Zdrowie psychiczne i jego zagrożenia

background image

Zdrowie

psychiczne

i jego zagrożenia

WSHE

MONO – I/p

background image

ZDROWIE PSYCHICZNE

Zdrowie psychiczne

należy – zgodnie ze

współczesnym stanem nauki ujmować w sposób
dynamiczny i stopniowalny, w ścisłym powiązaniu z
wartościami do realizacji których człowiek dąży w
określonym środowisku fizycznym i psychospołecznym.

Określony stopień zdrowia psychicznego zarówno ujemny
jak i dodatni, stanowi rezultat zachodzącego w człowieku
długotrwałego procesu będącego bądź regresem, bądź
rozwojem zmierzającym do realizacji niezbędnej
podstawy rozumnego istnienia: poczucia sensu życia
opartego na coraz głębszym pojmowaniu wartości
transcendentnych i społecznych.

background image

ZDROWIE PSYCHICZNE TRUDNO JEST ZDEFINIOWAĆ.

MOŻNA WYODRĘBNIĆ KILKA NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANYCH UJĘĆ:

brak patologii psychicznej, jako przeciwieństwo choroby
psychicznej chociaż zdrowie psychiczne nie może polegać
tylko na braku objawów patologicznych;

przeciwstawienie zdrowia i choroby jest raczej mało przydatne
ponieważ choroba psychiczna jest równie źle zdefiniowana jak
i zdrowie psychiczne;

zdrowie psychiczne jest to stan dobrego emocjonalnego
samopoczucia, umożliwiający sprawne funkcjonowanie w
środowisku społecznym, uzyskiwanie satysfakcjonujących
osiągnięć i rozwoju osobowości [Sadock – 2000].

definicja zdrowia psychicznego, pomimo pewnych trudności
da się jednak ująć w jakiś lapidarny zwrot, o tyle definicja nie
zdrowia jest dużo trudniejsza, bo granica między zdrowiem
psychicznym, a chorobą psychiczną jest b. płynna.

określenie „zaburzenia”, a nie „choroby” psychiczne – pojęcie
choroba psychiczna zostało przyjęte do pojęcia/określenia
„psychozy”.

background image

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

Stan zdrowia psychicznego dorosłego człowieka zależy od
ogólnego rozwoju danej osoby od wszystkich czynników,
które przez cały ten okres wywierały wpływ na jej
osobowość.

Dojrzewanie psychiki polega nie na stopniowym rozroście
ilościowych cech psychicznych dziecka, bo człowiek
dorosły stanowi inną jakość psychiczną niż dziecko.

Największa dynamika rozwoju ma miejsce w życiu
płodowym, a następnie stopniowo zmniejsza się. Chociaż
rozwoju psychicznego człowieka nie można określić
precyzyjnie (procentowo), to można przyjąć, że przebiega
on mniej więcej proporcjonalnie do rozwoju fizycznego.

Waga ciała od chwili zapłodnienia jajeczka do narodzin
wzrasta 11 mln razy, a od urodzenia do okresu
dojrzewania 20 razy.

background image

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

C.D.

B. szybkie tempo rozwoju dotyczy ok. niemowlęctwa, zaś dużo
wolniejsze, choć też wysokie ma miejsce w ok. wczesnego
dzieciństwa [2-5 r.ż.].

Po okresowym niewielkim zwolnieniu rozwoju [7-11 r.ż.]
dochodzi do niewielkiego przyspieszenia w ok. dojrzewania, po
czym ma miejsce stopniowe zahamowanie rozwoju fizycznego,
natomiast rozwój psychiczny w tym okresie utrzymuje
nieznacznie wyższe tempo, lecz po 25 r.ż. i tutaj obserwuje się
pewną stabilizację.

W ocenie większości autorów podstawowe kształtowanie
osobowości odbywa się do 8 r.ż. (podstawowe reakcje
psychiczne na czynniki społeczne dotyczące funkcjonowania
psychicznego).

Rozwój człowieka odbywa się skokami, co uzależnione jest
zarówno od czynników biologicznych, kształtujących jakościowo
różne okresy rozwoju psychicznego, jak i od czynników
środowiskowych, które skokowo kształtują osobowość.

background image

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

C.D.

Pojawieniu się nowych cech rozwoju towarzyszy proces zanikania
„starych”. W ok. wczesnodziecięcym zanikowi ulega szereg
stereotypowych reakcji obronnych, uwarunkowanych genetycznie
mechanizmów adaptacyjnych, a także szereg zachowań
psychicznych koniecznych w okresie dziecięcym, które są nie do
przyjęcia w ok. późniejszym.

