UM

UM

WWL |SI /1

WWL |SI /1

ZDROWIE PSYCHICZNE

ZDROWIE PSYCHICZNE

Zdrowie psychiczne

Zdrowie psychiczne

należy – zgodnie ze

należy – zgodnie ze

współczesnym stanem nauki ujmować w sposób

współczesnym stanem nauki ujmować w sposób

dynamiczny i stopniowalny, w ścisłym powiązaniu z

dynamiczny i stopniowalny, w ścisłym powiązaniu z

wartościami do realizacji których człowiek dąży w

wartościami do realizacji których człowiek dąży w

określonym środowisku fizycznym i psychospołecznym.

określonym środowisku fizycznym i psychospołecznym.

Określony stopień zdrowia psychicznego zarówno ujemny

Określony stopień zdrowia psychicznego zarówno ujemny

jak i dodatni, stanowi rezultat zachodzącego w człowieku

jak i dodatni, stanowi rezultat zachodzącego w człowieku

długotrwałego procesu będącego bądź regresem, bądź

długotrwałego procesu będącego bądź regresem, bądź

rozwojem zmierzającym do realizacji niezbędnej

rozwojem zmierzającym do realizacji niezbędnej

podstawy rozumnego istnienia: poczucia sensu życia

podstawy rozumnego istnienia: poczucia sensu życia

opartego na coraz głębszym pojmowaniu wartości

opartego na coraz głębszym pojmowaniu wartości

transcendentnych i społecznych.

transcendentnych i społecznych.

ZDROWIE PSYCHICZNE TRUDNO JEST ZDEFINIOWAĆ.

ZDROWIE PSYCHICZNE TRUDNO JEST ZDEFINIOWAĆ.

MOŻNA WYODRĘBNIĆ KILKA NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANYCH UJĘĆ:

MOŻNA WYODRĘBNIĆ KILKA NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANYCH UJĘĆ:



brak patologii psychicznej, jako przeciwieństwo choroby

brak patologii psychicznej, jako przeciwieństwo choroby

psychicznej chociaż zdrowie psychiczne nie może polegać

psychicznej chociaż zdrowie psychiczne nie może polegać

tylko na braku objawów patologicznych;

tylko na braku objawów patologicznych;



przeciwstawienie zdrowia i choroby jest raczej mało

przeciwstawienie zdrowia i choroby jest raczej mało

przydatne ponieważ choroba psychiczna jest równie źle

przydatne ponieważ choroba psychiczna jest równie źle

zdefiniowana jak i zdrowie psychiczne;

zdefiniowana jak i zdrowie psychiczne;



zdrowie psychiczne jest to stan dobrego emocjonalnego

zdrowie psychiczne jest to stan dobrego emocjonalnego

samopoczucia, umożliwiający sprawne funkcjonowanie w

samopoczucia, umożliwiający sprawne funkcjonowanie w

środowisku społecznym, uzyskiwanie satysfakcjonujących

środowisku społecznym, uzyskiwanie satysfakcjonujących

osiągnięć i rozwoju osobowości [Sadock – 2000].

osiągnięć i rozwoju osobowości [Sadock – 2000].



definicja zdrowia psychicznego, pomimo pewnych

definicja zdrowia psychicznego, pomimo pewnych

trudności da się jednak ująć w jakiś lapidarny zwrot, o tyle

trudności da się jednak ująć w jakiś lapidarny zwrot, o tyle

definicja nie zdrowia jest dużo trudniejsza, bo granica

definicja nie zdrowia jest dużo trudniejsza, bo granica

między zdrowiem psychicznym, a chorobą psychiczną jest

między zdrowiem psychicznym, a chorobą psychiczną jest

b. płynna.

b. płynna.



określenie „zaburzenia”, a nie „choroby” psychiczne –

określenie „zaburzenia”, a nie „choroby” psychiczne –

pojęcie choroba psychiczna zostało przyjęte do

pojęcie choroba psychiczna zostało przyjęte do

pojęcia/określenia „psychozy”.

pojęcia/określenia „psychozy”.

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA



Stan zdrowia psychicznego dorosłego człowieka zależy od

Stan zdrowia psychicznego dorosłego człowieka zależy od

ogólnego rozwoju danej osoby od wszystkich czynników,

ogólnego rozwoju danej osoby od wszystkich czynników,

które przez cały ten okres wywierały wpływ na jej

które przez cały ten okres wywierały wpływ na jej

osobowość.

osobowość.



Dojrzewanie psychiki polega nie na stopniowym rozroście

Dojrzewanie psychiki polega nie na stopniowym rozroście

ilościowych cech psychicznych dziecka, bo człowiek

ilościowych cech psychicznych dziecka, bo człowiek

dorosły stanowi inną jakość psychiczną niż dziecko.

dorosły stanowi inną jakość psychiczną niż dziecko.



