Czy Państwo powinno

stabilizować gospodarkę?

GŁÓWNE CELE POLITYKI

GOSPODARCZEJ

1. Stanowienie prawa i porządku

2. Dostarczanie dóbr publicznych
3. Nakładanie podatków
4. Funkcje opiekuńcze –
rozwiązywanie problemów
społecznych np: osłona socjalna,
zasiłki dla bezrobotnych, szkolnictwo,
mieszkania
5. Działania stabilizacyjne

• Działania stabilizacyjne – państwo próbuje zapewnić

równowagę w gospodarce:

- zapewnienie wzrostu gospodarczego

- stabilność cen (brak inflacji)

- pełne zatrudnienie

- równowaga budżetu państwa i bilansu płatniczego czyli

transakcji danego kraju z zagranicą.

• DOPOWIEDZIEĆ:Cele polityki gospodarczej mają strukturę

hierarchiczną i nie da się ich realizować oddzielnie. Wzrost

gospodarczy nastąpi gdy spadnie bezrobocie i inflacja. Cele

niższego rzędu to: ochrona środowiska naturalnego,

popieranie innowacyjności i przedsiębiorczości.

Państwo oddziałowuje na

gospodarkę poprzez:

• Politykę fiskalną
• Politykę monetarną

Polityka fiskalna- nazywana również

polityką budżetową, to działania
zmierzające do osiągnięcia
wyznaczonych przez państwo celów
społecznych i gospodarczych przy
wykorzystaniu instrumentów
fiskalnych kształtujących wielkość
dochodów i wydatków budżetowych

Instrumenty fiskalne to narzędzia i mechanizmy

gospodarcze o charakterze prawno-
ekonomicznym, służące do gromadzenia i
rozdziału funduszy publicznych. Ich charakter
prawny wynika z tego, że są skonstruowane oraz
wykorzystywane według zasad określonych
przepisami prawa, natomiast ekonomiczny – z
tego że mają wpływ na sytuację majątkową
konsumentów producetnów oraz innych
podmiotów rynkowych i przez to w sposób
bezpośredni oddziałowują na ich zachowanie
ekonomiczne.

Instrumenty fiskalne:

• Podatek
• Opłata
• Cło
• Subwencje
• dotacje

Podatki:

bezpośredni- świadczenie pieniężne

obciążające dochody osiągane przez
podatnika, czyli podmiot mający prawny
obowiązek płacić podatek

Pośredni – świadczenie pieniężne płacone od

wydatków ponoszonych przez
konsumentów i producentów na zakup
dóbr i usług. Podatkami pośrednimi
stosowanymi w Polsce są podatek od
towarów i usług oraz podatek akcyzowy

Subwencja – to bezzwrotna pomoc

finansowa udzielona różnym
podmiotom w państwie

Polityka monetarna -  systematyczne

działania mające na celu
zapewnienie stabilności cen. Politykę
pieniężną państwa prowadzi bank
centralny lub inna instytucja rządowa
upoważniona do realizacji tej funkcji.
Oddziałuje ona na poziom podaży
pieniądza oraz na kursy walutowe.

Działania banku centralnego w ramach

celów operacyjnych można podzielić

na :

• Politykę restrykcyjną (twardą) - której celem

jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez
sprzedaż papierów wartościowych na otwartym
rynku, podwyższanie stóp procentowych,
zmiany poziomu rezerw obowiązkowych – jest to
polityka antyinflacyjna.

• Politykę ekspansywną (miękką), której celem

jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup
papierów wartościowych na otwartym rynku,
obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu
rezerw obowiązkowych.

• KONIUNKTURA – stan i tendencje

rozwojowe, trendy w zakresie
głównych wielkości ekonomicznych
np: PKB, konsumpcja, zatrudnienie,
poziom cen, poziom płac.

•

Fazy cyklu koniunkturalnego:

1. Faza kryzysu

2. Faza depresji

3. Faza ożywienia

4. Faza rozkwitu

W fazach kryzysu i depresji wzrost gospodarczy może być ujemny. Faza

wzrostowa koniunktury nazywa się ożywieniem koniunktury, ekspansja,

boom gospodarczy. Faza spadkowa nazywa się recesją.

DOPOWIEDZIEĆ:

Klasycznie czynnikami wzrostu są: praca, kapitał, ziemia.

