W LESIE

WIOSNA

Wiosną zmienia się cały krajobraz, wydaje się, że
przyroda nabiera rumieńców, choć te rumieńce są
raczej zielone. Po miesiącach zimy, kiedy dni są
krótkie, a wszystko pokrywa warstwa białego śniegu,
pierwsze oznaki nadchodzącej wiosny muszą budzić
nadzieję i radość. Doskonale te zmiany widać w lesie,
gdzie rozpoczynają się wielkie przygotowania do
wiosennych zmian. Na pierwszy rzut oka widać
przede wszystkim zieleń. Jako pierwsze zielenią się
trawy na brzegach lasu. Szczególnie od południowej
strony, gdzie słońce najwcześniej wytopiło śnieg. Ale
na drzewach też już widać pierwsze zwiastuny
wiosny. Na razie nieśmiałe pączki w kilka dni rozwiną
się w młode listki. Teraz jeszcze pod drzewami jest w
miarę jasno, ale niedługo bujne listowie zasłoni
większość światła i las nabierze więcej grozy. Ale póki
co panuje tu wielki ruch i zamieszanie. Najwięcej
ruchu robią oczywiście ptaki. W tym czasie szukają
odpowiedniego miejsca na gniazda i widać sprawia
im to nie lada kłopot. Skaczą między gałęziami i
głośno się nawołują, jakby wołały: „Poparz, popatrz,
tu jest doskonałe miejsce”, a za chwilę narzekają:
„może jednak za nisko, za daleko od rzeki, za blisko
wiewiórek”. I rozmowa zaczyna się od początku przy
następnym drzewie, jeszcze głośniej. Czasem wydaje
się, że kłócą się między sobą, kto pierwszy dostrzegł
jakieś świetne miejsce i komu się ono należy.
 

DZIĘCIOŁ

Jedna z pierwszych
zapowiedzi wiosny w
naszych lasach ma postać
przeciągłego, donośnego
trzeszczenia.
Im więcej w lesie starych
drzew, tym częściej i z
większej liczby miejsc jest
ono słyszalne. Można
pomyśleć, że tak trzeszczą
oparte o siebie,
rozkołysane przez wiatr
rosłe pnie albo konary.
Owszem, ten słyszalny od
najwcześniejszego
przedwiośnia dźwięk
rzeczywiście wydają pnie i
konary, zwłaszcza suche,
tyle że pod wpływem
uderzeń dzioba dzięcioła.
Najczęściej dzięcioła
pstrego dużego –
najpospolitszego spośród
dziesięciu żyjących u nas.

Owo przeciągłe trzeszczenie rozlega się wyłącznie z

końcem zimy i wiosną, jest to bowiem godowy głos
dzięcioła. Gdy większość ptaków leśnych w tym czasie
śpiewa, dzięcioł gra na perkusji. Ornitolodzy ten
wiosenny głos dzięcioła nazywają werblem albo
mówią, że bębni. Nie ma w tym ani odrobiny przesady.
Perkusista grający na werblu wprawia pałeczką jego
membranę w wibrację. Dzięcioł robi dokładnie to samo
za pomocą dzioba z usychającym kikutem na
wierzchołku drzewa czy suchym konarem. W
wyszukiwaniu takich naturalnych instrumentów
perkusyjnych jest mistrzem. A we współczesnych,
odmłodzonych przez gospodarkę i uparcie
pozbawianych suchych drzew lasach wcale o nie
niełatwo. Prawdziwy akustyczny raj mają dzięcioły w
rezerwatach leśnych i w sercu Puszczy Białowieskiej,
gdzie jest prawdziwe studio ptasiej muzyki
perkusyjnej, czynne od lutego do maja. Pełno tu
bowiem starych, częściowo martwych drzew i
konarów, co sprawia, że na przedwiośniu muzyka
skrzydlatych werblistów wręcz zagłusza ptasi śpiew.

SOWA

Okres lęgowy u sów zaczyna się
już w lutym, a nawet styczniu
(puchacz puszczyk puszczyk
uralski) trwa do maja (pójdźka,
sóweczka). Płomykówka, uszatka i
włochatka regularnie
wyprowadzają drugie (a wyjątkowo
nawet trzecie) lęgi, do lipca.
Sowy zwykle nie budują własnego
gniazda, a jedynie nieco
przystosowują miejsce lęgowe.
Wykorzystują gniazda opuszczone
przez inne gatunki (np. uszatka,
puchacz) lub składają jaja
bezpośrednio w dziupli (np.
puszczyk, sóweczka), na półce
skalnej (np. puchacz) czy na ziemi
(np. sowa błotna). Pójdźki ziemne
zajmują nory w ziemi, wykopane
przez małe ssaki lub (rzadziej)
samodzielnie. Pójdźki i płomykówki
często gniazdują w niszach
budynków czy na poddaszach.

