Usprawnianie pacjenta

niedowidzącego, niewidomego

Wg WHO:



Niewidomy to człowiek, który jest
pozbawiony całkowicie lub częściowo
wzroku.



Niedowidzący- osoba, która pomimo
znacznego uszkodzenia wzroku
(upośledzenie ostrości widzenia poniżej
0,3, ograniczenie pól widzenia do 20°)
może po zastosowaniu pomocy
optycznych lub technicznych korzystać
z doznań wzrokowych

ŚLEPOTA



Ślepota – całkowite lub znaczne zaburzenie
widzenia. Ślepota może być spowodowana
wadami oka lub chorobami i uszkodzeniami
natury neurologicznej lub mechanicznej.
Zaburzenie to może mieć charakter nabyty
(np. w wyniku uszkodzenia oczu) lub
wrodzony (jako niedorozwój oka będącego
narządem wzroku).



Ślepotę leczy się przyczynowo, zwykle
operacyjnie. Niektóre jej postacie mają
charakter nieodwracalny.



Całkowitą ślepotą określa się stan
zupełnego braku analizatora
wzrokowego, absolutny brak zdolności
postrzegania czegokolwiek-czarna
ślepota.



Niewidomi z poczuciem światła, to
osoby faktycznie niewidome, mające
jednak słabe poczucie światła
(dostrzegają dzień).



Niewidomi, słabowidzący i
niedowidzący – to osoby, które mają
nikłe pozostałości widzenia w
rozmaitym stopniu.



Ludzi ze ślepotą wrodzoną nazywa się
niewidomymi, zaś z nabytą
ociemniałymi. Z racji na znaczne
kalectwo ludzie tacy mają poważne
problemy z poruszaniem się i
wykonywaniem codziennych czynności.
Problemem pozostaje także akceptacja
własnego kalectwa.

Podział niewidomych i niedowidzących
wg Marii Grzegorzewskiej:



niewidomi od urodzenia



ociemniali



niewidomi i ociemniali z dodatkowym
kalectwem



niewidomi i ociemniali z upośledzeniem
umysłowym



niedowidzący



słabo widzący w wysokim stopniu

Kryterium oceny
inwalidztwa wzroku należą:



Uszkodzenie widzenia centralnego –
obniżenie ostrości wzroku.



Uszkodzenie widzenia obwodowego-
ograniczenie i ubytki pola widzenia.

Polski Związek Niewidomych rozróżnia osoby
ze względu na st. uszkodzenia narządu wzroku:

1.

Osoby niewidome, które utraciły wzrok
we wczesnym dzieciństwie- do 5 r.ż.

2.

Osoby ociemniałe, które utraciły wzrok
po 5r.ż.

3.

Osoby szczątkowo widzące- zalicza się
do nich ludzi bez względu na wiek,
którzy mają bardzo dużą lecz nie
całkowitą utratę wzroku.

KATEGORIA

STOPIEŃ

USZKODZENIA

WZROKU

OSTROŚĆ

WZROKU PO

KOREKCIE

TERMINOLOGIA

Wzrok w granicach

normy

-

Od 0,8 do 1,0

Wzrok całkowicie

normalny

Lekkie uszkodzenie

widzenia

Poniżej 0,8

Wzrok prawie

normalny

Słabowzroczność

Umiarkowane

Poniżej 0,3

Słabowzroczność

umiarkowana

Znaczne

Poniżej 0,1

Słabowzroczność

znaczna

Ślepota

Głębokie

Poniżej 0,05

Ślepota

umiarkowana lub

słabowzroczność

głęboka

Prawie całkowity

brak wzroku

Poniżej 0,02

Ślepota prawie

całkowita (poczucie

światła)

Całkowity brak

wzroku

0,00

Ślepota całkowita

Przyczyny wad wzroku (trzy główne
zespoły czynników etiologicznych):



dziedziczne i wrodzone (zniekształcenia,
niedorozwój, degeneracja)



chorobowe (bakteryjne, alergie o nie
zawsze znanym pochodzeniu, wirusowe
– różyczka, zatrucia związkami
chemicznymi)



traumatyczne (perforacje, uciski,
uszkodzenia organu wzrokowego lub
mózgu)

