Zagrożenia Chemiczne

Na samym początku warto by było napisać,

co to jest zagrożenie. A więc zagrożenie to
stan środowiska pracy mogący spowodować
wypadek lub chorobę lub sytuacja, w
której może ulec osłabieniu lub
uszkodzeniu zdrowie człowieka, np.
zagrożenia mechaniczne, zagrożenia
chemiczne, zagrożenia czynnikami
biologicznymi, zagrożenia
promieniowaniem.

Jednym z bardzo ważnych i aktualnych zagadnień w Polsce

jest zapewnienie bezpieczeństwa obiektów i instalacji, w
których są produkowane, przetwarzane bądź
magazynowane niebezpieczne substancje chemiczne.
Uwolnienie takich substancji do otoczenia, pożar lub
wybuch, w razie awarii w takim obiekcie, powodują
zazwyczaj bardzo ciężkie, często katastroficzne skutki.
Zasady, procedury oraz obowiązki zarządów obiektów
niebezpiecznych oraz odpowiednich władz i służb
publicznych mające na celu zapobieganie takim awariom,
przygotowanie się na ich wypadek oraz właściwe
reagowanie w celu ograniczenia lub likwidacji ich skutków
zostały ujęte w międzynarodowych aktach prawnych oraz
w przepisach licznych krajów.



rodzaj substancji chemicznej,



droga przenikania do organizmu,



dawka (stężenie),



właściwości fizykochemiczne,



przemiany jakim ulegają w organizmie,



podatność organizmu na zatrucia.

Działania substancji trujących na organizm
żywy zależy od wielu czynników takich jak

-

drogi oddechowe – głównie gazy, opary cieczy lub ciał stałych.

Tą drogą następuje zatrucie  w ilości 90 - 95%.  
- powierzchnie skóry – głównie ciała stałe i ciecze a także
niektóre gazy
i pary łączące się z wilgocią skóry człowieka, wywołujące
działanie drażniące  
i inne. Takie przypadki mają miejsce przede wszystkim przy
bezpośrednim
zetknięciu się z daną substancją, zwykle przez polanie
powierzchni ciała.
- przewód pokarmowy – ciała stałe, ciecze, nielicznych
przypadkach gazy
i opary – możliwe przy niedostatecznej higienie osobistej,
przypadkowe albo
wynikające z działań samobójczych. 

 

Przenikanie substancji trujących do
organizmu może nastąpić przez:

•  

 ogólno trujące – powodują ostre lub chroniczne zatrucia

prowadzące często do zejść śmiertelnych,
•    szkodliwe – powodują schorzenia ustroju na wskutek zatrucia,
•    gorące – po zetknięciu z żywą tkanką powodują jej zniszczenie,
•    drażniące – wywołują stany zapalne skóry, błon śluzowych i
oczu,
•    neurotoksyczne – mogą uszkodzić centralny układ nerwowy i
nerwy obwodowe,
•    alergiczne – wywołują w ustroju odczyn typu uczuleniowego,
•    narkotyczne – mogą wywołać stan oszołomienia lub utraty
przytomności,
•    rakotwórcze – mogą być przyczyną powstania zmian
nowotworowych w organizmie,
•    mutagenne – mogą powodować uszkodzenia aparatu
dziedzicznego (DNA), zmienić cechy dziedziczne potomstwa,
•    upośledzające – mogą powodować zakłócenia w rozwoju płodu.

Niebezpieczne materiały
chemiczne dzielą się na
następujące grupy:

Wchłanianie przez drogi oddechowe jest najczęstszym

sposobem :



przenikania ich do organizmu. W ten sposób wchłaniają się
do

organizmu substancje w postaci par, gazów, dymów, aerozoli

i pyłów.



Szybkość wchłaniania w drogach oddechowych zależy od
właściwości



fizykochemicznych substancji. Na ogół nie wielkie jest
wchłanianie



w obrębie górnych i środkowych dróg oddechowych, a
najszybciej



odbywa się pęcherzykach płucnych.

Wchłanianie substancji
chemicznych do organizmu



chemiczne dostają się przez usta do
żołądka najczęściej drogą



pośrednią, prze niesione rękoma, wraz z
pożywieniem, w czasie



picia napojów lub palenia papierosów, a
więc głównie z powodu



zaniedbań higienicznych. Mogą też dostać
się do organizmu



w wyniku przypadkowego spożycia.

Wchłanianie przez przewód
pokarmowy



rozpuszczalnych w wodzie, jak i w
tłusz czach. Uszkodzenia



skóry, podwyższona tem peratura i
wilgotność zwiększają



zdolność wchłaniania substancji przez
skórę.