Jaja są składane w odstępach 1–3 dniowych. Mają kolor

matowobiały i kształt bardzo zbliżony do kulistego. W
przeciwieństwie do większości ptaków, sowy zwykle
zaczynają wysiadywanie już po złożeniu pierwszego jaja.
Pisklęta klują się kolejno, jest więc między nimi różnica
wieku. W sytuacji niedoboru pokarmu przeżywają tylko
najstarsze (największe i najsilniejsze) ptaki. W większości
lęgów najmłodsze pisklęta nie dożywają dorosłości. Młode
wykluwają się zazwyczaj nocą i są ślepe, lecz pokryte
gęstym, białym lub kremowym puchem. Puch ciemnieje po
1–2 tygodniach, dzięki czemu pisklęta opuszczające gniazdo
mają bardziej maskujące ubarwienie.

Samica opiekuje się pisklętami do momentu opuszczenia

przez nie gniazda, co może nastąpić po 2–7 tygodniach od
wyklucia. Samiec pozostaje w pobliżu, przynosząc samicy i
pisklętom pokarm. Młode opuszczają gniazdo, zanim nauczą
się latać. U sów gniazdujących w dziuplach pisklęta
wychodzą na okoliczne gałęzie i tam przesiadują,
domagając się pożywienia od rodziców. Potrafią przelatywać
z gałęzi na gałąź, a w razie upadku na ziemię najczęściej są
w stanie wspiąć się z powrotem na drzewo, używając
mocnych szponów i dzioba.

 

SZPAK

Szpak zamieszkuje niemal
wszystkie środowiska, gdzie
tylko znajduje otwarte
przestrzenie z niską
roślinnością zielną, na których
żeruje, oraz dziuplaste drzewa,
skrzynki lęgowe lub inne
miejsca nadające się na
budowę gniazda. Często i
chętnie osiedla się w pobliżu
siedzib ludzkich, ostatnio
nawet w centrum dużych
miast. Żeruje głównie na ziemi,
sprawnie chodząc i chwytając
owady oraz inne bezkręgowce.
Pod koniec lata i jesienią zjada
również owoce i jagody, a w
południowej Europie, w okresie
jesiennych przelotów wyrządza
w sadach oliwkowych szkody,
mające już pewne ujemne
znaczenie ekonomiczne.

W okresie lęgowym żeruje często w

miejscach oddalonych od gniazda o kilkaset
i więcej metrów. Dlatego każda para nie
zajmuje ściśle określonego terytorium, jak to
ma miejsce u większości gatunków
wróblowatych, lecz na jednym drzewie może
się znajdować kilka, a nawet kilkanaście
gniazd. Szpak buduje gniazdo w dziuplach,
skrzynkach lęgowych, szczelinach murów,
pod dachówkami itp. Po wylocie młodych z
gniazd koczuje aż do odlotu w dużych
stadach, żerując wtedy głównie na polach i
łąkach. Ze względu na tępienie dużych ilości
owadów i ich larw jest bardzo pożyteczny,
jednakże na południu Europy podczas
przelotów wyrządza pewne szkody w
winnicach i sadach zjadając owoce.

KOWALIK

Najchętniej lęgnie się od maja
do czerwca w dziuplach
wykutych przeważnie przez
dzięcioły (ale sam ich nie
wykuwa), rzadziej budkach
lęgowych, jeśli są na danym
terenie i zwłaszcza wtedy gdy
nie ma tam odpowiedniej
wielkości dziupli. Jeżeli
wybrana dziupla ma zbyt duży
otwór (względem tułowia
ptaka), samica potrafi
pomniejszyć go, używając
gliny, błota i iłu (mieszając je
wcześniej w dziobie ze śliną).
Otwór wejściowy staje się tak
mały, że sama z trudem potrafi
się przez niego przecisnąć. Jest
to dobry sposób obrony przed
drapieżnikami i jednocześnie
cecha rozpoznawcza dziupli
zamieszkanych przez kowaliki.

Wyściółka z płatków kory, szczególnie sosny

(latać w tym celu może nawet kilkaset metrów
od gniazda), mchu lub z suchej trawy i liści.
Gliną kowalik wygładza też nierówności
dziupli. Zazwyczaj zajmuje tę samą dziuplę
przez kilka sezonów.

Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku. W

kwietniu składa 5-8 jaj o średnich wymiarach
20x15 mm, białych z nielicznymi rdzawymi,
szarymi i szaro-fioletowymi plamkami, które
są gęściej usiane na tępym końcu.   Jaja
wysiadywane są przez okres 14 do 16 dni
przez samicę. W tym czasie samiec karmi
partnerkę. Po wykluciu potomstwo,
gniazdowniki, jest karmione przez oboje
rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 22
do 24 dnia

 

Ale nie tylko ptaki przygotowują się do nowego sezonu. Niewiele
ciszej zachowują się wiewiórki. Choć one i w zimie nie należą do
zbyt dyskretnych. Teraz wychodzą ze swoich kryjówek i przyglądają
się wszystkiemu ciekawie, czasem, niby to przypadkiem strącą
jakiś pączek, gałązkę, czy łupinę z orzecha. Potrafią przez kilka
minut siedzieć niemal nieruchomo, by po chwili czmychnąć
gwałtownie na sam czubek drzewa, albo nawet na koniec lasu.
Świeża potrawa przyciąga na skraj lasu zgłodniałe sarny, którym
musiała się już bardzo znudzić zimowa dieta. Kiedy się siedzi
cichutko w ukryciu, sarny podchodzą całkiem blisko. Niby obojętnie
skubią trawkę i choć niewątpliwie bardzo im smakuje, robią to z
dostojeństwem, nie zdradzając pośpiechu. Każdy odgłos, złamana
gałązka, rozrabiająca wiewiórka, czy odległy głos silnika, sprawia,
że sarna podnosi głowę i strzyże uszami. Jeśli uzna, że to nic
groźnego, wraca do powolnego skubania trawy. Ale jeśli sygnał
wyda się jej niepokojący, podrywa się gwałtownie. Najczęściej
jednak nie ucieka zbyt daleko, robi parę długich susów i zatrzymuje
się, by sprawdzić, czy zagrożenie faktycznie się zbliża.

WIEWIÓRKA

Wiewiórki zamieszkują lasy i
parki ,a
ich kryjówkami najczęściej nie
są dziuple drzew, a gniazda,
uwite wysoko w koronach. Mogą
być one budowane od podstaw
przez wiewiórki , częściej jednak
wykorzystują one stare gniazda
ptaków, które podlegają
oczywiście gruntownej
przebudowie. Gniazda tych
ssaków mają kształt
nieregularnej kuli, z wejściem z
dołu, co odróżnia je od gniazd
ptasich, w których wejście
znajduje się od góry albo z
boku. Wejście to jest zatykane w
o
kresie, gdy w gnieździe znajdują
się młode,  niesamodzielne
jeszcze potomstwo.

Wiewiórki rozmnażają się od wiosny do późnego
lata, a w ciągu roku mogą nawet trzykrotnie  
Wiewiórki rozmnażają się od wiosny do późnego
lata, a w ciągu roku mogą nawet trzykrotnie
wydawać potomstwo. Rozwój młodych wiewiórek

trwa dość długo , oczy otwierają po około miesiącu,
a po dalszych dwu tygodniach wychodzą z gniazda.
Samodzielność uzyskują po około 10 tygodniach. W
międzyczasie samica może uznać, że kryjówka
przestała zapewniać bezpieczeństwo młodym
wiewiórkom. Wówczas przenoszone są one przez
matkę do innego gniazda, transportując je w
pyszczku, albo gdy młode są już nieco większe,
przyczepione do futra.

 

WILK

Wilk zamieszkuje ustronne, ciche
okolice i dzikie ostępy, a mianowicie
gęste mroczne lasy, trzęsawiska o
miejscach na przemian bagnistych i
suchych, a na południu - stepy.
W środkowej Europie znajduje się,
względnie znajdował, tylko w wysokich
partiach gór.
Na południu, wschodzie i północy
zamieszkuje lasy we wszystkich
strefach wysokości, a nawet niezbyt
duże zarośla krzaczaste, jak również
kępy na moczarach i bagnach, gąszcza
trzcinowe, a nawet pola kukurydzy i to
nieraz w najbliższym sąsiedztwie
ludzkich osad, których unika, o ile głód
nie doskwiera mu zbyt silnie. Gdy
sprawy rozrodu i wychowu młodych
nie stoją na przeszkodzie, rzadko
pozostaje przez czas dłuższy na
jednym i tym samym miejscu, a raczej
wałęsa się w dość dużym promieniu,
opuszcza daną okolicę na parę dni lub
tygodni, a potem wraca znowu na
dawne miejsce pobytu, by tam
ponownie pozostać na pewien czas.

W czasie wiosny czy lata żyje samotnie , względnie

we dwójkę lub trójkę, jesienią rodzinami, w zimie zaś
w mniej lub bardziej licznych gromadach, zależnie od
tego czy dana okolica sprzyja zbieraniu się w watahy,
czy nie. Gdy napotka się wilki we dwójkę to
najczęściej stanowią parę. Wilk, gdy raz już wejdzie w
skład watahy, wszystko zaczyna wykonywać wspólnie,
pomaga innym osobnikom należącym do tego stada.
Wataha najczęściej składa się z jednej rozmnażającej
się pary i ich potomstwa z danego roku i lat
poprzednich. Spotyka się grupy liczące od 2 do 20
wilków, jednak najczęściej 5-8.Osobnikami
dominującymi są wilki tworzące parę rodzicielska
basior i wadera "alfa". Między nimi a osobnikami
będącymi niżej w hierarchii istnieje duży dystans,
szczególnie w czasie sezonu rozrodczego. Tuż poniżej
pary "alfa" w strukturze socjalnej znajduje się samiec
"beta", którego rola jest również bardzo ważna. W
watahach o wyraźnie ukształtowanej strukturze
socjalnej mogą znajdować się osobniki "odrzucone"
przez grupę. Mają one tak niską pozycję, że unikają
ważniejszych członków grupy i pozostają na
peryferiach życia watahy. Wiosną po trwającej 8-9
tygodni ciąży, wilczyca wydaje na świat od czterech
do ośmiu, a nawet dwunastu szczeniąt, które rodzą
się ślepe. Otwierają oczy po 9-15 dniach. Półroczne
wilczki zaczynają towarzyszyć matce w polowaniach.
Dojrzałość osiągają po ok 22 miesiącach. Rodzimą
watahę mogą opuścić w wieku od 9 do 28 miesięcy,
czasem zdarza się że pozostają dłużej.

