Kamila Skolmowska
III OŚ
Techniczne, ekonomiczne i
prawne metody ograniczania
emisji zanieczyszczeń
chemicznych do wody, gleby
i powietrza na terenie zlewni
Morza Bałtyckiego
Kamila Skolmowska
III OŚ
Techniczne, ekonomiczne i
prawne metody ograniczania
emisji zanieczyszczeń
chemicznych do wody, gleby
i powietrza na terenie zlewni
Morza Bałtyckiego
Morze Bałtyckie jest jednym
z najbardziej zagrożonych
mórz na świecie. Wynika to
m.in. z eutrofizacji, różnego
rodzaju zanieczyszczeń i
toksyn ,zanikania różnych
gatunków.
WSTĘP
- ścieki komunalne i przemysłowe miast
nadmorskich
- statki(zrzut odpadów, zanieczyszczenia z tak
zwanej „ normalnej ”eksploatacji statków)
- prace na dnie morza
- katastrofy morskie
- rolnictwo
- turystyka
Warunki geofizyczne Morza Bałtyckiego wraz z
gęsto zamieszkałym i silnie uprzemysłowionym
otoczeniem stwarzają poważny problem
ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ
BAŁTYKU:
Konwencja o Zapobieganiu
Zanieczyszczenia Morza ze źródeł
lądowych (Konwencja Paryska)
podpisana w 1974 roku
Szwecja, Dania, Niemcy i większość
państw graniczących z północno-
wschodnim Atlantykiem i Morzem
Północnym
dotyczy tylko zanieczyszczeń
pochodzących z źródeł lądowych
MIĘDZYNARODOWE KONWENCJE
ZWIĄZANE Z MORZEM BAŁTYCKIM
podpisana w roku 1972
60 państw (włączając wszystkie państwa
graniczące z Morzem Bałtyckim)
Konwencję tą stosuje się na całym świecie,
włączając w to Morze Bałtyckie
LDC nie zakazuje wszystkich form składowania
pozwala składować takie odpady jak np.
cyjanki, ołów , arsen po uzyskaniu specjalnej
koncesji
Konwencja Londyńska o
Składowaniu Odpadów (LDC)
podpisana w roku 1973
50 państw (włączając wszystkie państwa
graniczące z Morzem Bałtyckim)
stosuje się do zanieczyszczenia wód morskich
ropą naftową, substancji toksycznych,
opakowań po materiałach niebezpiecznych,
ścieków i odpadów
Np. Zakazany jest zrzut do wody olejów przez
tankowce i inne statki o masie przekraczającej
400 ton
Konwencja MARPOL
podpisana w roku 1974
Dania, Finlandia, Szwecja i Norwegia
Założenia: zasada braku uprzywilejowania(polega na
tym, że jeżeli dane państwo podejmuje działalność
szkodliwą dla środowiska naturalnego, i może to
wpływać na sąsiadujące państwo, wówczas organy
kontrolne winny poinformować o tym władze
zwierzchnie sąsiedniego państwa) Osoby
poszkodowane w państwie sąsiednim mają te same
prawa do podejmowania kroków prawnych (dotyczące
dopuszczalności, działań zapobiegawczych i
rekompensat) jak jego prawni reprezentanci
Nordycka Konwencja o
Ochronie Środowiska (NEPC)
Podpisana w roku 1991
około 26 państw członkowskich Komisji
Ekonomicznej Rady Europy
Założenia: Procedury oceny oddziaływań na
środowisko muszą poprzedzać podjęcie decyzji
odnośnie działalności, która może prowadzić do
istotnych zaburzeń transgranicznych.
Odnosi się to m. in. do rafinerii, elektrowni, spalarni,
dróg szybkiego ruchu, przetwórstwa papieru,
kopalnictwa, nadbrzeżnej produkcji węglowodorów,
wylesiania
Konwencja ECE o ocenie
oddziaływań na środowisko w ujęciu
transgranicznym (EIA)
Podpisana w 1979 roku
Około 30 państw członkowskich Komisji
Ekonomicznej Rady Europy
Założenia : ograniczenie transgranicznego
przenoszenia zanieczyszczeń (w tym
dodatkowo ograniczenia emisji tlenków siarki
i azotu)
Konwencja w Sprawie Transgranicznego
Zanieczyszczenia Powietrza na Dalekie
Odległości
Podpisana w roku 1973
wszystkie kraje graniczące z Morzem Bałtyckim
współpraca w celu racjonalnej eksploatacji
zasobów żywych
powołano Międzynarodową Komisję Rybołówstwa
Morza Bałtyckiego, w której kompetencjach jest
wydawanie zaleceń o wymiarach ochronnych
ryb, wyposażeniu do połowów, ochronnych
okresach i obszarach zamkniętych dla połowu,
całkowitej wielkości nakładu połowowego ryb
.
