Choroby zakaźne gadów:

wirusowe, bakteryjne,

grzybicze diagnostyka i

terapia

 

Część 1.

Wędrówka zwierząt …

Od czasu do czasu docierają do nas

wiadomości o udaremnieniu przemytu gadów

Źródło: http://www.rmf.fm/fakty.html

wysoka śmiertelność węży, jaszczurek oraz żółwi

znajdujących się w ludzkich rękach tak prywatnych

kolekcjach jak w „profesjonalnych” terrariach ogrodów

zoologicznych

nie jest zazwyczaj powodowana chorobami o etiologii

zakaźnej.

Główną , pierwotną przyczyną choroby i

śmierci są błędy w technice utrzymywania
zwierząt w „zamknięciu”, wywołujące

spadek ich naturalnej odporności.

Prawidłowo prowadzona kwarantanna musi

odpowiadać ściśle określonym zasadom:

• Pomieszczenie kwarantannowe musi być całkowicie izolowane.
• Zbiorniki w których przetrzymuje się zwierzęta (terraria) powinny

być urządzone w prosty i łatwy do dezynfekcji sposób.

• Pracownik opiekujący się zwierzętami podczas kwarantanny musi

być wyposażony w jednorazowy ubiór ochronny . Wszelkie
manipulacje zwierzęciem (chwytanie, przenoszenie) należy
wykonywać w rękawicach ochronnych.

• Czas kwarantanny nie powinien być krótszy niż cztery miesiące.
• Podczas kwarantanny należy poddać zwierzęta badaniom

hematologicznym (morfologia i biochemia krwi) oraz kilkukrotnym
badaniom parazytologicznym.

Choroby wirusowe - węże

• Paramyxowiroza
• Retrowiroza – choroba „ciałek

wtrętowych”

Paramyxowiroza

• Etiologia: Ophidian paramyxovirus (OPMV)
• Zachorowania stwierdza się przede

wszystkim u dusicieli z rodziny Boidae.
Wirus z rodziny Paramyxoviridae.
Śmiertelność do 80-90% zakażonej
populacji węży. Objawy choroby pojawiają
się około 3 dni po zakażeniu. Chorobę
pierwszy raz opisano u Callopistes
maculatus - zakażenie przebiega bez
charakterystycznych objawów.

Objawy kliniczne

• Różnorodne, mogą pojawić się wymioty śluzowe i wodnisty kał.

Objawy neurologiczne spowodowane zapaleniem mózgu
(encephalitis) zaburzenia w orientacji – zwierzęta uderzają o
przeszkody np. szyby terrarium.

• Utrudnienia w pobieraniu pokarmu
• Porażenia mięśni, niekontrolowane skurcze poszczególnych

odcinków ciała.

• Tuż przed śmiercią pojawia się „esowaty” skręt szyi i głowy.
• W ostrym przebiegu choroby śmierć następuje po 2-4

tygodniach.

• W przebiegu chronicznym objawy są mniej wyraźne. Choroba

trwa do miesiąca. Może pojawić się stwardnienie naskórka
(zapalenie skóry), wtórne zakażenia bakteryjne (np. płuc,
żołądka i jelit). Przy zapaleniu płuc pojawia się silna duszność
duża ilość brązowego (z domieszką krwi) śluzu w jamie pyska.

profilaktyka

• Minimum sześciotygodniowa

kwarantanna każdego nowo
zakupionego węża

• odrębne terrarium i sprzęt

pielęgnacyjny

• Prowadzenie systematycznej

dezynfekcji zbiorników.

kwaranta

nna

Leczenie

• Leczenia specyficznego nie opracowano
• Podaje się:

– Duże dawki witaminy B complex.
– Środki przeciwzapalne Dexametazon 1 mg/

kg cc.

W celach uniknięcia zakażeń wtórnych

zwierzętom podaje się antybiotyki o szerokim
spectrum działania drogą parenteralną.
(Amikacyna, Ceftazadime)

IBD – Inclusion Body

Disease

• Etiologia: retrowirus. Prawdopodobnie

typu C.

• Do zakażenia dochodzi najczęściej:

– drogą pokarmową, kropelkową, płciową, w

kontakcie bezpośrednim jak i pośrednim.

