Leki przeciwwirusowe
przeciwgrzybicze
przeciwpierwotniakowe

Lek. Med. Krzysztof Marosz

Lek. Med. Magdalena

Michalska

Jak stosujemy leki p/grzybicze?

Miejscowe – zwykle przy pojedynczych zmianach

na skórze, na stopach, w pachwinach a także w
drożdżycy jamy ustnej.

Ogólne – gdy mamy do czynienia z grzybicą

układowa lub słaba penetracją leków
miejscowych (paznokcie, skóra owłosiona głowy)

Kilka wskazówek ...



Jak długo leczymy?



Skóra – 2-8 tyg



Paznokcie rąk - 4-6 miesięcy



Paznokcie u nóg – nawet rok i więcej

UWAGA na wydolność nerek, wątroby i ciężarne – te leki są bardzo toksyczne przy

leczeniu ogólnym!!!

Kto choruje?



Przyjmujący szerokospektralne antybiotyki i GKS



Przy zespołach obniżonej odporności (pierwotne i wtórne)



Na immunosupresji



Rozlegle poparzeni



Chorzy z nowotworem

Antybiotyki
przeciwgrzybicze

Gryzeofulwina



Fungistatyczny o wąskim spektrum



Hamuje syntezę chityny (główny składnik ściany komórkowej) i DNA



Skuteczna przy DERMATOFITACH (Trichophylon, Microsporum)



Grzybice skóry owłosionej głowy i paznokci.



Podajemy gdy zawiodło leczenie miejscowe (nie rutunowo, obecnie rzadko -
duża toksyczność)



Hepato i nefrotoksyczna, powoduje nadwrażliwość na światło, bóle głowy i
zaburzenia spermatogenezy)



Dobrze wchłania się z p. pokarmowego

Antybiotyki polienowe

Amfoterycyna B



Zwiększa przepuszczalność błony komórkowej



Stosowana na drożdżaki (Candida), pleśniaki(Aspergillus),
grzyby dimorficzne(Blastomyces, Coccidioides)



W ciężkich układowych grzybicach



zapalenie płuc oraz posocznica– dożylnie (NIE mieszać z innymi
lekami w tej formie ponieważ nasilają jej działanie toksyczne)



opony mózgowo–rdzeniowe -dordzeniowo



Doustnie tylko w grzybicach p. pokarmowego ponieważ słabo
się wchłania



NIE w ciąży i ciężkiej niewydolności nerek i wątroby.

Antybiotyki polienowe

Amfoterycyna B



Działania niepożądane



hipertermie



zmiany ciśnienia



szum w uszach



drgawki



trombocytopeniia



leukocytopenia



nefrotoksyczność

Antybiotyki polienowe

Nystatyna



Działa podobnie do Amfoterycyny



Stosujemy TYLKO miejscowo w drożdżycach: j. ustnej, gardła, p.pok,
kandydoza pochwy, skóry i bł. śluzowych,



Nie wchłania się z p. pokarmowego, skóry ani bł. śluzowych



Powoduje zaburzenie żołądkowo – jelitowe oraz reakcje uczuleniowe

Natamycyna



Stosujemy miejscowo w grzybicach skóry wywołanych przez
dermatofity, a także w drożdżycach j ustnej, p.
pokarmowego i pochwy.



Działa na niektóre pierwotniaki - lamblie, rzęsistka pochwowego i
jelitowego.



Może powodować nudności, wymioty i biegunkę ale dozwolona w
CIĄŻY ze względu na niewielką toksyczność.

Syntetyczne leki

Pochodne fluoropirydyny – flucytozyna



Zaburza syntezę DNA



Dobrze wchłania się z p. pok.



Stosujemy ją na drożdzyce, kryptokokozę i zakażenia kropidlakowe, w
zakażeniach układowych (wsierdzie, nerki, opony mózg-rdzeniowe)



Czasem w ciężkich zakażeniach łączymy z amfoterycyną – UWAGA na
aplazję szpiku!!