Konwencja o Rybołówstwie
i Ochronie Żywych Zasobów w
Morzu Bałtyckim i Bełtach
W 1971 roku powstała globalna Konwencja o
Siedliskach Wodno –Błotnych o Znaczeniu
Międzynarodowym
Podpisały ją wszystkie państwa otaczające
Morze Bałtyckie
W 1979 roku 25 państw podpisało Konwencję
o Ochronie Europejskiej Przyrody i Siedlisk
Naturalnych(dotyczyła zabezpieczenia
ochrony siedlisk dla dzikich gatunków roślin i
zwierząt)
Konwencje o ochronie
zagrożonych gatunków
jest to Konwencja o Ochronie Środowisk Obszaru Morza
Bałtyckiego
podpisana w 1974 r.,(wprowadzona w życie w 1980 r.)
siedem nadbrzeżnych państw Morza Bałtyckiego: Dania,
Finlandia, Niemiecka Republika Demokratyczna, Republika
Federalna Niemiec, Polska, Szwecja i ZSRR
ORGAN KIEROWNICZY:
HELCOM - Komisja Ochrony środowiska
Morskiego Bałtyku (Komisja Helsińska)
CEL:
Ochrona Morze Bałtyckie przed zanieczyszczeniami
pochodzącymi ze wszystkich możliwych źródeł
DOTYCZY:
zanieczyszczeń pochodzenia lądowego,
zanieczyszczeń powodowanych przez statki, składowania
odpadów, obejmuje także zwalczanie zanieczyszczeń
(oczyszczanie), kontrolę (monitoring) i ocenę stanu środowiska
Konwencja Bałtycka i HELCOM
nową wersję Konwencji Bałtyckiej podpisana 1992 r.
Nowa Konwencja bierze pod uwagę wszystkie wody w
regionie Bałtyku, nawet wody wewnętrzne, które wcześniej
nie znalazły się w polu zainteresowania Konwencji
zakłada wymóg stosowania najlepszych technologii jakie
są dostępne, czy też zaleca aby umawiające się strony
stosowały zasadę ostrożności, tj. podejmowały środki
prewencyjne tam gdzie jest to konieczne
umawiające się strony przyjmują zasadę, że płaci ten,
który zanieczyszcza, oraz zapewniają odpowiedni pod
względem naukowym sposób pomiarów i obliczeń
wielkości emisji do atmosfery lub wody zarówno ze źródeł
punktowych jak i rozproszonych
Zawiera również wykaz substancji i pestycydów
szkodliwych, zagrażających i objętych zakazem
stosowania
Nowa Konwencja
podpisana we wrześniu 1990 r. w Szwecji
założenia : podejmowanie w przyszłości wysiłków
na rzecz środowiska aby zapewnić taką odbudowę
ekologiczną Bałtyku, która umożliwi samo
odbudowę środowiska morskiego i zachowanie
jego równowagi ekologicznej
jednym z jej celów było na przykład zredukowanie
emisji substancji szkodliwych w okresie 1987-
1995 o około 50% oraz zastosowanie najlepszych
względem środowiska dostępnych technologii we
wszystkich ważnych gałęziach przemysłu
Deklaracja Bałtycka
TRANSPORT
Związki siarki i azotu pochodzące z transportu
opadają z wodą deszczową na tereny rolnicze, leśne,
na jeziora i morza daleko od źródeł emisji(spośród
negatywnych skutków takiego opadu należy
wymienić zakwaszenie, eutrofizację, korozję i wpływ
na zdrowie)
węglowodory pochodzące z rozpuszczalników i spalin
samochodowych
metale ciężkie, które ostatecznie kumulują się w
glebie
Sposoby ograniczenia
zanieczyszczeń trafiających do
Bałtyku
Strategie służące zmniejszeniu skutków dla
środowiska wywołanych przez sektor
transportu obejmują
szereg tzw. zabiegów technicznych.