Największa dynamika rozwoju ma miejsce w życiu

Największa dynamika rozwoju ma miejsce w życiu

płodowym, a następnie stopniowo zmniejsza się. Chociaż

płodowym, a następnie stopniowo zmniejsza się. Chociaż

rozwoju psychicznego człowieka nie można określić

rozwoju psychicznego człowieka nie można określić

precyzyjnie (procentowo), to można przyjąć, że przebiega

precyzyjnie (procentowo), to można przyjąć, że przebiega

on mniej więcej proporcjonalnie do rozwoju fizycznego.

on mniej więcej proporcjonalnie do rozwoju fizycznego.



Waga ciała od chwili zapłodnienia jajeczka do narodzin

Waga ciała od chwili zapłodnienia jajeczka do narodzin

wzrasta 11 mln razy, a od urodzenia do okresu

wzrasta 11 mln razy, a od urodzenia do okresu

dojrzewania 20 razy.

dojrzewania 20 razy.

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

C.D.



B. szybkie tempo rozwoju dotyczy ok. niemowlęctwa, zaś dużo

B. szybkie tempo rozwoju dotyczy ok. niemowlęctwa, zaś dużo

wolniejsze, choć też wysokie ma miejsce w ok. wczesnego

wolniejsze, choć też wysokie ma miejsce w ok. wczesnego

dzieciństwa [2-5 r.ż.].

dzieciństwa [2-5 r.ż.].



Po okresowym niewielkim zwolnieniu rozwoju [7-11 r.ż.]

Po okresowym niewielkim zwolnieniu rozwoju [7-11 r.ż.]

dochodzi do niewielkiego przyspieszenia w ok. dojrzewania, po

dochodzi do niewielkiego przyspieszenia w ok. dojrzewania, po

czym ma miejsce stopniowe zahamowanie rozwoju fizycznego,

czym ma miejsce stopniowe zahamowanie rozwoju fizycznego,

natomiast rozwój psychiczny w tym okresie utrzymuje

natomiast rozwój psychiczny w tym okresie utrzymuje

nieznacznie wyższe tempo, lecz po 25 r.ż. i tutaj obserwuje się

nieznacznie wyższe tempo, lecz po 25 r.ż. i tutaj obserwuje się

pewną stabilizację.

pewną stabilizację.



W ocenie większości autorów podstawowe kształtowanie

W ocenie większości autorów podstawowe kształtowanie

osobowości odbywa się do 8 r.ż. (podstawowe reakcje

osobowości odbywa się do 8 r.ż. (podstawowe reakcje

psychiczne na czynniki społeczne dotyczące funkcjonowania

psychiczne na czynniki społeczne dotyczące funkcjonowania

psychicznego).

psychicznego).



Rozwój człowieka odbywa się skokami, co uzależnione jest

Rozwój człowieka odbywa się skokami, co uzależnione jest

zarówno od czynników biologicznych, kształtujących jakościowo

zarówno od czynników biologicznych, kształtujących jakościowo

różne okresy rozwoju psychicznego, jak i od czynników

różne okresy rozwoju psychicznego, jak i od czynników

środowiskowych, które skokowo kształtują osobowość.

środowiskowych, które skokowo kształtują osobowość.

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

C.D.



Pojawieniu się nowych cech rozwoju towarzyszy proces zanikania

Pojawieniu się nowych cech rozwoju towarzyszy proces zanikania

„starych”. W ok. wczesnodziecięcym zanikowi ulega szereg

„starych”. W ok. wczesnodziecięcym zanikowi ulega szereg

stereotypowych reakcji obronnych, uwarunkowanych genetycznie

stereotypowych reakcji obronnych, uwarunkowanych genetycznie

mechanizmów adaptacyjnych, a także szereg zachowań

mechanizmów adaptacyjnych, a także szereg zachowań

psychicznych koniecznych w okresie dziecięcym, które są nie do

psychicznych koniecznych w okresie dziecięcym, które są nie do

przyjęcia w ok. późniejszym.

przyjęcia w ok. późniejszym.



Rozwój poszczególnych funkcji psychicznych nie postępuje

Rozwój poszczególnych funkcji psychicznych nie postępuje

harmonijnie. Procesy intelektualne osiągają swój szczyt [16-18 r.ż.]

harmonijnie. Procesy intelektualne osiągają swój szczyt [16-18 r.ż.]

a nawet ok. 30 r.ż.

a nawet ok. 30 r.ż.



Przemiany psychiczne nie mają swojego końca. Każdy okres życia

Przemiany psychiczne nie mają swojego końca. Każdy okres życia

cechują dalsze dynamiczne przemiany (nawet w późnej starości).

cechują dalsze dynamiczne przemiany (nawet w późnej starości).



W rozwoju psychicznym człowieka obowiązuje zasada dążenia do

W rozwoju psychicznym człowieka obowiązuje zasada dążenia do

doskonałości. Jeżeli z przyczyn biologicznych, psychologicznych lub

doskonałości. Jeżeli z przyczyn biologicznych, psychologicznych lub

społecznych pewne cechy nie mogą się rozwinąć w pełni, to jest to

społecznych pewne cechy nie mogą się rozwinąć w pełni, to jest to

kompensowane lub maskowane przez rozwój innych cech psychiki.

kompensowane lub maskowane przez rozwój innych cech psychiki.

