GLEBY

LITOGENICZNE

Gleby litogeniczne

- dział gleb obejmujący gleby o

budowie i właściwościach uzależnionych głównie od właściwości
skał macierzystych. W glebach litogenicznych skład mineralny i
granulometryczny oraz skład chemiczny skały macierzystej
wpływają dominująco na przebieg procesów glebotwórczych. Do
tego działu należą również gleby położone na skłonach i
wyniosłościach, gdzie - poprzez erozję powierzchniową - następuje
zmniejszenie miąższości gleby, a skała macierzysta znajduje się w
bezpośrednim kontakcie z poziomem powierzchniowym. Gleby
litogeniczne charakteryzują się zasadniczo budową profilu A-C,
mogą jednak w pewnych przypadkach mieć słabo wykształcony
poziom brunatnienia (cambic) lub bielicowania (albic), stanowiący
razem z występującymi w nich okruchami skalnymi przejście do
poziomu skały macierzystej.

I. Gleby LITOGENICZNE

A. Gleby mineralne
bezwęglanowe słabo
wykształcone

1. Gleby inicjalne skaliste
(litosole)

(A) C-C

2. Gleby inicjalne luźne
(regosole)

(A) C-C

3. Gleby inicjalne ilaste
(pelosole)

AC-C

4. Gleby słabo wykształcone ze
skał masywnych (rankery)

O-AC-

C

5. Gleby słabo wykształcone ze
skał luźnych (arenosole)

AC-C

IA1. gleby inicjalne

skaliste (litosole)

Do tego typu zaliczono gleby wytworzone z in situ z różnych
niewęglanowych skał masywnych. Są one bardzo płytkie, o
miąższości materiału zwietrzałego nie przekraczającej 10cm.
Wykazują różny stopień zakwaszenia zależne od rodzaju skały i
położenia nad poziomem morza.
ROŚLINNOŚĆ- do tego typu zalicza się również obszary turni,
gołoborza itp. nie posiadające roślinności drzewiastej lub zielnej.
Skąpą pokrywę roślinną tworzą najczęściej zespoły zbiorowisk
naskalnych lub murawowych np. zespoły skuciny i boimki
dwurzędowej skuciny <1>i kosodrzewiny miękkiej , trzcinnika
owłosinego . Niekiedy spotyka się tu pojedyńcze okazy świerka
sosny lub kosówki.<2>

W TYPIE GLEB INICJALNYCH
SKALISTYCH WYRÓŻNIA SIĘ
DWA PODTYPY:

 Gleby inicjalne skaliste

erozyjne

 Gleby inicjalne skaliste

poligonalne(strukturowe

)

IA2. GLEBY INICJALNE

LUŹNE (REGOSOLE)

Do tego typu zalicza się gleby o budowie (A)/C-C, reprezentujące
początkowe stadium procesu glebotwórczego. Są one wytworzone z
różnych osadów klasycznych nie zlepionych lepiszczem. Do tej
jednostki zaliczane są również tzw. Piarżyska skał kwarcowo-
krzemianowych niekiedy o dużej miąższości występujące w terenach
górskich. Właściwości chemiczne tych gleb zależą w dużym stopniu od
pochodzenia geologicznego skały macierzystej, a możliwości ich
użytkowania są bardzo ograniczone.
ROŚLINNOŚĆ: omawiane gleby tworzą siedliska dla mało wymagającej
roślinności pionierskiej np. zespołu szczawioru i skalnic, kosmatki
brunatnej czy też zarośli kosówki.

kosmatka

Roślinność pionierska

Szczawior

W typie gleb inicjalnych

luźnych wyróżniamy

dwa podtypy:

Gleby inicjalne luźne erozyjne

Gleby inicjalne luźne eoliczne

IA.3 Gleby inicjalne iliste

(pelosole)

