konwencji Bałtyckiej podpisana 1992 r.



Nowa Konwencja bierze pod uwagę wszystkie wody w
regionie Bałtyku, nawet wody wewnętrzne, które wcześniej
nie znalazły się w polu zainteresowania Konwencji



zakłada wymóg stosowania najlepszych technologii jakie
są dostępne, czy też zaleca aby umawiające się strony
stosowały zasadę ostrożności, tj. podejmowały środki
prewencyjne tam gdzie jest to konieczne



umawiające się strony przyjmują zasadę, że płaci ten,
który zanieczyszcza, oraz zapewniają odpowiedni pod
względem naukowym sposób pomiarów i obliczeń
wielkości emisji do atmosfery lub wody zarówno ze źródeł
punktowych jak i rozproszonych



Zawiera również wykaz substancji i pestycydów
szkodliwych, zagrażających i objętych zakazem
stosowania

Nowa Konwencja



podpisana we wrześniu 1990 r. w Szwecji



założenia : podejmowanie w przyszłości wysiłków
na rzecz środowiska aby zapewnić taką odbudowę
ekologiczną Bałtyku, która umożliwi samo
odbudowę środowiska morskiego i zachowanie
jego równowagi ekologicznej



jednym z jej celów było na przykład zredukowanie
emisji substancji szkodliwych w okresie 1987-
1995 o około 50% oraz zastosowanie najlepszych
względem środowiska dostępnych technologii we
wszystkich ważnych gałęziach przemysłu

Deklaracja Bałtycka

TRANSPORT



Związki siarki i azotu pochodzące z transportu
opadają z wodą deszczową na tereny rolnicze, leśne,
na jeziora i morza daleko od źródeł emisji(spośród
negatywnych skutków takiego opadu należy
wymienić zakwaszenie, eutrofizację, korozję i wpływ
na zdrowie)



węglowodory pochodzące z rozpuszczalników i spalin
samochodowych



metale ciężkie, które ostatecznie kumulują się w
glebie

Sposoby ograniczenia

zanieczyszczeń trafiających do

Bałtyku

Strategie służące zmniejszeniu skutków dla

środowiska wywołanych przez sektor

transportu obejmują



szereg tzw. zabiegów technicznych.

Obejmują one na przykład: czystsze
paliwa, alternatywne (np. alkohol do
autobusów lokalnych i transportu
towarów), bardziej wydajne systemy
spalania w silnikach i nową technologie
silników



instalacja katalizatorów spalin we

wszystkich samochodach może obniżyć
poziom zanieczyszczenia azotem aż o 90%

ROLNICTWO



rolnictwo odpowiada za więcej niż połowę składników
odżywczych docierających do Bałtyku



ograniczenie : zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych,
oraz naturalnych w rolnictwie



w Szwecji nałożono opłaty na nawozy sztuczne (10
centów/kg azotu i 20 centów/kg fosforu) i na pestycydy



Norwegia wprowadziła zarówno opłaty regulacyjne na
chemikalia jak i opłaty środowiskowe w celu zmniejszenia
zużycia nawozów sztucznych i pestycydów. Uzyskane tą
drogą fundusze umożliwiają finansowanie ulepszeń w
rolnictwie służących poprawie stanu środowiska



Finlandia również wprowadziła opłaty na nawozy sztuczne



w Danii opłatą administracyjną objęte są pestycydy



stężenie ścieków, które przedostały się do Bałtyku można
zredukować budując oczyszczalnie ścieków lub rozszerzając
wydajność istniejących oczyszczalni



montaż filtrów przemysłowych zmniejszających emisję pyłów
i gazów,



wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych



budowa ekologicznych wysypisk śmieci i rekultywacja starych



zmiana technologii przemysłowych na bardziej przyjazne dla
środowiska powodujące zmniejszenie zużycia energii i wody
oraz ilości ścieków i odpadów,



szersze korzystanie ze źródeł energii odnawialnych- budowa
elektrowni wodnych i wiatrowych

INNE ŚRODKI ZMNIEJSZAJĄCE NEGATYWNE

ODDZIAŁYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ NA MORZE

BAŁTYCKIE



Naturalne bariery

- takie technologie

wykorzystują sztukę inżynierii ekologicznej i
opierają się na założeniu, że przyroda jest
żywym tworem, który można w pewnym
zakresie wykorzystać dla dobra społecznego.



Jedną z takich technologii jest odtwarzanie

środowisk wodno-błotnych, gdzie
wykorzystywana jest zdolność do
samooczyszczania z substancji biogennych.
Gdy odtworzy się wzdłuż wybrzeży mokradła,
wtedy zatrzyma się tam transportowana część
azotu i innych zanieczyszczeń i nigdy nie
dotrą do Bałtyku.



Instrumenty ekonomiczne : podatki, opłaty i zazwyczaj
subsydia



Opłaty i podatki często stosuje się w celu
stymulowania obniżki zanieczyszczeń lub
wykorzystywania rozwiązań korzystniejszych dla
środowiska, np. użycie biomasy jako paliwa.