Rozwój poszczególnych funkcji psychicznych nie postępuje
harmonijnie. Procesy intelektualne osiągają swój szczyt [16-18 r.ż.]
a nawet ok. 30 r.ż.

Przemiany psychiczne nie mają swojego końca. Każdy okres życia
cechują dalsze dynamiczne przemiany (nawet w późnej starości).

W rozwoju psychicznym człowieka obowiązuje zasada dążenia do
doskonałości. Jeżeli z przyczyn biologicznych, psychologicznych lub
społecznych pewne cechy nie mogą się rozwinąć w pełni, to jest to
kompensowane lub maskowane przez rozwój innych cech psychiki.
Ta kompensacja wad psychicznych może być tak doskonała, że są
ujawniane jedynie w sytuacjach wyjątkowych obciążeń.

background image

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZDROWIE

PSYCHICZNE

Należy tu szereg czynników:

Wzajemne relacje między zmianami ilościowymi i jakościowymi
w sferze psychicznej

Tempo i ciągłość rozwoju

Harmonijność w rozwój poszczególnych cech osobowości w
powiązaniu z określonymi zmianami anatomiczno – fizjologicznymi w
o.u.n. i endokrynnymi

W zakresie funkcji intelektualnych, które są przejawem życia
psychicznego (poznawanie, pamięć, procesy myślowe, orientacja).

W zakresie rozwoju sfery uczuciowej człowieka stopniowe
uzupełnianie oraz przejmowanie kierowania całokształtem życia
uczuciowego [do 7 r.ż. rozwijają się z uczuć pierwotnych, uczucia
archaiczne, a z nich pomiędzy 10-15 r.ż. rozwijają się uczucia wyższe
].

Rozwój życia uczuciowego człowieka decyduje o jego strukturze
osobowości (charakteru). Dysfunkcje w rozwoju osobowości
charakteryzują się opóźnieniem rozwoju życia uczuciowego w
stosunku do rozwoju intelektualnego = niedojrzałością emocjonalną

background image

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZDROWIE PSYCHICZNE

C.D.

Rozwój woli opiera się na uspołecznieniu potrzeb bardziej
społecznych niż biologicznych. Wytwarzane jest
przekonanie o hierarchii potrzeb, zwiększeniem
decyzyjności oraz zdecydowania, panowania nad sobą i
wytrwałością w dążeniu do celu.

Psychika

Psychika

Osobowość

człowieka

Osobowość

człowieka

całokształt procesów i cech psychicznych
takich jak (zjawiska emocjonalne, pamię-
ciowe, procesy myślowe, intelektualne,
motywacyjne).

background image

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH

STRESU

Współczesna psychologia prowadzi badania nad całokształtem
złożonych mechanizmów regulujących zachowanie się człowieka w
różnych sytuacjach „psychologicznie trudnych” [konflikty, stres].

sytuacja trudna jako bodziec

sytuacja trudna jako bodziec

reakcja ze strony

układu wegetatywnego

reakcja ze strony

układu endokrynnego

oś przysadka - podwzgórze

reakcja ze strony

układu ruchowego

ośrodkowy układ nerwowy

ośrodkowy układ nerwowy

receptory

receptory

układ krążenia, skóra
narządy wewnętrzne i inne

nadnercza, tarczyca, i inne
gruczoły wewnątrzwydzielnicze

kości, mięśnie

Nieswoista biologiczna reakcja organizmu na sytuację trudną

h

o

rm

o

n

y

background image

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU

C.D.

Stres  sytuacja w której dążenie ukierunkowane na cel ulega
zablokowaniu.
W życiu codziennym są to:

zawiedziona nadzieja

niezaspokojone potrzeby

nierozwiązane problemy

napięcia emocjonalne

niespełnione prośby

odmowa słusznych praw

ograniczenie lub pozbawienie słusznych żądań

Nagła przeszkoda w planowanym działaniu może być sytuacją
frustracyjną, stresową, z wyjątkiem jednak sytuacji
nieprzewidzianych takich jak: klęski żywiołowe, śmierć bliskiej
osoby

background image

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU

C.D.

Niektóre zagrożenia są powodem niepokoju i lęku dla wielu

osób, co z czasem prowadzi do wystąpienia:

zaburzeń nerwicowych

zaburzeń psychicznych

tendencji samobójczych i samobójstw

W obliczu różnych zagrożeń człowiek traci sens życia.