Do tego typu zalicza się gleby ze słabo zróżnicowanym profilem, o
budowie AC-C, wytworzone ze zwięzłych skał macierzystych
gliniastych lub ilastych. Tworzą się one albo na obszarach
zdenudowanych, albo w wyniku akumulacji zdenudowanych
minerałów ilastych w obniżonych partiach terenu.W obydwu
przypadkach proces glebotwórczy zaznacza się w nich słabo. Przy
zwiększonej wilgotności pelosole ulegają pęcznieniu , a po
przesuszeniu kurczą się , skutkiem czego powstają szczeliny w
wyniku wysychania. Są to gleby słabo przewiewne tworzą one
siedliska niższej jakości użytków zielonych np. z rzędu
Molinietalia lub lasu wilgotnego(Tilio-Carpinetum)

Wyróżnia się dwa podtypy
gleb inicjalnych ilastych
(pelosoli)

Pelosole erozyjne

Pelosole deluwialne

IA.4 Gleby bezwęglanowe

słabo wykształcone ze skał

masywnych (rankery)

Wyróżniony typ obejmuje gleby słabo zróżnicowane
morfologicznie mające budowę profilu AC-C wytworzone ze
skał bezwęglanowych. W glebach tych poziom AC o barwie
dość ciemnej o miąższości 10-30cm, leży bezpośrednio na
niezwietrzałej skale masywnej. Granica między poziomem
próchniczym a poziomem skały macierzystej jest zazwyczaj
wyraźnie zaznaczona. Są to gleby kwaśne o bardzo niskim
stopniu wysycenia zasadami 2-6% pH waha się 3,0-5,0.
Omawiane gleby są w poziomie AC z reguły kamienisto-
rumoszowe. Rankery są siedliskiem roślinności
wysokogórskiej: muraw alpejskich, zarośli połoninowych,
zarośli kosodrzewiny, a czasami skarłowaciałych lasów

W typie rankerów
wyróżnia się trzy
podtypy

Rankery właściwe

Rankery brunatne

Rankery

bielicowane

IA5. Gleby słabo

wykształcone ze skał

luźnych(arenosole)

Gleby te charakteryzują się zasadniczą budową profilu A-C.Pod
poziomem próchniczym (ochric) o miąższości wahającej się 10-30cm
występuje bezpośrednio skała macierzysta. Oprócz poziomu
próchniczego A w arenosolach nie zaznaczają się inne poziomy
genetyczne. Arenosole są wytworzone z różnych skał
klasycznych,luźnych niewęglanowych , głównie z piasków o głęboko
zalegających w wodach gruntowych. Nie wykazuje cech
hydromorficzności do głębokości 50 cm od powierzchni. Mają
zróżnicowany odczyn<pH> Gleby te stanowią dalsze stadium
rozwojowe gleb inicjalnych luźnych. Arensole tworzą siedliska
zespołów o małych wymaganiach wilgotnościowych, jak:
wydmuchrzycy piaskowej i piaskownicy zwyczajnej, a także suchych
muraw: szczotlichy siwej , kostrzewy i macierzanki piaskowej. Typowe
są dla nich zbiorowiska borowe –bór sosnowy suchy z chrobotkiem i
bór sosnowy świeży z bażyną.

W typie tym wyróżnia się
podtyp arenosole właściwe o
budowie profilu A/C-C lub A-C

*

Ogólne

występowanie

Gleby takie są bardzo powszechne w Tatrach w piętrze halnoturniowym,
występują także w szczytowych partiach Babiej Góry, w partiach
grzbietowych Karkonoszy, na Śnieżniku oraz na terenach zerodowanych
lub skałkowych w innych częściach Sudetów lub Karpat.LITOSOLE
Gleby te są bardzo powszechne w Tatrach na obszarach piarżysk, na
słabo wypełnionych utworach moren bocznych. W Karpatach
zewnętrznych (Fliszowych) i w Sudetach utwory takie występują
wszędzie tam, gdzie istnieją piarżyska lub obrywy skalne.-REGOSOLE

W Tatrach i Karkonoszach -RANKERY

LITERATUTRA

•

,,Roczniki gleboznawcze”-Polskie
Towarzystwo Gleboznawcze

•

Wikipedia

•

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rankery

DZIĘKUJĘ

ZA

UWAGĘ

Wykonała: Ewa
Płońska