akty normatywne powszechnie obowiązujące

mogą być adresowane do każdego podmiotu,
mogą wyznaczać im obowiązki, przyznawać uprawnienia, udzielać upoważnień,
zamknięty katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego wg konstytucji:

konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe, wtórne prawo UE, rozporządzenia wykonawcze, akty prawa
miejscowego, układy zbiorowe pracy i inne porozumienia

ustawa

akt normatywny parlamentu – zasada wyłączności parlamentu w uchwalaniu ustaw,
przyjmowany w specjalnej procedurze (tryb ustawodawczy),
o nieograniczonym zakresie przedmiotowym regulacji – wszystkie dziedziny spraw

mogą być regulowane ustawą,

o samoistnej mocy powszechnie wiążącej - nie potrzeba szczególnego upoważnienia do

wydawania ustaw,

Materia ustawowa - zakres spraw, które mogą być uregulowane jedynie ustawą, a nie

innym aktem normatywnym, np:

- prawa, wolności i obowiązki obywateli,
- kompetencje organów państwa
- podatki (nullum tributum sine lege)
- przestępstwa (nulum crimen sine lege)

akty normatywne o mocy ustawy

akt wydawany przez organy władzy wykonawczej,
regulujący sprawy zazwyczaj normowane przez ustawę,
zakres spraw możliwych do regulowania jest zazwyczaj ograniczony,
dopuszczalne w szczególnych okolicznościach
tzw. ustawodawstwo delegowane – dekrety z mocą ustawy, rozporządzenia z mocą

ustawy

rozporządzenia z mocą ustawy (art. 234 Konstytucji):
wydaje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów,
jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie,
w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5 Konstytucji,
podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu,
mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa,
ogłaszane w Dzienniku Ustaw

umowy w prawie międzynarodowym

Artykuł 38 Statutu MTS.
1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w

sporach, które będą mu przekazane, będzie stosował:

a)

konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły,

wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące;

b)

zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki, przyjętej

jako prawo;

c)

zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane;

d)

z zastrzeżeniem postanowień artykułu 59, wyroki sądowe tudzież zdania

najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek
pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.

2. Postanowienie niniejsze nie stanowi przeszkody, aby Trybunał mógł orzekać ex

aequo et bono, o ile strony na to zgadzają się.

umowy międzynarodowe w polskim systemie
prawa wewnętrznego

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są (...)

ratyfikowane umowy międzynarodowe (...).

Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są

ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów
międzynarodowych określa ustawa.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest
bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania
ustawy.

Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

rokowania

Uzgodnienie treści, redakcja tekstu, zakończone parafowaniem przez pełnomocników

prowadzących rokowania; oznacza, że tekst jest gotowy do podpisania

Minister kierujący działem administracji rządowej właściwy do spraw, których dotyczy

umowa międzynarodowa, po uzgodnieniu projektu umowy i instrukcji negocjacyjnej z
ministrem właściwym do spraw zagranicznych oraz z innymi zainteresowanymi
ministrami, składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o udzielenie zgody na
rozpoczęcie negocjacji umowy międzynarodowej.

Prezes Rady Ministrów wyznacza organ właściwy do prowadzenia negocjacji oraz

określa zakres jego upoważnienia.

podpisanie

Forma wyrażenia zgody na związanie się umową, po podpisaniu państwo jest

zobowiązane powstrzymać się o działań, które udaremniłyby przedmiot lub cel
umowy, póki wyraźnie nie ujawni, że nie zamierza stać się stroną tej umowy.

Organ właściwy do prowadzenia negocjacji składa Radzie Ministrów, po uzgodnieniu z

ministrem właściwym do spraw zagranicznych oraz innymi właściwymi ministrami,
wniosek o udzielenie zgody na podpisanie umowy międzynarodowej i proponuje, w
uzasadnionych przypadkach, treść zastrzeżeń strony polskiej do umowy
wielostronnej.