Przy długim stosowaniu hepato i nefrotoksyczna,



Nie podajemy jej w ciąży

Syntetyczne leki

Pochodne imidazolu

– hamują ergosterol a więc budowę bł. kom. oraz

zwiększają przepuszczalność błon

Klotrimazol - Tylko miejscowo (j. ustna, pochwa, skóra)
- dermatofity (Epidermophylon, Microsporum i Trichophylon)
- dimorficzne (Coccidioides i Histoplazma)
- drożdżaki (Candida) oraz przeciw rzęsistkowi
Ekonazol – jak wyżej oraz na promieniowce oraz ziarniaki gram (+)
Ketokonazol (Nizoral) – jak klotrimazol ale skuteczny też w grzybicach

układowych

- także zapobiegawczo u pacjentów z AIDS i poddawanych immunosupresji
- mogą się pojawić się zaburzenia żołądkowo – jelitowe, bóle głowy i alergie,
- obniża poziom hormonów płciowych – impotencja, ginekomastia, oligospermia.

Syntetyczne leki

Pochodne triazolu – hamują powstawanie ergosterolu działają na błonę

kom. NIE powodują zaburzeń hormonalnych jak pochodne imidazolu

Flukonazol
- wchłania się z p. pok. i dobrze przenika np. do płynu mózgowo-

rdzeniowego

- w drożdżakach jamy ustnej, przełyku, pochwy, wsierdzia ,dróg

oddechowych kryptokokozie



Mniej toksyczna alternatywa dla amfoterycyny B,

Itrakonazol (Orungal)
- Zakażenia powierzchniowe i układowe wywołane przez dermatofity,

grzyby dimorficzne, dermatofity i pleśnie (Aspergillus)

- Stosowany w terapii pulsowej w przypadku grzybicy paznokci rąk i stóp

(tydzień leczenia 3 tyg przerwy)

- Działania niepożądane jak wyżej a także hipokaliemia, zapalenie

wątroby i obrzęki.

Syntetyczne leki

Pochodne morfoliny



Amorolfina – Wyłącznie miejscowo w grzybicy paznokci
wywołanej: dermatofitami, drożdżakami lub pleśniami

Pochodne alliloaminy



Terbinafina

- hamuje syntezę ergosterolu ( błona komórkowa)
- bardzo skuteczna przy dermatofitach, także w zakażeniach

drożdżakami

- dobrze tolerowana i bardzo rzadko wywołuje działania

niepożądane

Cykl życiowy wirusa – punkty uchwytu leków

Replikacja wirusa - etapy



1. adsorpcja



2. penetracja



3. wczesna transkrypcja i translacja białek regulatorowych



4. replikacja



5. późna transkrypcja i translacja białek strukturalnych



6. dojrzewanie



7. uwalnianie



etapy: 3.4.5 – charakterystyczne tylko dla wirusa,
wymagają swoistych enzymów

Hamujące wnikanie do komórki

Interferon – upośledza także syntezę białek wirusa



P/wirusowo ale też antyproliferacyjnie i immunomodulacyjnie



Skuteczny szczególnie w wzw B i C



Do działań niepożądanych nalezą: bóle głowy, gorączka,
zaburzenia w ukł sercowo – naczyniowego i w wątrobie

Inhibitory neuraminidazy – zanamiwir i oseltamiwir



Hamuje aktywność neuraminidazy która występuje w wirusach
grypy A i B



Profilaktyka i leczenie grypy, nie stwierdza się istotnych działań
niepożądanych

Hamowanie uwalniania genomu



Amantadyna – działa na wirus grypy A (A2)



Rimantadyna – lepiej tolerowana



Stosowana też w Parkinsonie



Podawana doustnie UWAGA na mogące się pojawić halucynacje i drgawki,
ostrożnie w pacjentów z padaczką

Hamowanie syntezy kwasów nukleinowych - inhibitory

polimerazy wirusowego DNA, analogi nukleozydowe



Acyklowir (Zovirax)



Herpes simplex, VZV, EBV, także w terapii AIDS



miejscowo może podrażniać, dożylnie odwracalne zmiany neurologiczne i
we krwi



Gancyklowir – lek z wyboru przy leczeniu CMV ale także HSV, VZV.



