POBIERANIE MOCZU DO

BADANIA

MOCZ – płynna wydzielina

organizmu, która powstaje w

wyniku filtrowania czyli

oczyszczania krwi przez nerki

         CEL BADANIA OGÓLNEGO

MOCZU:

.                   
- określenie barwy, przejrzystości, odczynu pH, ciężaru

właściwego moczu

- wykazanie obecności takich substancji chemicznych jak:

białko, cukier, aceton lub barwniki żółciowe

- ocena osadu moczu
- określenie takich składników upostaciowanych:
                    * jak wielokątne lub okrągłe komórki nabłonka
* krwinki białe i czerwone
* bakterie
* wałeczki
* składniki mineralne
* pasożyty

WSKAZANIA DO BADANIA

OGÓLNEGO MOCZU:

• - badania okresowe
• - badania przesiewowe
• - stany zapalne nerek i dróg

moczowych

• - choroby krwi
• - ostre i przewlekłe zatrucia
• - zaburzenia metaboliczne

PRZECIWSKAZANIA DO BADANIA OGÓLNEGO

MOCZU:

- stany zapalne i ropne okolicy ujścia

cewki moczowej

- u kobiet – miesiączka, upławy, stany

zapalne dróg rodnych, gdy na czas
pobierania moczu do badania nie
można dróg rodnych zabezpieczyć
tamponem dopochwowym

 

  POWIKŁANIA PODCZAS

POBIERANIA MOCZU:

                 
- zakażenie próbki moczu – na skutek

nieprzestrzegania zasad aseptyki

- zafałszowanie wyniku badań – na skutek:
1.                    * niedokładnego podmycia pacjenta

(wykrycie w moczu śluzu, nabłonka, tłuszczu, kału)

* niezabezpieczenie kobiety w czasie miesiączki lub

upławów tamponem dopochwowym (wykrycie w
moczu erytrocytów lub leukocytów)

* nieodpowiedniej diety (spożywanie w nadmiernej

ilości, np. cukru, szczawiu, móżdżku, nerek)

• ZESTAW POTRZEBNY DO POBIERANIA PRÓBKI

MOCZU:

• - czysty pojemnik z zakrętką na mocz
• - basen
• - papier toaletowy
• - miska
• - dzbanek z ciepłą wodą
• - mydło
• - myjka
• - rękawiczki jednorazowego użytku
• - miska nerkowata
• - parawan

ZASADY POBIERANIA MOCZU:
1. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i

przebiegu czynności.

2. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie badania.
3. Ustalenie czasu wykonania i zakresu współpracy

pacjenta podczas przygotowania do badania oraz
w trakcie jego trwania

4 . Poinformowanie, że przed pobraniem moczu na

badanie ogólne nie należy przez około 8-12 godzin
pić ani spożywać posiłków

5. Zebranie około 50-100 ml próbki moczu

CELE BADANIA BAKTERIOLOGICZNEGO MOCZU:
- rozpoznanie infekcji bakteryjnej układu moczowego
- ustalenie stopnia oporności wyhodowanego szczepu

bakteryjnego na leki

 
                  WSKAZANIA DO BADANIA

BEKTERIOLOGICZNEGO MOCZU:

- podejrzenie lub istnienie zakażenia układu

moczowego

- kontrola po przebytym zakażeniu układu moczowego
- zapalenie gruczołu krokowego

PRZECIWSKAZANIA DO BADANIA BEKTERIOLOGICZNEGO MOCZU:
- stany zapalne i ropne okolicy ujścia cewki moczowej
- u kobiet – miesiączka, upławy, stany zapalne dróg rodnych, gdy na czas

pobierania moczu do badania nie można dróg rodnych zabezpieczyć
tamponem dopochwowym

 
              POWIKŁANIA/ZAGROŻENIA PODCZAS POBIERANIA MOCZU

DO BADANIA:

- zakażenie próbki moczu – na skutek nieprzestrzegania zasad aseptyki
- zafałszowanie wyniku badań – na skutek:
1.                    * niedokładnego podmycia pacjenta
* niezabezpieczenia kobiety w czasie miesiączki lub upławów tamponem

dopochwowym (wykrycie w moczu drobnoustrojów)

- fałszywie ujemny wynik badania bakteriologicznego na skutek oziębienia

moczu, które zmniejszy możliwość wyhodowania drobnoustrojów

• PRZYGOTOWANIE ZESTAWU DO BADANIA

BAKTERIOLOGICZNEGO MOCZU U PACJENTA LEŻĄCEGO:

• - Jałowy pojemnik na mocz z zakrętką (nie otwierać do czasu

pobrania próbki moczu do badania)

• - basen
• - papier toaletowy
• - preparat antyseptyczny, np. Skinsept mukosa
• - jałowe gaziki (dla kobiet 8szt. Dla mężczyzn 4 szt.)
• - jałowa pęseta
• - jałowa miseczka
• - jałowy roztwór 0,9% NaCl
• - rękawiczki jednorazowego użytku
• - miska nerkowata
• - parawan

• .                 WSKAZÓWKI ZASADY POBIERANIA

BAKTERIOLOGICZNEGO MOCZU:

• 1. Przesyłając mocz do badania bakteriologicznego, należy umieścić na

skierowaniu informację o lekach zażywanych przez pacjenta zwłaszcza
przeciwbakteryjnych oraz współistnienia schorzeń ogólnoustrojowych,
szczególnie układu moczowo-płciowego

• 2. Mocz do badania bakteriologicznego można pobrać podczas

cewnikowania pacjenta  z założonego cewnika po uprzednim przemyciu
końca zewnętrznego cewnika środkiem antyseptycznym i odpuszczeniu
do miski nerkowatej pierwszego strumienia moczu

• 3. Nie należy pobierać moczu do badań z worka zbierającego mocz przy

założonym cewniku na stałe

• 4. Mocz do czasu transportu przechowywać w lodówce do 4*C aby

zapobiec namnażaniu się bakterii

• 5. Mocz do badania bakteriologicznego powinien być transportowany w

termosie lub izolacyjnej torbie transportowej

DOBOWA ZBIÓRKA MOCZU

Badanie polega na zbieraniu każdej porcji oddanego moczu

przez pacjenta do miareczkowanego naczynia przez 24
godziny. Słój należy oznaczyć imieniem i nazwiskiem
pacjenta, u którego będzie prowadzona dobowa zbiórka
moczu. Słój umieszcza się w łazience w dostępnym dla
pacjenta miejscu. Przez 24 godziny należy oddawać każdą
porcję moczu do oznaczonego naczynia np. o godzinie 7:00
poranną porcją moczu i do godziny 7:00 dnia następnego

               CEL DOBOWEJ ZBIÓRKI MOCZU:
- określenie dobowego bilansu płynów
- ocena dobowego wydalania z moczem m.in.
                   * białka, glukozy,
* elektrolitów
* elementów morfotycznych
* końcowych produktów przemiany materii (tzw. związków

azotu)

* hormonów i ich metabolitów (np. kortizolu, adrenaliny,

hormonu wzrostu

* określenie wielkości filtracji kłębkowej (tzw. klirensu

kreatyniny)

              WSKAZANIA DO DOBOWEJ

ZBIÓRKI MOCZU:

• - stany zapalne nerek
• - niewydolność nerek
• - cukrzyca
• - zaburzenia metaboliczne

               

POWIKŁANIA/ZAGROŻENIA
PODCZAS DOBOWEJ ZBIÓRKI
MOCZU:

- zewnątrzpochodne zanieczyszczenie

bakteryjne lub chemiczne

- zafałszowanie wyników badań na

skutek niestarannego wymieszania
zebranego moczu przed pobraniem
próbki do badania specjalistycznego

.                 NIEPRAWIDŁOWY MOCZ:
- piwno-brunatny z żółtą pianką – zwiększona ilość barwników

żółciowych

- czerwony – krwiomocz lub obecność szczególnych drobnoustrojów
- czerwono czarny – występuje w porfirii
- jasnożółty mimo małej objętości - świadczy o niedoborze

barwników

- o zapachu acetonu – kwasica ketonowa
- zapach zgnilizny – ropomocz
- przykry zapach – zakażenie dróg moczowych
- duża gęstość – cukrzyca, gorączka, wymioty, biegunka
- mała gęstość – przewlekła niewydolność nerek, moczówka prosta
- białkomocz – zaburzenia w pracy wątroby (np. żółtaczka)

Barwa.