LIS

Lisy żyją zarówno w lesie, jak i
w polu. Lisy mają zwykle kilka
nor, przy czym jedna stanowi
ich stałą siedzibę, a inne dają
im tylko chwilowe schronienie
w niebezpieczeństwie lub w
czasie niepogody. Lis jest
leniwy w kopaniu nor i dlatego
często korzysta z nor
borsuczych, a nawet
zamieszkuje z nim razem
(czasami wypędza borsuka).
Lis jest mięsożerny. Główne
jego pożywienie stanowią
myszy, ale zjada także żaby,
jaszczurki, ryby, raki, ptaki, jaja
ptasie, króliki, zające, a nawet
koźlaka. Nie gardzi również
padliną. Ponadto zjada jagody i
owoce (gruszki, jabłka) oraz
ślimaki, dżdżownice i larwy
chrząszczy.

Lis pełni w lesie funkcje sanitarne (sanitariusz).

Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede
wszystkim sztuki chore i słabe. Lis żeruje zasadniczo w
nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa się
niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już
od południa lub nieco wcześniej (zwłaszcza w zimie,
ponieważ trudniej mu jest zdobyć żer). Największe
szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą
dostarczać żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet
do zabudowań gospodarczych, aby zdobyć drób lub
złapać oddaloną od zabudowań kurę itp. Raz w roku, na
wiosnę lisy linieją, czyli zmieniają futro. Tempo procesu
linienia zależy od zdrowia danego lisa – zdrowy lis w
maju ma już nowe, chory jeszcze w czerwcu może
nosić stare pokołtunione futro. Lisie nory znajdują się w
miejscach suchych i niedostępnych, jednak nie zawsze
są budowane przez samych zainteresowanych. Lisy
często wykorzystują opuszczone borsucze lub królicze
nory. Może się zdarzyć, że lis będzie dzielił podziemny
system z borsukiem – wtedy każdy z nich ma własne
okna (wyjścia z nor) oraz własne tunele.

BORSUK

Każda borsucza grupa rodzinna
zajmuje określone terytorium, o
powierzchni od 1 do 30 km

2

. Jego

wielkość zależy głównie od
zasobności bazy pokarmowej.
Terytorium znakowane jest kałem
oraz wydzielinami gruczołów.
Nory borsuków wykorzystywane
są też przez inne drapieżniki, np.
lisy, jenoty, a odpowiednio
powiększone również przez wilki.
Borsuki to czyściochy. Okolice nor
utrzymują w największej
czystości, po czym można je
odróżnić od "zaśmieconych"
domostw lisów. Pozostawiają
odchody w specjalnych latrynach.
O zmierzchu borsuki ostrożnie
wychodzą z nory, i po
obowiązkowej kilkuminutowej
toalecie, każdy udaje się na
ulubione żerowisko. W
poszukiwaniu pokarmu pokonują
wiele kilometrów.

Zimą borsuki zapadają w sen zimowy, wcześniej jednak

zbierają suche liście, trawę, mech i znoszą do nory, by
odpowiednio wymościć komory sypialne oraz zabezpieczyć
wejścia. Są przy tym wielkimi indywidualistami, niektóre
osobniki preferują np. liście paproci. liście bukowe, inne zaś
trawę. Pod koniec zimy, gdy śnieg zaczyna się topić, głodne
borsuki często się budzą i wybierają na krótkie przechadzki w
poszukiwaniu pokarmu. Wówczas można zobaczyć ich
podobne do niedźwiedzich, ale znacznie mniejsze tropy na
śniegu. Borsuki prowadzą skryty, nocny tryb życia. Żyją
najczęściej w grupach rodzinnych składających się z pary
rodzicielskiej oraz ich młodych (razem 4-5 osobników), choć
zdarzają się też osobniki samotne. Żyją w rozległych norach,
o kilku wejściach oraz otworach wentylacyjnych, składających
się z komór sypialnych połączonych siecią korytarzy. Cały ten
system może być rozmieszczony na poziomie kilku pięter.
Borsuki kopią i udoskonalają swoje nory z wielkim
zaangażowaniem, zwykle pod osłoną nocy. Są bardzo do nich
przywiązane, kolejne pokolenia mogą zamieszkiwać tą samą
norę przez kilkadziesiąt i więcej lat. Każdy dorosły borsuk
wykorzystuje podczas sezonu wegetacyjnego także
schronienia tymczasowe (mniejsze nory, zagłębienia pod
wykrotami drzew lub kamieniami), spędza w nich jeden-kilka
dni, zanim powróci do nory głównej.

