Zgodnie z introspekcjonistyczną koncepcją
świadomości, zdanie „X jest świadomy tego, że Y”
Oznacza, ze „Y” stanowi treść aktualnego
przeżycia X-a”
Świadome jest tylko to, co w danej chwili jest
przedmiotem subiektywnego doznania”

Introspekcjonizm – narodziny
psychologii jako nauki

Psychiczny znaczy tyle samo co
świadomy

INTROSPEKCJONIZM

• Przedmiot psychologii wyznacza metodę

poznania psychiki

• Introspekcja jako metoda poznania
• Czy introspekcja jest metodą

intersubiektywną?

• Czy mogę sie mylić, gdy odczuwam

strach?

Kryteria wiedzy naukowej

• Intersubiektywna komunikowalność

• Intersubiektywna kontrolowalność

Introspekcjonizm

• Introspekcjoniści uważali, ze zeznania

introspekcyjne nie są intersubiektywnie
komunikowalne, ale to nie przeszkadzało
im twierdzić, ze w ten sposób zdobywają
naukową wiedzę o psychice.

• Przyjmowali naturalistyczną i

subiektywistyczną koncepcję języka, który
dla nich nie był tworem autonomicznym w
tym sensie, że reguły tego języka ustalają
znaczenie terminów.

INTROSPEKCJONIZM

• a) wariant asocjacyjny

(Fechner,Wundt)

• b) wariant strukturalny (Wertheimer)

• Zjawiska psychiczne były pojmowane

jako funkcja zjawisk fizycznych, co

miało duże znaczenie, ponieważ

umożliwiało pośrednio mierzenie

niewymiernych wrażeń

doświadczenia wewnętrznego

poprzez pomiar natężenia bodźców,

które im towarzyszą.

• Przyjmowano tezę paralelizmu

psychofizycznego, ponieważ ich

rozumienie zależności przyczynowo-

skutkowej nie dało się pogodzić z

wpływem bodźców fizycznych na

sferę psychiki.

• Generalnie nie można stawiać

zarzutu całej psychologii
introspekcyjnej, że jest to wiedza
nieintersubiektywna.

• Na pewno nie jest to wiedza pewna a

zwłaszcza ostatecznie pewna. Jest to
wiedza o charakterze hipotetycznym,
ponieważ stany świadomości nie są
bezpośrednio obserwowalne. Z
czasem dokonano rozdziału osoby
badanej i badającej i bazowano na
relacjach introspekcyjnych osób
badanych.

BEHAWIORYZM

• a)skrajny: prawa bodziec-reakcja
• S-R (Watson, Skinner)
• b)neobehawioryzm: prawa
bodziec-O-

reakcja

S-O-R

Tolman – pojęcie mapy poznawczej

PSYCHONEUROFIZJOLOGIA

• a) Pawłowizm S-O-R
• Teza o identyczności stanów i

procesów psychicznych ze stanami
i procesami neurofizjologicznymi.

• Pawłow obawiał się zarzutu

subiektywizmu

• Pawłowizm a behawioryzm
• (warunkowanie klasyczne i

instrumentalne)

PSYCHONEUROFIZJOLOGIA

• A) pawłowizm
• B) teorie regulacyjne

PSYCHONEUROFIZJOLOGIA

• a) Pawłow był przekonany, że

przyczyną różnic indywidualnych w
zakresie określonych zachowań są
pewne cechy procesów
nerwowych.

• [Tych różnic indywidualnych nie

można wyjaśnić wpływem bodźców
zewnętrznych]

PSYCHOLOGI
A

POZNAWCZA

• Introspekcjonizm

• Behawioryzm Psychoanaliza
• Neobehawioryzm
•
• Psychologia

humanistyczna

• Psychologia Poznawcza

• Psychologia

ewolucyjna

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

• Psychologia poznawcza
a neobehawioryzm – rewolucja czy

ewolucja?

Czy psychologia poznawcza to

neointrospekcjonizm?

Psychologia Poznawcza

• Prekursorzy:

• F. Bartlett (1932) Remembering

• J. Piaget (1926) Jak sobie dziecko

świat

• przedstawia?