– Możliwe zakażenia embrionów
– Roznoszenie za pośrednictwem krwiopijnych

roztoczy (Ophionyssus natricis) 

Objawy kliniczne

• Bezobjawowe

nosicielstwo u Boinae

• Stuprocentowa

śmiertelność u pytonów

• Objawy niespecyficzne:

– Brak apetytu (szybki

spadek masy ciała)

– Objawy

neurologiczne –
porażenia i paraliże,
brak koordynacji
ruchu, drżenia
mięśni, porażenie
języka, torticolis

Fot:

http://www.reptilechannel.com/reptil
e-magazines

Diagnostyka

• Przyżyciowo praktycznie niemożliwa
• Badanie morfologiczne i

biochemiczne krwi pacjenta
wykazującego objawy kliniczne
wskazuje na infekcję wirusową:

– leukocytoza > 30 tys.
– Limfocytoza
– Spadek BC oraz frakcji globulin
– Wyraźny wzrost SGOT.

Fot:

http://www.reptilechannel.com/reptile-magazines

Ciałka wtrętowe 1-4 µm
wyraźnie większe od jądra
komórkowego wakuolizacja
cytoplazmy

Podstawową metodą diagnostyczną IBD jest barwienie

bioptatów celem wykazania cytoplazmatycznych ciałek

wtrętowych

Barwienie H-E

• eozynofilowe ciałka wtrętowe

– w komórkach nabłonka błony śluzowej przewodu

pokarmowego (pyska, przełyku i żołądka)

– Komórki narządów wewnętrznych - wątroba, trzustka, nerki 

– Potwierdzenie podejrzenia IBD możliwe jest dopiero
post mortem

profilaktyka

• Minimum sześciotygodniowa

kwarantanna każdego nowo
zakupionego węża

• odrębne terrarium i sprzęt

pielęgnacyjny

• Prowadzenie systematycznej

dezynfekcji zbiorników.

kwaranta

nna

Leczenie

• Choroba praktycznie nieuleczalna.
• Pytony giną po trzech, czterech

tygodniach od pojawienia się
pierwszych objawów klinicznych.

• Boide – można próbować leczenia

podając

– Witaminę B complex
– Antybiotyki
– Aminokwasy i elektrolity do jamy ciala.

Wirus

Objawy kliniczne i

histopatologiczne

opis

Poxviridae

Inkluzje cytoplazmatyczne w monocytach. Choroba
nie jest groźna dla życia. Zmiany ospowe mogą
zanikać bez konieczności leczenia po 3-4
miesiącach.

Jakobson i Telford
1990

Iridoviridae

W badaniu krwi w erytrocytach wykrywa się
eozynofile śródcytoplazmatyczne ciałka wtrętowe w
obrębie których, w badaniach z użyciem mikroskopu
elektronowego stwierdzono obecność wirusów. W
diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę
malarię (Plasmodium sp.).

Jakobson i Telford
1993

Adenovirid
ae

Wtręty w cytoplazmie komórek błony śluzowej
przełyku i tchawicy. Proliferacja nabłonka przełyku i
tchawicy.
Ciałka wtrętowe śródjądrowe w hepatocytach i
nabłonku jelitowym
Choroba nieuleczalna – silne osłabienie, anoreksja,
śmierć.

Jakobson i
Gardiner 1990

Choroby wirusowe -

Jaszczurki

Wirus

Objawy kliniczne i

histopatologiczne

opis

Dependovirid

ae

Ciałka wtrętowe śródjądrowe w

hepatocytach i nabłonku jelitowym

Jakobson i wsp.
1996

Herpesviridae Rzadko notowane u importowanych

I.iguana wirus in vitro wywołuje efekt

cytopatyczny i śródjądrowe

eozynofilne ciałka wtrętowe na

hodowlach komórkowych wątroby,

śledziony, nerki, serca i płuc legwana.

