Ochrona praw

konsumenta

•

Prawa konsumenta to dziedzina, w
której zachodziły w Polsce w
ostatnich latach istotne zmiany,
związane ze wstąpieniem Polski do
Unii Europejskiej w 2004 r.

•

Do ochrony praw i interesów
konsumentów powołany jest przede
wszystkim Urząd Ochrony
Konkurencji i Konsumenta.

•

Ciągle konsumenci za mało wiedzą
o swoich prawach, są
niedoinformowani a przez to
nieprzygotowani do walki z
bezwzględnymi regułami
współczesnego rynku.

Adrian Sosnowski kl. 3c

Konsument ma prawo wyboru. To jego decyzje wpływają na kształtowanie się rynku,

który będzie odpowiednio reagował na zmiany upodobań klientów, dążąc do

pozyskania jak największej liczby osób korzystających z dobra lub usługi.

Prawa konsumentów:

•

Prawo do ochrony zdrowia i
bezpieczeństwa

•

Prawo do informacji

•

Prawo do ochrony interesu
ekonomicznego konsumenta

•

Prawo do odszkodowania i
ułatwień w ich dochodzeniu

•

Prawo do reprezentacji swoich
interesów

Dla ochrony praw konsumentów
powołane zostały następujące
instytucje:

•

Urząd Ochrony Konsumentów i
Konkurencji

•

Rzecznik Praw Konsumenta

•

Inspekcja Sanitarna

•

Inspekcja Handlowa

•

Inspekcja Weterynaryjna

•

Inspekcja Jakości Handlowej
Artykułów Rolno-Spożywczych

•

Stowarzyszenie Ochrony
Zdrowia Konsumentów

•

Federacja Konsumentów

•

Stowarzyszenie Konsumentów
Polskich

Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa

Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów jest jednym z
podstawowych praw konsumentów w Polsce. Art. 76 Konstytucji RP stanowi,
iż \"władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed
działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed
nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.\"
W przypadku ochronny konsumentów mamy do czynienia nie tyle z jedną ustawą co
z rozproszonym systemem aktów rangi ustawowej, które łącznie określają zakres
ochrony konstytucyjnej.
Kto wytwarza lub sprzedaje produkt niebezpieczny, ten odpowiada za ciężki
uszczerbek na zdrowiu, inne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój
zdrowia, a także za doznaną krzywdę konsumenta
Naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie
poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry
sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także
sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany
utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły
się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać
od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili
wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być
przyznana renta tymczasowa.

Prawo do informacji

a)   Ochrona konsumenta przed informacją naruszającą jego prywatność
Informacja handlowa (w postaci druków ulotnych, folderów i innych materiałów reklamowych)
może naruszać prawo do prywatności. Osoba fizyczna, występująca w tym wypadku jako
konsument, ma prawo do ochrony przed narzucaniem jej roli biernego uczestnika rynku. Aby
działanie przedsiębiorcy, który kieruje do konsumenta informacje reklamowe było bezprawne,
wystarczy wyraźny sprzeciw, skierowany do przedsiębiorcy w taki sposób, aby mógł się z nim
zapoznać. Na przykład, jeżeli konsument jest zarzucany niechcianymi materiałami reklamowymi
(bez podania indywidualnego adresu) - wystarczy informacja wywieszona na drzwiach, na skrzynce
pocztowej lub zastrzeżenie zgłoszone na poczcie. W przypadku, gdy chodzi o korespondencję
zaadresowaną imiennie, konieczne jest zawiadomienie nadawcy tej korespondencji.
W tego typu przypadkach można także zwrócić się do Stowarzyszenia Sprzedawców Bezpośrednich
o umieszczenie naszych danych na tzw. liście Robinsona. Stowarzyszenie prowadzi listę Robinsona
od 1996r. Zgłoszenie do Stowarzyszenie spowoduje skreślenie naszego adresu z baz danych,
którymi ono dysponuje. Po dokonaniu zastrzeżenia o ich niepożądanym charakterze, powoduje, że
będzie to działanie bezprawne. Art. 24 KC przewiduje przy naruszeniu każdego dobra osobistego (a
więc także i naruszenia prywatności w wyniku niedozwolonych praktyk handlowych) przyznanie
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także zapłatę nawiązki na wskazany cel społeczny. W
wypadku naruszenia prywatności, gdzie z reguły nie dochodzi do wyrządzenia szkody majątkowej,
ten rodzaj sankcji może być bardzo przydatny. Niezależnie od powództwa wytoczonego przez
samego konsumenta możliwe jest także, jak to już wyżej wskazano, wytoczenie powództwa przez
organizację konsumencką na podstawie art. 61 § 3 Kpc.