Współczesna cywilizacja i jej przyspieszone tempo życia i
rozwoju nieustannie tworzy: ludzi nieodpornych,
nieprzystosowanych, co w konsekwencji nasila niepokój i lęk oraz
poczucie zagrożenia prowadzące do występowania zaburzeń
psychicznych. W takich warunkach rozwój osobowości jest
utrudniony, a życie ciągle generuje różne stresy utrudniające
normalny rozwój osobowości i prowadzi do rozwoju zachowań
właściwych dla licznych patologii społecznych (uzależnienia,
zachowania przestępcze
), ale może też być dla wielu okazją do
przyspieszonego dojrzewania osobowości.

background image

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU

C.D.

Do integracji osobowości dochodzi poprzez dezintegrację,
zagrożenia i stresy.

Zagrożeniem może być każdy bodziec wywołujący lęk.

Charakterystyczną cechą dla stresu są takie zmiany w otoczeniu,
które wywołują wysoki stan napięcia emocjonalnego i stanowią
przeszkodę w normalnych reakcjach danej osoby.

Przejawem napięć stresowych może być: lęk, gniew, wstyd,
agresja, zachowania rezygnacyjne itp.
Wpływ stresu na funkcjonowanie człowieka i kształtowanie jego
osobowości, może prowadzić w życiu codziennym do agresji w
kontaktach interpersonalnych, spadku postępowania
konstruktywnego, gorsze wykonywanie zadań, sztywność w
procesach adaptacyjnych, podejmowanie nieskutecznych prób
radzenia sobie w sytuacji psychologicznie trudnej i chaotycznego
działania.

background image

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU

C.D.

Najbardziej skrajnym przejawem sytuacji stresowych

są:

tendencje i próby samobójcze

autodestruktywność pośrednia (uzależnienia, ryzykowne
działanie, itp.)

Obserwuje się, że współcześnie wyraźnemu obniżeniu

uległa odporność ludzi na różne sytuacje stresowe, co
może być następstwem braku należytego ukształtowania
i informowania pewnych cech osobowości w procesie
wychowawczym.
Świadczyć o tym może wzrost uzależnień i samobójstw
wśród młodzieży.

background image

MECHANIZMY STRESU

W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH

STRES – reakcja biologiczna – odpowiedź organizmu na zmieniające się i nie-
przewidywalne czynniki środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Reakcja
ta ma charakter ogólnoustrojowy i w stosunku do wywołujących ją bodźców,
czy sytuacji zwanych stresorami, jest niespecyficzna, tzn. niezależnie od
charakteru stresorów jej podstawowe mechanizmy pozostają takie same.

REAKCJA STRESOWA - to przygotowanie organizmu do wypracowania
nowych, skuteczniejszych reakcji, czyli poprawienia zdolności adaptacyjnych.
Reakcja stresowa to ogólnoustrojowa, niespecyficzna, stawiająca jednostkę
w gotowości do działania. Odbywa się to poprzez aktywizację podstawowych
struktur stresu: osi podwzgórzowo – przysadkowo – nadnerczowej [P-P-N],
miejsca sinawego i układu wegetatywnego, wstępujących dróg dopamino- i
noradrenergicznych oraz tzw. układu zahamowania behawioralnego. Zaham.
behaw. ma istotne znaczenie – należy zaprzestać działania, które może
przynieść niepożądane następstwa, należy przemyśleć całą sytuację i
znaleźć z niej wyjście. Zostają wyhamowane inne funkcje nieistotne w danej
chwili (procesy immunologiczne, rozrodcze, anaboliczne).
Organizm przygotowuje się do nadmiernego wysiłku – następ. aktyw. osi P-P-
N.

background image

MECHANIZMY STRESU

W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH

C.D.

Następstwem aktywacji osi P-P-N i wynikający z tego wzrost stężenia

kortyzolu przez korę nadnerczy oraz adrenaliny przez rdzeń nadnerczy, a
także wzrost czynności ukł. sympatycznego (sekrecja noradrenaliny).
Prowadzi to do zmian, które przygotowują się do podjęcia zwiększonego
wysiłku:

wzrost glukoneogenezy

obniżenie wychwytu glukozy przez tkanki

przepływ krwi do naczyń mięśni i mózgu

przyspieszenie tętna i wzrost kurczliwości m. sercowego

rozszerzenie dróg oddechowych i przyspieszenie oddechu

wzrost agregacji płytek krwi
Takie przestawienie organizmu pozwala na uniknięcie lub zwalczenie
sytuacji zagrażającej oraz wypracowanie nowych struktur poznawczo –
behawioralnych, które umożliwiają właściwą kontrolę środowiska
wewnętrznego i zewnętrznego.
Sytuacja stresująca (stresor) znika i przestaje aktywować mechanizmy
stresu.

background image

MECHANIZMY STRESU

W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH C.D.

