TECHNIKI POLIGRAFICZNE

Procesy graficzne

PRZEGLĄD TECHNIK GRAFICZNYCH



W sztuce grafika polega na artystycznym opracowaniu
rysunków: wycięciu, wytrawieniu na różnych materiałach,
jak: deska, metal, ka mień, szkło, tworzywa sztuczne itp., z
których następnie po pokryciu ich farbą drukarską wykonuje
się odbitki na papierze. Tak uzyskane odbitki-oryginały
nazywamy rycinami graficznymi.



Rola grafiki w dziejach sztuki była wielka, albowiem dzieła
graficzne dzięki możliwości wielokrotnego odbijania
rozchodzą się w dużej ilości egzemplarzy i przeznaczone są
dla wielu odbiorców.



W ciągu wieków powstało wiele technik graficznych, ż
których prze de wszystkim drzeworyt, miedzioryt, a potem
litografia były technikami reprodukcujnymi

PRZEGLĄD TECHNIK GRAFICZNYCH



Techniki graficzne dzielimy na cztery
zasadnicze grupy:

1. druk wy pukły,
2. druk wklęsły,
3. druk płaski,
4. techniki graficzne odrębne.



Każda z tych technik umożliwia zwielokrotnienie
danego rysunku, tzn. daje możność otrzymania
większej ilości odbitek po odpowiednim
przygotowaniu technicznym.

RYC. 11. SCHEMAT TECHNIK
GRAFICZNYCH:

1. druk wypukły, 2. druk wklęsły, 3. druk płaski

PRZEGLĄD TECHNIK GRAFICZNYCH



Technika druku wypukłego umożliwia
wykonywanie od bitek z płyty, na której rysunek
jest wypukły (miejsca wyryte lub wy trawione- nie
drukują). Płyta powleczona farbą drukarską za
pomocą wałka umożliwia przez zetknięcie się
papieru z formą drukującą wy konanie odbitki.



W technice druku wklęsłego farba drukarska
wypełnia rowki (wklęsłości) rysunku wyrytego lub
wytrawionego. Pod wpływem dużego ciśnienia
tłoku (walca) wydobywa się z wklęsłości płyty
farbę na papier.

PRZEGLĄD TECHNIK GRAFICZNYCH



Techniką druku płaskiego otrzymuje się druki z płyt kamiennych
(litograficznych), z płyt cynkowych (cynkograficznych, offsetowych),
na których rysunek jest płaski — położony płasko na po wierzchni
płyty. Powierzchnia płyty zatłuszczona pewnymi materiałami
rysunkowymi, następnie wytrawiona, przyjmuje farbę drukarską,
odpy chając ją w miejscach nie zarysowanych płyty (wytrawionych).
Przez zetknięcie się papieru z formą drukującą, pod płozą w prasie
ręcznej lub pod cylindrem w maszynie drukarskiej, odbija się
rysunek na papier.



Oprócz wymienionych wyżej istnieje wiele technik odręb nych;
niektóre z nich są w stadium rozwoju — trudno zaliczyć je do
którejkolwiek z trzech zasadniczych grup technik drukarskich.



Obecnie fotografia odgrywa dużą rolę w grafice użytkowej; po spe
cjalnym przygotowaniu fotograficznym uzyskuje się również rysunek
wytrawiony — wypukły, wklęsły lub płaski.

DRUK WYPUKŁY



Drzeworyt



Gipsoryt



Linoryt



Fleksografia



Cynkotypia

DRZEWORYT



Technika drzeworytu ma swoje dalekie korzenie jest to bowiem „najstarsza technika
graficzna, w której na wygładzoną powierzchnię drewnianego klocka nanosi się
rysunek.”

„Pierwsze drewniane stemple odbijano na skórze i tkaninach już we wczesnym
średniowieczu” Dzięki badaniom historyków i odkryciom archeologów wiemy też, iż
wykonywanie rysunków lub znaków pisarskich na wypalonej glinie, kamieniu lub desce
drzeworytniczej było
już znane bardzo dawno w Chinach. Także koptyjskie ornamenty roślinno-zwierzęce
drukowane na tkaninach były wykonywane metodą drzeworytu.

„Sztuka wycinania w drewnie rysunków znana była już w II w p.n.e.
w Indiach. Drzeworyt rozpowszechnił się w Chinach ( VII w n.e. ) - odbijano dzięki
niemu różne wzory na tkaninach, karty do gry i wizerunki Buddy.”

Także „starożytni Egipcjanie, Indianie i Arabowie stosowali metodę druku wypukłego
używając do tego drewnianych klocków do odbijania wzorów
na tkaninach”. W Europie technika ta rozwinęła się dopiero pod koniec XIVw, „dzięki
kontaktom handlowym Europy z dalekim Wschodem” .

DRZEWORYT



Dużo szybszy „rozwój drzeworytu wiąże się z rozpowszechnieniem
się papieru w XV wieku.”



