Zakres przedmiotowy działań

mediacyjnych w sferze publicznej.

Mediacja

jest procesem służącym osiągnięciu

porozumienia, zarówno w przypadku sporu, jak i w
sytuacji konieczności dokonania zadośćuczynienia, a
także w sytuacji impasu oraz zastoju w negocjacjach.
Może służyć także nawiązaniu kontaktu między stronami.
W sferze publicznej rozumianej jako obszar działań
organów państwa, mediacja przybiera postać różnych
zinstytucjonalizowanych i niezinstytucjonalizowanych
form działania organów państwa lub osób zatrudnionych
w strukturach państwa.

Mediacja

jest ogólnie definiowana jako interwencja

w negocjacje lub konflikt akceptowalnej trzeciej strony,
która ma minimalną możliwość podejmowania decyzji
lub w ogóle pozbawiona jest tej możliwości, która
towarzyszy zaangażowanym stronom w dobrowolnym
zmierzaniu

do

obustronnie

akceptowalnego

porozumienia. Dodatkowo może ustanawiać lub
wzmacniać relacje oparte na wzajemnym szacunku
pomiędzy stronami lub zakańczać relacje w sposób
minimalizujący koszty emocjonalne i straty psychiczne.

Mediator

jest trzecią stroną – jest to osoba

niezaangażowana bezpośrednio w spór lub
konkretne kwestie sporne. Obecność osoby z
zewnątrz najczęściej dostarcza stronom nowego
spojrzenia

na

dzielące

je

kwestie

i

stworzenia

relacji

ukierunkowanej

na

rozwiązywanie problemów.

Z

założenia

uprawnienia

mediatora

do

podejmowania decyzji są niewielkie lub żadne,
nie może on jednocześnie nakazać czegoś
stronom, czy zmuszać je do rozstrzygnięcia
dzielących ich nieporozumień, siłą narzucając im
swoją decyzję. Ta cecha odróżnia mediatora od
sędziego czy arbitra.

Tworzenie hipotez i działania mediacyjne

Mediator aby działać skutecznie , musi być w stanie
zanalizować i krytycznie ocenić sytuacje oraz wybrać
skuteczne działania służące dotarciu do przyczyn
konfliktu.
W pierwszej kolejności mediator obserwuje i
identyfikuje nastawienie stron , sposoby percepcji,
schematy komunikacyjne oraz aktualne interakcje
stron, przyczyniające się do powstania negatywnych
relacji lub hamujące wytworzenie pozytywnych.
Stara się ustalić czy brak informacji, dezinformacja,
sposób w jaki zbierane są dane lub też sposób, w jaki
dane te są oceniane, mogą leżeć u podłoża konfliktu.
W dalszej kolejności ustala zbieżności i różnice w
wartościach, do których strony przywiązują wagę.

Fazy mediacji

Mediacje jako dynamiczny proces można podzielić
na sześć faz. Podział ten pozwala między innymi
lepiej zrozumieć jej przebieg:

1. Faza wstępna,
2. Formułowanie pozycji,
3. Odkrywanie interesów,
4. Poszukiwanie rozwiązań,
5. Wybór rozwiązań,
6. Faza końcowa.

Mediacje rozpoczyna faza wstępna, w trakcie której
mediator wyjaśnia stronom istotę mediacji i rolę
mediatora. W tej fazie następuje uzgodnienie umowy z
mediatorem oraz ustalenie procedury mediowania.
W fazie drugiej dochodzi do określenia żądań stron,
czyli identyfikacji problemów.
Faza trzecia natomiast to samo sedno mediacji.
Mediator pomaga stronom odkryć ich rzeczywiste
interesy. Odsłonięcie rzeczywistych interesów to
ujawnianie potrzeb stron zarówno tych ukrytych jak i
tych

jawnych.

W

fazie

kolejnej

strony

z udziałem mediatora szukają rozwiązań problemów,
by następnie wybrać jedno z nich w etapie piątym.
Zamknięcie mediacji to ostatnia faza, w której jest
czas na formalizowanie uzgodnień i budowanie tekstu
porozumienia.

Dyrektywy procesu mediacyjnego

• Ukierunkowanie na cel.
• Włącznie zamiast wykluczania. Mediator powinien włączać

do sprawy każdego, kto ma coś wspólnego z konfliktem.

• Dobrowolność. Zainteresowane strony dobrowolnie

uczestniczą w sprawie i mają prawo do wycofania się.

• Samookreślenie. Uczestnicy sami dookreślają co jest

przedmiotem mediacji i odpowiadają za siebie.

• Równość szans. Wszystkie strony mają takie same prawo do

kształtowania procesu mediacji.

• Respektowanie różnych interesów.
• Limit czasowy. Uczestnicy powinni wiedzieć do jakiego

momentu chcą uczestniczyć w konflikcie, aby móc włączyć
poszczególne kroki postępowania do procesu mediacji.

• Realizacja. Uczestnicy muszą także doprecyzować jak widzą

realizację umów i jak przedstawione w czasie mediacji
problemy mogą być rozwiązane.

Zastosowanie mediacji w sferze

administracji publicznej

W organach administracyjnych występuje nie tylko aparat
służący wykonywaniu przepisów prawa (niepodlegający
jakimkolwiek negocjacjom) ale też „mediatora” próbującego
godzić rozbieżne interesy indywidualne lub grupowe, a
nawet stronę mediacji – występującą na równi w sporze z
petentem – obywatelem. Instytucja mediacji została w
naszym prawie powiązana z sądową kontrolą działań
administracji

na

podstawie

skargi

do

sądu

administracyjnego. Złożenie takiej skargi świadczy o
zaistnieniu sporu między skarżącym a organem. Szczególny
charakter tego konfliktu wiąże się ze zróżnicowanym
statusem jego stron. W sytuacji coraz większego uwikłania
władzy publicznej w organizowanie życia zbiorowości oraz
wyłaniających się na tym tle licznych konfliktów,
dotychczasowe formuły rozstrzygania sporów jednostki z
administracją okazują się zawodne. Zachodzi potrzeba
usprawnienia

sądowej

kontroli

administracji

oraz

wypracowania alternatywnych środków ochrony prawnej,
takich jak mediacja.

Podstawowe modele rozwiązywania

i rozstrzygania sporów

W doktrynie wyróżnia się cztery podstawowe modele
rozwiązywania
i rozstrzygania sporów. Zasadnicze różnice między nimi
ilustruje poniższa tabela.

Kryteria

Model

ugodowy

adjudykacyjny

kontraktow

y

(negocjacje

)

koncyliacy

jny

(mediacje)

arbitrażow

y

sądow

y

Udział osoby trzeciej

-

+

+

+

Strony decydują o tym kto

będzie osobą trzecią

nie dotyczy

+

+

-

Strony decydują o trybie i

organizacji postępowania

+

+

+/-

-

Strony decydują o wyniku

postępowania

+

+

-

-

Bibliografia:

„Mediacje. Teoria i Praktyka.”, red. E.

Gmurzyńska,
R. Morek, Warszawa 2009

„Mediacje.

Praktyczne

sposoby

rozwiązywania konfliktów.”, Ch. W. Moore

„Negocjacje i mediacje w sferze

publicznej.”,
M. Tabernacka