Wniosek ten określa tryb związania umową międzynarodową Rzeczypospolitej Polskiej.
Rada Ministrów, w drodze uchwały, udziela zgody na podpisanie umowy

międzynarodowej.

ratyfikacja/zatwierdzenie

Ostateczna zgoda na związanie się umową;

Ratyfikacji dokonuje Prezydent RP, podlegają jej umowy międzynarodowe, o których

mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, oraz inne umowy
międzynarodowe, które przewidują wymóg ratyfikacji albo ją dopuszczają, a
szczególne okoliczności to uzasadniają;

umowa międzynarodowa, która nie podlega ratyfikacji, wymaga zatwierdzenia przez

Radę Ministrów.

Związanie Rzeczypospolitej Polskiej umową międzynarodową może nastąpić również w

drodze podpisania, wymiany not lub w inny sposób dopuszczony przez prawo
międzynarodowe. W takim przypadku zatwierdzenie (którego dokonuje Rada
Ministrów) jest dokonywane przez udzielenie zgody na podpisanie umowy
międzynarodowej (zgoda uprzednia Rady Ministrów).

zgoda na ratyfikację

art 89 ust. 1 Konstytucji
Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie

wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

art. 91 ust. 3 Konstytucji Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską

umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest
stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

art. 288 TFUE (art. 249 TWE)
W celu wykonania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w niniejszym

Traktacie, Parlament Europejski wspólnie z Radą, Rada i Komisja uchwalają
rozporządzenia i dyrektywy, podejmują decyzje, wydają zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we

wszystkich Państwach Członkowskich.

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w

odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom
krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Decyzja wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana.
Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

akty wykonawcze

akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej
mogą być wydawane tylko na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie - tzn.

mają charakter niesamoistny

więzy z ustawą o charakterze:
kompetencyjnym (akty są wydawane wtedy, gdy ustawa do tego upoważnia)
funkcjonalnym (akty są związane z treścią ustawy, służą do jej wykonania)

Rozporządzenia wykonawcze
- wydawane przez organy wskazane w Konstytucji,
- na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie,
- w celu jej wykonania (charakter wykonawczy w stosunku do ustaw rozporządzenia)
- ogłaszane w Dzienniku Ustaw

Upoważnienie powinno określać:
- organ właściwy do wydania rozporządzenia,
- zakres spraw przekazanych do uregulowania,
- wytyczne dotyczące treści aktu.
Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji do

wydawania rozporządzenia innemu organowi (zakaz sub subdelegacji)

upoważnienie ustawowe fakultatywne - jeżeli rozstrzygnięcie co do tego, czy i kiedy wydać

rozporządzenie, pozostawia się organowi upoważnianemu,

"..... (nazwa organu) może określić, w drodze rozporządzenia, ...."
upoważnienie ustawowe obligatoryjne - jeżeli do funkcjonowania ustawy jest niezbędne

wydanie rozporządzenia

".... (nazwa organu) określi, w drodze rozporządzenia, ....."
przepis upoważniający formułuje się w jednym artykule tak, aby można było powołać go jako

podstawę prawną wydania rozporządzenia

organ uprawniony

organy wskazane w Konstytucji:
- Prezydent RP (142 ust. 1)
- Rada Ministrów (146 ust. 4 pkt 2)
- Prezes Rada Ministrów (148 pkt 3)
- ministrowie kierujący działami administracji rządowej (149 ust. 2)
- przewodniczący określonych w ustawach komitetów (149 ust. 3)
- KRRiT (213 ust. 2)
Organ właściwy do wydania rozporządzenia określa się pełną nazwą tego organu,

zgodną z aktem o jego utworzeniu.