b)

Ochrona konsumenta przed uciążliwą reklamą

Ochronie konsumenta służą nie tylko przepisy Kodeksu cywilnego, ale także przepisy o nieuczciwej
konkurencji, a dokładniej przepisy o niedozwolonej reklamie, zwłaszcza w postaci reklamy
uciążliwej. Ogólnie rzecz biorąc, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów, zakazana jest (jako stanowiąca czyn nieuczciwej konkurencji) \"reklama sprzeczna z
przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka\". W szczególności
czynem nieuczciwej konkurencji jest \"reklama stanowiąca istotną ingerencję w sferę prywatności,
zwłaszcza przez nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie towarów nie zamówionych,
nadużywanie technicznych środków przekazu.\"

Uciążliwa reklama stanowiąca czyn nieuczciwej konkurencji pociąga za sobą sankcje określone w
art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Problem polega na tym, że prawo
wystąpienia z pozwem przysługuje nie konsumentowi, który narażony jest na nieuczciwą reklamę,
ale przedsiębiorcy, którego interes jest zagrożony lub naruszony. Przedsiębiorca ten może żądać:
1) zaniechania niedozwolonych działań, 2) usunięcia ich skutków, 3) złożenia odpowiedniego
oświadczenia, 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, 5) wydania
bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych, 6) zasądzenia odpowiedniej sumy
pieniężnej na cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub dziedzictwa narodowego
- w przypadku gdy czyn nieuczciwej reklamy był zawiniony.

c) Zakaz informacji wprowadzającej w błąd
Emitowanie i rozpowszechnianie informacji mogących wprowadzić w błąd jest naganne, ponieważ
zaciemnia orientację na rynku, powodując, że konsumenci podejmują fałszywe, nie chciane
decyzje o uczestnictwie w transakcjach. Wprowadzanie w błąd, jako uniemożliwiające lub
ograniczające swobodę oceny, powzięcia i wyrażenia decyzji przez konsumenta, jest naruszeniem
jego prawa do informacji.
Prawo polskie zawiera bardzo wiele bezwzględnych i względnych zakazów reklamy. Poniżej
omówione są tylko te, które zostały zakazane jako godzące w swobodę oceny i wyboru
konsumenta.
W prawie polskim obowiązuje ogólny zakaz reklamy wprowadzającej w błąd. Oznacza to zakaz
reklamy, która przez wprowadzenie w błąd może wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru
lub usługi:
- reklama nierzeczowa
- reklama ukryta (kamuflująca perswazję i działająca na podświadomość)
Przedsiębiorca naruszający wyżej wymienione zakazy reklamy, która może naruszać interesy
konsumenta naraża się na konsekwencje w postaci odpowiedzialności cywilnoprawnej oraz
odpowiedzialności karnej. Odpowiednie sankcje zawarte są w rozdziałach trzecim i czwartym
ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Uruchomienie tych sankcji nie zależy jednak od
indywidualnego konsumenta. Zgodnie z ustawą istnieje w tym przypadku możliwość żądania: 1)
zaniechania naruszeń, 2) usunięcia skutków niedozwolonych działań, 3) złożenia jednokrotnego lub
wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści, 4) odszkodowania, 5) zwrotu bezpodstawnie
uzyskanych korzyści. Pozew z w/w żądaniami może być złożony jednak nie przez samego
konsumenta, ale w przypadku punktów 1-3 przez organizację konsumencką, powiatowego
rzecznika konsumentów oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Informacje, do których konsument ma prawo

