Badanie
ortopedyczne
koni

Michał Kośmieja

Michał Zacharzewski

1. Opis konia i wywiad (anamneza)



Z jakim problemem konia przyprowadzono?



Od kiedy kuleje?



Kiedy ostatni raz konia przekuwano i dlaczego?



Czy kulawizna wystąpiła nagle, np. po kuciu lub po
wyprowadzeniu konia ze stajni?



Czy kulawizna pogarsza się?



Kto, czym i jak leczył konia?



Opis przebiegu ewentualnego wypadku,



Czy osoba, która konia przyprowadziła jest jego
właścicielem?



Sposób użytkowania konia.

Badanie konia w ruchu

Badanie w stępie



Oznaczamy tu rodzaj kulawizny. Idziemy
równocześnie z koniem, w odległości 3-
5m od niego. Idziemy po stronie chorej
kończyny, oglądając z boku chód konia i
zachowanie kończyny. Określamy
wielkość trójkątów przedniego i tylnego.
U konia zdrowego oba są identyczne.



W wykroku rozpatruje się trójkąt
przedni. Składa się on z boku
przedniego (obrys tylny kończyny
wysuniętej ku przodowi), boku tylnego
(pion ze stawu barkowego) oraz
podstawy (podłoże). Gdy jest większy
mamy kulawiznę z oparcia (przy
schorzeniach zlokalizowanych od stawu
garstkowego lub skokowego w dół
kopyta włącznie).



W zakroku (oparciu) rozpatruje
się trójkąt tylny. Składa się on z boku
przedniego (pion ze stawu barkowego),
boku tylnego (obrys przedni kończyny
cofniętej do tyłu). Gdy jest większy
mamy kulawiznę z wykroku (przy
schorzeniach stawu garstkowego lub
skokowego w górę). Gdy oba trójkąty są
małe, mamy do czynienia z kulawizną
mieszaną.

Uwaga!



Kulawizna z oparcia występuje zwykle
przy schorzeniach ścięgien, więzadeł i
kości, wykroczna dotyczy zwykle mięśni,
mieszana przeważnie stawów. 

Nieprawidłowe chody w stępie



Ocena z boku. Ocenia się łuki, jakie rysują w powietrzu
kopyta przy podnoszeniu się z ziemi, przenoszeniu się w
powietrzu i opuszczaniu na ziemię. Chód prawidłowy jest
właściwy dla postawy prawidłowej. Charakteryzuje się
łukami regularnymi, niezbyt wysokimi. Kąty podniesienia i
opuszczania kończyny są równe, stąpanie odbywa się
jednocześnie całym brzegiem podstawowym kopyta. Ślady
tylnych kopyt padają tuż obok przednich.



Chód nieprawidłowy widziany z boku może być chwilowy
lub stały. Chwilowy powstaje wskutek wadliwego
wystrugania lub okucia kopyta, względnie kulawizny i znika
po usunięciu przyczyny. Chód nieprawidłowy stały powstaje
przy nieprawidłowych postawach kończyn.

Nieprawidłowe chody w stępie
c.d.



Ocena z tyłu. Obserwuje się linie, po których koń
przenosi kończyny oraz miejsca śladów kopyt
tylnych. Chód prawidłowy charakteryzuje
postawę prawidłową. Koń przenosi wtedy
kończyny po liniach równoległych do siebie,
kończyny tylne kryją przednie, stąpanie odbywa
się całym brzegiem podstawowym, ślady kopyt
tylnych padają kilka centymetrów za śladami
przednich.



Chód nieprawidłowy stały powstaje przy
nieprawidłowych postawach kończyn.

Badanie w kłusie



Badanie w kłusie wyjaśnia czy koń kuleje i na którą
kończynę. Kłus od siebie na 50 m. Przy przepędzaniu
konia od siebie obserwuje się zad konia i położenie
zewnętrznych guzów biodrowych (czy poruszają się
one na jednym poziomie). Jeżeli jeden, np. lewy jest
obniżony, świadczy to o kulawiźnie kończyny tylnej
strony przeciwnej, tzn. prawej. Koń w chwili oparcia
kończyny chorej, dla jej odciążenia, przerzuca ciężar
zadu na kończynę sąsiednią zdrową i „zapada” na
nią. Guz po stronie kończyny obciążonej, zdrowej,
ulega obniżeniu, guz po stronie kończyny chorej nie
obniża się.

Badanie w kłusie c.d.



