Polskie powstania

narodowe pod zaborami

O powstaniach, ogólnie



Polska przez 123 lata była pod zaborami.

W

ciągu

tych

dziesięcioleci

Polacy

niejednokrotnie chwytali broń przeciwko
zaborcom.

Te

zrywy

nazywane

są

powstaniami narodowowyzwoleńczymi. Na
ziemiach polskich doszło do następujących
insurekcji:



Powstanie Kościuszkowskie, 1794r.



Powstanie Listopadowe, 1830- 1831r.



Powstanie Krakowskie, 1846r.



Powstanie Poznańskie, 1848r.



Powstanie Styczniowe, 1863- 1865r.

Powstanie Kościuszkowskie,

1794r.

Powstanie kościuszkowskie, to powstanie narodowe
przeciw Rosji, a następnie także przeciw Prusom, trwające
od 24 III do 16 XI 1794. Objęło swym zasięgiem prawie
wszystkie dzielnice ówczesnego państwa polskiego.

Przyczyny wybuchu
powstania



Przyczyną wybuchu walk był II rozbiór
Polski i groźba kolejnego podziału kraju
pozostającego pod rządami
targowiczan, faktycznie zaś pod
okupacją rosyjską. Nie bez znaczenia
była rewolucja we Francji, wzmagająca
rewolucyjne nastroje w Polsce.
Powstanie przygotowały osoby związane
ze Stronnictwem Patriotycznym.

Przebieg powstania



4 kwietnia 1794r. -

bitwa pod Racławicami, dzięki bohaterskiej postawie chłopskich kosynierów,

wojska Koœciuszki rozbiły wojska rosyjskie gen. Tormasowa.



17 kwietnia -

wybuch powstania w Warszawie. dowodził nim szewc- Jan Kiliński.



7 maja

w obozie pod Połańcem Koœściuszko ogłosił Uniwersał, w którym rozciąga opiekę rządu nad chłopem.

W praktyce jednak postanowienia uniwersału nie weszły w życie.



9 maja

w Warszawie doszło do zamieszek.

Kiedy do wojny włączyły się Prusy sytuacja wojsk powstańczych uległa pogorszeniu.



6 czerwca

pod Szczekocinami Koœściuszko poniósł klęskę. Kraków zajęły wojska pruskie. Powstańcy cofali

się do Warszawy.



28 czerwca

doszło do zamieszek w mieśœcie- lud otworzył więzienia i dokonał samosądów nad

targowiczanami.



13 lipca -

oblężenie miasta, które wzmogło się w sierpniu. Kilkukrotne próby wdarcia sie do Warszawy

zakończyły się niepowodzeniem.



10 października -

bitwa pod Maciejowicami Kościuszko został ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej.



4 listopada

wojska rosyjskie pod dowództwem Aleksandra Suwarowa wtargnęły do miasta i dokonały rzezi

Pragi



17 listopada

stolica za poœśrednictwem króla Stanisława Augusta skapitulowała. Powstanie upadło.

Upadek powstania



Generał I.I. Fersen stacjonujący ze swym oddziałem na lewym brzegu
Wisły ruszył w kierunku Polesia, chcąc połączyć się z oddziałem
Suworowa. Kościuszko próbował nie dopuścić do groźnej w skutkach
koncentracji sił rosyjskich, 10 października pod Maciejowicami
wydał bitwę korpusowi Fersena.



Bitwa zakończyła się rozbiciem wojsk polskich, ranny Kościuszko
dostał się do niewoli. Klęska maciejowicka spowodowała załamanie
morale w obozie powstańczym. Naczelnikiem powstania został
zwolennik układów i kompromisu z Rosjanami, T. Wawrzecki.



Dezorganizację powstańców wykorzystał Suworow, który skierował się
pod Warszawę. 4 listopada zdobył szturmem Pragę, dokonał rzezi
ludności. Pod wrażeniem bezwzględności przeciwnika stolica poddała
się 5 listopada. Wycofująca się armia powstańcza uległa rozkładowi, jej
dowódcy znaleźli się w niewoli. 16 listopada pod Radoszycami
nastąpiło rozwiązanie oddziałów powstańczych.

Powstanie listopadowe
1830-1831

Powstanie listopadowe 1830-1831

, powstanie

narodowe przeciw Rosji, trwające od 29 XI 1830 do

października 1831.

Objęło swym zasięgiem Królestwo Polskie, Litwę, część Ukrainy

i Białorusi. Sprowokowane m.in. łamaniem konstytucji

Królestwa z 1815 oraz represjami wobec tajnych związków i

organizacji.