Właściwe poradzenie sobie ze stresem, to wytworzenie nowego
mechanizmu adaptacyjnego, prowadzącego do usunięcia sytuacji
stresowej i w wyniku tego – ustąpienia reakcji stresowej.

Znaczenie takiego sposobu radzenia sobie ze stresem jest
niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju organizmu.
Determinuje on rozwój jednostki, pozwala na wytworzenie i
udoskonalenie mechanizmów adaptacyjnych, które pozwalają na
zachowanie integralności i autonomii jednostki, czyli przeżycie.

Inaczej przedstawia się sprawa, gdy stres nie ulega rozwiązaniu z
powodu niedostatecznego funkcjonowania mechanizmów
obronnych i osłabionego hamowania zwrotnego w obrębie osi P-
P-N.
Konsekwencje tego są dla organizmu niekorzystne. Dlatego taki
przewlekły stres nazywa się distresem, w odróżnieniu od
opisywanej korzystnej dla organizmu ostrej reakcji stresowej –
eustresu.

background image

STRES PRZEWLEKŁY

Występująca w przewlekłym stresie

długotrwała aktywacja osi P-P-N, ukł.
autonomicznego oraz efektów dla organizmu,
usposabia do rozwinięcia się procesów
patologicznych, które wiążą się przede
wszystkim z przewlekłą, hiperkortyzolemią,
aktywacją ukł. autonomicznego.
Stres przewlekły, w przeciwieństwie do ostrego
(eustresu) odgrywa rolę dezadaptacyjną, co
może prowadzić do rozwoju licznych schorzeń.

background image

STRES OSTRY A STRES PRZEWLEKŁY

Stres ostry

background image

STRES PRZEWLEKŁY

- ROLA PATOGENETYCZNA

Utrzymujące się przez długi czas w stresie przewlekłym:

hiperkortyzolemia

nadczynność układu sympatycznego lub jego dysregulacja prowadzą do:
> osłabienia procesów pamięciowych
> immunosupresji
> zahamowania produkcji hormonów płciowych
> osteoporozy
> nadciśnienia tętniczego krwi
> tachykardii i zaburzeń rytmu serca

Procesy te sprzyjają rozwojowi wielu chorób:

układu sercowo – naczyniowego

metabolicznych i endokrynnych

nowotworowych

Przewlekły stres odgrywa istotną rolę w patogenezie zespołu
insulinooporności [hiperinsulinemia, hiperglikemia, nadciśnienie
tętnicze, ↓ HDL, ↑ LDL, wzrost stężenia trójglicerydów, nietolerancja
glukozy, otyłość typu brzusznego].
Zespół insulinooporności usposabia
do powstania wielu chorób matabolicznych i sercowo – naczyniowych
min. cukrzycy typu 2, zmian miażdżycowych oraz choroby wieńcowej.

background image

STRES PRZEWLEKŁY

- ROLA PATOGENETYCZNA C.D.

Z utrzymującym się podwyższonym stężeniem

kortykoliberyny wiąże się:

obniżenie nastroju

pogorszenie życia popędowego

lęk

zaburzenia snu

osłabione łaknienie

Nadmierna i przewlekła aktywacja śródmózgowo –

limbicznych szlaków dopaminergicznych w distresie może
prowadzić do wystąpienia pierwszego epizodu schizofrenii
lub kolejnego tej choroby.

background image

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI

Występują znaczne podobieństwa między
zaburzeniami depresyjnymi, a stresem przewlekłym.

W z.d. stwierdza się podobne zmiany biologiczne jak w
stresie przewlekłym:
> długotrwała aktywacja osi P-P-N
> osłabienie hamowania zwrotnego w obrębie osi P-P-
N
> nadaktywność układu naradrenergicznego

Szczególnie jest to wyraźne w depresjach
endogennych z somatyzacją, w których obecność
czynnika biologicznego jest znaczna.

background image

STRES PRZEWLEKŁY, A DEPRESJA: OŚ

LPPN

Stres

przewlekły

Depresja

Sekrecja kortykoliberyny [CRF]

Adaptacyjne obniżenie odpiwiedzi ACTH  CRF

Stężenie kortyzolu

↑/=

↑/=

Szybki feedback

DEXAMETAZON, feedback

Receptory glukortykoidowe (zmn. l. i wraż)