Ta kompensacja wad psychicznych może być tak doskonała, że są

Ta kompensacja wad psychicznych może być tak doskonała, że są

ujawniane jedynie w sytuacjach wyjątkowych obciążeń.

ujawniane jedynie w sytuacjach wyjątkowych obciążeń.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZDROWIE

PSYCHICZNE

Należy tu szereg czynników:

Należy tu szereg czynników:



Wzajemne relacje między zmianami ilościowymi i jakościowymi

Wzajemne relacje między zmianami ilościowymi i jakościowymi

w sferze psychicznej

w sferze psychicznej



Tempo i ciągłość rozwoju

Tempo i ciągłość rozwoju



Harmonijność w rozwój poszczególnych cech osobowości w

Harmonijność w rozwój poszczególnych cech osobowości w

powiązaniu z określonymi zmianami anatomiczno –

powiązaniu z określonymi zmianami anatomiczno –

fizjologicznymi w o.u.n. i endokrynnymi

fizjologicznymi w o.u.n. i endokrynnymi



W zakresie funkcji intelektualnych, które są przejawem życia

W zakresie funkcji intelektualnych, które są przejawem życia

psychicznego (

psychicznego (

poznawanie, pamięć, procesy myślowe,

poznawanie, pamięć, procesy myślowe,

orientacja).

orientacja).



W zakresie rozwoju sfery uczuciowej człowieka stopniowe

W zakresie rozwoju sfery uczuciowej człowieka stopniowe

uzupełnianie oraz przejmowanie kierowania całokształtem życia

uzupełnianie oraz przejmowanie kierowania całokształtem życia

uczuciowego [

uczuciowego [

do 7 r.ż. rozwijają się z uczuć pierwotnych,

do 7 r.ż. rozwijają się z uczuć pierwotnych,

uczucia archaiczne, a z nich pomiędzy 10-15 r.ż. rozwijają się

uczucia archaiczne, a z nich pomiędzy 10-15 r.ż. rozwijają się

uczucia wyższe

uczucia wyższe

].

].



Rozwój życia uczuciowego człowieka decyduje o jego strukturze

Rozwój życia uczuciowego człowieka decyduje o jego strukturze

osobowości (charakteru). Dysfunkcje w rozwoju osobowości

osobowości (charakteru). Dysfunkcje w rozwoju osobowości

charakteryzują się opóźnieniem rozwoju życia uczuciowego w

charakteryzują się opóźnieniem rozwoju życia uczuciowego w

stosunku do rozwoju intelektualnego = niedojrzałością

stosunku do rozwoju intelektualnego = niedojrzałością

emocjonalną

emocjonalną

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZDROWIE PSYCHICZNE

C.D.



Rozwój woli opiera się na uspołecznieniu potrzeb bardziej

Rozwój woli opiera się na uspołecznieniu potrzeb bardziej

społecznych niż biologicznych. Wytwarzane jest

społecznych niż biologicznych. Wytwarzane jest

przekonanie o hierarchii potrzeb, zwiększeniem

przekonanie o hierarchii potrzeb, zwiększeniem

decyzyjności oraz zdecydowania, panowania nad sobą i

decyzyjności oraz zdecydowania, panowania nad sobą i

wytrwałością w dążeniu do celu.

wytrwałością w dążeniu do celu.

Psychika

Psychika

Osobowość

człowieka

całokształt procesów i cech psychicznych

całokształt procesów i cech psychicznych

takich jak (

takich jak (

zjawiska emocjonalne, pamię-

zjawiska emocjonalne, pamię-

ciowe, procesy myślowe, intelektualne,

ciowe, procesy myślowe, intelektualne,

motywacyjne).

motywacyjne).

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH

STRESU

Współczesna psychologia prowadzi badania nad całokształtem

Współczesna psychologia prowadzi badania nad całokształtem

złożonych mechanizmów regulujących zachowanie się człowieka w

złożonych mechanizmów regulujących zachowanie się człowieka w

różnych sytuacjach „psychologicznie trudnych” [konflikty, stres].

różnych sytuacjach „psychologicznie trudnych” [konflikty, stres].

sytuacja trudna jako bodziec

reakcja ze strony

układu wegetatywnego

reakcja ze strony

układu endokrynnego

oś przysadka - podwzgórze

reakcja ze strony

układu ruchowego

ośrodkowy układ nerwowy

receptory

receptory

receptory

receptory

układ krążenia, skóra

układ krążenia, skóra

narządy wewnętrzne i inne

narządy wewnętrzne i inne

nadnercza, tarczyca, i inne

nadnercza, tarczyca, i inne

gruczoły wewnątrzwydzielnicze

gruczoły wewnątrzwydzielnicze

kości, mięśnie

kości, mięśnie

Nieswoista biologiczna reakcja organizmu na sytuację trudną

Nieswoista biologiczna reakcja organizmu na sytuację trudną

h

o

rm

o

n

y

h

o

rm

o

n

y

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH

STRESU C.D.