W zakresie stosunków między
przedsiębiorcami a konsumentami
rzadko która powinność ciążąca na
stronach przyszłej umowy jest tak
powszechnie łamana jak właśnie
Obowiązek rzetelnego
Informowania konsumenta przez jego
partnera.
Deficyt informacji występujących po

stronie konsumenta jest przejawem

nierównej pozycji obu stron. Cechą

charakterystyczną typowego

stosunku konsumenckiego jest

relacja: profesjonalista - laik i

wynikający z niej brak równowagi. W

tej relacji profesjonalista ma z

założenia pozycję dominującą.

Usunięciu tej nierównowagi służy

obowiązek dostarczania

konsumentowi odpowiednich

informacji.

Informacje na temat żywności

W zakresie prawa polskiego oznaczenie żywności jest regulowane w

rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia
15 lipca 1994r. (Dz.U. z 1994r. Nr 86, poz. 402). Zgodnie z tym
rozporządzeniem obowiązek właściwego oznaczania (etykietowania)
ciąży na producencie a także na sprzedawcy. Opakowanie musi
zawierać następujące informacje:
· naturze, przeznaczeniu i innych właściwościach produktu;
· trwałości produktu;
· składzie wewnętrznym zawartości;
· pochodzeniu;
· metodzie wytworzenia;
o warunkach, sposobach przechowywania lub wykorzystania - w
niezbędnym zakresie.
Rozporządzenie to zawiera cały szereg szczegółowych wymagań
dotyczących oznaczeń. Z rozporządzenia tego wynika także, że
informacja o specjalnym sposobie produkcji (\"wyprodukowano
metodami ekologicznymi\") jest dozwolona pod warunkiem
posiadania atestu.

Produkty GMO

Ustawa wprowadziła obowiązek znakowania produktów GMO, z wyjątkiem, gdy ich zawartość w
produkcie nie przekracza 1% masy. Oznakowanie produktu GMO, które powinno znajdować się na
etykiecie, zawierać musi następujące informacje:

· nazwę produktu GMO i nazwy zawartych w nim GMO,

· imię i nazwisko lub nazwę producenta lub importera oraz adres,

· przewidywany obszar stosowania produktu GMO: przemysł, rolnictwo, leśnictwo, powszechne

użytkowanie przez konsumentów lub inne specjalistyczne zastosowanie,

· zastosowanie produktu GMO i dokładne warunki użytkowania wraz z informacją, w

uzasadnionych przypadkach, o rodzaju środowiska, dla którego produkt jest odpowiedni,

· szczególne wymagania dotyczące magazynowania i transportu, jeżeli zostały określone w

zezwoleniu,

· informacje o różnicy wartości użytkowej między produktem GMO a jego tradycyjnym

odpowiednikiem

· środki, jakie powinny być podjęte w przypadku niezamierzonego uwolnienia GMO,

niezgodnego z wymaganiami dotyczącymi wprowadzenia produktu GMO do obrotu, jeżeli

zostały określone w zezwoleniu,

· numer zezwolenia.

W przypadku gdy cały produkt jest genetycznie zmodyfikowany, oznakowanie powinno być

uzupełnione informacją: \"produkt genetycznie zmodyfikowany\". Jeśli tylko niektóre składniki

są genetycznie zmodyfikowane, obok nazwy składnika należy umieścić napis \"genetycznie

zmodyfikowany\". Napis i informacja powinny być czytelne i zapisane czcionką tej samej

wielkości co nazwa składnika lub produktu. Brak odpowiedniego oznaczenia produktu GMO

stanowi wykroczenie i jest zagrożone karą grzywny (art. 65 ww. ustawy).