Przyczyny utraty wzroku po urodzeniu:



uszkodzenia



choroby analizatora wzroku



powikłanie po zaćmie, jaskrze



przy chorobach zakaźnych, cukrzycy



przy zatruciach (alkohol metylowy, jad
kiełbasiany)



urazy techniczne, chemiczne



Bezpieczeństwo i jakość życia w wieku
podeszłym zależą w dużej mierze od
ostrości wzroku. Wzrok jest
najintensywniej wykorzystywanym
zmysłem człowieka. Wraz z wiekiem
wzrasta częstość występowania
chorób, które mogą prowadzić do
utraty wzroku.

Utrata wzroku wg T. Caroll
oznacza jednocześnie utratę:

›

fizycznej pełnowartościowości

›

zaufania do pozostałych zmysłów

›

realnego kontaktu z rzeczywistością

›

tła wizualnego

›

pewności, jaką daje światło

›

możliwości poruszania się

›

techniki codziennego życia

›

łatwości porozumiewania się za pomocą pisma i słowa

›

łatwości zdobywania informacji

›

wizualnego postrzegania rzeczy miłych, piękna, rozrywek

›

niezależności osobistej, społecznego przystosowania się i
anonimowości

›

poczucia własnej wartości i pełni osobowości

Konsekwencje utraty
wzroku



utrudnienia w zdobywaniu informacji

›

ograniczona możliwość kształcenia się i wyboru zawodu;



niedogodności w komunikacji interpersonalnej

›

trudności w nawiązywaniu kontaktów, zawieraniu
związków;



ograniczenia w samodzielnym poruszaniu się



problemy natury psychologicznej

›

lęk, strach;

›

zwiększone napięcie emocjonalne;



utrudnienia w społecznym funkcjonowaniu

›

izolacja społeczna;

Cele i zadania w
usprawnianiu



Nauka akceptacji utraty wzroku
(szczególnie ociemniałych).



Rozwój motywacji.



Kształtowanie nawyków prozdrowotnych,
gdyż występuje często hipokinezja – brak
ruchu.



Nauka czynności życia codziennego
(higiena, ubieranie, dbałość o dzieci itp.).



Nauka poruszania się w społeczeństwie.

Rehabilitacja podstawowa



Przywrócenie samodzielności w wykonywaniu
podstawowych czynności życiowych;

Po utracie wzroku wykonywanie najprostszych

czynności staje się bardzo trudne. Techniki
stosowane w dotychczasowym życiu stają się
nieprzydatne.

Trzeba się wszystkiego uczyć od

nowa.

Ważne jest przywrócenie umiejętności

wykonywania czynności samoobsługowych i
związanych z utrzymaniem higieny ciała.

Rehabilitacja społeczna



Przywrócenie umiejętności życia w
grupie społecznej;



Pomoc w powrocie do pełnienia ról
społecznych;

Rehabilitacja zawodowa



Przygotowanie do pracy technikami
bezwzrokowymi oraz zatrudnienie
zgodne z kwalifikacjami i
uzdolnieniami.



Czasem wystarczy opanowanie
bezwzrokowych metod pracy- często
jednak konieczna jest zmiana zawodu.

Rehabilitacja psychiczna



Celem rehabilitacji jest uznanie swojej
niepełnosprawności, ale nie jest to
godzenie się z jej skutkami;



Można uczestniczyć w odpowiednich
kursach, korzystać z usług poradni
rehabilitacyjnej, pomocy psychologicznej.
W rehabilitacji psychicznej ważny jest
kontakt z innymi niewidomymi- rozmowa,
wymiana doświadczeń, wymiana
poglądów.

Komunikowanie się



Podstawowym sposobem
komunikowania się z osobą o
upośledzonej zdolności widzenia jest
słowo mówione. Dotyk- zmysł
dotykowo-ruchowy odgrywa
najważniejszą rolę w orientacji
przestrzennej.



Zmysł dotyku ułatwia też
komunikowanie się za pomocą słowa
pisanego dzięki tabliczce Braill’a.