Stres

Stres





sytuacja w której dążenie ukierunkowane na cel

sytuacja w której dążenie ukierunkowane na cel

ulega zablokowaniu.

ulega zablokowaniu.

W życiu codziennym są to:

W życiu codziennym są to:



zawiedziona nadzieja

zawiedziona nadzieja



niezaspokojone potrzeby

niezaspokojone potrzeby



nierozwiązane problemy

nierozwiązane problemy



napięcia emocjonalne

napięcia emocjonalne



niespełnione prośby

niespełnione prośby



odmowa słusznych praw

odmowa słusznych praw



ograniczenie lub pozbawienie słusznych żądań

ograniczenie lub pozbawienie słusznych żądań

Nagła przeszkoda w planowanym działaniu może być

Nagła przeszkoda w planowanym działaniu może być

sytuacją frustracyjną, stresową, z wyjątkiem jednak sytuacji

sytuacją frustracyjną, stresową, z wyjątkiem jednak sytuacji

nieprzewidzianych takich jak: klęski żywiołowe, śmierć

nieprzewidzianych takich jak: klęski żywiołowe, śmierć

bliskiej osoby

bliskiej osoby

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH

STRESU C.D.

Niektóre zagrożenia są powodem niepokoju i lęku dla wielu

Niektóre zagrożenia są powodem niepokoju i lęku dla wielu

osób, co z czasem prowadzi do wystąpienia:

osób, co z czasem prowadzi do wystąpienia:



zaburzeń nerwicowych

zaburzeń nerwicowych



zaburzeń psychicznych

zaburzeń psychicznych



tendencji samobójczych i samobójstw

tendencji samobójczych i samobójstw

W obliczu różnych zagrożeń człowiek traci sens życia.

W obliczu różnych zagrożeń człowiek traci sens życia.

Współczesna cywilizacja i jej przyspieszone tempo życia i

Współczesna cywilizacja i jej przyspieszone tempo życia i

rozwoju nieustannie tworzy: ludzi nieodpornych,

rozwoju nieustannie tworzy: ludzi nieodpornych,

nieprzystosowanych, co w konsekwencji nasila niepokój i lęk oraz

nieprzystosowanych, co w konsekwencji nasila niepokój i lęk oraz

poczucie zagrożenia prowadzące do występowania zaburzeń

poczucie zagrożenia prowadzące do występowania zaburzeń

psychicznych. W takich warunkach rozwój osobowości jest

psychicznych. W takich warunkach rozwój osobowości jest

utrudniony, a życie ciągle generuje różne stresy utrudniające

utrudniony, a życie ciągle generuje różne stresy utrudniające

normalny rozwój osobowości i prowadzi do rozwoju zachowań

normalny rozwój osobowości i prowadzi do rozwoju zachowań

właściwych dla licznych patologii społecznych (

właściwych dla licznych patologii społecznych (

uzależnienia,

uzależnienia,

zachowania przestępcze

zachowania przestępcze

), ale może też być dla wielu okazją do

), ale może też być dla wielu okazją do

przyspieszonego dojrzewania osobowości.

przyspieszonego dojrzewania osobowości.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH

STRESU C.D.



Do integracji osobowości dochodzi poprzez dezintegrację,

Do integracji osobowości dochodzi poprzez dezintegrację,

zagrożenia i stresy.

zagrożenia i stresy.



Zagrożeniem może być każdy bodziec wywołujący lęk.

Zagrożeniem może być każdy bodziec wywołujący lęk.



Charakterystyczną cechą dla stresu są takie zmiany w otoczeniu,

Charakterystyczną cechą dla stresu są takie zmiany w otoczeniu,

które wywołują wysoki stan napięcia emocjonalnego i stanowią

które wywołują wysoki stan napięcia emocjonalnego i stanowią

przeszkodę w normalnych reakcjach danej osoby.

przeszkodę w normalnych reakcjach danej osoby.



Przejawem napięć stresowych może być: lęk, gniew, wstyd,

Przejawem napięć stresowych może być: lęk, gniew, wstyd,

agresja, zachowania rezygnacyjne itp.

agresja, zachowania rezygnacyjne itp.

Wpływ stresu na funkcjonowanie człowieka i kształtowanie jego

Wpływ stresu na funkcjonowanie człowieka i kształtowanie jego

osobowości, może prowadzić w życiu codziennym do agresji w

osobowości, może prowadzić w życiu codziennym do agresji w

kontaktach interpersonalnych, spadku postępowania

kontaktach interpersonalnych, spadku postępowania

konstruktywnego, gorsze wykonywanie zadań, sztywność w

konstruktywnego, gorsze wykonywanie zadań, sztywność w

procesach adaptacyjnych, podejmowanie nieskutecznych prób

procesach adaptacyjnych, podejmowanie nieskutecznych prób

radzenia sobie w sytuacji psychologicznie trudnej i chaotycznego

radzenia sobie w sytuacji psychologicznie trudnej i chaotycznego

działania.

działania.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH

STRESU C.D.