Kłus do siebie z odległości 50 m. Przy
przepędzaniu konia do siebie obserwuje się
ruchy głowy. Jednostronne jej pochylanie
(obniżanie) równocześnie z wyrzutem
kończyny przedniej, np. lewej, świadczy o
kulawiźnie kończyny przedniej sąsiedniej,
tzn. prawej. Koń w chwili oparcia kończyny
chorej o ziemię, odciąża ją, a obciąża
kończynę sąsiednią zdrową, którą silnie
stąpa, „zapada” na nią.

Badanie w kłusie c.d.



Na podłożu twardym, kiedy to ujawniają się
głównie schorzenia kości i stawów. Wstrząsy
wywołane przy uderzeniu kopytem o kamienisty
grunt przenoszą się na te właśnie elementy
tkankowe kończyny.



Na podłożu miękkim, gdzie podczas biegu konia
ujawniają przede wszystkim schorzenia tkanek
miękkich. Wstrząsy doznawane przez narząd
ruchu zmniejszają się, natomiast silnemu
obciążeniu i napinaniu ulega aparat ścięgnowo-
więzadłowy i mięśniowy.

Badanie w kłusie c.d.



Bieg pod górę. Przy schorzeniu kończyn
tylnych nasili jej objawy.



Bieg w dół przy nieznacznej kulawiźnie
kończyn przednich, nasili jej objawy.



Bieg po okręgu, w prawo lub w lewo, z
koniem przytrzymywanym na taśmie
(lonży).



Bieg w zaprzęgu (w wozie) lub pod jeźdźcem
- kulawizna dwóch kończyn sąsiadujących.

Badanie w spoczynku konia
stojącego na równym terenie



Oglądanie przednich kończyn z przodu. Zwraca się
uwagę na rozstawienie kończyn i pion upuszczony
ze stawu barkowego.



Podstawa prawidłowa:
– rozstawienie kończyn przednich winno być takie,
aby między kopytami zmieściło się trzecie kopyto
takich samych wymiarów
– pion ze stawu barkowego winien połowić
kończynę i stawy położone poniżej stawu
barkowego oraz kopyto i padać na ziemię tuż
przed kopytem.



Oglądanie tylnych kończyn od tyłu.



Szczególną uwagę zwraca się na kończynę chorą,
w tym na rozstawienie kończyn i pion upuszczony
z guza kulszowego.



Postawa prawidłowa:
– rozstawienie kończyn jak przy kończynach
przednich
– pion opuszczony z guza kulszowego winien
połowić kończynę (wszystkie stawy niżej tego
guza położone) i padać w środek dołupiętkowego.



Oglądanie kończyn przednich i tylnych z boku.



Zwraca się uwagę na pion upuszczony ze środka łopatki
(kończyna przednia) i pion upuszczony z guza kulszowego
(kończyna tylna).



Postawa prawidłowa. Kończyna przednia oglądana z boku jest
wtedy prawidłowa, kiedy pion upuszczony ze środka łopatki
połowi kończynę, aż do stawu pęcinowego i pada tuż za
piętkami na ziemię, względnie kiedy pion upuszczony z
przedniego brzegu stawu barkowego pada na brzeg podstawy
przodka kopyta. Kończyna tylna oglądana z boku jest wtedy
prawidłowa, kiedy pion upuszczony z guza kulszowego biegnie
stycznie z tylną krawędzią nadpęciny i pada za kopytem,
względnie kiedy pion upuszczony z guza biodrowego biegnie
stycznie z przednią krawędzią nadpęciny i połowi kopyto,
padając na ziemię na wysokości jego ściany bocznej.



Przy wykryciu zmian znaczenie
pomocnicze w badaniu ma palpacja.
Ustala się nią ciepłotę, spoistość,
bolesność, dokładne położenie,
przesuwalność skóry ponad
zniekształceniami itp. Przy badaniu
należy porównawczo dotykać i omacywać
te same okolice dwu sąsiednich kończyn.
Omacywanie odgrywa ważną rolę przy
badaniu stawów położonych w górnej
części kończyny.

Badanie kończyny opartej



Opukiwanie kopyta młoteczkiem. Przy
badaniu kończyny przedniej należy
unieruchomić konia przez
podniesienie kończyny sąsiedniej,
przy badaniu kończyny tylnej przez
podniesienie kończyny przedniej po
stronie badanej kończyny tylnej.

Badanie kończyny opartej c.d.