Jeżeli rozporządzenie ma wydać minister, wskazuje się go jako ministra właściwego do

spraw określonych nazwą działu administracji rządowej, którym kieruje, ustaloną w
art. 5 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, z wyjątkiem
Ministra Obrony Narodowej i Ministra Sprawiedliwości, których wskazuje się ich
nazwami własnymi. (§ 64 rozporządzenia ws. zasad techniki prawodawczej)

zakres spraw przekazanych do uregulowania

zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu określa się w sposób

precyzyjny;

określenie tych spraw nie może być ogólnikowe, w szczególności przez posłużenie się

zwrotem: "...... określi szczegółowe zasady .....";

zakaz interpretacji rozszerzającej upoważnienie ustawowego
aspekt przedmiotowy;

w rozporządzeniu zamieszcza się tylko przepisy regulujące sprawy przekazane do

unormowania w przepisie upoważniającym (upoważnieniu ustawowym).

w rozporządzeniu nie zamieszcza się przepisów niezgodnych z ustawą upoważniającą

lub z innymi ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, chyba że
przepis upoważniający wyraźnie na to zezwala.

w rozporządzeniu nie powtarza się przepisów ustawy upoważniającej oraz przepisów

innych aktów normatywnych.

wytyczne dot. treści

aspekt treściowy
wskazówki wyznaczające treść rozporządzenia lub sposób ukształtowania jego treści;
stopień szczegółowości wytycznych powinien być dostosowany do rodzaju spraw

przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu;

wytyczne powinny być bardziej szczegółowe, gdy przekazywane sprawy dotyczą

sytuacji prawnej obywateli.

w wytycznych można wskazać w szczególności:
1)

rozstrzygnięcia, których nie wolno przewidzieć w rozporządzeniu;

2)

granice, w jakich muszą zmieścić się rozstrzygnięcia rozporządzenia;

3)

wymagania, jakim mają odpowiadać rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu;

4)

cele, jakie mają zostać osiągnięte przez rozporządzenie;

5)

okoliczności, jakie należy uwzględnić, tworząc rozporządzenie;

akty prawa miejscowego stanowionego przez
gminę

ustanawia je rada gminy w formie uchwały (zasada)
obowiązują na obszarze gminy (całości lub części)
ustanawiane na podstawie upoważnień ustawowych
organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w szczególności w zakresie:
- wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,
- organizacji urzędów i instytucji gminnych,
- zasad zarządu mieniem gminy,
- zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony

życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa
publicznego.

W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie

zarządzenia (zarządzenie to podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy;
traci moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia
na najbliższej sesji rady)

akty prawa miejscowego stanowione przez
powiat

rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu,
na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach,
w formie uchwały (jeżeli ustawa upoważniająca do wydania aktu nie stanowi inaczej),
akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w sprawach:
- wymagających uregulowania w statucie,
- porządkowych,
- szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,
- zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,

akty prawa miejscowego stanowione przez
powiat

w szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może wydawać powiatowe

przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia
obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i
bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż
jednej gminy,

powiatowe przepisy porządkowe, w przypadkach niecierpiących zwłoki, może wydać

zarząd (podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu; tracą moc w razie
nieprzedłożenia ich do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia)

akty prawa miejscowego podpisuje niezwłocznie po ich uchwaleniu przewodniczący

rady powiatu i kieruje do publikacji,

starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości organom wykonawczym gmin

położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia
po ich ustanowieniu.

akty prawa miejscowego stanowione przez
samorząd województwa

sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze

województwa lub jego części,

na podstawie upoważnień udzielonych w ustawach i w ich granicach,
przyjęte przez sejmik województwa akty prawa miejscowego podpisuje - niezwłocznie

po ich uchwaleniu - przewodniczący sejmiku województwa i kieruje je do publikacji w
wojewódzkim dzienniku urzędowym

terenowe organy administarcji rządowej

Administracja zespolona i niezespolona
Wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie:
1) kieruje nią i koordynuje jej działalność;
2) kontroluje jej działalność;
3) zapewnia warunki skutecznego jej działania;
4) ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji

rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi
administracji rządowej, m.in.:

dowódcy okręgów wojskowych; dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych;

dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów
kontroli skarbowej; dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych; dyrektorzy
regionalnych zarządów gospodarki wodnej; dyrektorzy urzędów morskich; dyrektorzy
urzędów statystycznych; dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej; graniczni i
powiatowi lekarze weterynarii; komendanci oddziałów Straży Granicznej.