Clark i Karson
1972

Retroviridae

Wywołuje anoreksję i gwałtowny

spadek masy ciała. Wirus stwierdzany

we wszystkich narządach

wewnętrznych

Blahak 1994

Paramyxoviri

dae

Masowe upadki wśród jaszczurek

importowanych z Peru. Anoreksja,

duszność, utrata masy ciała. Zapalenie

płuc, wirusy izolowano z płuc oraz

innych narządów wewnetrznych

Jakobson i wsp.
2000

Choroby wirusowe -

Jaszczurki

• Etiologia: izolowano dwa wirusy odpowiedzialne za pojawienie

się zmian skórnych – herpeswirus (1983) i papovawirus (1982).
Wtórne zakażenia grzybicze.

• Objawy kliniczne: ostro ograniczone szarobrązowe suche

brodawki na powierzchni skóry, szczególnie w okolicy kloaki, na
grzbiecie, w zgięciach kończyn. Często w miejscu zranienia.

• Leczenie: Leczenie jest skuteczne przy nieznacznych zmianach.

Brodawki usuwa się przy pomocy azotanu srebra - smarowanie
codzienne przez 5-7 dni. Po kilku dniach leczenia brodawki
powinny ulec zmiejszeniu, wysuszeniu i autoamputacji.
Niestety często dochodzi do nawrotów choroby. Dobre efekty
terapeutyczne uzyskuje się przy zastosowaniu wymrażania
punktowego (krioterapia)., w przypadku wtórnych infekcji
grzybiczych – lokalne preparaty przeciwgrzybicze (Clotrimazol,
Ketokonazol, Itrakonazol)

Choroby wirusowe – Jaszczurki

Brodawczyca - papilomatoza

• Wirusowe zapalenie nosa
W badaniach RTG przy podejrzeniu zapalenia płuc u żółwi

lądowych stwierdzono, że u 15% badanej populacji z
objawami silnego kataru nie notuje się zmian zapalnych
w płucach. Czynnikiem etiologicznym tej jednostki
chorobowej jest Sendai-wirus z grupy Paramyxoviridae
(Parainfluenza typ1). Wirus jest dość powszechny u
żółwi. Zakażenia najczęściej obserwuje się u żółwi
lądowych z gatunków Testudo graca, Testudo hermanni,
Testudo horsfieldii oraz Geochelone elegant.

Sendaiwirusy stwierdzono również u chomików,
szczurów, świnek morskich, świń i człowieka.

Choroby wirusowe - Żółwie

• Wirusowe zapalenie nosa

– Objawy: Głównym objawem choroby jest długotrwały

(miesiąc i dłużej) surowiczy obfity wypływ z nozdrzy.
Zwierzęta tracą apetyt stąd wyraźnie tracą na wadze. W
nielicznych przypadkach chorobowych może dojść do
zaatakowania centralnego układu nerwowego i objawów
nerwowych takich jak porażenia, drgawki. Choroba
najczęściej ma przebieg łagodny jednak w przypadkach
długotrwałych noże prowadzić do śmierci zwierzęcia na
skutek całkowitego wyniszczenia organizmu.

– Skuteczne leczenie nie zostało opracowane. Poprawę

samopoczucia przyniesie optymalizacja warunków
utrzymania - utrzymywanie w suchym terrarium w
temperaturze 25-30°C.

• Wirusowe zapalenie błony śluzowej pyska

Herpeswirus wywołujący dyfteroidalno-nekrotyczne zmiany w

obrębie błony śluzowej jamy gębowej stwierdzono u wielu
gatunków żółwi

Duże ilości biało-żółtych, serowatych złogów, których

usunięcie wywołuje krwotok w obrębie błony śluzowej dzioba.
W zawansowanym stadium choroby dusznośći na skutek
zmian w obrębie krtani i tchawicy. Zwierzęta oddychają
otwartym dziobem i wyciągają szyję do przodu.
Dodatkowocuchnąca biegunka. Chore zwierzęta giną z reguły
tydzień po pojawieniu się symptomów choroby. W badaniu
cytologicznym komórek epitelialnych błony śluzowej jamy
dziobowej wykrywa się w śródjądrowe ciałka wtrętowe.
Chorobę należy różnicować z grzybicą dzioba, zapaleniem
opon mózgowych, zapaleniem płuc.