Puszkę kopytową opukuje się początkowo lekko,
aby konia przyzwyczaić do opukiwania, później
coraz silniej. Opukuje się ją na 1/3 wysokości od
korony, rozpoczynając opukiwanie od środka
ściany przyśrodkowej i przechodzi na stronę
zewnętrzną puszki, aż do okolicy zewnętrznej
ściany przedkątnej i narożnika, uderzając w
każdym miejscu młoteczkiem trzykrotnie. Po
opukaniu strony zewnętrznej kopyta wraca się z
powrotem na środek ściany przyśrodkowej
(punkt wyjścia opukiwania) i opukuje podobnie
jak poprzednio ścianę boczną i przedkątną
przyśrodkową.

Przy opukiwaniu ściany przedkątnej przyśrodkowej

występuje zwykle reakcja, ponieważ róg puszki w
tym miejscu jest cieńszy i bardziej obciążony. Przy
reakcji wyczuwa się lewą dłonią drżenie mięśni, w
stanach patologicznych reakcja konia może być
tak silna, że zwierzę „przyklęka” na badanej
kończynie lub ją wyrywa.
Na reakcję występującą przy opukiwaniu
kopyta

należy

patrzeć

krytycznie,

porównując ją ze stopniem kulawizny
ustalonej wcześniej. U koni spokojnych ze
zdrowymi kopytami w trakcie badania
najczęściej obserwujemy bowiem jedynie
niepokój, ale jeśli trafi nam się nerwowy
pacjent to jego reakcja na badanie będzie
przypominała reakcję na ból.

Badanie kończyny podniesionej



Ustalić należy rodzaj podkowy:



letnia bez zębca z hacelami odkutymi z końców
ramion podkowy,



pantoflowa – gładka bez zębca i haceli,



zimowa z zębcem i ostrymi hacelami wkręcanymi,



podkowa otwarta lub zwarta.



Najbardziej ekonomiczna i higieniczna jest
podkowa pantoflowa. Przy strzałce prawidłowej
stosuje się podkowę otwartą, zwartą przy strzałce
słabo wykształconej. 



Umocowanie podkowy sprawdza się, uciskając
kciukami obydwu dłoni końce ramion podkowy
od góry (odciąga się podkowę od puszki).
Podkowa jest dobrze umocowana, kiedy przy
jej odciąganiu kciukami nie ma szczeliny
między podkową a brzegiem podstawowym. 



Starcie podkowy i haceli: czy jest
równomierne i obustronne, czy hacele
prostopadłe do ramion podkowy, czy na
podkowie zimowej hacel zewnętrzny jest
ustawiony wzdłuż ramienia, przyśrodkowy
poprzecznie. 



Przyziemna powierzchnia podkowy: policzyć główki
podkowiaków –zwykle 4 po stronie zewnętrznej, 3
po przyśrodkowej. Ustalić ich osadzenie w rowku,
czy wystają z niego. Rowek za płytki sprawia, że
podkowiaki dobijają się w czasie chodu i podkowa
ulega rozluźnieniu. Ocenić przebieg rowka, czy
przebiega on w 1/3 zewnętrznej szerokości ramienia
podkowy. Podkowa płytko rowkowana posiada rowek
umieszczony blisko brzegu zewnętrznego, trzyma
się słabo na kopycie, podkowiaki rozluźniają się.
Podkowa głęboko rowkowana ma rowek
umieszczony w środku ramienia (w 1/2 a nie 1/3
szerokości) i podkowiaki wychodzą poza linię białą i
mogą spowodować zagwożdżenie. 



Przykopytna powierzchnia podkowy. Zbadać czy
podkowa nie leży na strzałce, jakie ma
wybuchtowanie Podkowa na kopycie
posiadającym wklęsłą podeszwę może być na
przodku wybuchtowana.

Podeszwowa strona kopyta



Podeszwa. Jakość rogu; czy pokryta starym,
popękanym rogiem, czy świeżo wystruganym,
czy zaczyna się uwypuklać. 



Strzałka. Konsystencja rogu strzałki, jej budowa i
wielkość – rozwinięta lub w zaniku, głębokość
rowka środkowego, gnicie rogu, rany, ciało
obce. 



Ściany wsporowe ich kształt i przebieg oraz
nachylenie w stosunku do strzałki.



 Badanie kopyta kleszczami kopytowymi
(czułkami) – wykonuje się 7 chwytów (3
nieparzyste, 4 parzyste).