Wiosną zaczynają wychodzić ze swych kryjówek
różne owady. Pochowane na zimę w ściółce,
kopcach czy pod korą drzew, teraz wygrzebują
się obudzone pierwszymi promieniami słońca.
Wielkie mrówcze kopce jeszcze nie zdradzają
znaku życia, ale pewnie niedługo zacznie się
tam nie mały ruch i pierwsze prace remontowe.
Ospałe muchy siadają na nasłonecznionych
pniach i próbują się rozgrzać. Odgłosy
budzącego się życia dochodzą też z mokradeł.
Tam swoje królestwo urządzają żaby i ropuchy.
Niewątpliwie też mają już dość zimy i chętnie
rozprostują nogi w zimnej jeszcze wodzie. Tylko
patrzeć, jak zakwitną pierwsze kwiaty i do
pracy wkroczą pszczoły i trzmiele. Z każdym
dniem wiosenny las zmienia nieco swoje
oblicze, z każdym dniem jest bardziej zielony i
ciemniejszy.

Wiosna w lesie zaczyna się wcześnie, już w lutym
nagie gałązki leszczyny stroją się w żółte kotki
kwiatów męskich. Na bezlistnych gałązkach
wawrzynka wilczełyko wyrastają pęczkami
pachnące różowo-fioletowe kwiatuszki. W lecie z
nich powstaną krwistoczerwone pestkowce,
niestety trujące. Pięknymi roślinami leśnymi są
groszek wiosenny, jaskier kosmaty, czworolist
pospolity, przylaszczka, zawilec, konwalia,
sasanka, przebiśnieg, kokoryczka wielokwiatowa,
szczyr trwały o niepokaźnych kwiatach. Rośliny te
zaczynają wegetację na wiosnę, jednak w runie
leśnym żyją dość długo, często do schyłku lata.

JASKIER

W lasach najczęściej
występują 4 gatunki.
Jaskier kosmaty
(Ranunculus lanuginosus
L.) o dużych dolnych
liściach dłoniasto 3-5-
klapowych, łodydze,
liściach i szypułkach
kwiatowych odstająco,
miękko owłosionych, jest
gatunkiem
charakterystycznym dla
rzędu Fagetalia sylvaticae
(żyzne i średnio żyzne lasy
liściaste – łęgi, grądy,
buczyny i żyzne jedliny,
zboczowe lasy lipowo-
jaworowe).  Jaskier
kaszubski (Ranunculus
cassubicus L.) ma liście
odziomkowe okrągłe o
sercowatej nasadzie i
brzegu karbowanym,
łodygowe –
palczastosieczne o łatkach
ząbkowanych.

Jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus L.) ma

liście odziomkowe okrągłe o sercowatej nasadzie i
brzegu karbowanym, łodygowe – palczastosieczne o
łatkach ząbkowanych. Należy również do gatunków
charakterystycznych rzędu Fagetalia, a ponadto – do
wyróżniających grąd subkontynentalny (Tilio-
Carpinetum).  Jaskier wielokwiatowy (Ranunculus
polyanthemos L.) – łodyga przylegająco owłosiona,
blaszki liści odziomkowych 3-5-sieczne o odcinkach
głęboko 3-dzielnych, podzielonych na równowąskie łatki.
Górne liście 3-sieczne; łatki lancetowate i równowąskie.
Kwiaty złocistożółte. Gatunek charakterystyczny dla
świetlistych dąbrów ze związku Potentillo albae-
Quercion petraeae.      Jaskier rozesłany (Ranunculus
repens L.) o płożących się rozłogach nadziemnych jest
pospolitą rośliną w zbiorowiskach  niskich muraw w
miejscach okresowo zalewanych lub podtapianych ze
związku Agropyro-Rumicion crispi. Często rośnie w
olsach, przy brzegach jezior i w dolinach rzecznych.
Jaskier różnolistny (Ranunculus auricomus L.)
charakteryzuje się wyraźną różnopostaciowością liści –
dolne (odziomkowe) są okrągławe, 3-5 dzielne i
piłkowane, a wyższe (łodygowe) –sieczne o wąskich i
całobrzegich odcinkach. Płatki pierwszych kwiatów
bywają niedorozwinięte.  Gatunek charakterystyczny dla
żyznych lasów liściastych z klasy Querco-Fagetea i
wyróżniający grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-
Carpinetum). W górskich  lasach i zaroślach liściastych
występuje jaskier platanolistny (Ranunculus
platanifolius L.) o odziomkowych liściach 3-7-dzielnych i
białych kwiatach.