   Fizjologicznym barwnikiem moczu jest
urochrom, dający zabarwienie żółte o
rożnych odcieniach w zależności od
stopnia zagęszczenia moczu.
   Zmiana barwy moczu może być
wynikiem wydalania barwnych związków
powstałych w toku przemian ustrojowych
lub tez substancji egzogennych (składniki
diety, leki, środki kontrastowe).

Zmiana barwy.

   Czerwone zabarwienie moczu może być
wynikiem obecności hemoglobiny, porfiryn,
mioglobiny, niektórych leków a także
barwników np. z buraków czerwonych.
   Brązowe zabarwienie moczu powoduje
bilirubina, hemoglobina, związki fenolowe.
   Czerwono-pomarańczowa barwa moczu
może pochodzić od: urobiliny, pirydyny.
   Czarna barwa moczu uwarunkowana jest
obecnością w nim melaniny.

• Przejrzystość.

   Prawidłowy mocz jest przejrzysty lub lekko opalizujący.

• Zmętnienie.

   Zmętnienie w moczu rożnego stopnia może być
spowodowane obecnością w moczu: krwinek czerwonych,
krwinek białych, nabłonków, bakterii, kuleczek tłuszczu.
   Zmętnienie moczu może tez być wynikiem precypitacji
soli i zależy wtedy od  stężenia soli, pH i temperatury
przechowywania moczu (niska temperatura sprzyja
precypitacji). W moczu o odczynie zasadowym wytrącają
sie fosforany wapnia i magnezu, o odczynie kwaśnym –
sole kwasu moczowego.

• Ciężar właściwy (gęstość).
• wartości referencyjne:               1,010-1,025 g/l

   Ciężar właściwy moczu zależy od ilości wydalonych
końcowych produktów przemian ustrojowych – głownie
mocznika, elektrolitów – tj. chlorku sodu, potasu i innych
oraz od ilości wydalonej wody.
   Wahania ciężaru właściwego moczu w ciągu doby, w
granicach 1,010-1,025 g/l wynikają ze zdolności nerek
do zagęszczania i rozcieńczania moczu w zależności od
stanu nawodnienia organizmu. Nerkowe wydalanie
chlorku sodu i wody podlega kontroli hormonalnej,
głównie przez aldosteron i wazopresynę.

• Zaburzenia wartości gęstości moczu:
•

Wzrost gęstości > 1,025 g/l
 - glukoza w moczu
 - białko w moczu ( w dużych ilościach)
 - leki i/lub ich metabolity w moczu
 - mannitol lub dekstran w moczu (w wyniku infuzji dożylnej)

• Spadek gęstości < 1,010 g/l

 - moczówka prosta (brak wytwarzania ADH)
 - przewlekła niewydolność nerek
 - ostra martwica kanalików nerkowych

• pH moczu.
• wartości średnie :               P. = 6

• Zaburzenia wartości pH w moczu:
•

Wzrost P.  > 7
 - zasadowica metaboliczna i oddechowa
 - przewlekła niewydolność nerek
 - kwasica kanalikowa (typ I i II)
 - hiperkaliemia
 - nadczynność przytarczyc pierwotna i wtórna
 

• Spadek P. < 5

 - kwasica metaboliczna i oddechowa
 - hipokaliemia
 - odwodnienie
 - gorączka

• Białko w moczu.