Najbardziej skrajnym przejawem sytuacji

Najbardziej skrajnym przejawem sytuacji

stresowych są:

stresowych są:



tendencje i próby samobójcze

tendencje i próby samobójcze



autodestruktywność pośrednia (uzależnienia, ryzykowne

autodestruktywność pośrednia (uzależnienia, ryzykowne

działanie, itp.)

działanie, itp.)

Obserwuje się, że współcześnie wyraźnemu

Obserwuje się, że współcześnie wyraźnemu

obniżeniu uległa odporność ludzi na różne sytuacje

obniżeniu uległa odporność ludzi na różne sytuacje

stresowe, co może być następstwem braku należytego

stresowe, co może być następstwem braku należytego

ukształtowania i informowania pewnych cech osobowości

ukształtowania i informowania pewnych cech osobowości

w procesie wychowawczym.

w procesie wychowawczym.

Świadczyć o tym może wzrost uzależnień i samobójstw

Świadczyć o tym może wzrost uzależnień i samobójstw

wśród młodzieży.

wśród młodzieży.

MECHANIZMY STRESU

W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH



STRES –

STRES –

reakcja biologiczna – odpowiedź organizmu na zmieniające się i nie-

reakcja biologiczna – odpowiedź organizmu na zmieniające się i nie-

przewidywalne czynniki środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Reakcja

przewidywalne czynniki środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Reakcja

ta ma charakter ogólnoustrojowy i w stosunku do wywołujących ją bodźców,

ta ma charakter ogólnoustrojowy i w stosunku do wywołujących ją bodźców,

czy sytuacji zwanych stresorami, jest niespecyficzna, tzn. niezależnie od

czy sytuacji zwanych stresorami, jest niespecyficzna, tzn. niezależnie od

charakteru stresorów jej podstawowe mechanizmy pozostają takie same.

charakteru stresorów jej podstawowe mechanizmy pozostają takie same.



REAKCJA STRESOWA

REAKCJA STRESOWA

-

-

to przygotowanie organizmu do wypracowania

to przygotowanie organizmu do wypracowania

nowych, skuteczniejszych reakcji, czyli poprawienia zdolności adaptacyjnych.

nowych, skuteczniejszych reakcji, czyli poprawienia zdolności adaptacyjnych.

Reakcja stresowa to ogólnoustrojowa, niespecyficzna, stawiająca jednostkę

Reakcja stresowa to ogólnoustrojowa, niespecyficzna, stawiająca jednostkę

w gotowości do działania. Odbywa się to poprzez aktywizację podstawowych

w gotowości do działania. Odbywa się to poprzez aktywizację podstawowych

struktur stresu: osi podwzgórzowo – przysadkowo – nadnerczowej [P-P-N],

struktur stresu: osi podwzgórzowo – przysadkowo – nadnerczowej [P-P-N],

miejsca sinawego i układu wegetatywnego, wstępujących dróg dopamino- i

miejsca sinawego i układu wegetatywnego, wstępujących dróg dopamino- i

noradrenergicznych oraz tzw. układu zahamowania behawioralnego. Zaham.

noradrenergicznych oraz tzw. układu zahamowania behawioralnego. Zaham.

behaw. ma istotne znaczenie – należy zaprzestać działania, które może

behaw. ma istotne znaczenie – należy zaprzestać działania, które może

przynieść niepożądane następstwa, należy przemyśleć całą sytuację i

przynieść niepożądane następstwa, należy przemyśleć całą sytuację i

znaleźć z niej wyjście. Zostają wyhamowane inne funkcje nieistotne w danej

znaleźć z niej wyjście. Zostają wyhamowane inne funkcje nieistotne w danej

chwili (procesy immunologiczne, rozrodcze, anaboliczne).

chwili (procesy immunologiczne, rozrodcze, anaboliczne).

Organizm przygotowuje się do nadmiernego wysiłku – następ. aktyw. osi P-P-

Organizm przygotowuje się do nadmiernego wysiłku – następ. aktyw. osi P-P-

N.

N.

MECHANIZMY STRESU

W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH

C.D.

Następstwem aktywacji osi P-P-N i wynikający z tego wzrost stężenia

Następstwem aktywacji osi P-P-N i wynikający z tego wzrost stężenia

kortyzolu przez korę nadnerczy oraz adrenaliny przez rdzeń nadnerczy, a

kortyzolu przez korę nadnerczy oraz adrenaliny przez rdzeń nadnerczy, a

także wzrost czynności ukł. sympatycznego (sekrecja noradrenaliny).

także wzrost czynności ukł. sympatycznego (sekrecja noradrenaliny).