Zanim wprowadzono do powszechnego użytku druk wypukły „w
Europie w okresie średniowiecza mieszczące się w książkach
iluminacje, wykonywane początkowo farbą i pędzlem”. Za najstarszy
europejski drzeworyt, który został zaopatrzony w datę uważa się
znalezione w klasztorze Buxhein w Austrii przedstawienie św.
Krzysztofa, pochodzące z 1423r.



Przed wynalezieniem czcion ki drukarskiej całe stronice, to jest
ilustracje, oraz cały tekst wycinano na deskach drzeworytniczych, a
następnie po odbiciu łączono arkusze w całość. Książki te nazwano
ksylograficznymi. Tym sposobem drukowano książki do około 1475 r.
Przykładem może tu być Ars moriendi —" Sztuka umierania (XV w.)
oraz facsimile A. Pilińskiego, ksylo graf Apokalipsy (I poł. XV w.).

ALBRECHT DÜRER

ALBRECHT DÜRER

ALBRECHT DÜRER

DRZEWORYT



Kolor w druku wypukłym wprowadzono dosyć późno.
„Początkowo drzeworyty kolorowano ręcznie, dopiero
z początkiem XVI w. do każdego koloru stosowano
oddzielna deskę”.



Mniej więcej w tym samym czasie miał swe początki
drzeworyt światłocieniowy. Przy tej bardzo dokładnej
metodzie używano dwóch desek, a gotowe matryce
odbijało się na papierze jedna na drugiej. Pierwsza
odbijała sam rysunek, druga zaś służyła do odbijania
tonu rysunku. Albrecht Durer dzięki swoim pracom
wykonanym w powyższy sposób przyczynił się do tego,
iż grafika została uznana jako odrębna dziedzina sztuki.

DRZEWORYT



Wiek XVIII w. przyniósł spore zmiany w technice wykonywania
drzeworytów. Zastosowano bowiem wówczas po raz pierwszy
deskę bukszpanową ciętą w poprzek pnia (Tomasz Bewick).
Były to narodziny drzeworytu sztorcowego. Przy rytowaniu
posługiwano się rylcami o przekroju trójkątnym. Dzięki temu
można było we wszystkich kierunkach rytować nawet
najdelikat niejsze kreski dające szeroką gamę odcieni. Nowa
metoda została szybko rozpowszechniona i przez cały XIX w.
była najczęściej stosowaną tech niką graficzną. Zaczęto
ilustrować nie tylko książki, ale i czasopisma. Drzeworyt mógł
być drukowany razem z tekstem z jednego układu
drukarskiego, co spowodowało jego przewagę nad
miedziorytem.

RYC.

a. dłuto, b rylec

Kliknij ikonę, aby dodać
obraz

DRZEWORYT



Pod koniec XIX w. drzeworyt traci swą
realistyczną precyzyjną kreskę na rzecz
zestawień kompozycyjnych plam czarnobiałych
w powiązaniu z czarną i białą kreską



Twórczość W. Skoczylasa (1883—1934) i jego
działalność wytyczyły nowy kie runek, który stał
się decydującym dla ówczesnego okresu sztuki
graficz nej. Z jego szkoły wyszło wielu wybitnych
drzeworytników, którzy chlubnie zapisali swe
nazwiska w historii sztuki polskiej.

WŁADYSŁAW SKOCZYLAS

Pejzaż podhalański
Drzeworyt.
Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce.

WŁADYSŁAW SKOCZYLAS

Głowa junaka
Drzeworyt.
Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce.

DRZEWORYT- TECHNIKA WYKONANIA



W tym miejscu wypada poświęcić, parę słów technice
wykonywania drzeworytu. Na wygładzoną deskę przenosi
się rysunek z oryginału za pomocą kalki albo
bezpośrednio maluje się "na desce tuszem lub temperą.
Następnie grafik wycina nożykiem i dłutami w desce
wzdłużnej lub ryje rylcami w desce sztorcowej.
Pozostawione wypukłe kreski i płaszczyzny będą
drukowały. Na deskę nakłada się farbę drukarską za
pomocą wałka z masy. Odbijanie na papierze odbywa? się
przez pocieranie kostką intro ligatorską odwrotnej strony
papieru lub w prasie ręcznej. Odbitka z tak przygotowanej
formy drukującej nazywa się drzeworytem.

GIPSORYT



Metodą druku wypukłego, dającą dosyć ciekawe efekty
artystyczne jest gipsoryt.



Jeden ze sposobów wykonania matrycy gipsowej polega na
natłuszczeniu szyby szklanej i ograniczeniu jej ramką
drewnianą, w celu uzyskania zamierzonej wielkości i
grubości płytki. W tak przygotowaną formę wylewa się
następnie gips, który dokładnie i równo wypełnia po brzegi
ramkę. Po wyschnięciu wyrównuje się płytkę gipsową
papierem ściernym i spryskuje się ją przy użyciu rozpylacza
wodnym roztworem żelatyny lub też roztworem szelaku w
spirytusie, aby się nie ścierała i utraciła nadmierną
kruchość przy rytowania rylcami. Odbijanie gipsorytu
odbywa się podobnie jak przy drzeworycie.

LINORYT



Kolejną popularną metodą druku wypukłego
jest linoryt.