akty prawa miejscowego tworzone przez
terenowe organy administracji rządowej

wojewoda oraz organy administracji niezespolonej stanowią akty prawa miejscowego

obowiązujące na obszarze województwa lub jego części,

na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie,
wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do

ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i
bezpieczeństwa publicznego.

rozporządzenie porządkowe wojewoda przekazuje niezwłocznie Prezesowi Rady

Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i
wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane,

Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym

rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy administracji
niezespolonej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich
wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką rządu lub
naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.

akty o charakterze wewnętrznym

Podstawowym kryterium wyróżnienia jest zakres podmiotowy regulacji aktu o

charakterze wewnętrznym: w żadnym wypadku nie może on dotyczyć jakichkolwiek
podmiotów, które nie są organizacyjnie podległe organowi wydającemu taki akt.

art. 93 Konstytucji – ogólny i bezwzględnie wiążący model dla wszystkich aktów o

charakterze wewnętrznym (wyrok TK z 1 grudnia 1998 r., K. 21/98):

może obowiązywać tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu ten

akt (art. 93 ust. 1),

może być wydany tylko na podstawie ustawy (art. 93 ust. 2),
podlega kontroli co do jego zgodności z powszechnie obowiązującym prawem (art. 93

ust. 3),

żaden nie może stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz

innych podmiotów (art. 93 ust. 2).

“organizacyjna podległość”

rozumieć szerzej niż "hierarchiczne podporządkowanie" w znaczeniu przyjętym w

prawie administracyjnym - także jako więź ustrojowo-prawna - jak w relacjach między
NIK a Sejmem. (wyrok TK z 1 grudnia 1998 r., K. 21/98)

obejmuje również podległość funkcjonalną – ograniczoną do sytuacji, gdy podmiotem

jest konstytucyjna instytucja (np. Narodowy Bank Polski), zaś przedmiotem
konstytucyjnie określone zadania publiczne (wyrok TK z 28 czerwca 2000 r., K. 25/99)

podległość funkcjonalna

Przedmiotem badań Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 28 czerwca 2000 r., K.

25/99 był charakter uchwał Rady Polityki Pieniężnej i zarządu Narodowego Banku
Polskiego wydawanych w celu realizacji konstytucyjnych zadań Narodowego Banku
Polskiego.

Z Konstytucji wynika, że NBP nie posiada kompetencji prawotwórczych do wydawania

aktów normatywnych powszechnie obowiązujących.

art 227 ust 1 Konstytucji: Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank

Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania
polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
„ustalanie” polityki pieniężnej - oznacza określanie pewnych norm i reguł
oddziaływania na gospodarkę w celu osiągania założonych rezultatów. Polega ono z
reguły na korzystaniu z instrumentów klasycznych (finansowych i ekonomicznych),
jednakże niejednokrotnie może wymagać władczej ingerencji, a więc instrumentów
bezpośrednich; jeżeli bowiem NBP jest konstytucyjnie władny do "ustalania",
rozumianego jako określanie pewnych reguł lub norm, to z tego wynika, że te
podmioty, które uczestniczą w określonym obrocie bankowym, powinny zachować się
w sposób odpowiadający tym regułom (normom).

podległość funkcjonalna - cd

Brak konstytucyjnej legitymacji NBP do stanowienia norm powszechnie obowiązujących

wymaga dokonania analizy dotyczącej formy takich władczych działań NBP pod
kątem spełniania przez nich kryteriów aktów normatywnych o charakterze
wewnętrznym.
Normy aktu wewnętrznego nie mogą być adresowane do jednostki, czy jej
organizacji, ani też nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotu spoza układu
organizacyjnego podległego organowi wydającemu akt. Realizowanie normy
wewnętrznej nie może mieć refleksu w stosunku do obywatela i jego organizacji, bo
nie może upoważniać ani zobowiązywać jednostki podporządkowanej organowi
wydającemu dany akt (jako adresata normy wewnętrznej) do bezpośredniego
oddziaływania na zachowania obywateli.
Pojawiły się wątpliwości, czy szersze rozumienie "organizacyjnej podległości",
dopuszczone przez Trybunał w wyroku w sprawie NIK (K. 21/98), można odnieść także
do różnorakich, w tym funkcjonalnych, powiązań jakie występują między NBP i innymi
bankami. Banki komercyjne są prawnie samodzielnymi podmiotami, posiadają
osobowość prawną i samodzielnie prowadzą gospodarkę finansową. Ani konstytucja,
ani ustawy nie nakładają na banki komercyjne obowiązku współdziałania z NBP w
realizacji polityki pieniężnej państwa.