Inne urządzenia do
posługiwania się pismem



brajlowskie maszyny do pisania,



zwykłe maszyny do pisania,



rysiki, tabliczki umożliwiające ręczne pisanie
ociemniałym, którzy czynność tę mieli doskonale
opanowaną w okresie przed utratą wzroku,



tabliczki ułatwiające składanie podpisów,



elektroniczne urządzenia umożliwiające czytanie
zwykłego pisma przez całkowicie niewidomych
oraz słabowidzących, np. komputer wyposażony
w mowę syntetyczną i skaner. 

Pomoce służące w orientacji
przestrzennej 

Do tej grupy pomocy zaliczyć należy przede wszystkim różnego
rodzaju białe laski. Mogą to być laski sztywne i składane,
teleskopowe, stożkowo-trzpieniowe i podpórcze. Każdy niewidomy,
nawet jeżeli korzysta z innych pomocy ułatwiających samodzielne
poruszanie się, jak psy-przewodniki czy elektroniczne wykrywacze
przeszkód, musi posługiwać się białą laską. Laska bowiem, oprócz
ułatwienia w wykrywaniu przeszkód, rozpoznawania rodzaju
przeszkody, wyszukiwania możliwości przejścia, stanowi znak
niewidomych. Ta jej funkcja jest niezwykle cenna. Ostrzega kierowców,
że dany przechodzień nie widzi i należy na niego szczególnie uważać.
W znacznej mierze chroni to niewidomych przed wypadkami
drogowymi. Laska zwraca również uwagę przechodniów na
niewidomego, co ułatwia uzyskanie informacji i pomocy. Z tych
względów trudno jest przecenić znaczenie tej prostej pomocy w
uzyskaniu przez niewidomych możliwie najwyższego stopnia
samodzielności.

Urządzenia nagrywająco-
odtwarzające dźwięki



Urządzenia takie jak dyktafony, magnetofony,
radiomagnetofony, chociaż produkowane są do
powszechnego użytku, mają dla osób z poważnymi
dysfunkcjami wzroku wielkie, rehabilitacyjne znaczenie.
Umożliwiają łatwe zapisywanie różnych tekstów, notatek,
dyspozycji, planów opracowań i in. Możliwość taka ułatwia
niewidomym i słabowidzącym wykonywanie pracy
zawodowej oraz ma zastosowanie w życiu codziennym.
Najważniejszą ich funkcją jest łatwość korzystania z
różnorodnych informacji oraz z literatury nagranej na
taśmie magnetofonowej. Możliwości te pozwalają
niewidomym podnosić kwalifikacje zawodowe, rozwijać
zainteresowania i zamiłowania, kulturalnie spędzać czas
wolny. 

Pomoce optyczne



Postęp techniki i technologii umożliwia
wytwarzanie coraz doskonalszych pomocy
optycznych: lup o dużych powiększeniach i
zarazem dość dużych polach obserwacji,
lunetek, liniałów optycznych, folii optycznych
itp. Pozwala też na produkcję
elektronicznych urządzeń powiększających
obraz - powiększalników telewizyjnych.
Urządzenia te mogą mieć zastosowanie w
różnych warunkach i przy różnych wadach
wzroku.

Pies przewodnik



Pies przewodnik jest dla osoby niewidomej cenną
pomocą rehabilitacyjną. Pozwala jej na
bezpieczniejsze i szybsze tempo
przemieszczania się w terenie niż jest to możliwe
przy pomocy białej laski. Ponadto, będąc żywą
istotą, oddziaływuje pozytywnie na sferę
psychiczną - może przyczynić się do poprawy
wizerunku własnej osoby, ułatwić kontakty z
innymi ludźmi, umożliwić prowadzenie
aktywniejszego trybu życia. Niejednokrotnie
staje się wiernym, oddanym przyjacielem.

Pies przewodnik



Psy przygotowywane dla potrzeb Polskiego
Związku Niewidomych są starannie dobierane
pod względem budowy fizycznej (muszą być
odpowiednio duże) oraz cech psychicznych
(spokojne, opanowane, o małej pobudliwości
płciowej, zrównoważone, nieagresywne,
pozbawione skłonności do dominacji, muszą
również umieć przez dłuższą chwilę skupić uwagę
na jednej rzeczy, nie mogą być lękliwe i zbytnio
indywidualne, powinny być przyjazne dla ludzi ale
jednocześnie nieufne wobec obcych, chętnie
uczące się).