Jego zaletą jest łatwość wykonywania grafiki
dzięki dosyć miękkiemu tworzywu
wykorzystywanemu jako matryca – linoleum.
Surowiec ten stanowi dla artysty grafika
bardzo dogodny materiał rytowniczy, gdyż
jest łatwy do obróbki i odporny na
uszkodzenia. Istotne jest także to, iż podczas
drukowania twardnieje pod naciskiem tłoka.

LINORYT



Najlepszym tworzywem na matrycę jest linoleum z jednolitej masy
o grubości około 3,5mm. Wykonanie matrycy nie stanowi
większych trudności dla artysty. Linoleum daje się bowiem bez
problemu ciąć nożykami i dłutami w każdym kierunku.
Przygotowany rysunek można przenosić w ten sam sposób jak przy
drzeworycie lub wykorzystać rozcieńczalnik nitro. W tym
przypadku przykłada się przygotowany rysunek (obecnie bywa to
najczęściej ksero pracy) do linoleum i pociera szmatką zwilżoną w
rozcieńczalniku – projekt grafiki przykleja się wówczas do linoleum.



W matrycy pracuje się takimi samymi narzędziami jak w
drzeworycie, a odbitki wykonuje w prasie wałkowej.
Technika druku wypukłego nadaje się bardzo dobrze na
wykonywanie różnokolorowych grafik i łączenie z innymi
technikami graficznymi.

FLEKSOGRAFIA



Fleksografia (fleksodruk) – (flekso /gr/ giętki)
technika druku wypukłego elastycznymi formami

drukowanymi i ciekłymi farbami szybko schnącymi.



Charakterystyczną cechą fleksografii jest
występowanie elastycznej, wypukłej formy
drukowej wykonanej zazwyczaj z polimeru, rzadziej
z gumy. Dzięki temu technika ta stosowana może
być w przypadkach, kiedy podłoże nie jest idealnie
równe. Technika ta jest najbardziej uniwersalną
techniką druku, jeśli chodzi o możliwości zadruku
różnych podłoży drukowych.

SCHEMAT ZESPOŁU
FLEKSOGRAFICZNEGO:

1-cylinder aniloxowy, 2-cylinder formowy, 3-cylinder
dociskowy. Między cylindrem 2 i 3 znajduje się podłoże
drukowe. Na czerwono: kałamarz farbowy i rakiel dolegający
do cylindra 1)

TECHNIKI FOTOREPRODUKCYJNE WYPUKŁE



Cynkotypia kreskowa



Cynkotypia siatkowa

CYNKOTYPIA KRESKOWA



Po wynalezieniu fotografii przez Daguerre'a w 1839 r. i po
pewnym okresie jej rozwoju, fotografia stała się dziedziną
niezmiernie użyteczną w grafice użytkowej. W związku z tym
drzeworyt został wyparty przez cynkotypię kreskową i
cynkotypię siatkową, stał się natomiast techniką artystyczną.



Po wykonaniu zdjęcia fotograficznego oryginału kreskowego
otrzymuje się negatyw, który kopiuje się na wypolerowanej
płycie miedzianej, mosiężnej lub cynkowej, pokrytej emalią
światłoczułą. Kopię opłukuje się wodą, przy czym miejsca
naświetlone zagarbowane pozostają na płycie i tworzą
rysunek, nie naświetlone zaś spływają z wodą, odsłaniając
płytę. Miejsca te podlegają później skomplikowanemu
procesowi trawienia tzw. stopniowego.

CYNKOTYPIA KRESKOWA



Odmianą kliszy kreskowej może być rysunek wykonywany
bezpośrednio na płycie cynkowej bez kopiowania
fotograficznego. Płytę cynkową pokrywa się pyłem asfaltowym
lub kalafoniowym jak przy akwatincie. Po zatopieniu pyłu na
tak powstałej szorstkiej powierzchni rysuje się kredką
litograficzną średniej twardości i tuszem litograficznym.
Niektóre partie rysunku przeskrobuje się usuwając zatopiony
pył asfaltowy. Po wytrawieniu na odbitce powstaje rysunek
kredowo-tuszowy na tle szarej tinty ze śladami białej kreski.



Do opracowywania rysunku można użyć różnego rodzaju
rastrów kopiując je na blasze oraz malując emalią
kwasoodporną. Po wypaleniu płyty, trawieniu, otrzymuje się
kliszę drukarską.

CYNKOTYPIA SIATKOWA



Klisza siatkowa, klisza rastrowa – element stosowany
niegdyś w

druku

typograficznym (czyli wypukłym) do

drukowania obrazów wielotonalnych metodą

rastra

.

Pojęcie jest dość mylące (aczkolwiek jest to termin
oficjalny), gdyż nie była to klisza (w potocznym
znaczeniu fotograficznym), lecz element metalowy w
postaci płytki, na którą obraz drukowy w postaci rastra
został naniesiony metodą optyczną, a następnie
elementy niedrukujące zostały wytrawione chemicznie.
Tak więc "kliszę" w takim rozumieniu tego terminu
można uważać za odpowiednik

czcionki

, ale nie dla

znaków pisarskich

, lecz dla obrazów rastrowych.