Wchłanianie przez skórę
dotyczy zarówno substancji
dobrze

Nieorganiczny związek chemiczny z grupy

tlenków azotu. Posiada azot na II stopniu
utlenienia.

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny

gaz o temperaturze topnienia -163,6 °C i
temperaturze wrzenia -151,8 °C. Posiada
jeden niesparowany elektron (jest
rodnikiem), stąd jest niestabilny i bardzo
reaktywny. W powietrzu samorzutnie reaguje
z tlenem, tworząc trujący tlenek azotu(IV)
NO

2

.

Tlenek Azotu



Jest to nietrwały, jednak bardzo aktywny biologicznie związek
chemiczny, który spełnia wiele ważnych funkcji fizjologicznych u
ssaków (również u człowieka). Ze względu na niewielkie rozmiary
cząsteczki i lipofilowość, tlenek azotu łatwo przenika przez błony
biologiczne bez pośrednictwa układów transportujących.



W organizmie tlenek azotu powstaje z grupy guanidynowej z L-argininy
w reakcji katalizowanej przez kilka izoform enzymu syntazy tlenku
azotu (NOS). W reakcji konieczna jest obecność tlenu cząsteczkowego i
kofaktorów: NADPH, FAD, tetrahydrobiopteryny (BH

4

).



Zanim odkryto, że tlenek azotu jest produkowany w organizmie, istniało
określenie na nieznany związek powodujący rozkurcz mięśniówki
gładkiej – śródbłonkowy czynnik rozluźniający (EDRF – Endothelium-
derived relaxing factor), który później okazał się być tlenkiem azotu.
EDRF odkrył i scharakteryzował Robert F. Furchgott, który otrzymał za
to Nagrodę Nobla w 1998 roku, razem ze swoimi współpracownikami:
Louisem Ignarro i Feridem Muradem.

Znaczenie Biologiczne Tlenku
Azotu



regulacja napięcia naczyń krwionośnych i co za tym
idzie ciśnienia tętniczego krwi (poprzednio znany
jako EDRF)



hamuje agregację płytek krwi i leukocytów



w ośrodkowym układzie nerwowym pełni funkcję
neuromodulatora (np. wpływ na pamięć)



w obwodowym układzie nerwowym działa jak
neurotransmiter i wpływa na motorykę przewodu
pokarmowego, funkcje neuroendokrynne i lokalny
przepływ krwi



ma wpływ na wiele mechanizmów
immunologicznych.

Niektóre z działań tlenku azotu w
fizjologii i stanach chorobowych:

Tlenek Siarki

nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków
niemetali. Bezbarwny gaz o ostrym, gryzącym i
duszącym zapachu, silnie drażniący drogi oddechowe.
Dwutlenek siarki jest trujący dla zwierząt i szkodliwy
dla

roślin.

Ma

własności

bakteriobójcze

i

pleśniobójcze. Jest produktem ubocznym spalania
paliw kopalnych, przez co przyczynia się do
zanieczyszczenia atmosfery (smog). Stosowany jako
konserwant (E220), szczególnie powszechnie do win,
także markowych. Dwutlenek siarki wykorzystuje się
również do produkcji siarczynów, do bielenia (w
przemyśle tekstylnym i papierniczym), dezynfekcji
(znany już w starożytności) i jako czynnik chłodniczy.
Jest produktem pośrednim podczas produkcji kwasu
siarkowego.

nieorganiczny związek chemiczny, tlenek węgla na II stopniu

utlenienia. Ma silne własności toksyczne. Toksyczne działanie
tlenku węgla wynika z jego większego od tlenu (250-300 razy)
powinowactwa do hemoglobiny, zawartej w erytrocytach krwi.
Tworzy

on

połączenie

zwane

karboksyhemoglobiną

(CO + Hb → COHb), które jest trwalsze niż służąca do
transportu tlenu z płuc do tkanek oksyhemoglobina (połączenie
tlenu z hemoglobiną). Dochodzi więc do niedotlenienia tkanek,
co w wielu przypadkach prowadzi do śmierci. Już wdychanie
powietrza ze stężeniem 0,16% objętościowego CO, powoduje po
dwóch godzinach zgon. O ile przy większych stężeniach (pow.
0,32%) pierwszymi objawami zatrucia jest silny ból głowy i
wymioty, to mniejsze stężenia powodują przy względnie krótkim
wdychaniu jedynie słaby ból głowy i zapadanie w śpiączkę,
jednak i te stężenia powodują po dłuższym kontakcie śmierć.