Przyczyny wybuchu
powstania



Do przyczyn wybuchu powstania listopadowego możemy
zaliczyć :



łamanie konstytucji nadanej Królestwu Polskiemu przez
cara w 1815 roku



obsadzanie wysokich urzędów jedynie ludźmi lojalnymi
wobec carskich urzędników



działalność legalnej i nielegalnej opozycji w Królestwie



utrata nadziei na rozszerzenie autonomii,



informacje o zwycięstwie rewolucji lipcowej w Paryżu,



obawa, ze car Mikołaj I wykorzysta polską armie do
stłumienia antyholenderskiego powstania w Belgii

Przebieg powstania

o

noc z 29 na 30 listopada 1830 roku - wybuch powstania, sygnałem do rozpoczęcia
powstania miał być pożar budynku starego browaru na Solcu,
powstańcom udało się zdobyć Arsenał, co pozwoliło zaopatrzyć tłum w broń

o

5 grudnia 1830 - powierzenie dyktatury generałowi Józefowi Chłopickiemu,

o

18 grudnia 1830 - ogłoszenie powstania narodowego przez sejm,

o

25 stycznia 1831 - detronizacja cara Mikołaja I jako króla polskiego

o

29 stycznia 1831 - powołanie Rządu Narodowego

o

5 lutego 1831 - wkroczenie armii rosyjskiej na ziemie Królestwa Polskiego

o

14 lutego 1831 - potyczka pod Stoczkiem wygrana przez Polaków

o

25 lutego 1831 - nierozstrzygnięta bitwa pod Grochowem

o

31 marca 1831 - zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Dębem Wielkim

o

10 kwietnia 1831 - porażka sił rosyjskich pod Iganiami

o

27 kwietnia 1831 - przekroczenie granicy austriackiej i złożenie broni przez żołnierzy

o

korpusu polskiego na Ukrainie

o

26 maja 1831 - druzgocąca klęska wojsk powstańczych pod Ostrołęką

o

13 lipca 1831 - przekroczenie granicy pruskiej i poddanie się sił polskich na Litwie

o

15 sierpnia 1831 - manifestacja w Warszawie

o

17 sierpnia 1831 - powołanie na stanowisko dyktatora generała Jana Krukowieckiego

o

6 września 1831 - szturm wojsk rosyjskich na Warszawę

o

8 września 1831 - kapitulacja stolicy

o

5 października 1831 - opuszczenie ziem polskich przez większość sił powstańczych

o

wraz z najwyższymi władzami

o

7 października 1831 - kapitulacja Modliła

o

21 października 1831 - kapitulacja Zamościa

Upadek powstania



Do upadku powstania i przegrania wojny w dużym stopniu przyczynili się niewierzący
w możliwość zwycięstwa i w gruncie rzeczy lojalistycznie nastawieni wobec cara
arystokratyczni przywódcy polityczni :



Adam Jerzy Czartoryski,



Bonawentura Niemojowski
oraz nieudolni dowódcy: Józef Chłopicki, Jan Skrzynecki, Jan Krukowiecki, Henryk
Dembiński i Maciej Rybiński.

Powstał nawet na ten temat wierszyk:

Chłop nas zdradził,

skrzynka przyskrzyniła,

kruk oko wydziobał,

ryba zatopiła.



Do upadku przyczyniły się także brak większego wsparcia ze strony ludności
chłopskiej, wobec negatywnego stanowiska szlacheckich, konserwatywnych władz
powstańczych do uwłaszczenia i likwidacji pańszczyzny na wsi.



Nie doczekali się też powstańcy pomocy z zewnątrz, a przeciwnie, papież Grzegorz XVI
w encyklice Cum primum ekskomunikował wszystkich powstańców, którzy wystąpili
przeciw prawowitej władzy pochodzącej od Boga, ponadto rządy większości państw
europejskich, napiętnowały powstańców jako „wichrzycieli” i zdrajców.

Powstanie Krakowskie, 1846

Powstanie krakowskie - 21 lutego do 4 marca 1846 roku –
próba ogólnonarodowego powstania pod hasłami
demokracji, podjęta w Wolnym Mieście Krakowie (do
nielicznych nieudanych wystąpień zbrojnych doszło także
w trzech zaborach, głównie w Galicji).