Długofalowy wzrost gospodarczy zależy od oszczędności (czyli tego czego

się nie skonsumuje). Jeśli brakuje oszczędności w kraju to szukamy ich za

granicą (inwestycje zagraniczne, pożyczki zagraniczne, obligacje

wykupione za granicą). Jeśli kapitał zagraniczny odpływa z kraju to jest to

kryzys walutowy. Wysokie stopy procentowe kredytów hamują wzrost

gospodarczy. Oszczędności w krajach transformujących gospodarkę są

niskie, gdyż ludzie kupują dobra, które kiedyś były niedostępne, występuje

duże bezrobocie.

•

Cykle koniunkturalne

•

Żadna gospodarka rynkowa nie rozwija się w równym tempie. Są lata,

kiedy tempo wzrostu dochodu narodowego jest wysokie, w innych latach

jest ono niskie, a czasami dochód nawet spada. Ta niestabilność tempa

wzrostu dochodu narodowego wiąże się z cyklem koniunkturalnym.

Kiedy ludzie mówią o cyklach koniunkturalnych, mają zwykle na myśli:

"okres dobrej koniunktury" czy "kryzys". Słowo "prosperity", czyli "okres

dobrej koniunktury", używane jest, kiedy opisujemy dłuższy okres

charakteryzujący się wysokim zatrudnieniem, rosnącym standardemżycia

obywateli i stabilnymi cenami.

Dla kontrastu "kryzys" oznacza dłuższy okres charakteryzujący się dużym

bezrobociem i niskim wykorzystaniem zdolności wytwórczych gospodarki.

Fabryki nie pracują, wielu pracowników nie może znaleźć pracy, liczba

upadających firm jest bardzo wysoka. Najgorszym kryzysem XX wieku był

wielki kryzys lat trzydziestych. Upadały w tym czasie przedsiębiorstwa i

banki, co powodowało wysokie bezrobocie i straty oszczędności.

Jednak częstsze są krótsze i mniej dramatyczne zmiany aktywności

gospodarczej, które można opisać w różny sposób. Będziemy je określali

jako: boom, załamanie, recesja i ożywienie.

• Boom. Sam wierzchołek cyklu koniunkturalnego

to właśnie boom. Wtedy większość

przedsiębiorstw produkuje na poziomie swoich

maksymalnych możliwości, a osoby poszukujące

pracy nie mająproblemu z jej znalezieniem. W

okresach boomu inwestycje przedsiębiorstw i

wydatki konsumentów są bardzo duże.

Gospodarka funkcjonuje przy niemal pełnym

zatrudnieniu, a popyt na dobra i usługi jest

bardzo wysoki, co sprawia, że ceny rosną szybciej

niż zwykle. To wszystko przygotowuje grunt do

kolejnej fazy cyklu koniunkturalnego.

• Najtańszy kredyt

Załamanie. Z pewnych powodów konsumenci i firmy zaczynają

ograniczać poziom swoich wydatków, co zmniejsza globalny popyt

na dobra i usługi. Przedsiębiorstwa redukujązatrudnienie, zakupy

surowców i zmniejszają produkcję,ponieważ wzrosły ich zapasy.

Niektóre firmy rezygnują z inwestowania w nowe maszyny i

budynki. Konsumenci redukują swoje wydatki, ponieważ

ekonomiści prognozują spadek aktywności gospodarczej w ciągu

najbliższych kilku miesięcy, co oznacza niższe dochody. Bez

względu na to, jaki jest powód, ograniczenie wydatków

przedsiębiorstw i konsumentów oznacza początek załamania.

Wraz ze zmniejszaniem wydatków firmy zaczynają

ograniczaćswoją działalność. Ich produkcja zostaje zredukowana,

co powoduje zwolnienia pracowników. Zwolnieni pracownicy,

którzy są również konsumentami, zaczynajązmniejszać swoje

wydatki. Prowadzi to do jeszcze większego ograniczenia produkcji i

dodatkowych zwolnień.

• Recesja. Kiedy fabryki nie wykorzystują zdolności

produkcyjnych, a bezrobocie jest bardzo duże,

całkowita ilośćwytwarzanych dóbr i świadczonych

usług równieżsię zmniejsza. Jest to dolna faza

cyklu koniunkturalnego, czyli okres recesji.

Wraz z recesją nadchodzą ciężkie czasy.

Bezrobocie rośnie, trudno jest znaleźć pracę, a

wiele firm kończy swą działalność. Recesja, która

trwa bardzo długo i jest dotkliwa w skutkach,

nazywana jest depresją gospodarczą lub

kryzysem.