SASANKA

Sasanka jest byliną, czyli
rośliną wieloletnią, która zimuje
w postaci podziemnego,
czarnego, rozgałęzionego
kłącza. Wkrótce po nastaniu
ciepłych, słonecznych dni
sasanka budzi się do życia i od
razu zakwita. W zależności od
rejonu kraju, termin
rozpoczęcia kwitnienia
przypada już na początek
marca na Dolnym Śląsku, do
połowy kwietnia lub pierwszych
dni maja na Suwalszczyźnie.
Pierwsze z ziemi wyłaniają się
proste łodygi zwieńczone
pojedynczym pąkiem
kwiatowym, otoczonym poniżej
trzema delikatnymi,
koronkowymi liśćmi
podkwiatowymi.

Najmłodsze łodygi, listki i pąki pokrywa

grube, filcowate owłosienie. Z jednego kłącza
wyrasta kilka, do kilkunastu łodyg, tworząc
niskie, zwarte kępy, wysokie na 15 cm. Kwiaty
mają około 5 cm średnicy, są dzwonkowate,
po rozwinięciu rozpostarte i skierowane ku
górze. Składają się zwykle z 6 lub 7
fioletowych działek okwiatu, z zewnątrz gęsto
owłosionym. Środek kwiatu wypełnia
kilkadziesiąt złocistożółtych pręcików,
otaczających skupione w samym centrum
słupki. Po przekwitnieniu z ziemi wyrastają
długoogonkowe liście odziomkowe. Liście te są
głęboko podzielone, pierzaste, podobne trochę
do liści marchwi. Pędy kwiatostanowe
wydłużają się ponad liście, do 40 cm
wysokości, a na ich szczycie tworzą się bardzo
ozdobne, puszyste owocostany.

PRZYLASZCZKA

Zaliczana jest do rodziny
jaskrowatych
(Ranunculaceae).
Wyróżniamy kilka
ciekawych gatunków
Hepatica, jednak w
polskich ogrodach nadal
króluje przylaszczka
pospolita. Rzadziej
spotykaną jest
przylaszczka
siedmiogrodzka. Naturalne
siedliska przylaszczek
występują w Europie oraz
na Dalekim Wschodzie. W
sprzedaży nie brakuje
dekoracyjnych i bardzo
licznych mieszańców.

Przylaszczka pospolita jest niewielką

byliną, osiągającą zaledwie do 15 cm
wysokości. Jej dekoracyjne kwiaty
ukazują się już w marcu. Barwa kwiatów
zazwyczaj niebieska, czasem różowa, a
także biała (odm. ‘Alba’). Osiągają one
do około 3 cm średnicy. Składają się z
kilku płatków, a w centralnym miejscu
zaobserwujemy liczne pręciki. Liście
częściowo zimozielone, trójdzielne,
osadzone na długich ogonkach, tworzą
rozetę.
Jak wiadomo przylaszczka pospolita
objęta jest ochroną, nie ma więc mowy
o pozyskaniu jej z naturalnego
środowiska.

PRZEBIŚNIEG

Przebiśnieg, śnieżyczka
przebiśnieg (Galanthus
nivalis). Wieloletnia roślina
cebulowa, bardzo odporna
na mróz, zwiastun
przedwiośnia. Przebiśnieg
ma liście odziomkowe
równowąskie, przeważnie
dwa u każdej rośliny.
Przebiśnieg ma wiszące,
biało-zielone pachnące
kwiaty w kształcie kielicha,
w którym trzy zewnętrzne
listki okwiatu są dłuższe, a
trzy wewnętrzne krótsze.

Przebiśniegi pojawiają się niespodziewanie,

nawet gdy na ziemi leżą jeszcze resztki śniegu.
Pierwsze ukazują się kwiaty osłonięte
pochwiastym liściem. U typowych roślin składają
się z dwóch okółków płatków (botanicy nazywają
je działkami okwiatu) zawieszonych na pękatej
zalążni. Trzy zewnętrzne są długie, śnieżnobiałe i
szeroko rozkładają się na boki, trzy wewnętrzne,
ozdobione zielonym deseniem, przylegają do
siebie, tworząc krótką rurkę. Gdy wracają mroźne
dni, kwiaty stulają płatki, by osłonić słupek i
pręciki. W cieple słonecznych promieni znów się
rozwijają. Wabią pierwsze rozbudzone owady
delikatnym miodowym zapachem, natomiast
plamki na płatkach służą jako drogowskaz do
miodników. Jeśli jednak pomocnicy zawiodą,
przynajmniej niektóre kwiaty zapylają się same.
Wyrastające z lekkim opóźnieniem dwa, trzy
szarozielone liście szybko się wydłużają.