Tlenek Węgla

(popularnie nazywane zaczadzeniem) jest

najczęściej spotykanym zatruciem
gazowym. Stanowi 75% wszystkich zatruć
samobójczych i od 32% (w Szwajcarii) do
55% (w Austrii) zatruć przypadkowych. Jest
najczęstszą przyczyną śmiertelnych zatruć
w wielu krajach.

Zatrucie Tlenkiem Węgla



pożary budynków



wadliwe lub użytkowane w pomieszczeniach o
niesprawnej wentylacji, piecyki gazowe, węglowe i
inne



zatrucia przemysłowe



zatrucia samobójcze



spaliny silnikowe



Prawidłowo spalany węgiel dostarcza gazów
spalinowych zawierających ok. 1% czadu. Poziom
ten nie jest niebezpieczny dla człowieka. W
warunkach niedostatecznego dotlenienia paleniska,
spaliny mogą zawierać nawet 30% tlenku węgla.

Przyczyny zatruć Tlenek
Węgla



Czad wchłania się drogą oddechową w ilości zależnej od jego stężenia w
powietrzu, częstości oddechów (wentylacji płuc) i czasu narażenia.
Wydalany jest tą samą drogą, w stanie niezmienionym.



Jego trujące działanie polega na łączeniu się z hemoglobiną i innymi
metaloproteinami zawierającymi żelazo (oksydaza cytochromowa).
Połączenie hemoglobiny z tlenkiem węgla nazywane
karboksyhemoglobiną tworzy się 210 razy łatwiej i charakteryzuje się
znacznie większą trwałością niż połączenie z tlenem, co powoduje że
transport tlenu z płuc do tkanek jest drastycznie zmniejszony. Dochodzi
do niedotlenienia tkanek - hypoksji. Poza tym tlenek węgla zwiększa
stabilność połączenia hemoglobiny z tlenem przez co utrudnia oddawania
tlenu tkankom, co jeszcze bardziej pogłębia efekt niedotlenienia.



Na skutek działania czadu w pierwszej kolejności ulegają uszkodzeniu
narządy najbardziej wrażliwe na niedotlenienie czyli układ krążenia i
ośrodkowy układ nerwowy. W cięższych zatruciach dochodzi do
zaburzenia gospodarki węglowodanowej, krwawień w różnych narządach
i wystąpienia rozległych obszarów martwiczych.

Działanie na organizm
Człowieka

Objawy zatrucia Tlenku węgla w
zależności od stężenia

Objawy zatrucia tlenkiem węgla w zależności
od stężenia karboksyhemoglobiny we krwi



osłabienie pamięci



upośledzenie psychiczne



utrata łaknienia



utrata czucia w palcach



senność w dzień i bezsenność w nocy



zaburzenia krążenia, zmiany w morfologii krwi



objawy parkinsonizmu: drżenia mięśni,
maskowaty wyraz twarzy



"chód pingwini" - ostrożne poruszanie się z
szeroko rozstawionymi nogami



szaro ziemiste zabarwienie skóry.

Objawami zatrucia przewlekłego są:



przerwanie kontaktu osoby zatrutej z tlenkiem węgla



Tlenoterapia konwencjonalna i w komorze hiperbarycznej. Określenie
optymalnego schematu leczenia jest kontrowersyjne.



transfuzja krwi



zapobieganie obrzękowi mózgu



leczenie kwasicy metabolicznej



leczenie hipertermii



ogólne leczenie objawowe (np. zapobieganie zapaleniu płuc, odleżynom itp.)

U zatrutych osób uratowanych przed śmiercią często występują odległe
powikłania ze strony ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego,
obserwuje się obniżenie ilorazu inteligencji, zaburzenia pamięci, zanik mowy,
uszkodzenie wzroku i węchu.

Trujące działanie tlenku węgla zostało wykorzystane przez hitlerowców
(podczas II wojny światowej) do zagazowywania ludzi. Gaz wydechowy
samochodu był wprowadzany do zamkniętej przestrzeni naczepy, gdzie
przebywali ludzie.

Leczenie

Nieorganiczny związek chemiczny, tlenek węgla na

IV stopniu utlenienia.

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny,

bezwonny i niepalny gaz, dobrze rozpuszczalny w
wodzie i cięższy od powietrza (ok. 1,5 raza). Pod
normalnym ciśnieniem przechodzi ze stanu stałego
do gazowego (sublimuje) z pominięciem fazy
ciekłej w temperaturze -78,5 °C. Pod zwiększonym
ciśnieniem (5,1 atm) można go jednak skroplić w
temperaturze -57 °C.