podległość funkcjonalna - cd

Z faktu wyznaczenia przez konstytucję NBP zadań w zakresie ustalania i realizacji polityki
pieniężnej nie wynika "organizacyjna podległość" temu bankowi innych banków. Kompetencji
i obowiązków związanych z tego rodzaju podległością nie można bowiem domniemywać. I
choć relacje między NBP i innymi bankami mają niewątpliwie charakter funkcjonalnej
zależności, to jednak może budzić wątpliwości, czy w sytuacji gdy treścią zarządzeń lub
uchwał organów NBP będzie "ustalanie i realizowanie polityki pieniężnej", będą one miały
charakter wewnętrznie wiążący dla uczestników obrotu prawnego.
Przyjęcie, że tego rodzaju funkcjonalne zależności jakie występują między NBP a innymi
bankami odpowiadają konstytucyjnemu pojęciu "organizacyjnej podległości" mogłoby
prowadzić do sytuacji, w której niemożliwe stałoby się odróżnienie "jednostek organizacyjnie
podległych" organom wydającym akty o charakterze wewnętrznym od jakichkolwiek innych
rodzajów relacji występujących między dowolnymi podmiotami a tymi organami. Tym samym
nie można by odróżnić sytuacji, w których organy te byłyby upoważnione do wydawania
aktów o charakterze wewnętrznym od sytuacji, w których nie mielibyśmy do czynienia z tego
rodzaju upoważnieniem. W praktyce oznaczałoby to, że zawsze kiedy jakieś podmioty łączy z
organem państwa (lub podmiotem wykonującym zadania publiczne) nawet szeroko
rozumiana zależność funkcjonalna, a we współczesnym świecie trudno sobie wyobrazić
sytuacje, w których zależność taka w ogóle nie występuje, organ może kierować do tych
podmiotów wiążące je akty normatywne o charakterze wewnętrznym.

podległość funkcjonalna - cd

Szczegółowa analiza zakwestionowanej uchwały RPP i Zarządu NBP pozwoliła

Trybunałowi uznać za akty prawa wewnętrznego w ramach wyróżnionego w doktrynie
systemu prawa bankowego.
Wiodąca rola banku centralnego jako banku banków powoduje, że mimo
samodzielności i formalnej niezależności banków komercyjnych, w zakresie polityki
pieniężnej są one poddane zależności, pozwalającej na określenie jej funkcjonalną
podległością. Podległość organizacyjna powinna być rozumiana szerzej, a więc
również jako obejmująca podległość funkcjonalną. Dostrzegając niebezpieczeństwo
"rozchwiania" konstytucyjnej koncepcji prawa wewnętrznego, Trybunał ogranicza
możliwość takiej interpretacji do specyficznej sytuacji, gdy mianowicie podmiotem
jest konstytucyjna instytucja - Narodowy Bank Polski, zaś przedmiotem konstytucyjnie
określone zadania publiczne. Tylko więc spełnienie łącznie obu przesłanek,
podmiotowej i przedmiotowej, pozwala na przyjęcie ich jako kryteriów podległości
organizacyjnej do wydawania aktów normatywnych o wewnętrznym charakterze.

więź ustrojowo-prawna

Art 202 ust. 2 Konstytucji: Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.