ZAWILEC

Jest to gatunek byliny
należącej do rodziny
jaskrowatych. Gromadzi
substancje pokarmowe w
poziomych kłączach co
decyduje o tym, że zakwita
wczesną wiosną.
Na kłączu grubości ołówka
wytwarza się już jesienią
pączek, osłonięty trzema
małymi, białawymi
listkami.
Gdy otworzy się biały z
zewnątrz różowawy kwiat,
powstaje z nich okółek liści
podkwiatostanowych
podobnych do liści
właściwych, obumierają
one w lecie wraz z liśćmi
właściwymi. Obumiera
również koniec kłącza
pozbawiony pączków, w
skutek czego wydaje się, że
roślina posuwa się naprzód.

Zawilec jest rośliną trującą. W przeszłości był

wykorzystywany w medycynie ludowej i
weterynaryjnej.
Ze względu na bardzo wolne tempo rozprzestrzeniania
się uważany jest za roślinę wskaźnikową dawnych
lasów.
Łodyga o dł. 10-25 cm jest naga i nierozgałęziona.
na długiej szypułce wyrastającej z okółka liści
podkwiatostanowych, rozwija się tylko jeden kwiat
(rzadko dwa), składający się zwykle z 6, rzadziej z 7 lub
8 listków okwiatu. Od wewnątrz listki są białe, od
zewnątrz często różowawe. Mają kształt owalno-
wydłużony i są nagie. Na wypukłym dnie kwiatowym
osadzone są liczne żółte pręciki i liczne słupki (ok. 20).
Pęd z pąkiem kwiatowym zwisa na szczycie i dopiero
podczas kwitnienia się prostuje. Kwiaty zamykają się i
zwisają o zmroku oraz podczas chłodnych,
pochmurnych lub deszczowych dni, podnoszą się i
rozchylają okwiat podczas dni pogodnych.

JASKIER

Bylina hemikryptofit
Kwiaty przedsłupne
Pręciki dojrzewają
stopniowo,
poczynając od
zewnętrznych. Gdy
zaczną dojrzewać
pręciki wewnętrzne,
ich nitki wydłużają się
i wyginają do środka,
tak, że ich pyłek
wysypuje się na
znamiona słupków.

Dzięki takim mechanizmom roślina

zabezpiecza się z początku przed
samozapyleniem preferując
zapylenie krzyżowe, gdyby jednak do
niego nie doszło, wówczas zapewnia
sobie możliwość samozapylenia.
Kwitnie w maju, sporadycznie do
lipca .Siedlisko: łąka i lasy, zarośla.
Na wielu łąkach, zwłaszcza
podmokłych występuje tak masowo,
że w okresie kwitnienia nadaje łące
żółty kolor. Roślina trująca Jak
wszystkie jaskry zawiera ranunkulinę
i jest trujący. Bydło nie zjada go. W
sianie traci własności trujące

KACZEŃCE

Kaczeńce to
byliny nadwodne,
osiągające
wysokość do 20-
50cm. Rośną na
wilgotnych łąkach
brzegach
strumieni, w
rowach i lasach
łęgowych.

Posiadają ciemnozielone,

błyszczące liście, wśród których
wiosną ukazują się złotożółte kwiaty
Kwiaty rozwijają się na szczytach
łodyg i mają średnicę do 4
centymetrów. Kwiat składa się
zazwyczaj z 4-5 płatków, czasem
płatki zabarwione są od spodu na
zielony kolor. W Polsce w warunkach
naturalnych występują trzy gatunki
kaczeńca – knieć błotna górska,
knieć błotna rożkowata i knieć
błotna typowa. Kaczeniec należy do
rodziny jaskrowatych.

PIERWIOSNEK

Pierwiosnki, zwane też prymulkami
to jedne z pierwszych kwiatów
wiosny. Nazwa wywodzi się od
słowa primus - wczesny. Ich wesołe,
kolorowe kwiaty dodają nam
energii, gdy tylko marzec zrobi się
ciepły. Zakwitają w gruncie. Jako
pierwsze pojawiają się kwiaty
pierwiosnka wyniosłego (Primula
elatior), ząbkowanego (Primula
denticulata) i gruzińskiego (Primula
juliae). Cechą charakterystyczną
wszystkich pierwiosnków są rozety
zielonych, dość grubych liści,
spośród których wyrastają kolorowe
kwiatostany. Wysokość, a także
rodzaj kwiatów zależą od odmiany.
Najpopularniejsze z nich to z
pewnością pierwiosnek
bezłodygowy, dorastający do
maksymalnie dwudziestu
centymetrów, o bal dachowych
kwiatostanach, złożonych z
kwiatów, które mogą mieć
przeróżne kolory z żółtym środkiem.

Kwiaty w intensywnych

odcieniach żółci, błękitu,
różu, czerwieni,
pomarańczu i fioletu cieszą
nasz wzrok. Powinniśmy im
zapewnić rozproszone
światło, niezbyt wysoką
temperaturę i wilgotne
podłoże. Kiedy przekwitną
wysadzamy je do gruntu.
Za rok zakwitną ponownie.