Leki i wyroby farmaceutyczne

W polskim prawie sprawy informacji o lekach reguluje zarządzenie Ministra

Zdrowia i Opieki Społecznej z 21 lutego 1994r. w sprawie zasad i form
prowadzenia reklamy i przekazywania informacji o środkach farmaceutycznych i
materiałach medycznych (M.P. z 1994r. Nr 17, poz. 131). Zarządzenie to reguluje
obowiązkową zawartość informacji w treści reklamy środka farmaceutycznego,
szczegółowe zakazy i ograniczenia mające zapobiegać wprowadzaniu w błąd
nabywcy co do właściwości leku, komercjalizacji pod postacią środka
spożywczego lub kosmetycznego, konieczność zapewnienia zrozumiałości treści
przekazu. Informacja o środkach farmaceutycznych musi być rzetelna,
obiektywna, aktualna i na tyle obszerna, aby umożliwić jej adresatowi
wyrobienie sobie własnej opinii. Musi ona zawierać dane zgodne z dokumentacją
decydującą o wpisie do Rejestru Środków Farmaceutycznych, nie może pomijać
aktualnych danych dotyczących przeciwwskazań.

Kosmetyki

Obowiązki informacyjne związane z wyrobami kosmetycznymi przewiduje ustawa z

30 marca 2001r. (Dz.U. Nr 42, poz. 473). Ustawa ta przewiduje bardzo
szczegółowe wymagania dotyczące danych objętych informacją o kosmetyku i
sposobu prezentacji tej informacji. Uchybienie powinnościom w tym zakresie jest
wykroczeniem. Ponadto ustawa wprowadza krajowy system informowania o
kosmetykach wprowadzanych do obrotu, służący monitorowaniu m.in.
bezpieczeństwa kosmetyku.

Substancje i preparaty chemiczne

Obowiązek informowania o substancjach i preparatach chemicznych nakłada
ustawa z dnia 11 stycznia 2001r.(Dz.U. z 2001r., Nr 11, poz. 84). Szczegółowe
obowiązki dotyczące informacji o substancjach i preparatach niebezpiecznych
zawarte są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r. w sprawie
oznakowania opakowań substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. z 2002r. Nr
140, poz. 1173). Rozporządzenie to w bardzo szczegółowy sposób określa jakie
nformacje muszą się znaleźć na tych opakowaniach i w jaki sposób mają być
zaprezentowane, aby konsument mógł łatwo się z nimi zapoznać.

Informacje o towarze i ostrzeżenia

W odniesieniu do wielu rodzajów produktów, np. lekarstw, wyrobów tytoniowych,

kosmetyków, substancji trujących ogólny obowiązek ostrzeżeń przewiduje
ustawa z dnia 3 kwietnia 1993r. o badaniach i certyfikacji. Ustawa ta zawiera
ogólny obowiązek certyfikacji wyrobów krajowych i importowanych oraz usług,
które mogą stwarzać zagrożenie. Dowodem poddania się certyfikacji jest
posiadanie stosownego oznaczenia - znaku bezpieczeństwa. Sankcje nie
poddania produktu temu obowiązkowi mają charakter ekonomiczny, karny lub
administracyjny, z możliwością wycofania produktu z obrotu włącznie.
Naruszenie obowiązku oznaczania wyrobów stosownymi znakami czy
zaniechanie powinności ich uzyskania może się też wiązać z sankcjami
cywilnymi. Z punktu widzenia indywidualnego konsumenta zaniedbanie przez
sprzedawcę (producenta, importera) obowiązku odpowiedniego oznaczenia
oznacza możliwość pozwania go o odszkodowanie w przypadku, gdyby odniósł
on szkodę spowodowaną przez dany produkt. i odpowiedzialności kontraktowej.