Prowadzi to do zmian, które przygotowują się do podjęcia zwiększonego

Prowadzi to do zmian, które przygotowują się do podjęcia zwiększonego

wysiłku:

wysiłku:



wzrost glukoneogenezy

wzrost glukoneogenezy



obniżenie wychwytu glukozy przez tkanki

obniżenie wychwytu glukozy przez tkanki



przepływ krwi do naczyń mięśni i mózgu

przepływ krwi do naczyń mięśni i mózgu



przyspieszenie tętna i wzrost kurczliwości m. sercowego

przyspieszenie tętna i wzrost kurczliwości m. sercowego



rozszerzenie dróg oddechowych i przyspieszenie oddechu

rozszerzenie dróg oddechowych i przyspieszenie oddechu



wzrost agregacji płytek krwi

wzrost agregacji płytek krwi

Takie przestawienie organizmu pozwala na uniknięcie lub zwalczenie

Takie przestawienie organizmu pozwala na uniknięcie lub zwalczenie

sytuacji zagrażającej oraz wypracowanie nowych struktur poznawczo –

sytuacji zagrażającej oraz wypracowanie nowych struktur poznawczo –

behawioralnych, które umożliwiają właściwą kontrolę środowiska

behawioralnych, które umożliwiają właściwą kontrolę środowiska

wewnętrznego i zewnętrznego.

wewnętrznego i zewnętrznego.

Sytuacja stresująca (stresor) znika i przestaje aktywować mechanizmy

Sytuacja stresująca (stresor) znika i przestaje aktywować mechanizmy

stresu.

stresu.

MECHANIZMY STRESU

W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH C.D.



Właściwe poradzenie sobie ze stresem, to wytworzenie nowego

Właściwe poradzenie sobie ze stresem, to wytworzenie nowego

mechanizmu adaptacyjnego, prowadzącego do usunięcia sytuacji

mechanizmu adaptacyjnego, prowadzącego do usunięcia sytuacji

stresowej i w wyniku tego – ustąpienia reakcji stresowej.

stresowej i w wyniku tego – ustąpienia reakcji stresowej.



Znaczenie takiego sposobu radzenia sobie ze stresem jest

Znaczenie takiego sposobu radzenia sobie ze stresem jest

niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju organizmu.

niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju organizmu.

Determinuje on rozwój jednostki, pozwala na wytworzenie i

Determinuje on rozwój jednostki, pozwala na wytworzenie i

udoskonalenie mechanizmów adaptacyjnych, które pozwalają na

udoskonalenie mechanizmów adaptacyjnych, które pozwalają na

zachowanie integralności i autonomii jednostki, czyli przeżycie.

zachowanie integralności i autonomii jednostki, czyli przeżycie.



Inaczej przedstawia się sprawa, gdy stres nie ulega rozwiązaniu z

Inaczej przedstawia się sprawa, gdy stres nie ulega rozwiązaniu z

powodu niedostatecznego funkcjonowania mechanizmów

powodu niedostatecznego funkcjonowania mechanizmów

obronnych i osłabionego hamowania zwrotnego w obrębie osi P-

obronnych i osłabionego hamowania zwrotnego w obrębie osi P-

P-N.

P-N.

Konsekwencje tego są dla organizmu niekorzystne. Dlatego taki

Konsekwencje tego są dla organizmu niekorzystne. Dlatego taki

przewlekły stres nazywa się distresem, w odróżnieniu od

przewlekły stres nazywa się distresem, w odróżnieniu od

opisywanej korzystnej dla organizmu ostrej reakcji stresowej –

opisywanej korzystnej dla organizmu ostrej reakcji stresowej –

eustresu.

eustresu.

STRES PRZEWLEKŁY

Występująca w przewlekłym stresie

długotrwała aktywacja osi P-P-N, ukł.
autonomicznego oraz efektów dla organizmu,
usposabia do rozwinięcia się procesów
patologicznych, które wiążą się przede
wszystkim z przewlekłą, hiperkortyzolemią,
aktywacją ukł. autonomicznego.
Stres przewlekły, w przeciwieństwie do ostrego
(eustresu) odgrywa rolę dezadaptacyjną, co
może prowadzić do rozwoju licznych schorzeń.