FIOŁOŁEK LEŚNY

Bylina o wysokości 10-30
cm, łodyga wzniesiona lub
wznosząca się, rzadziej
leżąca, liście ogonkowe,
karbowane, z wierzchu
owłosione, dolne –
sercowate, górne –
sercowato-jajowate,
przylistki wąskie,
frędzlowane, kwiaty liliowe
lub fioletowe z
ciemniejszym środkiem,
bezwonne, grzbieciste,
długości do 3 cm, płatki
mało zachodzące na siebie
brzegami, dolny z
ciemniejszą plamką i
ostrogą, osadzone
pojedynczo w kątach liści na
długich szypułkach.

Kwitnie od kwietnia do

czerwca. Bezwonne kwiaty
zapylają pszczoły zwabione
barwnymi kwiatami i nektarem
zbierającym się w ostrodze
Posiadające elajosom nasiona
roznoszone są najczęściej przez
mrówki. Siedlisko: lasy liściaste,
mieszane i iglaste, na glebach
próchniczych i luźnych, chętnie
na podłożu wapiennym. W
górach występuje tylko do regla
dolnego.

ZIARNOSŁON WIOSENNY

W Polsce – gatunek rodzimy,
pospolicie występujący na
terenie całego kraju, głównie
na żyznych, wilgotnych łąkach i
miedzach, nad brzegami
potoków i źródeł oraz w cieniu
liściastych zagajników i zarośli,
gdzie tworzy gęste kobierce.
Rozrasta się  szeroko, za
pomocą pojedynczych lub
rozgałęzionych łodyg o
długości do 30cm,
wznoszących się na wysokość
do 15cm.
Mięsiste, ciemnozielone,
błyszczące liście wyrastają na
długich ogonkach. Są osadzone
skrętolegle na łodygach, nagie,
o okrągło-sercowatym
kształcie, młode – całobrzegie,
starsze – karbowane.

Mięsiste, ciemnozielone, błyszczące liście

wyrastają na długich ogonkach. Są osadzone
skrętolegle na łodygach, nagie, o okrągło-
sercowatym kształcie, młode – całobrzegie,
starsze – karbowane.
Złocistożółte, lśniące w słońcu kwiaty, o średnicy
2-3 cm, pojawiają się już wczesną wiosną, na
przełomie kwietnia i maja. Umieszczone na
wystających ponad powierzchnię liści szypułkach,
maja 8-12 wąskich płatków korony i zielonożółte
działki kielicha, które powodują, że zamknięte
kwiaty stają się niemalże zupełnie niewidoczne
pośród liści. Dzieje się tak przed deszczem oraz w
nocy. Kwiaty otwierają się tylko podczas
słonecznej pogody i są otwarte, od wschodu do
zachodu słońca.
Dzięki swej intensywnej i połyskliwej barwie,
kwiaty stanowią nie lada atrakcję dla zapylających
je owadów, takich jak muchówki czy błonkówki.

KOKORYCZKA LEŚNA

W Polsce trzy gatunki.
Kokoryczka wielokwiatowa
[Polygonatum multiflorum (L.)
All.] – wysoka, do 100 cm,
bylina o grubym pełzającym
kłączu, obłej, łukowato
przegiętej łodydze i
skrętoległych,
jajowatoeliptycznych,
siedzących liściach. Kwiaty
bezwonne, wąsko
dzwonkowate, białe, po 2-3 i
więcej w krótkich gronach
wyrastających z kątów liści.
Gatunek charakterystyczny dla
rzędu Fagetalia sylvaticae
(żyzne i średnio żyzne lasy
liściaste – łęgi, grądy, buczyny
i żyzne jedliny, zboczowe lasy
lipowo-jaworowe). Kokoryczka
olygonatum odoratum (Mill.)
Druce] jest rośliną niższą, o
kanciastej łodydze, węższych
liściach, gronach 1-2-
kwiatowych i wonnych
kwiatach.

Występuje w borach mieszanych, kwaśnych

i świetlistych dąbrowach oraz w
kserotermicznych zbiorowiskach okrajkowych
w kompleksie przestrzennym ciepłolubnych
dąbrów i zarośli krzewiastych. Jest gatunkiem
charakterystycznym dla związku Geranion
sanguinei. Kokoryczka okółkowa
[Polygonatum verticillatum (L.) All.] – ma
łodygę wzniesioną i kanciastą, liście
ustawione po 3-7 w okółkach, a blaszki
wąskolancetowate lub równowąskie. Jest
rozpowszechniona  na południu kraju,
zwłaszcza w górach, rzadsza na północy,
poza tym bardzo rzadka. Gatunek
charakterystyczny dla zbiorowisk ziołorośli
wysokogórskich z klasy Betulo-
Adenostyletea, częsty górskich w borach i
lasach liściastych.