Prawo do ochrony interesu ekonomicznego konsumenta

Określenie \"ekonomiczne prawa konsumenta\" nie jest precyzyjne. Sankcje, z którymi wiąże się

naruszenie innych prawa konsumenta: do ochrony życia, zdrowia, bezpieczeństwa osobistego,
prawo do informacji, mają przecież również ekonomiczny charakter. Z tego powodu w prawie
wspólnotowym wskazuje się raczej na ochronę \"ekonomicznego interesu konsumenta\". W
praktyce w tym zakresie wyróżnia się trzy grupy regulacji (przepisów), dotyczące zagadnień:
· ochrony przy zawieraniu umowy;
· ochrony przed krzywdzącą treścią umowy;
· ochrony przed niewłaściwą jakością świadczenia (rękojmia, gwarancja).
Zagadnienia te nie mają bezpośredniego związku z problemami ochrony środowiska.

Prawo do odszkodowania i ułatwień w ich dochodzeniu (wzmianka)
W prawie wspólnotowym wyodrębnia się \"prawo do odszkodowania\" jako specyficzną ,
oddzielną kategorię \"praw podstawowych konsumenta\". W tym opracowaniu
odpowiedzialność odszkodowawcza została omówiona w rozdziałach traktujących o prawach
materialnych oraz o uprawnieniach proceduralnych konsumenta.

Prawo do reprezentacji swoich interesów

Ostatnim z praw podstawowych jest prawo do reprezentacji interesów
konsumentów. Sprowadza się ono w Polsce w praktyce do szczególnej roli
organizacji konsumenckich oraz do reprezentacji interesów konsumentów także
przez specjalne organy, tj. powiatowego rzecznika konsumentów i Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Reklamacje

Sprzedawca ma obowiązek przyjąć i rozpatrzyć reklamację. Odpowiedzialnym wobec konsumenta

jest sprzedawca, a nie producent, hurtownik, importer lub dealer. Sprzedawca nie może do
nich odsyłać konsumenta, sam musi przyjąć reklamację.
Reklamację można składać ustnie (telefonicznie lub osobiście) albo pisemnie. Najlepszą ze
względów dowodowych jest forma pisemna. Protokół reklamacyjny należy sporządzić w
dwóch egzemplarzach jeden dla sprzedawcy, drugi dla konsumenta.
Sprzedawca winien rozpatrzyć reklamację niezwłocznie. Generalnie, jeśli strony nie
postanowiły inaczej, ma na to nie więcej niż 14 dni kalendarzowych od dnia dostarczenia
towaru lub dokonania oględzin. W razie konieczności wydania opinii, lub badania w miejscu
używania towaru, reklamację należy załatwić w terminie niezbędnym do przeprowadzenia
tych czynności, najpóźniej w ciągu 21 dni kalendarzowych.
Szczegółowo o sposobie załatwienia reklamacji mówi rozporządzenie Rady Ministrów z 25
czerwca 2002 roku, w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wykonywania umów
sprzedaży między przedsiębiorcami a konsumentami, obowiązujące od 1 lipca 2002 roku.
Drugi instrument prawny chroniący konsumenta to gwarancja jakości. Jest to pisemne
zobowiązanie gwaranta do bezpłatnego usunięcia wad lub wymiany towaru na niewadliwy.
Gwarantem może być zarówno producent, hurtownik, importer, dealer, jak i sprzedawca.
Udzielenie gwarancji jest nieobowiązkowe. Gwarancja jakości chroni konsumenta tylko wtedy,
gdy gwarant tej ochrony udzielił. Szczegółowo sposób załatwiania reklamacji oraz
przysługujące uprawnienia określa karta gwarancyjna. Jeśli karta nie określa innego terminu,
gwarancja trwa 1 rok.
Od 1996 roku konsument ma prawo wyboru między realizacją uprawnień z rękojmi i
gwarancji. Z uprawnień tych można korzystać jednocześnie, ale nie łącznie, np. jeśli
konsument naprawia telewizor w ramach gwarancji, to w stosunku do tej samej wady nie
będzie mógł korzystać z rękojmi, ale do każdej innej wady tak.

Bibliografia:

www.wikipedia.pl

www.uokik.gov.pl

www.prawo.wagla.pl

www.ec.europa.eu