Wariacja
Wariacja – forma muzyczna,
na którą składa się temat oraz
jego przekształcenia
wariacyjne. Zasadą jest
przetwarzanie tematu lub jego
motywów.
Wariacja – przekształcenie danego
modelu
• tem
a
t
•1
War.
•2
War.
•3
War.
•4
War.
•5
War.
•6
War.
•7
War.
•8
War.
Temat o nieskomplikowanej budowie,
charakteryzuje go prostota konstrukcji,
wyrazistość, dająca możliwość do
rozmaitych przekształceń
Temat może być:
▪własny (wymyślony przez
kompozytora)
▪zaczerpnięty z dzieła innego
kompozytora
▪np. oparty na motywach z muzyki
ludowej, z tańców.
Karol Szymanowski - Wariacje na polski
temat ludowy h-moll op. 10
Johann Sebastian Bach – Wariacje
Goldbergowskie, BWV 988
Ludwig van Beethoven - Diabelli Variations,
op. 120 (33 Variations on a waltz by Anton
Diabelli)
Johannes Brahms - Variations on a Theme
by Joseph Haydn (Saint Anthony
Variations) op. 56a, na orkiestrę
Arnold Schönberg - Variations for
Orchestra, Op. 31
Felix Mendelssohn Bartholdy - Variations
sérieuses, Op. 54, na fortepian
Benjamin Britten - The Young Person's
Guide to the Orchestra (Variations
and Fugue on a Theme of Purcell)
Sergiej Rachmaninoff - Rapsodia na temat
Paganiniego na fortepian i orkiestrę
temat
własny
zaczerpnięty
z dzieł
innego
kompozytora
oparty ma
motywach
muzyki
ludowej,
tańcach
Johannes Brahms - Variations on a
Hungarian Song, Op.21 No.2
Wariacje mogą występować
jako:
samodzielny utwór (np.
Temat z wariacjami, Wariacje
na temat…)
część utworu cyklicznego
(np. część w symfonii, sonacie,
koncercie)
Pod względem rozplanowania mogą
tworzyć:
• wyodrębniony cykl (numerowane)
• wariacje ciągłe, przechodzenie
jednej w drugą w sposób płynny
(nienumerowane)
Wariacje
charakterystyczne
- stopień zmian w wariacji
jest tak znaczny, że temat
jest już trudno
rozpoznawalny .
Sposoby zmiany/wariacji tematu:
Zmiany melodyczne
✓ figuracja (przednutki, ozdobniki,
obiegniki, dodawanie dźwięków
przejściowych)
✓ uproszczenia melodii
✓ inwersja
✓ całkowita zmiana melodii, ale
zachowana harmonika
Zmiany harmoniczne
✓ sharmonizowanie melodii poprzez
inne funkcje
✓ zmiana tonacji
✓ zmiana trybu (dur-moll)
✓ schromatyzowanie tematu
Zmiany rytmiczne
✓ zmiana wartości rytmicznych
✓ augmentacja
✓ dyminucja
✓ zmiana metrum
Zmiany fakturalne
✓ zmiany rejestru
✓ przekształcenie melodii w
figuracje harmoniczną (np. bas
Albertiego)
✓ (przeniesienie melodii z jednej
ręki do drugiej - fortepian)
✓ zmiana faktury (np. z
homofonicznej na polifoniczną i
odwrotnie)
✓ użycie środków polifonicznych –
dodawanie do tematu
kontrapunktu, tech. imitacyjna
✓ zmiany kolorystyczne
(instrumentacja)
Zmiany wyrazowe
✓ artykulacji
✓ dynamiki
✓ zmiana akcentów
Johannes Brahms - Variations
on a Hungarian Song, Op.21
No.2
Aria „La ci darem la
mano” - duet Don
Giovanniego i Zerliny z
I aktu
Saviero Mercadante (1795–
1870) – Variation Là ci darem
la mano, C-dur na flet solo
Ludwig van Beethoven –
Wariacje C-dur na temat "Là ci
darem la mano„ na 2 oboje i
rożek angielski
temat
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII + coda
Fryderyk Chopin - Wariacje B-
dur op. 2 na temat "Là ci darem
la mano” na fortepian i
orkiestrę
Largo
Piu
mosso
Temat
Wariacja I
Introdukcja
Wariacja
IV
Wariacja III
Wariacja II
Wariacja V