Ribawiryna – HSV, zmniejsza objawy grypy, RSV, przenika do PMR

Replikacja wirusa HIV

Inhibitory odwrotnej transkryptazy –

analogi nukleozydowe

Zydowudyna

- hamuje replikacje HIV – 1, słabiej HIV – 2

- wchłania się z przewodu pokarmowego, wydalana przez nerki



może spowodować uszkodzenie szpiku



anemia oraz bezsenność,



parastezje



nudności i wymioty u około.

Działania niepożądane u około 50% pacjentów

Stawudyna

- jak wyżej ale jest lekiem 2 rzutu gdyż jest bardziej toksyczna

Inhibitory odwrotnej transkryptazy –
analogi nukleozydowe

Didanozyna – podajemy przy oporności na zydowudynę.

Zalcytabina – podajemy gdy nietolerancja lub oporność na zydowudynę



Działania niepożądane



Neutropenia



Zapalenie trzustki



Polineuropatia

Lamiwudyna- stosowana także w leczeniu wzw B



Stosowana z zydowudyną w preparatach złożonych ( Combivir )

Leki te nie przedłużają życia chorym ale ograniczają zakażenia oportunistyczne !!!

Inhibitory odwrotnej
transkryptazy – analogi
nienukleozydowe

W przeciwieństwie do nukeozydowych analogów nie wymagają

fosforylacji. Hamują aktywność polimerazy DNA na skutek
rozerwania centrum katalicznego enzymu.

Newirapirapina, Efawirenz



Dobrze wchłaniane z przewodu pokarmowego



Przenikają przez barierę krew-mózg



Przenikają do mleka



Działania niepożądane:



Objawy dyspeptyczne



Bóle głowy, mięśni zmęczenie



Niewydolność wątroby

Inhibitory proteazy

Hamują enzym odpowiedzialny za tworzenie otoczki wirusa.

Powstają nieczynne, nieaktywne wiriony. Przedłużają życie
chorych.



Ritonawir – uwaga na interakcje z innymi lekami – groźne!!!



Indinawir – oba dobrze wchłaniają się z przewodu
pokarmowego



Sankwinawir – pokarm hamuje wchłanianie.



Nelfinawir

Działania niepożądane:



objawy dyspeptyczne



drżenie mięśniowe



bóle głowy i mięśni

Leki przeciwpierwotniakowe

Malaria – zimnica

W fazie wewnatrzkrwinkowej



Chinina, meflochina, chlorchina, chydroksychlorchina, amodiachlorchina



Znoszą objawy kliniczne choroby i wydłużają przerwy pomiędzy atakami



Działania niepożądane to: nudności wymioty bóle brzucha, bóle i zawroty
głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia rytmu, uszkodzenie nerek wątroby i
szpiku, zaostrzenie astmy i padaczki. Często występują omamy oraz koszmary
senne



W ciąży stosujemy chlorchinę lub amodiachlorchinę,

W fazie pozakrwinkowej



Prymachina

Profilaktyka zachorowań :chlorchina, proguanid, meflorchina

Leki przeciwpierwotniakowe

Entameba histolytica – czerwonka pełzakowa – lecz i chorych i

nosicieli!!



diloksanid lub dijodohydroksycholina – bezobjawowi



Tetracykliny, metronidazol – objawowi

Rzęsistkowica – Trichomonas vaginalis



Metronidazol



Tynidazol

Toksoplazmoza



Pirimetamina



kotrimoksazol

Leki przeciwpierwotniakowe

Robaki obłe



Pyrantel – hamuje płytkę nerwowo – mięśniową



Mebendazol – hamuje przyswajanie glukozy



Albendazol

Robaki płaskie



Prazikwantel – unieruchamia pasożyty

Tasiemczyce



Niklozamid



Albendazol



Mebendazol

Wszawica



Lindan, malation – miejscowe.