Celem nie jest przymus, lecz stymulowanie
przedsiębiorstw, rolników, konsumentów itp. do
wyboru mniej szkodliwej alternatywy (np. biomasa jako
paliwo lub nawozy posiadające małe zawartości azotu i
fosforu) względnie do obniżenia zanieczyszczenia
przez oczyszczanie, recykling odpadów

PODATKI, OPŁATY I SUBWENCJE JAKO

INSTRUMENTY EKONOMICZNE



Nakaz i kontrola

-polecenia wydaje

władza nadrzędna, np. zgodę na
wprowadzenie określonego ładunku emisji
dla każdego podmiotu



Instrumenty ekonomiczne

-poziom

emisji zanieczyszczeń zmienia się
bodźcami ekonomicznymi albo zwiększając
koszty za zanieczyszczanie, tzn. przez
opłaty albo finansowanie redukcji
zanieczyszczeń, tzn. przez subsydia

RÓŻNE INSTRUMENTY DZIAŁANIA

W EKONOMII



”Jednostki emisji” lub rynek do

nabywania praw do
zanieczyszczania-

wielkość

całkowitego dopuszczalnego
zanieczyszczenia dla danego regionu
wyznaczają władze centralne. Każdy
zainteresowany podmiot uzyskuje
zgodę na emisję zanieczyszczeń



Presja moralna-

np. kampanie

informacyjne przeciw działalności
powodującej zaburzenia w środowisku
zmienić się może postępowanie firm

„Każdy ma prawo do czystego środowiska”

– jest to podstawowe prawo które dotyczy każdego z nas



podmioty emitujące zanieczyszczenia naruszają je i
dlatego powinny częściowo zapłacić poszkodowanym
osobom za spowodowane straty. Jest to tzw.

zasada

„kto zanieczyszcza ten płaci”

jest powszechnie

stosowana i zaakceptowana również przez Komisję UE



Na zasadzie zanieczyszczający płaci opierają się
przepisy prawne takie jak: koszty zapobiegania ,
unikania lub rekompensowania oddziaływań na
środowisko powinny ponosić osoby (lub przedsiębiorstwa
itp.), które są odpowiedzialne za powstałe szkody.

ZASADY PRAWNE OGRANICZAJĄCE

SZKODLIWE ODDZIAŁYWANIE NA MORZE

BAŁTYCKIE



Zasada zapobiegania :

jest przyjęta w

części przepisów prawnych i mówi o tym że:
tak długo jak nie jesteśmy pewni, że nie
wystąpi szkoda, nie dopuszczamy do
takich(negatywnych) działań, jeżeli nie
podejmiemy pewnych środków zaradczych
(np. oczyszczania)



Niektóre przepisy zawierają polecenia

nakazowe i mogą nawet zahamować daną
działalność, mimo, że nie można z pewnością
stwierdzić wystąpienia szkód spowodowanych
tą działalnością.

-to precyzyjne ograniczenia lub zakazy

Przykłady funkcjonujących w większości państw

wymogów prawnych to:



zakazy stosowania PCB i DDT (poza

wyjątkowymi przypadkami)



zrzuty ścieków ze statków do morza



wylewanie olejów lub pewnych innych

substancji chemicznych z okrętów



wiele precyzyjnych ograniczeń dotyczących

użytkowania materiałów niebezpiecznych

WYMOGI PRAWNE



określone fragmenty przepisów prawnych precyzują
limity na zrzut danych zanieczyszczeń ( np. na
uwalnianie siarki do atmosfery)



Inne wymogi stosowane przez prawo to określenie
wartości dopuszczalnych dla niektórych substancji
zanieczyszczających



Ochronę gatunkową (fauny i flory), biotopów,
różnorodności biologicznej, ochronę krajobrazu itp.
do pewnego stopnia obejmują instrumenty prawne
np. Parki narodowe i rezerwaty przyrody są formami
obszarów chronionych, gdzie prawnie dozwolone
jest stosowanie daleko idących ograniczeń

SPECYFICZNĄ FORMĄ WYMOGÓW

PRAWNYCH SĄ LIMITY NA EMISJE



odmiennym podejściem prawnym jest użycie

tak zwanych standardów jakości środowiska.



Punktem wyjściowym dla tego instrumentu

jest nie zagrażająca działalność, lecz
spodziewana jakość wody, powietrza lub
innych części środowiska. Oczekiwaną jakość
określamy jako „standard”, tj. dokładny limit
odnoszący się do maksymalnych zawartości
metali ciężkich, składników odżywczych lub
innych emisji itp.

STANDARDY JAKOŚCI ŚRODOWISKA

(WARTOŚCI DOPUSZCZALNE)



Jeżeli np. zrzut zanieczyszczeń z nowej fabryki

planowanej w obszarze Morza Bałtyckiego
przekroczy dopuszczalny poziom, inwestor nie
uzyska zezwolenia na budowę do czasu kiedy
albo nie zgodzi się na zastosowanie bardziej
czystych technologii albo nie dojdzie do
porozumienia z innymi producentami, aby oni
zredukowali poziom swoich zanieczyszczeń

WARTOŚCI DOPUSZCZALNE



są stosowane prawdopodobnie we wszystkich

państwach



przewidują inspekcje, dają władzom prawo

wydawania poleceń itp. Wiele bezprawnych
działań traktowanych jest jako przestępstwa
kryminalne. W niektórych krajach stosuje się
specjalne kary, np. w Szwecji i w byłym ZSRR,
kiedy zrzut zanieczyszczeń przekracza
dopuszczalny poziom

NADZOROWANIE I SANKCJE



„

Ekonomia i prawo - Ochrona

środowiska w Regionie
Bałtyckim” – Ing-Marie
Andréasson-Gren, Gabriel
Michanek, Jonas Ebbesson
(zeszyt 7)



„Polityka ochrony

środowiska i współpraca w
regionie Bałtyku” - Gunnel W.
Bergström

BIBLIOGRAFIA