Edward
Dembowski
na czele
procesji 27
lutego 1846

Przyczyny wybuchu powstania



Przyczyny wybuchu powstania:



chęć odzyskania niepodległości



opracowanie planu trójzaborowego powstania
dokonane przez poznańską centralizację (Ludwik
Mierosławski, Karol Libelt), miała to być regularna
wojna i pokonanie Austrii, Prus, Rosji.



społeczno- ekonomiczno- polityczne



rozwinięta spiskowa działalność, utworzenie
konspiracyjnej siatki we wszystkich trzech zaborach.
Największą swobodę miała ludność Krakowa.



zaostrzenie społecznych konfliktów na polskich
ziemiach pomiędzy szlachtą a chłopami co do
stosunków pańszczyźnianych w Galicji,

Przebieg powstania



atak ludności krakowskiej na oddział Austriaków20-21/02/1846



po dwóch dniach walki Kraków jest wolny, ujawnia się Rząd Narodowy: Gorzowski
przedstawiciel Galicji, Grzegorzewski- przedstawiciel Kró-lestwa, Tyssowski.



Rząd wydaje manifest do narodu polskiego, w którym ogłasza:



proklamowanie wybuchu powstania i utworzenie rzeczpo-spolitej polski



zniesienie przywilejów stanowych i różnic społecznych



likwidacja pańszczyzny, uwłaszczenie chłopów



obietnica nadanie bezrolnym chłopom nadania ziemie w za-mian za pomoc w
powstaniu



opieka społeczna dla ubogich

Mieszkańcy przyjęli manifest z entuzjazmem, natomiast arystokracja i bo-gate

mieszczaństwo z niechęcią



mimo prób zorganizowania oddziałów, brakowało regularnej armii



wystąpienie ograniczyło się tylko do okolic powstania



Ludność wiejska z okolic Krakowa oraz górale z Chochołowa byli przy-chylni
powstaniu i chętni do pomocy. Natomiast nie udał się włączyć do powstania
chłopów galicyjskich, którzy ulegli agitacji austriackiej



Dembowski 27/02 chcąc przekonać chłopów z Galicji ginie na Podgó-rzu, co
oznacza koniec powstania.



Powstanie po 9 dnach zakończył się klęską

Upadek powstania



22 lutego Kraków i okolice były już wolne. Do powstańczych oddziałów zgłosiło się
6 tys. ochotników, ale z uwagi na niedostatek broni, w samym Krakowie
wyposażono jedynie ok. 2 tys. ludzi.



Nie prowadzono też energicznych starań w celu pozyskania większej ilości broni,
aby skutecznie przeciwstawić się Austriakom.



Jedyna bitwa w tym powstaniu odbyła się 26 lutego 1846 r. pod Gdowem.
Maszerujący na Kraków austriacki pułkownik Ludwig von Benedek wraz z
okolicznymi chłopami pokonał po krótkiej walce, wysłany przeciwko niemu, oddział
powstańczy.



Mimo tej porażki najbardziej radykalny działacz podziemia, Edward Dembowski
nie rezygnował. Chciał przemówić do chłopów i w tym celu 27 lutego 1846 r.
wyruszył z krzyżem w ręku z procesją na Podgórze.



Nie zdołał jednak zrealizować swych zamiarów. Drogę idącemu tłumowi zastąpiła
austriacka armia gen. Ludwiga Collina, która oddała kilka salw do tłumu, w wyniku
czego Dembowski zginął.



Austriacy stanęli pod Krakowem 1 marca i zażądali od miasta kapitulacji w ciągu
48 godzin. 3 marca Tyssowski zdołał opuścić Kraków i na czele znacznego oddziału
udał się na granicę z Prusami[3]. Tymczasem wojska austriackie wkroczyły do
Krakowa.

Powstanie Poznańskie,
1848r.

Powstanie
poznańskie

(powstanie wielkopolskie)
– powstanie, które
wybuchło w Wielkopolsce
w 1848 roku, będące
częścią ogólnopolskiego
planu powstania
narodowego w czasie
europejskiej Wiosny
Ludów.

Przyczyny wybuchu
powstania



Przyczyny wybuchy powstania wielkopolskiego:



represje ze strony carskiej (car chciał wysłać wojsko
polskie przeciw powstańcom belgijskim)



branki inicjowane przez Wielopolskiego



zamachy terrorystyczne



manifestacje patriotyczne



uwłaszczenie chłopów



"czerwoni"(liczyli na poparcie chłopów i chcieli
radykalnego powstania,) i "biali" (ziemiaństwo,
bogate mieszczaństwo i inteligencja)

Przebieg powstania



Na wieść o berlińskiej rewolucji marcowej utworzono w Poznaniu 20 marca Komitet
Narodowy, do którego przyłączyli wypuszczeni z pruskiego więzienia działacze
związani z przygotowaniami powstania w 1846 roku (Ludwik Mierosławski i Karol
Libelt). Komitet proklamował niepodległość, odmawiając bezpośredniego wcielenia
części Poznańskiego do Królestwa Prus i przystąpił do organizacji sił zbrojnych.