RYC.14.

Druk z kliszy siatkowej znacznie powiększony oraz
powiększony fragment kliszy siatkowej.

DRUK WKLĘSŁY



Miedzioryt



Staloryt



Suchoryt



Mezzotinta



Akwaforta



Akwatinta



Sposób kreskowy



Odprysk

ALBRECHT DÜRER MIEDZIORYT

Święty Hieronim w celi (1514)

ANTONIO POLLAIUOLO MIEDZIORYT

Bitwa nagich mężczyzn (1465)

RYC. 16.

Shemat kresek ciętych i trawionych w metalu
a) Kreska wyryta rylcem (miedzioryt), b) kreska wyryta
igłą (suchoryt c) kreska trawiona (kwasoryt)

MIEDZIORYT

MIEDZIORYT



Sztych reprodukcyjny zapoczątkował sławny Marcantonio Raimondi
(1480-1527). Współpracował on z Rafaelem, odtwarzając w
miedziorycie jego dzieła, które rozchodziły się po Europie. Za pierwszego
polskiego rytownika uważa się Wita Stwosza (1440-1533), twórcę ołtarza
Mariackiego w Krakowie.



Rytowanie na wypolerowanych blachach miedzianych lub cynkowych
odbywa się przy użyciu rylców o przekroju rombowym, kwadratowym i
półokrągłym. Rylca rombowego używa się do cięcia całego rysunku, gdyż
pozwala on na otrzymanie kreski głębokiej; rylec kwadratowy służy do
poszerzania nacięć wykonywanych rylcem rombowym, półokrągłym zaś
żłobi się kreski grubsze. Rylce te ścięte są pod kątem mniej więcej 45°.
Wyrytowane ostrym rylcem kreski nie mają chropowatych i ostrych
brzegów. Powstałe zadziory i wiórki usuwa się skrobakiem, a
niepotrzebne kreski wygładza się gładzikiem stalowym przez pocieranie
nim płytki w kierunku cięcia kreski, używając przy tym kroplę oliwy.
Wyrytowana kreska zbiega się wtedy i zasklepia.

MIEDZIORYT



Rysunek wykonuje się rylcem na wypolerowanej
płycie

miedzianej

, z tym że najpierw wycinane są

ogólne kontury, później wypełniane

modelunkiem

.



Płytę pokrywa się farbą, po czym usuwa się jej
nadmiar tak, że farba pozostaje jedynie w
wyżłobionych rowkach. Następnie

rycinę

odbija się

na prasie. Odbitka z takiej

matrycy

charakteryzuje

się cienką ostro zakończoną kreską i nazywana
jest również miedziorytem. W XVI-XVIII w.

ryciny

miedziorytnicze pełniły funkcję ilustracji
książkowej oraz planszy

MIEDZIORYT



Sztych reprodukcyjny zapoczątkował sławny Marcantonio Raimondi
(1480-1527). Współpracował on z Rafaelem, odtwarzając w
miedziorycie jego dzieła, które rozchodziły się po Europie. Za pierwszego
polskiego rytownika uważa się Wita Stwosza (1440-1533), twórcę ołtarza
Mariackiego w Krakowie.



Rytowanie na wypolerowanych blachach miedzianych lub cynkowych
odbywa się przy użyciu rylców o przekroju rombowym, kwadratowym i
półokrągłym. Rylca rombowego używa się do cięcia całego rysunku, gdyż
pozwala on na otrzymanie kreski głębokiej; rylec kwadratowy służy do
poszerzania nacięć wykonywanych rylcem rombowym, półokrągłym zaś
żłobi się kreski grubsze. Rylce te ścięte są pod kątem mniej więcej 45°.
Wyrytowane ostrym rylcem kreski nie mają chropowatych i ostrych
brzegów. Powstałe zadziory i wiórki usuwa się skrobakiem, a
niepotrzebne kreski wygładza się gładzikiem stalowym przez pocieranie
nim płytki w kierunku cięcia kreski, używając przy tym kroplę oliwy.
Wyrytowana kreska zbiega się wtedy i zasklepia.

MIEDZIORYT PUNKTOWY



Odmiana miedziorytu punktowanego znana była już w XV w. przy
wykonywaniu miedziorytu groszkowanego. Do prekursorów tej techniki
należy w XVI w. Giulio Campagnola, który punktami uzyskiwał
miękkie przejścia tonów. Miedzioryt punktowany rozwinął się dopiero
w Anglii dzięki W. Rylandowi (1732—1783), a potem zaczął go
uprawiać przybyły tu z włoch F. Bartolozzi (1727—1815).



Ryciny odbijał on w kolorze ugru i sangwiny, uzyskując w ten spo sób
miękką fakturę rytowanych przeważnie portretów. Przy użyciu młotka
puncynami wybijano z wyczuciem w płycie miedzianej wklęsłe punkty.
W wyniku posługiwania się tą -metodą cały rysunek składał się z
okrągłych punktów. Przez zagęszczenie punktów, zmianę ich kształtu i
wielkości uzyskiwano łagodne przejścia od jasnych do ciemnych partii
rysunku. Do punktowania używano również rylców, ruletek, dających
różne efekty punktu kredowego.

