KULTUROWA TEORIA
LITERATURY,(NEO)HISTORYZM,
POSTKOLONIALIZM

Wykład XIV

Teza główna:



Literatura

(film itd.,) jest

praktyką

kulturową

– jedną z wielu takich

praktyk, funkcjonującą w relacjach z
innymi.

ideologizacja, upolitycznienie samej
literatury (i innych praktyk) oraz
badań nad nimi.

Louis Montrose (

amerykański badacz renesansu)

Dwustronna (i dwuznaczna) relacja między historią i tekstami:

TEKSTUALNOŚĆ

HISTORYCZNOŚĆ

HISTORII

TEKSTÓW

TEKSTUALNOŚĆ HISTORII

(teza historiograficzna)

:



Tekstowe zapośredniczenie dostępu do
przeszłości

PREKURSORZY – m. in.



Nietzsche - oczywista!



Robin George Collingwood (brytyjski
historyk i filozof) - The Idea of History
(1946)



Artur Coleman Danto (amerykański
estetyk) - Analytical Philosophy of
History… (1965)

Przede wszystkim



W 1973 r. Hayden White (amerykański
historyk - mediewista, historyk
historiografii i teoretyk kultury) -
Metahistory: The Historical Imagination in
the Nineteenth-Century Europe (1973);
The Tropics of Discourse (1978)
Poetyka pisarstwa historycznego – 2002

(Zasługi Ewy Domańskiej)

Hayden White: 1928 -

White

narracja historyczna



Historia

=

reprezentacja

przeszłości,

narracja

o niej, JEJ

INTERPRETACJA

.

Przeszłość jest

konstruktem



Każdy tekst historiograficzny wykorzystuje określone
struktury ideologiczne, dyskursywne (trybach narracyjne) i
retoryczne (tropy)



Narracja

=

sposób scalania, porządkowania, nadawania

sensu naszym doświadczeniom, budowania naszej

tożsamości

NARRATYWIZM! (Ricoeur i inni)

Wzorce strukturalne narracji
historycznej(

literatura

teoria literatury)

:



„prefiguracja” tropologiczna (

TROPOLOGIA

!)

cztery pdst. tropy: metafora,
metonimia, synekdocha i ironia (znowu Nietzsche)



STRATEGIE:
fabularyzacja

wzorce [N. FRYE]:

romantyczny (romansowy), tragiczny, komiczny,
satyryczny

ideologizacja

wzorce: anarchistyczny,

radykalny, konserwatywny, liberalny

argumentacja

Frank Ankersmit

(holenderski

teoretyk historiografii)

•

m. in. Narrative Logic (1983) [Narracja,
reprezentacja, doświadczenie – 2004]

- kontynuacja koncepcji White’a
- krytyka jej ograniczeń

•

//

literaturyzacji historii, prymatowi kategorii

teoretycznoliterackich przy jej opisywaniu

•

narracja historyczna fikcja, literatura

Frank Ankersmit: 1945 -



Narracje historyczne

=

interpretacje,

REPREZENTACJE przeszłości

ale

- przedmiot „badań historycznych” to też
przeszłość nieinterpretowana

- skupienie na FAKTACH kronika



Przeszłość jest zawłaszczana przez „narracyjne
organizacje wiedzy”



Trzeba oddać jej sprawiedliwość

rola (pozajęzykowego, pozatekstowego)

DOŚWIADCZENIA

HISTORYCZNEGO

- możliwość odzyskania przeszłości

Historia

metafora drzewa



Nie pień

wielkie konstrukcje

tylko

listki

MIKROLOGIA, MIKROHISTORIA

HISTORYCZNOŚĆ TEKSTU:



Nietzscheańska genealogia



szkoła

New Historicism

- cel wg

Montrose’a : „skonstruowanie całej
kultury jako dziedziny badan
literackich, jako tekstu, który musi
wciąż od nowa podlegać
interpretacji”



University of California (Berkeley) –
pismo „Representation”

University of California (Berkeley



pismo „Representation”



m. in. związany z nim:
Stephen Jay Greenblatt
-najwybitniejszy bodaj przedstawiciel
N. H (poetyki kulturowej)
Stephen Jay Greenblatt,
amerykański badacz renesansu

Stephen Jay Greenblatt: 1943
-

Pojęcie

CYRKULACJI

–

produkcji i wprawiania w obieg wartości i znaczeń.