   W moczu fizjologicznym nie stwierdza sie obecności białka.
   W kłębkach nerkowych filtruje sie około 5 g białka w ciągu doby,
głownie albuminy. Dzięki dużej reabsorpcji białka w kanalikach
nerkowych (99% białka przesączu kłębkowego) z moczem wydala
sie mniej niz. 100 mg/dobę. Ilości tych nie daje sie wykryć przy
użyciu stosowanych metod w badaniu ogólnym moczu.

• Proteinuria (wydalanie białka z moczem) jest objawem:

 - zwiększonej przepuszczalności kłębków nerkowych (zespól
nerczycowy)
 - zmniejszonej reabsorpcji w kanalikach (dysfunkcja kanalików
proksymalnych)
 - wzrostu stężenia wolnej hemoglobiny lub mioglobiny w osoczu
  przesączania sie do moczu białek patologicznych (np. białko
Beńce Jonesa w szpiczaku mnogim)

• Glukoza w moczu.

   W moczu fizjologicznym nie stwierdza sie obecności glukozy.
   Glukoza ulega przesączaniu w kłębkach nerkowych w ilości proporcjonalnej
do jej stężenia w osoczu krwi. W wyniku reabsorpcji w kanalikach nerkowych
stężenie glukozy w moczu jest niskie (rzędu 0,1 – 1 mmol/l), pod warunkiem,
ze stezenie glukozy w osoczu krwi nie przekracza 10,0 – 11,1 mmol/l (180 –
200 mg/dl). Te niewielkie ilosci wydalaniej glukozy z moczem nie są
wykrywane przy użyciu stosowanych metod laboratoryjnych.

• Glikozuria (wydalanie glukozy z moczem).

 - jest najczęściej objawem podwyższonego stężenia glukozy w osoczu krwi
(>10,0 – 11,1 mmol/l), gdy ładunek sączącej sie glukozy przekracza
możliwości transportowe kanalików nerkowych (tzw.prog nerkowy).
 - w cukrzycy – glikozuria może być wynikiem zaburzonej reabsorpcji w
kanalikach bliższych, i występuje przy stężeniu w osoczu krwi mniejszym niz.
10 mmol/l.
 - w zespołach chorobowych przebiegających z dysfunkcja kanalika
proksymalnego

• Bilirubina w moczu.

   W moczu fizjologicznym nie stwierdza sie obecności bilirubiny.
   Bilirubina jest głównym, końcowym metabolitem porfiryn wydalanym z
organizmu. We krwi bilirubina wysteopuje głownie w polaczeniu z albumina i
w tej postaci nie przesącza sie przez kłębki nerkowe. W watrobie bilirubina
ulega sprzęganiu z kwasem glukuronowym i jako glukuronian jest wydalana
poprzez drogi żółciowe do przewodu pokarmowego. We krwi stezenie
bilirubiny sprzężonej jest niewielkie i znacznie zwiększa sie w wyniku
niedrożności dróg żółciowych w uszkodzeniu wątroby. Sprzężona bilirubina
ulega przesączaniu w kłębkach nerkowych i wydalaniu z moczem.

• Zaburzenia wydalania bilirubiny z moczem:
•

Wzrost wydalania: (+, ++, +++)
 - żółtaczka mechaniczna
 - wirusowe zapalenie wątroby
 - marskość wątroby
 - przerzuty nowotworowe do wątroby

Urobilinogen.

   W moczu fizjologicznym stwierdza sie obecność urobilinogenu w
niewielkiej ilosci (+).
   Urobilinogen jest wytwarzany w jelicie z bilirubiny. Niewielka cześć
urobilinogenu ulega wchłanianiu zwrotnemu w przewodzie
pokarmowym, przez układ żyły wrotnej dostaje sie do wątroby i
ponownie wraz z żółcią zostaje wydalony do przewodu pokarmowego.
Niewielka cześć tej frakcji dostaje sie do krążenia obwodowego i
zostaje wydalona z moczem.

• Zaburzenia wydalania urobilinogenu z moczem:
•

Wzrost wydalania (++, +++)
 - żółtaczka hemolityczna
 - wirusowe zapalenie wątroby
 - toksyczne zapalenie wątroby
 - marskość wątroby