Choroby wirusowe - Żółwie

• Wirusowe zapalenie nosa

Brak leczenia specyficznego. Należy zoptymalizować

warunki utrzymania (temperatura, żywienie). Błonę
śluzową dzioba po delikatnym usunięciu złogów, można
pędzlować jodyną lub wodnym roztworem pioktaniny.
Można również zastosować (w zależności od wystąpienia
wtórnych zakażeń bakteryjnych, grzybiczych lub
mieszanych) antybiotyki - miejscowo i/lub ogólnie, leki
przeciwgrzybicze (miejscowo), środki
immunostymulujące. Istotne jest też zwalczanie ew.
zarażeń pasożytniczych.

 Profilaktyka

optymalizacja warunków utrzymania

zwierząt. Stwierdzono, że choroba pojawia się częściej u
zwierząt zaniedbanych, źle odżywianych
(hipowitaminozy) latem i jesienią. Każde nowo nabyte
zwierzę musi odbyć minimum sześciotygodniową
kwarantannę.

Wirus

Choroba

Objawy i przebieg choroby

Herpeswiridae

(ż. wodne)

Iridowiridae

(ż. lądowe)

Wirusowe

zapalenie

wątroby

Są mało specyficzne. Zwierzęta tracą apetyt (aż do
stadium anoreksji). W przypadku zakażenia
herpeswirusami wszystkie zakażone zwierzęta
umierają po tygodniu. Iridowirusy powodują śmierć
zwierząt po kilku dniach trwania choroby - tj. dwóch
- trzech dniach niejedzenia.

Paramyksowiri

dae 

Wirusowe

zapalenie

skóry

choroba wysoce zakaźna i przebiegająca z dużą
śmiertelnością. Apatia, anoreksja, odwodnienie,
rozległe zmiany martwicze (m. rozpływna) skóry. W
cięższych przypadkach możliwe jest pojawienie się
martwicy pancerza, zapalenia błony śluzowej jamy
dziobowej, ropnego zapalenia spojówek..

Postać

nerwowa

Typowe dla zaburzeń CUN.tj. utrudniona koordynacja
ruchowa, skręt i przykurcz szyi (torticollis),
porażenia. Zwierzęta są osłabione, nie są w stanie
podnieść pancerza ponad podłoże. Wykręcają głowę
do góry (na karapaks) i w bok. Często chorobie
towarzyszy zapalenie płuc (duszność) i zapalenie
jelit (biegunka). Dodatkowo pojawiają się dodatkowe
komplikacje w postaci wtórnych zakażeń
bakteryjnych.

Choroby wirusowe - Żółwie

Infekcje bakteryjne

Najczęściej izolowanymi
drobnoustrojami wywołującymi
zachorowania gadów są
Pseudomonas, Aeromonas
hydrophila, Klebsiella,
Corynebacterium, Proteus,
Edwardsiella, Serratia marcescens,
Escherichia coli i Salmonella.
Rzadziej notuje się obecność
innych bakterii, jak na przykład
beztlenowców
z rodzaju Clostridium,
Fusobacterium,
Peptostreptococcus i Bacillus.

Gatunek bakterii

Patogenność

Acinetobacter

++

Actinobacillus

++

Aeromonas

+++

Bacillus

++

Citrobacter freundii

+++

Clostridium

++

Corynebacterium

+++

Escherichia coli

+

Edwardsiella

++

Enterobacter

++

Klebsiella

+++

Morganella

+++

Mycobacterium

+++

Pasteurella

++

Proteus

+++

Providentia

++

Pseudomonas

+++

Salmonella

+++ (?)

Serratia

+++

Staphylococcus (koagulazo+)

++

Streptococcus beta-hemolityczny

++

Wiele z wymienionych bakterii to

drobnoustroje oportunistyczne,

zasiedlające układ pokarmowy,

moczopłciowy czy oddechowy

zdrowych gadów. Ich oddziaływanie

chorobotwórcze ujawnia się dopiero

w stanach immunosupresji wynikłej

najczęściej z nieodpowiednich

warunków utrzymania, złego

żywienia czy permanentnego stresu

(na przykład długotrwałego

transportu).