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

• Psychologia poznawcza psychologią

procesów poznawczych?

• 1970 „Cognitive Psychology”
• 1971 „Cognition”, 1973 „Memory and

Cognition”, 1977 „Cognitive Science”

• – pamięć, percepcja, rozwiązywanie

problemów, myślenie, przetwarzanie
obrazów, wnioskowanie, uczenie się,
planowanie

Psychologia Poznawcza

• Estes (1975) „…nauki behawioralne i

społeczne można definiować jako
zajmujące się procesami
przetwarzania i przekształcania
informacji.”

• Norman (1979) Interesuje mnie

każdy rodzaj zachowania, zarówno
świadome jak i podświadome,
intencjonalne myślenie i
wnioskowanie jak i zachowanie
oparte na intuicji, uczuciach i
emocjach. Zatem psychologia
przetwarzania informacji zajmuje się
całą psychologią.

Psychologia Poznawcza

• Mandler (1981) „Psychologia poznawcza

jest głównym nurtem psychologii. Być
zainteresowanym procesem
przetwarzania informacji u ludzi oznacza
zajmować się funkcjonowaniem
informacji/wiedzy wewnątrz organizmu
jak i między nim a środowiskiem…

Podejście skoncentrowane na

przetwarzaniu informacji nie może być
rozpatrywane w kategoriach ‘prawda-
fałsz’. Jest to sposób patrzenia na
rzeczywistość a nie teoria.”

Poznawczy Model

Wyuczonej Bezradności

(Seligman)

• Styl Wyjaśniania Zdarzenia Negatywne Deficyty

Bezradności:

• Stałość-zmienność

poznawczy

• Specyficzność-uniwersalność OCZEKIWANIE

motywacyjny

• Wewnętrzny-Zewnętrzny

emocjonalny

•

fizjologiczny

•

samoocena

Psychologia ewolucyjna

• Karol Darwin
• „O powstawaniu gatunków drogą…”

- Organizmy dziedziczą cechy przodków

- Wskutek błędów pojawiających się w procesie dziedziczenia
pojawiają się przypadkowe zmiany zwane mutacjami

- W środowisku występują ograniczone zasoby, o które organizmy

muszą

ze sobą konkurować

- Niektóre organizmy są lepiej dostosowane do danych warunków

środowiska, ponieważ posiadają cechy, które nie mają ich
konkurenci

- Organizmy lepiej przystosowane do środowiska mają większe

szanse

przeżycia i wydania na świat potomstwa („sukces reprodukcyjny”)

Psychologia ewolucyjna

• Teoria doboru naturalnego dotyczy nie tylko

biologicznych struktur organizmu, ale także
zachowania – nowy projekt psychologii

• Przyczyny odrzucenia.
• Teza ekwipotencjalności: prawa uczenia się nie

zależą od rodzaju bodźca

• Teza styczności w czasie i przestrzeni:

wzmocnienie jest skuteczniejsze jeśli pojawia się
w czasowej i przestrzennej bliskości
wzmacnianego zachowania.

• Eksperymenty Garci

Psychologia ewolucyjna

• Zachowania ludzi i zwierząt są

wynikiem interakcji działania dwóch
czynników:

1) adaptacji wykształconych w toku

ewolucji, oraz

2) środowiska, które wpływa na

działanie tych adaptacji.

Strach a spostrzeganie głębi

(wysokości)

• Campos, Thein, Owen (2002)

• Metoda „pozornego uskoku” – głębia 30cm
• Zmienna niezależna: matka

przywołująca dziecko uśmiechem i

atrakcyjną zabawką od strony urwiska; gdy

dziecko zbliżyło się do linii środkowej

matka pozowała jedną z kilku emocji.

• Zmienna zależna: Odsetek dzieci, które

przekroczyły wzrokowe urwisko.

• Zastosowano porównania

międzyosobnicze

Strach a spostrzeganie głębi

(wysokości)

Harry Harlow

• Badania małp – 1958-1963

• Uniwersytet Wisconsin

Lab Mineki: WGTA

• Klatka stosowana do badania zachowań

makaków w różnych sytuacjach

eksperymentalnych.