STRES OSTRY A STRES PRZEWLEKŁY

STRES OSTRY A STRES PRZEWLEKŁY

STRES PRZEWLEKŁY

STRES PRZEWLEKŁY

- ROLA PATOGENETYCZNA

- ROLA PATOGENETYCZNA

Utrzymujące się przez długi czas w stresie przewlekłym:

Utrzymujące się przez długi czas w stresie przewlekłym:



hiperkortyzolemia

hiperkortyzolemia



nadczynność układu sympatycznego lub jego dysregulacja prowadzą

nadczynność układu sympatycznego lub jego dysregulacja prowadzą

do:

do:

> osłabienia procesów pamięciowych

> osłabienia procesów pamięciowych

> immunosupresji

> immunosupresji

> zahamowania produkcji hormonów płciowych

> zahamowania produkcji hormonów płciowych

> osteoporozy

> osteoporozy

> nadciśnienia tętniczego krwi

> nadciśnienia tętniczego krwi

> tachykardii i zaburzeń rytmu serca

> tachykardii i zaburzeń rytmu serca

Procesy te sprzyjają rozwojowi wielu chorób:

Procesy te sprzyjają rozwojowi wielu chorób:



układu sercowo – naczyniowego

układu sercowo – naczyniowego



metabolicznych i endokrynnych

metabolicznych i endokrynnych



nowotworowych

nowotworowych

Przewlekły stres odgrywa istotną rolę w patogenezie zespołu

Przewlekły stres odgrywa istotną rolę w patogenezie zespołu

insulinooporności [

insulinooporności [

hiperinsulinemia, hiperglikemia, nadciśnienie

hiperinsulinemia, hiperglikemia, nadciśnienie

tętnicze,

tętnicze,

↓ HDL, ↑ LDL, wzrost stężenia trójglicerydów, nietolerancja

↓ HDL, ↑ LDL, wzrost stężenia trójglicerydów, nietolerancja

glukozy, otyłość typu brzusznego].

glukozy, otyłość typu brzusznego].

Zespół insulinooporności

Zespół insulinooporności

usposabia do powstania wielu chorób matabolicznych i sercowo –

usposabia do powstania wielu chorób matabolicznych i sercowo –

naczyniowych min. cukrzycy typu 2, zmian miażdżycowych oraz

naczyniowych min. cukrzycy typu 2, zmian miażdżycowych oraz

choroby wieńcowej.

choroby wieńcowej.

STRES PRZEWLEKŁY

STRES PRZEWLEKŁY

- ROLA PATOGENETYCZNA C.D.

- ROLA PATOGENETYCZNA C.D.

Z utrzymującym się podwyższonym stężeniem

Z utrzymującym się podwyższonym stężeniem

kortykoliberyny wiąże się:

kortykoliberyny wiąże się:



obniżenie nastroju

obniżenie nastroju



pogorszenie życia popędowego

pogorszenie życia popędowego



lęk

lęk



zaburzenia snu

zaburzenia snu



osłabione łaknienie

osłabione łaknienie

Nadmierna i przewlekła aktywacja śródmózgowo –

Nadmierna i przewlekła aktywacja śródmózgowo –

limbicznych szlaków dopaminergicznych w distresie może

limbicznych szlaków dopaminergicznych w distresie może

prowadzić do wystąpienia pierwszego epizodu schizofrenii

prowadzić do wystąpienia pierwszego epizodu schizofrenii

lub kolejnego tej choroby.

lub kolejnego tej choroby.

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI



Występują znaczne podobieństwa między

Występują znaczne podobieństwa między

zaburzeniami depresyjnymi, a stresem przewlekłym.

zaburzeniami depresyjnymi, a stresem przewlekłym.



W z.d. stwierdza się podobne zmiany biologiczne jak w

W z.d. stwierdza się podobne zmiany biologiczne jak w

stresie przewlekłym:

stresie przewlekłym:

>

>

długotrwała aktywacja osi P-P-N

długotrwała aktywacja osi P-P-N

> osłabienie hamowania zwrotnego w obrębie osi P-P-

> osłabienie hamowania zwrotnego w obrębie osi P-P-

N

N

> nadaktywność układu naradrenergicznego

> nadaktywność układu naradrenergicznego

Szczególnie jest to wyraźne w depresjach

Szczególnie jest to wyraźne w depresjach

endogennych z somatyzacją, w których obecność

endogennych z somatyzacją, w których obecność

czynnika biologicznego jest znaczna.

czynnika biologicznego jest znaczna.

STRES PRZEWLEKŁY, A DEPRESJA: OŚ

STRES PRZEWLEKŁY, A DEPRESJA: OŚ

LPPN

LPPN

W zaburzeniach depresyjnych przewlekła aktywacja osi P-P-N pozostaje we

W zaburzeniach depresyjnych przewlekła aktywacja osi P-P-N pozostaje we

wzajemnym związku (sprzężeniu zwrotnym dodatnim) z dysregulacją

wzajemnym związku (sprzężeniu zwrotnym dodatnim) z dysregulacją

ośrodkowych układów monoaminergicznych. Sprzężenie z układem 5HT

ośrodkowych układów monoaminergicznych. Sprzężenie z układem 5HT

odbywa się na poziomie hipokampa, w którym receptory glukokortykoidowe

odbywa się na poziomie hipokampa, w którym receptory glukokortykoidowe

i sserotoninowe 5HT 1A wzajemnie wpływają na zmianę wrażliwości.

i sserotoninowe 5HT 1A wzajemnie wpływają na zmianę wrażliwości.