Podległość ta rozumiana jest jako więź ustrojowo-prawna, w której podmioty
organizacyjnie nadrzędne mogą ingerować w przedmiotowo i konstytucyjnie
określonym zakresie, w działania podmiotów podporządkowanych w każdej fazie i w
zakresie, za pomocą dowolnie dobranych dla danej sytuacji środków. Stosunek
podległości występuje przede wszystkim między NIK a Sejmem i demonstruje się
najpełniej w jego funkcji kontrolnej. Istota funkcji kontrolnej Sejmu polega na tym, że
występuje on w całym swym politycznym zróżnicowaniu wobec innych organów,
zwłaszcza Rady Ministrów. W wymiarze ustrojowym oznacza to, iż NIK wypełnia swe
zadania kontrolne na rzecz i pod nadzorem Sejmu. Trybunał zwraca uwagę, że
wymieniona norma konstytucyjna posługuje się zwrotem językowym "podlega" dla
określenia wzajemnej relacji obu organów państwowych. Podobnym zwrotem
"podległe" charakteryzującym podmioty upoważnione do stanowienia aktów prawa o
charakterze wewnętrznym posługuje się art. 93 ust. 1 konstytucji.

więź ustrojowo-prawna - cd

Użycie przez ustawodawcę konstytucyjnego tego samego pojęcia dla

scharakteryzowania wzajemnej relacji "podległości" między organami państwowymi
dowodzi, że ustrojodawca zakłada, że konstytucyjne stosunki między Sejmem i NIK są
reglamentowane w drodze aktów o charakterze wewnętrznym. Artykuł 93 konstytucji
dopuszcza zatem wydawanie przez Sejm, bądź na podstawie wyraźnego
upoważnienia ustawowego, przez Marszałka Sejmu aktów o charakterze
wewnętrznym odnoszących się do NIK, o ile tylko spełnione zostaną pozostałe
warunki z art. 93 konstytucji, tzn. wymóg podstawy ustawowej, nakaz zgodności z
prawem powszechnie obowiązującym i zakaz traktowania takiego aktu jako podstawy
decyzji adresowanych do podmiotów zewnętrznych.

Trybunał uznał, że kryterium "organizacyjnej podległości", o którym mowa w art. 93

ust. 1, a od spełnienia którego zależy dopuszczalność stanowienia aktów prawa
wewnętrznego, należy rozumieć szerzej niż "hierarchiczne podporządkowanie" w
znaczeniu przyjętym w prawie administracyjnym. W tym ostatnim pojęcie
"hierarchicznego podporządkowania" wyraża jednostronną zależność organu niższego
stopnia od organu stopnia wyższego lub podmiotu podległego od podmiotu
zwierzchniego. Na tę zależność składają się dwa elementy: zależność osobowa i
zależność służbowa.

więź ustrojowo-prawna - cd

Zależność osobowa rozpoczyna się z chwilą nawiązania stosunku pracy osoby pełniącej

funkcje organu, a kończy w momencie jego ustania. Niekiedy rozszerza się pojęcie
zależności osobowej przez włączenie do niej dyspozycyjności pracownika. Zależność
osobowa łączy się ściśle z zależnością służbową. Podległość służbowa w systemie
hierarchicznego podporządkowania wyraża się w możliwości wydawania poleceń
służbowych przez organ wyższy organowi niższemu. Kierowanie organem niższym w
obrębie zależności służbowej odbywa się za pomocą aktów dwojakiego rodzaju:
aktów generalnych (okólników, wytycznych, instrukcji, zarządzeń) oraz aktów
indywidualnych (poleceń służbowych). Stosunek organizacyjny, wyrażający się w
hierarchicznym podporządkowaniu, jest stosunkiem miedzy organami administracji
publicznej. Jego treść podobna jest do treści stosunków powstających między
pracownikami urzędów a ich zwierzchnikami służbowymi. Trybunał przyjmując szersze
rozumienie "organizacyjnej podległości", polegające na uznaniu, że może ona
obejmować, poza "hierarchicznym podporządkowaniem" w znaczeniu przyjętym w
prawie administracyjnym, także więź ustrojowo-prawną, odwołał się do takich relacji
między NIK a Sejmem, w których podległość ta została wprost ustalona w konstytucji.