• Ożywienie. Po okresie recesji sytuacja

gospodarki w końcu zaczyna ulegać poprawie i

wchodzi ona w fazę cyklu koniunkturalnego,

zwaną ożywieniem. W tym czasie wydatki

przedsiębiorstw i konsumentów zaczynają się

zwiększać.Przeczuwając poprawę sytuacji,

przedsiębiorstwa zwiększajązatrudnienie, zakupy

surowców itd., rozpoczynają także inwestycje.

Bezrobocie spada, ponieważ coraz więcej

pracowników znajduje zatrudnienie. Wszystko to

prowadzi do zwiększania wydatków i dalszego

wzrostu zatrudnienia, wydajności i konsumpcji.

• Przyczyny cykli koniunkturalnych

• Przez wiele lat ekonomiści starali się teoretycznie wyjaśnić cykle

koniunkturalne. Na przykład żyjący w XIX wieku angielski

ekonomista, W. S. Jevons, łączył je z plamami na Słońcu. (Zmiany

w atmosferze Słońca, które mogą być powiązane z burzami

magnetycznymi na Ziemi). Zgodnie z obliczeniami Jevonsa,

pojawianie się plam na Słońcu zbiegało się z nieurodzajem i

recesją. Jednakże wnioski Jevonsa bazowały na błędnych danych

astronomicznych, tak więc należało poszukać innych wyjaśnień.

Współcześni ekonomiści, wyjaśniając wahania cyklu

koniunkturalnego, często dokonują rozróżnień pomiędzy

przyczynami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Przyczyny

zewnętrzne - to czynniki powodujące wahania cyklu

koniunkturalnego, które pozostają poza systemem ekonomicznym.

Przyczyny wewnętrzne są to takie czynniki, które występują w

samej gospodarce. Przyjrzyjmy się niektórym z nich.

• Wzrost gospodarczy – powiększanie się

rozmiarów produktu narodowego. Nie

można go dość precyzyjnie zmierzyć.

Rozwój gospodarczy – dotyczy zmian

strukturalnych i jakościowych np: bogatszy

asortyment produktów, lepsze

rozmieszczenie produkcji, doskonalsze

techniki produkcji, organizacji pracy.

Trudno jest to zmierzyć np: wzrost liczby

lekarzy na 1 osobę, spadek umieralności

noworodków.

Miernikiem wzrostu gospodarczego jest

tempo lub stopa wzrostu PKB

Ciekawostki

• W Polsce załamanie się tempa wzrostu

gospodarczego było w latach 1979-82. Ponad

20% spadek dobrobytu ludności. Był to

ewenement w skali gospodarek socjalistycznych,

gdyż wszystkie inne kraje socjalistyczne notowały

wzrost gospodarczy, spadek zanotowały około

roku 1990.

W latach 1989-92 ponownie nastąpił spadek PKB

rzędu 25-30%.

W latach 1995-96 notowano wzrost gospodarczy

rzędu 7%.

• Klasycznie czynnikami wzrostu są: praca, kapitał, ziemia.

Długofalowy wzrost gospodarczy zależy od oszczędności

(czyli tego czego się nie skonsumuje). Jeśli brakuje

oszczędności w kraju to szukamy ich za granicą (inwestycje

zagraniczne, pożyczki zagraniczne, obligacje wykupione za

granicą). Jeśli kapitał zagraniczny odpływa z kraju to jest to

kryzys walutowy. Wysokie stopy procentowe kredytów

hamują wzrost gospodarczy. Oszczędności w krajach

transformujących gospodarkę są niskie, gdyż ludzie kupują

dobra, które kiedyś były niedostępne, występuje duże

bezrobocie.

Zasoby siły roboczej – ci którzy pracują albo chcą pracować

(rejestrują się jako poszukujący pracy).

Argumenty za państwową

stabilizacją gospodarki:

• Równowaga budżetowa
• Wysoki i trwały wzrost gospodarczy
• Zmniejszenie bezrobocia
• Liczne prywatyzacje
• Poprawa sytuacji i rozwój państwa

Argumenty przeciw

państwowej stabilizacji

gospodarki:

• Zwiększenie długu publicznego.
• Możliwości niewypłacalności państwa

na skutek utraty wielu środków

• Nierównowaga gospodarki
• Wzrost inflacji, spadek popytu
• Utrata własności prywatne