Pies przewodnik



Szkolenie rozpoczyna się w wieku 10–12 miesięcy i trwa pół
roku. Potem odbywa się szkolenie wraz z niepełnosprawnym,
dla uwzględnienia jego indywidualnych potrzeb.



W trakcie szkolenia uczone są posłuszeństwa, reagowania
na rozkazy takie jak: „naprzód”, „prowadź prosto”, „w lewo”,
„w prawo”, „prowadź sam”, „szukaj przejścia”, „szukaj
drzwi” itp. Przygotowywane są do bezpiecznego
prowadzenia osoby niewidomej na chodniku lub jezdni, w
ruchu ulicznym, zatrzymywania się przed krawężnikami,
prowadzania przez przejścia na ulicy, zatrzymywania się
przed przeszkodami i ich omijania, lokalizowania drzwi,
wsiadania, wysiadania i odpowiedniego zachowywania się w
środkach lokomocji, prowadzenia po schodach.

Pies przewodnik

W Polskim Związku Niewidomych obowiązuje regulamin

przyznawania psów przewodników. Zgodnie z tym
regulaminem o przyznanie psa przewodnika może
starać się osoba, która spełnia poniższe warunki:

›

jest całkowicie niewidoma

›

ukończyła 16 lat

›

jest sprawna fizycznie

›

ma dobrą orientację przestrzenną i potrafi samodzielnie
przemieszczać się przy pomocy białej laski

›

jest zrównoważona psychicznie, nie nadużywa alkoholu i nie
używa narkotyków

›

lubi zwierzęta

›

ma odpowiednie warunki mieszkaniowe i finansowe, by
zapewnić psu należytą opiekę

Postępowanie z chorymi
niewidomymi



zasygnalizuj swoje przybycie. Przedstaw się, gdy
wchodzisz do pokoju, w którym znajduje się osoba
niewidoma. Uprzedź ją także jeśli się oddalasz.



cokolwiek robimy w pobliżu chorego, należy go o
tym poinformować



nie należy zwracać się do niewidomego
niespodziewanie



w przypadku obecności innej widzącej osoby nie
należy porozumiewać się z nią mową niewerbalną
– chory wyczuwa takie zachowanie i czuje się
pominięty lub oszukiwany

Postępowanie z chorymi
niewidomymi



należy brać pod uwagę przyzwyczajenia pacjenta – przedmioty
powinny mieć swoje stałe miejsce, drzwi muszą być całkiem zamknięte
lub całkiem otwarte



na podłodze nie powinno być rzeczy, o które chory mógłby się potknąć



należy usunąć lub zastąpić łatwo tłukliwe przedmioty z otoczenia
chorego



proponując zajęcie miejsca nie staraj się posadzić niewidomego na
krześle. Wystarczy, jeśli położysz jego rękę na oparciu.



w czasie posiłku uprzedź osobę niewidomą, gdy stawiasz przed nią
talerz z zupą, napełnioną szklankę czy filiżankę, (przypadkowy jej ruch
ręką może spowodować „katastrofę”). Jeśli wyrazi takie życzenie,
poinformuj jak rozłożone jest nakrycie, czy ułożone potrawy na talerzu
(najlepiej posługiwać się tarczą zegara), np. ziemniaki znajdują się na
godzinie 3, surówka na 6, kotlet na 9. Możesz następnie zapytać, czy
pokroić mięso, wsypać cukier do kawy itp. Nigdy jednak nie rób tego
bez zgody niewidomego.

Źródła



„Geriatria i pielęgniarstwo
geriatryczne” Katarzyna Wieczorowska-
Tobis



„Rehabilitacja i pielęgnowanie osób
niepełnosprawnych: podręcznik dla
studentów pielęgniarskich studiów
licencjackich”, Czelej 2002



www.pzn.org.pl – strona Polskiego
Związku Niewidomych