Wybranie rodzaju antybiotyku oraz jego dawki w

oparciu o określenie antybiotykooporności

drobnoustroju wywołującego chorobę

Po laboratoryjnej identyfikacji bakteryjnego czynnika

chorobotwórczego należy podjąć działania

terapeutyczne oparte na:

• izolacji chorego zwierzęcia i przeniesieniu

do „terrarium sterylnego”, eliminacji

sytuacji stresogennych i optymalizacji

warunków środowiskowych.

• ocenie stanu ogólnego (wychudzenie,

odwodnienie) – jeśli jest to konieczne

należy rozpocząć parenteralną podaż

płynów drogą dootrzewnową.

• wybraniu najbardziej odpowiedniej drogi

podawania leków (p os, i.m, s.c, i.p.)

UWAGA

• W przypadku laboratoryjnej

identyfikacji infekcji

spowodowanej bakteriami

Salmonella spp. należy

pamiętać o możliwości

występowania zjawiska

permanentnego,

bezobjawowego nosicielstwa

drobnoustroju w przewodzie

pokarmowym zwierzęcia. Biorąc

pod uwagę możliwość

zakażenia człowieka w

bezpośrednim lub pośrednim

kontakcie z nosicielem należy

rozważyć konieczność

dokonania humanitarnej

eutanazji zwierzęcia.

Choroby bakteryjne - węże

• Czynnikiem etiologicznym są zwykle drobnoustroje

warunkowo chorobotwórcze zasiedlające skórę i błony
śluzowe klinicznie zdrowych zwierząt (bezobjawowe
nosicielstwo)

– Salmonella sp.
– Pseudomonas sp.
– Aeromonas sp.
– Citrobacter sp.
– Enterobacter sp.
– Klebsiella sp.
– Clostridium sp.
– Bacterioides sp.
– Fusobacterium sp.

posocznica

Zakażenia lokalne

Zakażenia bakteryjne -

węże

Choroba

Objawy

przyczyny

Diagnostyk

a

różnicowa

leczenie

Pneumonia

Utrudniony oddech
Otwarty pysk
Śluz w jamie
gębowej

Zakażenia
bakteryjne
grzybicze

Wymazy z jamy
gębowej

Antybiotykoterapia
po
antybiotykogramie

Enteritidis

biegunka

Pasożyty,
nowotwory,
zakażenia
bakteryjne,
wirusowe,
grzybicze

Wymazy z kloaki,
badanie kału

„

Stomatitis

Martwica bł.
śluzowej jamy
ustnej

Urazy, niska temp.
Otoczenia,
zakażenia
bakteryjne,
wirusowe,
grzybicze

Wymazy z jamy
gębowej

„

Septicaemia

Osłabienie,
wybroczynowość
podskórza i błon
śluzowych.

Immunosupresja,
zakażenia
bakteryjne

Badanie krwi,
wymazy z
j.gębowej i kloaki.

„

Regurgitacja

Anoreksja,
odwodnienie
bierne
przesunięcie treści
pokarmowej z
żołądka do
przełyku klika dni
po zjedzeniu

Zakażenia
bakteryjne,
grzybicze,
wirusowe, niska
temperatura
przekarmienie
pasożyty
nowotwory ciała
obce

Wymazy z
przełyku i jamy
ustnej, RTG,
badanie
parazytologiczne
ocena środowiska

Po ustaleniu
etiologii

Choroba

Objawy

przyczyny

Diagnostyk

a

różnicowa

leczenie

Ropnie

mnogie

podskórne

Wypukłe lub
spłaszczone
wyniosłości skóry
na całej
powierzchni ciała

Spadek
odporności,
nieodpowiednie
warunki
środowiska,
uszkodzenia
mechaniczne

Punkcja, badanie
mikrobiologiczne

Antybiotykoterapia
po
antybiotykogramie

Choroby

nerek

(dna)

Anoreksja,
odwodnienie,
czasem obrzęk
tylnych części
ciała (okolica
nerek)

Niska temp.
Środowiska, niska
wilgotność,
odwodnienie
przekarmienie
zakażenia
bakteryjne

Wywiad, RTG,
badanie
biochemiczne
surowicy krwi

W zależności od
etiologii
- nawodnienie
- witaminy

- Allopurinol

-- antybiotyki

Zakażenia bakteryjne -

węże