Literatura kultura



arcydzieła teksty marginalne,
nieuznawane, niekanoniczne



teksty literackie inne praktyki
kulturowe



teksty naukowe, prywatne dokumenty

popularnonaukowe,

publicystyczne

Przedmiot badań literackich

=

„wszelkie
ślady tekstualne przeszłości”



„Literatura wytwarza kulturowe efekty i jest stroną w
konflikcie instytucji”



tylko wytwór danej epoki.



Badanie literackie – zawsze usytuowane,
perspektywiczne, eklektyczne -

zajmowanie własnego miejsca w danej kulturze (pod
względem politycznym, ideolog., płciowy, seksualnym
itd.)

Inspiracje Nowego Historyzmu (historycyzmu)



marksizm, psychoanaliza, feminizm,
gender. PISARSTWO MICHELA
FOUCAULT

=>

badania

kulturowe.

Raymond Williams

(Marxism

and Literature – 1977)



materializm kulturowy

wytwory kultury (lit., sztuki)

ich historyczne (polityczne,

ekonomiczne) uwarunkowania

POSTKOLONIALIZM

(początek - lata 70.)

-

łączy elementy lingwistyki, literaturoznawstwa, filozofii społecznej,

socjologii nierówności, badań nad dyskursem i in.



LITERATUROZNAWSTWO

: teoria tycząca przede wszystkim

literatury tworzonej przez mieszkańców kolonii i byłych kolonii
– zarówno kolonizatorów lub byłych kolonizatorów jak i
kolonizowanych – oraz literatury tematyzującej problem
kolonizacji, dekolonizacji i postkolonialności (szeroko pojętego
dziedzictwa potęg kolonialnych w podległych im niegdyś
krajach)



Twórca postkolonializmu literaturoznawczego (w dość
powszechnym mniemaniu)



Edward Said – teoretyk literatury i krytyk
lit.,

Amerykanin pochodzenia palestyńskiego,

chrześcijanin –

(Orientalizm -1978)

Wcześniej (m. in.):



Aimé Césaire (czarnoskóry poeta): Discourse sur le
colonialisme (1950)



Albert Memmi: Portrait du colonisé, précédé du portrait
du colonisateur (1957)



Frantz Fanon: Black Skin, White Masks (1952); The
Wretched of the Earth (1961) [Wyklęty lud ziemi,
Warszawa 1985]

NAJBARDZIEJ ZNANI DZIŚ:



Gayatri Chakravorty Spivak (imigrantka z
Bengalu): The Post-Colonial Critic (1990)



Homi Bhabha (urodzony w Indiach): The
Location of Culture (1994)

Gayatri Chakravorty Spivak: 1941-
(

marksizm,psychonaliza Lacanowska,Derrida i in.)

Homi Bhabha: 1949 -

Problemy (m. in.):



Dziedzictwo zachodniego
imperializmu



Hegemonia Zachodu



(Rzekomy) uniwersalizm białej, europejskiej
kultury

narzucanie innym jej

wartości

tu m.in. :

kanon

literacki



Zasady kolonialnego dyskursu (m. in.
konstrukcja Innego)



Tożsamość narodowa w byłych koloniach



Mimikra, „skolonizowana” mentalność

Edward Said (1935 – 2003)

„Orientalizm”



(Fałszywa) konstrukcja Wschodu wg zachodnich miar –
od Dantego po Lawrence’a z Arabii; po drodze m. in.
Chateaubriand i Mickiewicz – w odróżnieniu od Zachodu



Odbiór Wschodu jest kształtowany przez ten
jednostronny dyskurs

//

„

Okcydentalizm”

–

konstrukcja Zachodu w

dyskursie wschodnim