POMOC mRNA/przysadka

W zaburzeniach depresyjnych przewlekła aktywacja osi P-P-N pozostaje we
wzajemnym związku (sprzężeniu zwrotnym dodatnim) z dysregulacją
ośrodkowych układów monoaminergicznych. Sprzężenie z układem 5HT
odbywa się na poziomie hipokampa, w którym receptory glukokortykoidowe
i sserotoninowe 5HT 1A wzajemnie wpływają na zmianę wrażliwości.
Uwarunkowany genetycznie defekt tego układu miałby prowadzić do
utrzymywania się reakcji stresowej i rozwoju patogenetycznego zaburzeń
depresyjnych.

background image

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

Także objawy psychopatologiczne depresji jak:

anhedonia

zaniżona samoocena

poczucie bezradności

poczucie beznadziejności

Są istotnymi stresorami przewlekłymi. Zaburzają one w
takim stopniu funkcjonowanie i możliwości adaptacyjne
chorego, że drobne wydarzenia stają się niemożliwymi do
opanowania sytuacjami.

Chory na depresję podlega ciągłemu oddziaływaniu

przewlekłych stresorów psychologicznych.

background image

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

Nieodłącznym składnikiem zaburzeń depresyjnych jest

zawsze sytuacja przewlekłego stresu. Dotyczy to zarówno
poziomu przeżyć psychicznych, jak i zmian układów
biologicznych, które wzajemnie się indukują i podtrzymują.

Stresor

psychologiczn

y

Stresor

psychologiczn

y

Przeżycia

depresyjne

Przeżycia

depresyjne

Podłoże

biologiczne

depresji

Podłoże

biologiczne

depresji

Mechanizmy

stresu

Mechanizmy

stresu

(+
)

PPN

(-
)

background image

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

osłabione hamowanie zwrotne przez kortyzol
osi
P-P-N podtrzymuje reakcję stresową,
wzmacniającą się w obrębie układu limbicznego
z innymi biologicznymi mechanizmami stresu.

z kolei depresyjny styl przeżywania powoduje,
że chory stale podlega przewlekłym i
powtarzającym się stresorom psychologicznym,
co dodatkowo podtrzymuje reakcję stresową.

background image

NASTĘPSTWA KLINICZNE

PRZEWLEKŁEGO STRESU W DEPRESJI

Przewlekły stres, będący nieodłącznym składnikiem zespołów
depresyjnych, może spowodować wystąpienie nasilenia objawów
schorzeń somatycznych.

Badania epidemiologiczne wskazują, na znacznie częstsze
współwystępowanie depresji z innymi chorobami somatycznymi.

Szczególnie niebezpieczne pod tym względem są długotrwające
przewlekłe zaburzenia depresyjne.

Niezwykle ważne jest szybkie postawienie rozpoznania oraz
rozpoczęcie właściwego leczenia, zmierzającego do usunięcia
zaburzeń.

Przewlekły stres stanowi istotny czynnik podtrzymujący depresję.

Leki p/depresyjne wyhamowują reakcję stresową poprzez:

- zwiększenie liczby/wrażliwości receptorów glukokortykoidowych
- poprawę hamowania zwrotnego osi P-P-N
- osłabienie aktywacyjnego działania kortykoliberyny (CRF) na miejsce sinawe
- stłumienie mechanizmu wzajemnej aktywacji struktur związanych ze stresem.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zdrowie psychiczne i jego zagrozenia WSHE mono Ip
Rozwój psychiczny człowieka, zdrowie psychiczne i jego zagrożenia
Zdrowie psychiczne i jego zaburzenia
1 2010 Rozwój psychiczny człowieka Zdrowie i jego zagrozeniaid 8926 pptx
1 Rozwój psychiczny człowieka Zdrowie i jego zagrozeniaid 9717 pptx
Kapłan i jego zdrowie psychiczne, Duchowieństwo
Zagrozenia dla zdrowia psychicznego
Kapłan i jego zdrowie psychiczne, Duchowieństwo
Zdrowie psychiczne wprowadzenie
ochrona zdrowia psychicznego
Zdrowie człowieka a jego środowisko IIgim gr2, sprawdziany, gim2
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, Chirurgia, Pielęgniarstwo prezentacje, Psychiatria
Wykład 8, Zdrowie psychiczne
Pomoc psychologiczna a zdrowie psychiczne i zdrowa osobowosc, Pomoc Psychologiczna
Promocja zdrowia psychicznego a uzaleznienia, MATERIAŁY - SZKOŁA, PROMOCJA ZDROWIA PSYCHICZNEGO
zdrowie psychiczne
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
zdrowi. psychiczne tab
06 Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznegoid 6166

więcej podobnych podstron