Uwarunkowany genetycznie defekt tego układu miałby prowadzić do

Uwarunkowany genetycznie defekt tego układu miałby prowadzić do

utrzymywania się reakcji stresowej i rozwoju patogenetycznego zaburzeń

utrzymywania się reakcji stresowej i rozwoju patogenetycznego zaburzeń

depresyjnych.

depresyjnych.

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

Także objawy psychopatologiczne depresji jak:



anhedonia



zaniżona samoocena



poczucie bezradności



poczucie beznadziejności

Są istotnymi stresorami przewlekłymi. Zaburzają one w
takim stopniu funkcjonowanie i możliwości adaptacyjne
chorego, że drobne wydarzenia stają się niemożliwymi do
opanowania sytuacjami.

Chory na depresję podlega ciągłemu oddziaływaniu

przewlekłych stresorów psychologicznych.

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

Nieodłącznym składnikiem zaburzeń depresyjnych jest

Nieodłącznym składnikiem zaburzeń depresyjnych jest

zawsze sytuacja przewlekłego stresu. Dotyczy to zarówno

zawsze sytuacja przewlekłego stresu. Dotyczy to zarówno

poziomu przeżyć psychicznych, jak i zmian układów

poziomu przeżyć psychicznych, jak i zmian układów

biologicznych, które wzajemnie się indukują i podtrzymują.

biologicznych, które wzajemnie się indukują i podtrzymują.

Stresor

Stresor

psychologiczn

psychologiczn

y

y

Stresor

Stresor

psychologiczn

psychologiczn

y

y

Przeżycia

Przeżycia

depresyjne

depresyjne

Podłoże

Podłoże

biologiczne

biologiczne

depresji

depresji

Mechanizmy

Mechanizmy

stresu

stresu

(+

(+

)

)

PPN

PPN

(-

(-

)

)

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.

MECHANIZM STRESU W DEPRESJI C.D.



osłabione hamowanie zwrotne przez kortyzol

osłabione hamowanie zwrotne przez kortyzol

osi

osi

P-P-N podtrzymuje reakcję stresową,

P-P-N podtrzymuje reakcję stresową,

wzmacniającą się w obrębie układu limbicznego

wzmacniającą się w obrębie układu limbicznego

z innymi biologicznymi mechanizmami stresu.

z innymi biologicznymi mechanizmami stresu.



z kolei depresyjny styl przeżywania powoduje,

z kolei depresyjny styl przeżywania powoduje,

że chory stale podlega przewlekłym i

że chory stale podlega przewlekłym i

powtarzającym się stresorom psychologicznym,

powtarzającym się stresorom psychologicznym,

co dodatkowo podtrzymuje reakcję stresową.

co dodatkowo podtrzymuje reakcję stresową.

NASTĘPSTWA KLINICZNE

NASTĘPSTWA KLINICZNE

PRZEWLEKŁEGO STRESU W DEPRESJI

PRZEWLEKŁEGO STRESU W DEPRESJI



Przewlekły stres, będący nieodłącznym składnikiem zespołów

Przewlekły stres, będący nieodłącznym składnikiem zespołów

depresyjnych, może spowodować wystąpienie nasilenia objawów

depresyjnych, może spowodować wystąpienie nasilenia objawów

schorzeń somatycznych.

schorzeń somatycznych.



Badania epidemiologiczne wskazują, na znacznie częstsze

Badania epidemiologiczne wskazują, na znacznie częstsze

współwystępowanie depresji z innymi chorobami somatycznymi.

współwystępowanie depresji z innymi chorobami somatycznymi.



Szczególnie niebezpieczne pod tym względem są długotrwające

Szczególnie niebezpieczne pod tym względem są długotrwające

przewlekłe zaburzenia depresyjne.

przewlekłe zaburzenia depresyjne.



Niezwykle ważne jest szybkie postawienie rozpoznania oraz

Niezwykle ważne jest szybkie postawienie rozpoznania oraz

rozpoczęcie właściwego leczenia, zmierzającego do usunięcia

rozpoczęcie właściwego leczenia, zmierzającego do usunięcia

zaburzeń.

zaburzeń.



Przewlekły stres stanowi istotny czynnik podtrzymujący depresję.

Przewlekły stres stanowi istotny czynnik podtrzymujący depresję.



Leki p/depresyjne wyhamowują reakcję stresową poprzez:

Leki p/depresyjne wyhamowują reakcję stresową poprzez:

- zwiększenie liczby/wrażliwości receptorów glukokortykoidowych

- zwiększenie liczby/wrażliwości receptorów glukokortykoidowych

- poprawę hamowania zwrotnego osi P-P-N

- poprawę hamowania zwrotnego osi P-P-N

- osłabienie aktywacyjnego działania kortykoliberyny (CRF) na miejsce sinawe

- osłabienie aktywacyjnego działania kortykoliberyny (CRF) na miejsce sinawe

- stłumienie mechanizmu wzajemnej aktywacji struktur związanych ze stresem.

- stłumienie mechanizmu wzajemnej aktywacji struktur związanych ze stresem.