Obejmują one na przykład: czystsze
paliwa, alternatywne (np. alkohol do
autobusów lokalnych i transportu
towarów), bardziej wydajne systemy
spalania w silnikach i nową technologie
silników
instalacja katalizatorów spalin we
wszystkich samochodach może obniżyć
poziom zanieczyszczenia azotem aż o 90%
ROLNICTWO
rolnictwo odpowiada za więcej niż połowę składników
odżywczych docierających do Bałtyku
ograniczenie : zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych,
oraz naturalnych w rolnictwie
w Szwecji nałożono opłaty na nawozy sztuczne (10
centów/kg azotu i 20 centów/kg fosforu) i na pestycydy
Norwegia wprowadziła zarówno opłaty regulacyjne na
chemikalia jak i opłaty środowiskowe w celu zmniejszenia
zużycia nawozów sztucznych i pestycydów. Uzyskane tą
drogą fundusze umożliwiają finansowanie ulepszeń w
rolnictwie służących poprawie stanu środowiska
Finlandia również wprowadziła opłaty na nawozy sztuczne
w Danii opłatą administracyjną objęte są pestycydy
stężenie ścieków, które przedostały się do Bałtyku można
zredukować budując oczyszczalnie ścieków lub rozszerzając
wydajność istniejących oczyszczalni
montaż filtrów przemysłowych zmniejszających emisję pyłów
i gazów,
wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych
budowa ekologicznych wysypisk śmieci i rekultywacja starych
zmiana technologii przemysłowych na bardziej przyjazne dla
środowiska powodujące zmniejszenie zużycia energii i wody
oraz ilości ścieków i odpadów,
szersze korzystanie ze źródeł energii odnawialnych- budowa
elektrowni wodnych i wiatrowych
INNE ŚRODKI ZMNIEJSZAJĄCE NEGATYWNE
ODDZIAŁYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ NA MORZE
BAŁTYCKIE
Naturalne bariery
- takie technologie
wykorzystują sztukę inżynierii ekologicznej i
opierają się na założeniu, że przyroda jest
żywym tworem, który można w pewnym
zakresie wykorzystać dla dobra społecznego.
Jedną z takich technologii jest odtwarzanie
środowisk wodno-błotnych, gdzie
wykorzystywana jest zdolność do
samooczyszczania z substancji biogennych.
Gdy odtworzy się wzdłuż wybrzeży mokradła,
wtedy zatrzyma się tam transportowana część
azotu i innych zanieczyszczeń i nigdy nie
dotrą do Bałtyku.
Instrumenty ekonomiczne : podatki, opłaty i zazwyczaj
subsydia
Opłaty i podatki często stosuje się w celu
stymulowania obniżki zanieczyszczeń lub
wykorzystywania rozwiązań korzystniejszych dla
środowiska, np. użycie biomasy jako paliwa.
Celem nie jest przymus, lecz stymulowanie
przedsiębiorstw, rolników, konsumentów itp. do
wyboru mniej szkodliwej alternatywy (np. biomasa jako
paliwo lub nawozy posiadające małe zawartości azotu i
fosforu) względnie do obniżenia zanieczyszczenia
przez oczyszczanie, recykling odpadów
PODATKI, OPŁATY I SUBWENCJE JAKO
INSTRUMENTY EKONOMICZNE
Nakaz i kontrola
-polecenia wydaje
władza nadrzędna, np. zgodę na
wprowadzenie określonego ładunku emisji
dla każdego podmiotu
Instrumenty ekonomiczne
-poziom
emisji zanieczyszczeń zmienia się
bodźcami ekonomicznymi albo zwiększając
koszty za zanieczyszczanie, tzn. przez
opłaty albo finansowanie redukcji
zanieczyszczeń, tzn. przez subsydia
RÓŻNE INSTRUMENTY DZIAŁANIA
W EKONOMII
”Jednostki emisji” lub rynek do
nabywania praw do
zanieczyszczania-
wielkość
całkowitego dopuszczalnego
zanieczyszczenia dla danego regionu
wyznaczają władze centralne. Każdy
zainteresowany podmiot uzyskuje
zgodę na emisję zanieczyszczeń
Presja moralna-
np. kampanie
informacyjne przeciw działalności
powodującej zaburzenia w środowisku
zmienić się może postępowanie firm
„Każdy ma prawo do czystego środowiska”
– jest to podstawowe prawo które dotyczy każdego z nas
podmioty emitujące zanieczyszczenia naruszają je i
dlatego powinny częściowo zapłacić poszkodowanym
osobom za spowodowane straty. Jest to tzw.
zasada
„kto zanieczyszcza ten płaci”
jest powszechnie
stosowana i zaakceptowana również przez Komisję UE
Na zasadzie zanieczyszczający płaci opierają się
przepisy prawne takie jak: koszty zapobiegania ,
unikania lub rekompensowania oddziaływań na
środowisko powinny ponosić osoby (lub przedsiębiorstwa
itp.), które są odpowiedzialne za powstałe szkody.