I. Pierwszy nieparzysty – jedno ramię chwytne
czułek opiera się o podeszwę przed grotem
strzałki a drugie od dołu na ścianie przodkowej
kopyta w połowie jej wysokości. Czułki ujmuje się
obiema rękami, łokcie przyciska do bioder i uciska
kilkakrotnie kopyto, zwracając uwagę na reakcję
(drżenie i skurcze mięśni, wyrywanie kopyta).
Dodatni wynik – nagwożdżenie, ochwat, podbitki.



II. Drugi parzysty – jedno ramię na ścianie wsporowej
zewnętrznej kopyta, drugie na przedkątnej zewnętrznej.
Reakcja – zagwożdżenie, nagniot ścienny lub wsporowy,
ściana oddzielona.



III. Trzeci parzysty – podobnie jak drugi, tylko od
przyśrodka. Reakcje jak przy II



IV. Czwarty parzysty – jedno ramię na przyśrodkowym
ramieniu strzałki a drugie na ścianie przedkątnej
zewnętrznej kopyta. Ponieważ rozstawienie ramion czułek
jest większe, przeto ramiona dłoniowe nie dadzą się ująć
równocześnie obiema dłońmi. Jedną dłonią ujmuje się jedno
ramię a drugą drugie. Reakcja jak przy II oraz
nagwożdżenie.



V. Piąty parzysty – podobnie jak IV tylko obejmujący
zewnętrzne ramię strzałki i przyśrodkową ścianę
przedkatną.



VI. Szósty nieparzysty – jedno ramię opiera się na
grocie strzałki, drugie od dołu na ścianie przodkowej
kopyta w połowie jej wysokości. Reakcja – kaletka,
przyczep zginacza głębokiego, kość kopytowa,
trzeszczkowa nieparzysta (złamanie), nagwożdżenie,
zranienie strzałki rogowej, tworzywa.



VII. Siódmy nieparzysty – obydwa ramiona chwytają
obie ściany. Uchwyt ramion dłoniowych czułek jak
przy IV. Reakcja – nagniot ścienny, ściana
oddzielona, skostnienie chrząstki kopytowej.

Badanie piętek, chrząstek, dołka
piętkowego



Piętki – ustala się wielkość, wrażliwość, ciepłotę,
sprężystość, zranienia. 



Chrząstki kopytowe – wciska się kciuki rąk w
dołek piętkowy i odciąga chrząstki na zewnątrz.
Zwraca się uwagę na sprężystość, wrażliwość
chrząstek. Przy skostnieniu chrząstki są
nieruchome. 



Dołek piętkowy oglądamy identyfikując jego –
szerokość, obrzęk, ropień, narośl kostną. Dołek
zbyt głęboki zbliża piętki do siebie, strzałka wtedy
zanika (kopyto obustronnie ścieśnione). Uciskiem
kciukami lub końcem trzonka młoteczka – bada się
wrażliwość dołka. Wolny koniec trzonka umieszcza
się w dołku piętkowym i przyciska się kciukiem
lewej ręki do dołka, przy czym reszta palców lewej
ręki obejmuje pęcinę od przodu. Górną część
trzonka ujmuje się poniżej młoteczka prawą dłonią
i pociąga oddalając ją od kończyny (wolny koniec
trzonka wchodzi w głąb dołka). Reakcja – zginacz
głęboki, kaletka.

 Badanie stawów palca



-Staw kopytowy. Rotacja (obrót) w
wyprostowaniu. Kciuki opiera się na końcach
ramion podkowy lub na piętkach i pociąga
kopyto ku dołowi obracając na zewnątrz a
następnie do środka.



-Staw koronowy. Rotacja w zgięciu. Staw leży
blisko kopytowego utrudniając ustalenie,
którego stawu dotyczy bolesność zjawiająca się
przy rotacji. W razie wątpliwości należy opukać
puszkę młoteczkiem. Dodatnia reakcja puszki
na opukiwanie i na rotację w zgięciu wskazuje
na staw kopytowy, wyklucza koronowy.



-Staw pęcinowy. Staw ten bada się za pomocą rotacji oraz w
wyprostowaniu i zgięciu.



Rotację wykonuje, obiema rękami ujmując pęcinę, krzyżując kciuki
na jej tylnej stronie i obracając kość pęcinową (a nie skórę) w lewo i
w prawo. 



Wyprostowanie stawu lewej kończyny przedniej: z ręki lewej
badający tworzy dźwignię opierając ją łokciem o swoje kolano, a
dłonią podpierając od tyłu staw pęcinowy, po czym prawą dłoń
opiera o piętki i wywiera nią ucisk ku dołowi. 