STALORYT



W Anglii Karol Heath w 1820 r. zaczął stosować do rytowania
płyty stalowe, gdyż z nich można było uzyskać znacznie więcej
odbitek niż z płyt miedzianych.



Staloryt rozpowszechnił się najbardziej we Francji i Anglii, gdzie
rytuje się widoki miast, albumy z krajobrazami, portrety i żurnale
mód. Około poł. XIX w. technika stalorytu dochodzi do wielkiej
precyzji. W technice tej celują polacy Antoni Oleszczyński i
Adam Piliński. Na płytach stalowych rytowano po uprzednim
ich odhartowaniu, a po ukończeniu rytowania hartowano
ponownie w celu nadania płycie odpowiedniej twardości. Po
wynalezieniu galwanicznego pokrywania płyt miedzianych stalą
zaniechano rytowania w czystej stali.



Staloryt używa ny jest jeszcze dzisiaj do druku znaczków
pocztowych i papierów war tościowych

STALORYT, XIX WIEK

SUCHORYT



Jednym z pierwszych, którzy stosowali suchą igłę jako
samodzielną technikę, był Andrea Meldolla (1522—
1563).



Na wypolerowanej płycie mie-dzianej rytuje się igłą
stalową trzymaną pionowo w dłoni. Igła podczas
rytowania nie wycina me talu, lecz wypycha go na
boki, tworząc wskutek tego wiórki: Odbita kreska
suchej, igły daje efekt malarski, gdyż powstające przy
rytowaniu wiórko zatrzymuje dużo far by. Z płyt
miedzianych można otrzymać około 30 odbitek, a z
płyt cyn kowych ok. 10, gdyż wiórki podczas odbijania
niszczą się.

RYC. 18. SUCHORYT

Rysowanie (cięcie) igłą na metalu

MEZZOTINTA



Mezzotinta została wynaleziona przez Ludwika von Siegena (1609—
1680). Jednak dopiero pod koniec XVIII w. osiągnęła szczyt rozwoju w
Anglii i w Niemczech.



Polega ona na nasiekaniu płyty miedzianej od powiednim narzędziem, tzw.
chwiejakiem, i na opracowaniu rysunku przez gładzenie powierzchni
chropowatej płyty stalowym gładzikiem. Powstałe w procesie posiekania
wiórki szorstkie zatrzymują wtartą farbę drukarską, dając na odbitce
najciemniejsze tony rysunku. Polerowane zaś fragmenty rysunku
pozwalają na wydobycie najsubtelniejszych szczegółów przy
uwzględnieniu przejść od aksamitnej czerni do najwyż szych świateł



Mezzotinta rozwijała się we Francji, a następnie w Anglii, gdzie stała się w
XVIII w. sztuką graficzną niemal narodową. We Francji odbija się ko lorowe
mezzotinty z wielu płyt, w Anglii z jednej, którą się koloruje przez
wcieranie farby małymi tamponikami. Do wielkich mistrzów mez zotinty
barwnej możemy zaliczyć Johna Rafaela Smitha (1752—1812).

RYC. 19. MEZZOTINTA

Siekanie płytki za pomocą narządka „chwiejaka”

VALENTINE GREEN

reprodukcja obrazu N. Dance-Hollanda, mezzotinta, 1797.

MEZZOTINTA

Obróbka blachy miedzianej techniką mezzotinty.

AKWAFORTA



Wynalezienie kwasorytu (akwaforty) przypisuje się
Szwajcarowi Urs Graf, gdyż znana jest jego pierwsza
grafika pochodząca z 1513r. Początkowo stosowano
różne rodzaje mieszanek wytwarzających kwas i
działających trawiąco na metal. Dopiero
zastosowanie „kwasu azotowego, lekkość i swoboda
opracowywania rysunku przy użyciu różnego
rodzaju igieł odsłaniających płytę miedzianą
pokrytą werniksem akwafortowym oraz miękkość i
malarskość linii i kresek trawionych przyczyniło się
do rozwoju tej pięknej techniki graficznej”.

AKWAFORTA



Polega na wykonaniu metalowej

formy drukowej

z

rysunkiem

uzyskanym

za pomocą

trawienia

. Płytę

miedzianą

lub cynkową pokrywa się

nierozpuszczalnym w kwasie

werniksem akwafortowym

i następnie

wykonuje się rysunek stalową igłą odsłaniając powierzchnię metalu. Przez
zanurzenie płyty w kwasie następuje wytrawienie wgłębnego rysunku na
płycie. W celu pogłębienia kresek w partiach ciemnych rysunku proces ten
powtarza się kilkakrotnie. Po ostatnim trawieniu i usunięciu werniksu w
płytę wciera się

farbę drukową

, która zatrzymuje się tylko w wytrawionych

zagłębieniach. Wciśnięta w wytrawione zagłębienia płyty farba
przeniesiona zostaje pod naciskiem w

prasie wklęsłodrukowej

na

papier

.