ZASADY PRAWNE OGRANICZAJĄCE
SZKODLIWE ODDZIAŁYWANIE NA MORZE
BAŁTYCKIE
Zasada zapobiegania :
jest przyjęta w
części przepisów prawnych i mówi o tym że:
tak długo jak nie jesteśmy pewni, że nie
wystąpi szkoda, nie dopuszczamy do
takich(negatywnych) działań, jeżeli nie
podejmiemy pewnych środków zaradczych
(np. oczyszczania)
Niektóre przepisy zawierają polecenia
nakazowe i mogą nawet zahamować daną
działalność, mimo, że nie można z pewnością
stwierdzić wystąpienia szkód spowodowanych
tą działalnością.
-to precyzyjne ograniczenia lub zakazy
Przykłady funkcjonujących w większości państw
wymogów prawnych to:
zakazy stosowania PCB i DDT (poza
wyjątkowymi przypadkami)
zrzuty ścieków ze statków do morza
wylewanie olejów lub pewnych innych
substancji chemicznych z okrętów
wiele precyzyjnych ograniczeń dotyczących
użytkowania materiałów niebezpiecznych
WYMOGI PRAWNE
określone fragmenty przepisów prawnych precyzują
limity na zrzut danych zanieczyszczeń ( np. na
uwalnianie siarki do atmosfery)
Inne wymogi stosowane przez prawo to określenie
wartości dopuszczalnych dla niektórych substancji
zanieczyszczających
Ochronę gatunkową (fauny i flory), biotopów,
różnorodności biologicznej, ochronę krajobrazu itp.
do pewnego stopnia obejmują instrumenty prawne
np. Parki narodowe i rezerwaty przyrody są formami
obszarów chronionych, gdzie prawnie dozwolone
jest stosowanie daleko idących ograniczeń
SPECYFICZNĄ FORMĄ WYMOGÓW
PRAWNYCH SĄ LIMITY NA EMISJE
odmiennym podejściem prawnym jest użycie
tak zwanych standardów jakości środowiska.
Punktem wyjściowym dla tego instrumentu
jest nie zagrażająca działalność, lecz
spodziewana jakość wody, powietrza lub
innych części środowiska. Oczekiwaną jakość
określamy jako „standard”, tj. dokładny limit
odnoszący się do maksymalnych zawartości
metali ciężkich, składników odżywczych lub
innych emisji itp.
STANDARDY JAKOŚCI ŚRODOWISKA
(WARTOŚCI DOPUSZCZALNE)
Jeżeli np. zrzut zanieczyszczeń z nowej fabryki
planowanej w obszarze Morza Bałtyckiego
przekroczy dopuszczalny poziom, inwestor nie
uzyska zezwolenia na budowę do czasu kiedy
albo nie zgodzi się na zastosowanie bardziej
czystych technologii albo nie dojdzie do
porozumienia z innymi producentami, aby oni
zredukowali poziom swoich zanieczyszczeń
WARTOŚCI DOPUSZCZALNE
są stosowane prawdopodobnie we wszystkich
państwach
przewidują inspekcje, dają władzom prawo
wydawania poleceń itp. Wiele bezprawnych
działań traktowanych jest jako przestępstwa
kryminalne. W niektórych krajach stosuje się
specjalne kary, np. w Szwecji i w byłym ZSRR,
kiedy zrzut zanieczyszczeń przekracza
dopuszczalny poziom
NADZOROWANIE I SANKCJE
„
Ekonomia i prawo - Ochrona
środowiska w Regionie
Bałtyckim” – Ing-Marie
Andréasson-Gren, Gabriel
Michanek, Jonas Ebbesson
(zeszyt 7)
„Polityka ochrony
środowiska i współpraca w
regionie Bałtyku” - Gunnel W.
Bergström
BIBLIOGRAFIA