Dwutlenek Węgla

W naturze występuje w stanie wolnym w atmosferze i

związanym (np. jako składnik CaCO

3

).

Dwutlenek węgla jest produktem spalania i oddychania.

Jest wykorzystywany przez rośliny w procesie
fotosyntezy. Tworzy się przy utlenianiu i fermentacji
substancji organicznych. Występuje w kopalniach,
cukrowniach, gorzelniach, wytwórniach win, silosach
zbożowych, browarach i studzienkach kanalizacyjnych.
W małych stężeniach nie jest trujący, w większych
stężeniach dwutlenek węgla jest szkodliwy dla zdrowia
a nawet zabójczy, a jego działanie powoduje
powstawanie hiperkapnii, a co za tym idzie kwasicy
oddechowej i w następstwie obrzęku mózgu.

Stężenie dwutlenku węgla w atmosferze

ziemskiej wynosi ok. 385 ppm, czyli
0,0385% składu chemicznego atmosfery.

Dwutlenek węgla jest jednym z gazów

cieplarnianych.

Dwutlenek Węgla w atmosferze



Do zatruć dwutlenkiem węgla dochodzi przede wszystkim w różnych
zakładach przemysłowych, głównie kopalniach, jednak zatrucia są także
możliwe w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie wydzielany w wyniku
fermentacji dwutlenek węgla zwiększa stężenie tego gazu w powietrzu
wdechowym. Wejście do takich pomieszczeń bez sprawdzenia składu
powietrza lub bez aparatów tlenowych zagraża zatruciem, a nawet śmiercią.



CO

2

tworzy się przy utlenianiu i fermentacji substancji organicznych –

powietrze zostaje zubożone w tlen, a zwiększa się w nim procentowa
zawartość dwutlenku węgla. Dzieje się tak w cukrowniach, gorzelniach,
wytwórniach win, silosach zbożowych, browarach, studzienkach
kanalizacyjnych i innych podobnych. Odmienna sytuacja ma miejsce w
kopalniach, gdzie nagle na skutek prac górniczych lub ruchów górotworu
zostają uwolnione znaczne ilości gazów, w tym najczęściej dwutlenku węgla.



Zatrucie CO

2

ma nieco odmienny charakter od zatruć innymi gazami takimi

jak tlenek węgla, siarkowodór czy cyjanowodór. Polega zwykle na połączeniu
zagrażającego życiu niedotlenienia (hipoksja) i hiperkapnii, a co za tym idzie
powstającej kwasicy oddechowej. Przy znacznej hiperkapnii dochodzi do
obrzęku mózgu i porażenia ośrodka oddechowego.

Zatrucie Dwutlenkiem
Węgla

Przy oddychaniu powietrzem zawierającym dwutlenek węgla w małych

stężeniach (poniżej 5% w powietrzu wdechowym) zwiększa się jego
ciśnienie parcjalne we krwi (hiperkapnia), co powoduje uczucie
duszności, niepokój, pobudzenie ośrodka oddechowego i zwiększenie
częstości oddechów. Przy zwiększaniu się jego stężenia dochodzi do bólów
i zawrotów głowy, szumu w uszach, zaburzeń postrzegania, tachykardii,
nadmiernej potliwości i przekrwienia spojówek. Przy stężeniach powyżej
10% narasta duszność i osłabienie, pojawiają się omamy i zaburzenia
świadomości do śpiączki włącznie oraz drgawki. Stężenia powyżej 20%
powodują śmierć w ciągu kilkunastu minut, a powyżej 30% śmierć
natychmiastową. Niedotlenienie i obrzęk mózgu mogą spowodować
nieodwracalne zmiany w mózgu, mimo uratowania zatrutej osoby.

Przedszpitalne postępowanie z osobą zatrutą: usunięcie z miejsca o dużym

stężeniu CO

2

bez narażania osób ratujących na niebezpieczeństwo,

ułożenie nieprzytomnych w pozycji bezpiecznej – bocznej ustalonej,
transport do szpitala. W szpitalu stosuje się intensywną tlenoterapię, a
także w razie potrzeby oddech kontrolowany lub wspomagany.

najważniejsze jest usunięcie osoby z

toksycznej atmosfery, zastosowanie
tlenoterapii, u osób nieprzytomnych
intubacja i oddech wspomagany.
Dwutlenek węgla jest uważany za
jeden z gazów cieplarnianych,
odpowiedzialnych za ocieplenie klimatu
na Ziemi.

Leczenie



Encyklopedia PWN

biografia

Dziękuję za uwagę