Jednymi z najznakomitszych dzieł graficznych są niewątpliwie akwaforty,
znanego dla wszystkich malarza holenderskiego Rembrandta (1606—
1669). Wśród polskich grafików zajmujących się tą techniką warto
wymienić A. Chodowieckiego, T. Norblina, M. Płońskiego.

AKWAFORTA

REMBRANDT AKWAFORTA

Objawienie się pasterzom 1634
FORMAT: 26,2 x 21,9 cm

GIOVANNI BATTISTA PIRANESI

panteon-po-1730-akwaforta

AKWATINTA



Akwatinta — odmiana techniki druku wklęsłego
zbliżona do akwaforty, niegdyś stosowana jako jedna
z metod odtwarzania obrazów i rysunków, dzisiaj
wykorzystywana już tylko jako technika artystyczna, a
więc zaliczana do grafiki warsztatowej.



Wiek XVIII był bardzo owocny w nowe techniki
graficzne. W jego drugiej połowie w Anglii i we Francji
zaczęto stosować tzw. trawienie płaszczyznowe.
Według francuzów wynalezienie akwatinty przypadło
dla J. B. Le Prince'owi (1733—1781), który stworzył
rysunki lawowane z podróży do Rosji.

AKWATINTA



Wykonanie formy drukowej w tej metodzie polega na pokryciu
płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym,
które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu
poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu
werniksem, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem
azotowym. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim
tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny. W wyniku
powielania czynności w coraz mniejszych obszarach obrazu
uzyskuje się zróżnicowanie głębokości wytrawionych miejsc, a
przez to możliwość waloryzowania koloru farby drukowej, czyli
możliwość uzyskiwania półtonów.



W akwatincie łącznie z akwafortą wykonał liczne cykle graficzne
malarz i grafik hiszpański F. Goya (1746-1828).

FRANCISCO GOYA

Kolos, akwatinta, 28,5 x 21,01 cm

SPOSÓB KREDKOWY



W drugiej połowie XVIII w. pojawia się nowa technika
graficzna sposób kredkowy. Zapoczątkował ją Francuz
J. Ch. Francois (1717—-1769), a ulepszył G. Demarteau
(1722—1788). Na płycie metalowej pokrytej
werniksem akwafortowym opracowuje się rysunek za
pomocą wszelkiego rodzaju ruletek. Po wytrawieniu
rysunek, na odbitce przypomina rysu nek kredkowy.
Sposób kredkowy dobrze łączy się z techniką
akwaforty.

RYC. 21. RÓŻNE RODZAJE RULETEK

ODPRYSK



Wynalazek kolejnej techniki graficznej przypisuje się
Francuzowi Feliksowi Braquemondowi (1833—1914).



Na płycie metalowej rysuje się pió rem lub maluje
pędzlem, stosując do tego celu specjalny atrament.



Po zaschnięciu rysunku powleka się płytkę cienką
warstwą werniksu akwafortowego i wkłada do letniej
wody, pod której wpływem kreski pęcznie ją i
odpryskują razem z werniksem. Płytkę z odsłoniętym
rysunkiem poddaje się trawieniu. Technikę odpryskową
łączy się często z akwafortą i akwatintą. Pozwala ona
na uzyskanie .kresek o różnych grubościach i o rysunku
swobodnym.

DRUK PŁASKI



Litografia



Cynkografia



Algrafia



Offset

LITOGRAFIA



Technikę druku płaskiego wynalazł w 1798 r. Alojzy Senefelder
zupełnie przypadkowo. Użył on wypolerowaną płytę
kamienną, tj. łupek wapienny o strukturze zbitej i jednolitej.



Na wyszlifowanym kamieniu litograficznym wykonuje się
odpowiednimi materiałami zatłuszczającymi w postaci tuszu i
kredek litograficznych rysunki za pomocą piórka i pędzla.
Kamień po wykonaniu rysunku trawi się rozcieńczonym
kwasem azotowym z dodatkiem płynnej gumy arabskiej.



Pod wpływem trawienia powierzchnia nie zarysowanego
kamienia litograficznego pokrywa się cieniutką warstewką soli
wapiennej utrzymującą wodę i odpychającą tłuste farby
litograficzne. Nie wytrawiony węglan wapniowy pokryty
tuszem (rysunek) przyjmuje łatwo farbę litograficzną.

LITOGRAFIA



Technika litograficzna dzieli się na kilka metod,
zależnie od sposobu wykonywania rysunku, jak:
tuszowe, kredowe, lawowane, tamponowane
odwrócone i wielobarwne. Na kamieniu litograficznym
można wykonywać również rysunki wgłębne ryte i
trawione



Techniką tą posługiwali się wybitni malarze i graficy,
tacy jak: Eugène Delacroix, Henri de Toulouse-Lautrec,
Pierre-Auguste Renoir, Henri Matisse, Marc Chagall,
Pablo Picasso. Wśród polskich grafików wyróżniali się
w tej technice Stanisław Wyspiański, Leon
Wyczółkowski

KAMIEŃ LITOGRAFICZNY POKRYTY
RYSUNKIEM.

