Rysunki do w. 2 – teorie

cech

Dr hab. Irena Pilch

OSOBOWOŚĆ

Analiza czynnikowa jako metoda

tworzenia hierarchicznych modeli

osobowości

CZYNNIK 2-GO RZĘDU

CZYNNIK 1

CZYNNIK 3

CZYNNIK 4

CZYNNIK 2

CECHA 1 CECHA 2CECHA 3

CZYNNIK 5

ZACH 1

ZACH 2

ZACH 4

ZACH 5

ZACH 7

ZACH 8

ZACH 9

ZACH 6

ZACH 3

Szesnastoczynnikowa teoria Cattella

Dane L (życiowe), np. czas spędzony na uczeniu się do egzaminu
Dane Q (samoopis) np. dane zawarte w kwestionariuszu
Dane T (eksperyment) np. czas reakcji na bodziec

Cechy

POWIERZCHNIOWE

ŹRÓDŁOWE

Obserwowalne
w zachowaniu

Wnioskujemy
na podstawie cech powierzchniowych

(analiza czynnikowa)

konstytucjonalne

środowiskowe

Szesnastoczynnikowa teoria

Cattella

CECHY

DYNAMICZNE

„dlaczego coś robię?”

ZDOLNOŚCIOWE

efektywność
osiągania celu

TEMPERAMENTALNE

„jak to robię?”

postawy

(powierzchniowe)

ergi

(popędy)
np. głód, seks

sentymenty

(nabyte)
np. religia, kariera

Trójczynnikowa koncepcja Eysencka

(PEN)

• Badanie osobowości: najpierw „typ”, potem

pomiar

• Cechy mają być biologicznie uwarunkowane

(→temperament)

• Osobowość = charakter, temperament,

inteligencja, właściwości fizyczne

OSOBOWOŚĆ

EKSTRAWERSJA-
INTROWERSJA

NEUROTYCZNOŚĆ-

STABILNOŚĆ
EMOCJONALNA

PSYCHOTYCZNOŚĆ

WYSOKA-
NISKA

towarzyskiaktywny śmiały

1

2

3

4

Trójczynnikowa koncepcja Eysencka

(PEN)

Biologiczne podłoże cech Eysencka:

osobowość

E-I

N

P

Poziom aktywacji

(wyższe pobudzenie
korowe u I)

Reaktywność AUN

Reaktywność OUN
(układ limbiczny)

Korelaty biologiczne
(poziom enzymu MAO)

E - głód stymulacji
I - unikanie stymulacji

N – wysoka reaktywność
SE – niska reaktywność

Typy osobowości a zdrowie

MELANCHOLIK

Dystymia

(zahamowanie,

niska

aktywność i

samoocena, lęk)

CHOLERYK

Histeria

(teatralna

manifestacja

złego

samopoczucia,

dolegliwości

fizyczne)

FLEGMATYK

SANGWINIK

EKSTRAWERSJA

INTROWERSJA

NEUROTYCZNOŚĆ

STABILNOŚĆ EMOCJONALNA

Typy osobowości a zdrowie

Osobowość

typu C

(nowotwory)

Osobowość

typu A

(nadciśnieni

e, choroby

serca,

wrzodowa)

EKSTRAWERSJA

INTROWERSJA

NEUROTYCZNOŚĆ

STABILNOŚĆ EMOCJONALNA

Osobowość typu C

(zdrowa)

Pięcioczynnikowa teoria Costy i McCrae’a

Towarzyskość
Aktywność
Emocjonalność pozytywna

Lęk
Nieśmiałość
Nadwrażliwość

Altruizm
Ustępliwość
Skromność

Obowiązkowość
Rozwaga
Wytrwałość

Wyobraźnia
Nonkonformizm
Intelektualny

Otwar-

tość

Sumien-

ność

Ugodo-

wość

Neuro-
tyczność

Ekstra-
wersja

OSOBO

WOŚĆ