W Komitecie istniały dwa skrzydła: lewe, którego celem było powstanie ludowe i
walka przeciw monarchii, oraz prawe, dążące do porozumienia z królem pruskim w
zamian za uzyskanie autonomii dla Poznańskiego.



Chłopom za udział w powstaniu obiecano na własność grunty dotąd użytkowane, a
bezrolni mieli otrzymać przydziały ziemi.



W kwietniu niemal w całym Wielkim Księstwie Poznańskim dochodziło do starć
lokalnych formacji powstańczych z oddziałami pruskimi.



Jednak 11 kwietnia 1848 Komitet podpisał z przedstawicielem władz pruskich
ugodę w Jarosławcu.



W zamian za obietnicę autonomii części Poznańskiego zgodzono się na
rozwiązanie większości oddziałów powstańczych (kosynierów). Ci ostatni ugodę tę
przyjęli jako zdradę, ale większość sił rozwiązano.



Prusacy mimo to nie dotrzymali obietnicy i przystąpili do likwidacji sił
powstańczych (bitwa pod Książem).



8 maja doszło do podpisania umowy kapitulacyjnej. Wciąż jednak dochodziło do
walk na innych obszarach centralnej i zachodniej Wielkopolski.



Ostatecznie główne siły Mierosławskiego złożyły broń 9 maja w Bardzie.

Powstanie Styczniowe, 1863-
1865r.

Powstanie styczniowe

– polskie powstanie narodowe

przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone manifestem 22
stycznia 1863 wydanym w Warszawie, spowodowane
narastającym rosyjskim terrorem wobec polskiego biernego
oporu. Wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1 lutego
1863 na Litwie, trwało do jesieni 1864. Zasięgiem objęło tylko
ziemie zaboru rosyjskiego: Królestwo Polskie oraz ziemie zabrane.

Przyczyny wybuchu
powstania



Do przyczyn wybuchu powstania możemy
zaliczyć :



porażka Rosji w wojnie krymskiej (wojna
Rosji z koalicją Turcji, Anglii, Francji i Sardynii)



branka, czyli nadzwyczajny pobór do wojsk



sukcesy Włochów (przy pomocy Francji
pokonali Austrię i zjednoczyli większą część
swojego kraju)



zaostrzenie represji ; aresztowania
polskich patriotów

Upadek powstania



Powstanie miało charakter wojny partyzanckiej.



Stoczono ok. 1200 rozproszonych potyczek, ale ani jednej większej bitwy.
Zginęło ok. 30 tys. uczestników. Nie nadeszła żadna pomoc z zagranicy, na
jaką liczono, zwłaszcza z Francji.



Powstanie objęło całe Królestwo, znaczną część Litwy oraz Wołyń i trwało z
większą intensywnością ponad rok.



Ostatni odział powstańczy księdza Stanisława Brzóski utrzymał się na Podlasiu
aż do wiosny 1865. Po początkowych sukcesach organizacyjnych, także
wojskowych, powstańcy zaczęli jednak ulegać przeważającym siłom rosyjskim.



Traugutt starał się wciągnąć do walk ludność chłopską, głosząc hasło działania

"z ludem i przez lud".



Faktycznie udział chłopów w oddziałach partyzanckich znacznie wtedy wzrósł.



Rosjanie rozpoczęli represje natychmiast po stłumieniu powstania. Szczególnie
krwawo rozprawili się z powstaniem na Litwie, którą terroryzowały egzekucje
generał-gubernatora Michaiła Murawjowa "Wieszatiela".



Rozstrzelali bądź powiesili 700 osób, ok. 40000 wysłano etapami na katorgę
na Sybir. Skonfiskowano 1660 majątków szlacheckich, oddając je na licytację
lub obdarowując nimi oficerów rosyjskich. W ramach represji miastom, które
czynnie popierały powstanie odebrano prawa miejskie, powodując ich upadek,
skasowano również wszystkie klasztory w Królestwie, które były głównymi
ośrodkami polskiego oporu.

KONIEC

Dziękuję za obejrzenie prezentacji.

Autor: Nowak Sebastian kl. III D