SALVADORE DALI

Litografia

CYNKOGRAFIA



Technika graficzna druku płaskiego, w
której podłożem jest płyta cynkowa.
Przygotowanie płyty i wykonywanie
odbitek jest podobne do litografii. W 2.
poł. XIX w. cynkografia znalazła
zastosowanie w drukarstwie, stopniowo
wypierając litografię

ALGRAFIA



Algrafia, aluminografia (z niem. Algraphie) —
jedna z pierwszych technik druku płaskiego,
wynaleziona w 1892 roku

.

.



W technice tej formą drukową jest cienka płyta
aluminiowa, szlifowana, następnie ziarnowana i
pokrywana materiałem światłoczułym. Na tej
powłoce nanoszony jest negatyw rysunku.



Algrafia była techniką przemysłową stosowana do
druku precyzyjnych prac, np. map, umożliwiając
większą precyzję niż stosowana do tej pory
litografia. Umożliwiała druk wielokolorowy.

ALGRAFIA



Technikę algrafii stosowali do celów
artystycznych m.in. Leon
Wyczółkowski, Teodor Axentowicz,
Oskar Laske.



Dziś aluminografia stosowana jest
jedynie jako jedna z technik

artystycznych.

OFFSET



Ta metoda graficzna jest rodzajem
pośredniego druku płaskiego, ponieważ
w procesie technologicznym farba z
płyty zostaje przeniesiona najpierw na
powłokę gumową, a dopiero z niej na
podłoże do zadruku. Technika ta daje
możliwość szybkiego i łatwego
zadruku wszystkich gatunków papieru.

TECHNIKI GRAFICZE ODRĘBNE



Światłodruk



Kserografia



Sitodruk

ŚWIATŁODRUK



Wynalazcą światłodruku był J. Albert w 1867. r. Technika
ta jest nieco odrębna od wszystkich innych.



Formę drukującą stanowi żelatyna chromowa, którą jest
powleczona szyba szklana. Na żelatynie chromowej
naświetlonej przez półtonowy negatyw odwrócony przez
pryzmat tworzy się po wywołaniu rodzaj płaskorzeźby
(drobniutkie zmarszczki niedostrzegalne gołym okiem).



W miejscach naświetlonych żelatyna chromowa
zagarbowana traci właściwości pęcznienia, jako bardziej
sucha przyjmuje gęste i lekkie farby drukarskie w
przeciwieństwie do miejsc nie naświetlonych,
pęczniejących w wodzie.

ŚWIATŁODRUK



Światłodruk jest jednym z najpiękniejszych
sposobów drukowania, wiernie oddaje
wszelkiego rodzaju rysunki ołówkowe,
piórkowe, węglowe, fotografię, obrazy olejne
itp.



Światłodruk przy dużych obecnie nakładach
i małej szybkości druku nie może być
powszechnie stosowany, dlatego też stosuje
się go tylko do małych nakładów reprodukcji
artystycznych.

Odbitka wykonana techniką światłodruku, 1880.

KSEROGRAFIA



Ta technika zwie się również suchą fotografią lub
elektrofotografią, nie ma żadnego związku ze stosowanymi
dotychczas technikami.



Kserografia jest drukiem elektrostatycznym odbywającym się
bez tłoczenia. Forma drukowa pokryta jest zmieniającą pod
wpływem światła ładunek elektryczny substancją, którą jest
najczęściej foto półprzewodnik - selen naładowany dodatnio. Z
chwilą kiedy padnie na nią światło, np. poprzez diapozytyw
fotograficzny, miejsca nie naświetlone zatrzymują ładunek
dodatni, przyciągając spadającą kaskadowo sproszkowaną
farbę naładowaną ujemnie. Farba ta odrywa się od formy,
osiada na dodatnio naładowanym papierze i pod wpływem
podgrzewania promieniami podczerwonymi topi się wiążąc z
nim i tworząc druk.

KSEROGRAFIA



Metodą tą można otrzymać druki
kreskowe i o wartościach tonalnych
jednobarwnych i wielobarwnych.
Znajduje on zastosowanie w celach
szybkiej reprodukcji w instytucjach
naukowych.

KSEROGRAFIA



Elektryzowanie W pobliżu górnej części bębna umieszczona jest
elektroda, elektroda ta elektryzuje bęben.



Naświetlanie Naelektryzowana część bębna jest naświetlana
światłem odbitym od kopiowanego dokumentu. Układ optyczny tworzy
fragment obrazu kopiowanego dokumentu na bębnie. W miejscach
oświetlonych w wyniku zjawiska fotoelektrycznego wewnętrznego,
substancja pokrywająca bęben przewodzi prąd elektryczny i w tych
miejscach bęben przestaje być naelektryzowany. W wyniku tego na
bębnie tworzy się fragment kopiowanego dokumentu.



Przenoszenie tonera na bęben Następnie ta część bębna przesuwa
się tuż obok elementu wywołującego tzw. wywoływaczki z tonerem. W
niektórych modelach toner w wywoływaczce ulega zmieszaniu z tzw.
deweloperem. Wałek wywoływaczki przyciąga cząsteczki tonera
zmieszane z deweloperem, a w miejscach gdzie bęben jest
naładowany toner jest przyciągany i przeskakuje na bęben.