Zgięcie stawu na przedniej: jedną dłoń umieszcza się z góry na
stawie pęcinowym, a drugą z dołu na ścianie przodkowej kopyta.
Obydwoma dłońmi wykonuje się równocześnie ucisk w dwóch
przeciwnych kierunkach. Przy badaniu stawu pęcinowego kończyny
tylnej rotacje i wyprostowanie wykonuje się podobnie jak na
kończynie przedniej. Inaczej zgięcie na tylnej: jedną dłoń umieszcza
się powyżej guza piętowego a drugą na przodkowej ścianie kopyta i
wywiera nimi ucisk równocześnie w dwóch przeciwnych kierunkach.



Badanie ścięgien zginaczy.



Kciukiem i palcem wskazującym. Ujmuje się
zginacze między te palce jednej dłoni i przesuwa
rękę wzdłuż ścięgien z góry na dół (od miejsca
leżącego poniżej garstka do stawu pęcinowego).
Zwraca się uwagę na zgrubienia w ich przebiegu. 



Palpacja ścięgien. Omacuje się po kolei
poszczególne ścięgna (powierzchowny, głęboki,
międzykostny), sprawdzając czy oddzielają się
(ujmuje się między kciuk a palec wskazujący).
Kontroluje się także głowę dodatkową zginacza
głębokiego i przyczepy międzykostnego do
trzeszczek, do III kości śródręcza (śródstopia)
zwracając uwagę na ich wrażliwość i ciepłotę.



 Badanie ruchomości stawu nadgarstkowego.



Prawidłowo te dwie części kończyny (śródręcze i
podramię) winny przylegać do siebie. Przy
schorzeniach nadgarstka i nakostnikach, zakres
zginania jest ograniczony



 Badanie stawu łokciowego. Badający chwyta
dłonią przednią powierzchnię podramienia i
pociąga ją doogonowo



Badanie stawu barkowego. Jedną ręką
chwytamy kończynę w zgiętku pęcinowym i
unosimy ją., po czym prostujemy we wszystkich
stawach, prócz łokciowego. Po oparciu drugiej
ręki na stawie barkowym wykonujemy ruchu
przywodzenia i odwodzenia w stawie barkowym.

Próby prowokacyjne

•

W celu sprawdzenia bolesności struktur ścięgnisto-
stawowych wykonuje się tzw. próby prowokacyjne.
Należą do nich próby biernego zginania, prostowania i
skręcania stawów oraz próby zgięciowe (flexion tests). Te
ostatnie polegają na przytrzymaniu badanego stawu w
pozycji zgiętej.

•

Próby zgięciowe przeprowadza się na wszystkich czterech
kończynach, po wcześniejszym ustaleniu stopnia kulawizny
i kończyny na którą koń kuleje. Zawsze należy zaczynać
badanie od kończyn zdrowych tak, aby nie zaburzyć
stopnia kulawizny. Przykładowo, u konia kulejącego na
kończynę prawą przednią, pierwsza próbę zgięciową
zaczynamy realizować od kończyny lewej tylnej.

Próba zginania stawów palca



staw pęcinowy, koronowy i
kopytowy Należy ją
przeprowadzać z wyczuciem,
aż do oporu lub do wywołania
u badanego zwierzęcia silnej
bolesności, koń wyrywa
kończynę, próbuje się cofać.
Staw nadgarstkowy zgięty w
nieznacznym stopniu.

Próba zginania stawu
nadgarstkowego



Chwytamy badaną
kończynę tuż nad stawem
pęcinowym tak, aby stawy
palca były swobodnie
wyprostowane.

Próba zginania stawu stępu



Stawy palca są w
ułożeniu swobodnym.
Przytrzymując kończynę
w tej pozycji przez około
2 minuty uzyskujemy tak
zwaną „próbę
szpatową”.

Badanie konia na obecność
szpata.



Odwodzenie kończyny
przedniej, w ukazany
sposób, może
powodować bolesność,
jeżeli przyśrodkowe
struktury stawów
nadgarstkowego i
łokciowego są chore



Przywodzenie
kończyny przedniej, w
ukazany na rycinie
sposób, może
powodować bolesność,
jeżeli zewnętrzne
struktury stawów
nadgarstkowego i
łokciowego są chore.



Unoszenie kończyny
przedniej w celu w celu
zgięcia stawu łokciowego
zwiększa napięcie
ścięgna m. triceps brachii,
który przyczepia się do
wyrostka łokciowego



Badanie per
rectum mm. iliopsoas.
U klaczy należy
sprawdzić ponadto
czynność jajników.