KSEROGRAFIA



Przenoszenie na papier lub inny materiał Papier dotykając
bębna pokrytego miejscami tonerem, przejmuje toner z bębna. By
ułatwić przenoszenie się tonera z bębna na papier pod papierem
umieszczona jest rolka transferowa która jest

naładowana

ujemnym

napięciem powoduje przeskok cząstek tonera z bębna na kartkę
papieru.



Wybielanie bębna i czyszczenie Następnie z bębna osuwany jest
ładunek, poprzez rolkę, listwę lub szczotkę rozładowującą. Bęben
jest czyszczony z resztek tonera. Karta papieru jest transportowana
do utrwalacza.



Utrwalanie Papier pokryty tonerem przechodzi między silnie
ogrzanymi (ok. 200

°C

) wałkami, toner ulega stopieniu i przykleja się

do papieru. By uniknąć przyklejania się tonera do wałka
utrwalającego jest on wykonany z teflonu lub delikatnie pokrywany
olejem.

PRZENOSZENIE OBRAZU W
KSEROKOPIARCE

1. Elektryzowanie; 2. Naświetlanie; 3. Przenoszenie tonera na
bęben; 4. Przenoszenie na papie

SCHEMAT DZIAŁANIA KSEROKOPIARKI.

1. Elektroda elektryzująca bęben. 2. Lampa oświetlająca oryginał. 3.
Światło odbite od oryginału padające na bęben. 4. Kaseta z tonerem 5. i 6.
Elektroda elektryzująca papier wraz z bębnem lub listwą dociskającą
papier. 7. Wałki utrwalające

SITODRUK



Technika ta wywodzi się z tzw. malowania szablonowego,
znanego już w czasach starożytnych w Chinach i Japonii. Za
twórców sitodruku uznaje się Japończyków –

Yuzensai

Miyasaki,

który w XVII w. wykorzystał tę metodę do ozdabiania kimon i

Zisukeo

Hirose, który w XIX w. wynalazł szablon zwany

"katagami"



Formą drukującą jest siatka jedwabna, perlonowa tkanina,
delikatna gaza lub siatka druciana na drewnianej lub metalowej
ramie.



Rysunek na siatce opracowuje się tuszem i kredkami
litograficznymi lub przykleja się szablony oraz stosuje się
kopiowanie pozytywów fotograficznych na rozprowadzonej
emulsji światłoczułej. Miejsca nie naświetlone siatki wypłukują
się w wodzie, przez które przechodzi później farba drukarska!

SIATKA SITODRUKOWA.

Część oczek zakryta jest przez utwardzoną światłem emulsję.

SITODRUK



Druk odbywa się przy użyciu rakla gumowego przeciskającego farbę na
drugą stronę siatki na podłożony papier lub inne materiały, jak celuloid,
płótno, szkło i inne.



Sitodruk jest wykorzystywany do drukowania jedno i wielobarwnego,
również wielkoformatowego, na papierze, tekturze, foliach i płytach z
tworzyw sztucznych, metalach (np. plakatów, etykiet, opakowań,
kalkomanii, reklam) oraz na przedmiotach uformowanych, tzw. kształtkach
z różnych materiałów, m.in. na butelkach szklanych i z tworzyw
sztucznych, pojemnikach na butelki, płytach kompaktowych, płytach
czołowych urządzeń i przyrządów kontrolnych, itp. Bywa też używany do
wyrobu obwodów drukowanych i klawiatur membranowych, wykonywania
nadruków na koszulkach.



Sitodruk stosowany do druku na wyrobach włókienniczych jest zwany
filmodrukiem zaś stosowany w grafice artystycznej i użytkowej –
serigrafią.

SITODRUK



Szablon tworzy utwardzona warstwa światłoczuła, nie przepuszczająca
farby, stanowiąca

negatywowy

obraz drukowanego wzoru. Elementem

drukującym

formy drukowej

są nie zakryte oczka

siatki sitodrukowej

,

przepuszczające farbę. Forma drukowa powstaje w ten sposób, że
siatkę powleka się emulsją światłoczuła, którą po wyschnięciu
naświetla się stykowo w

kopioramie

. Po wywołaniu (wypłukaniu

nienaświetlonej emulsji) i wysuszeniu siatka z szablonem jest gotowa
do druku. W druku grafiki najczęściej stosowne siatki zawierają od 100
do 150 włókien na centymetr (oczko siatki ma wtedy wymiar od 40 do
34 mikrometrów). Podczas drukowania w maszynie płaskiej, maziasta

farba drukowa

jest rozprowadzana na całej powierzchni siatki i

przesuwającym się po niej raklem jest przeciskana przez wolne oczka
siatki bezpośrednio na

podłoże drukowe

. W przypadku nadruku na

przedmiocie okrągłym, podczas procesu druku

rakla

stoi w miejscu

natomiast przesuwa się sito oraz obraca przedmiot drukowany