• Pudełko na pokarm ukryte za ruchomą

żaluzją.

• Eksperymentator niewidoczny (lustro

weneckie)

• Mierzono ile czasu upłynęło zanim makaki

zbliżyły się do pokarmu, gdy w klatce był

obecny wąż, gumowy wąż.

• Makaki żyjące na wolności i w warunkach

lab.

Warunkowanie strachu

perspektywa ewolucyjna

Susan Mineka et
al.
1984

Warunkowanie strachu

perspektywa ewolucyjna

Wyniki te wydają się potwierdzać, że u

makaków żyjących na wolności reakcja
strachu na widok węża kształtuje się na
bazie procesów warunkowania.

- Obserwacyjne warunkowanie może

powodować powstanie silnej i utrzymującej

się w czasie gotowości do reagowania

strachem na określone bodźce

- Warunkowa reakcja strachu obejmowała nie

tylko czas latencji, ale również zachowania,

które są regulowane przez Autonomiczny

Układ Nerwowy.

• Przesiadywanie w tylnej części klatki, z

dala od bodźca

• Grymas strachu
• Potrząsanie rękami
• Podnoszenie i opuszczanie warg
• Podniesienie sierści

-

Obserwowanie u modela reakcji

strachu na bodźce neutralne nie

prowadzi do powstania warunkowej

reakcji strachu. Małpy jednych rzeczy

uczą się łatwo a innych bardzo trudno

lub w ogóle się nie uczą

- Podstawą dla selektywnego procesu

uczenia się strachu na określone

bodźce jest raczej filogeneza niż

ontogeneza, ponieważ małpy nie

miały żadnych wcześniejszych

doświadczeń z bodźcami stosowanymi

w tych eksperymentach jako bodźce

warunkowe

Automatyczna aktywacja

strachu

• Metoda wstecznego maskowania

(<30ms)

• Osoby z wysokim lękiem na węże
• Osoby z wysokim lękiem na pająki
• Grupa kontrolna
• Bodźce (fotografie): węże, pająki,

kwiaty, grzyby

Ohman,
Soares
1994

Automatyczna aktywacja

strachu

Ohman, Soares
1994

Psychologia ewolucyjna

Instynkt oznacza wrodzoną

tendencję behawioralną a nie

stały, niezmienny wzorzec

zachowania

Psychologia ewolucyjna

• Pojęcie instynktu jest często niesłusznie

przeciwstawiane pojęciu uczenia się. Chodzi tu o
złożone mechanizmy zaprogramowane do
rozwiązywania problemów adaptacyjnych.

• Mechanizmy te: 1) występują u wszystkich

normalnych ludzi 2) rozwijają się bez żadnego
świadomego wysiłku i przy braku jakiejkolwiek
formalnej instrukcji, 3) są stosowane bez
uświadamiania sobie leżącej u ich podstaw logiki, 4)
różnią się one od bardziej ogólnych zdolności
przetwarzania informacji Faktycznie można je
traktować jako instynkty uczenia się

• Cosmides, Tooby 1995

Psychoanaliza

• Co jest źródłem aktywności

człowieka? Co jest siłą napędowa
jego działań?

• Jak zbudowany jest aparat

psychiczny?

• Jak powstaje i zmienia się aparat

psychiczny?

NIEŚWIAD.

ŚWIADOM.

zachowanie

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI

• Freudowska koncepcja kompleksu

Edypa

• Ojciec staje się rywalem w walce o

uczucia matki. Wrogość syna w
stosunku do ojca prowadzi do
powstania strachu przed odwetem –
pojawia się kompleks Edypa

• Badania Malinowskiego
• Biologiczne mechanizmy

SYMBOLIZACJA

•

Elementy wyparte ze świadomości

pojawiają się później w formie

symbolicznej -wyparte pragnienia zostają

tak przetransponowane, aby nie

stanowiły zaburzenia funkcjonowania na

poziomie świadomości.

•

Podstawą dowodową w psychoanalizie

jest właśnie interpretacja symboli.

•

Zadanie psychoanalityka polega na

takim zinterpretowaniu zachowań i myśli

pacjenta, aby na tej podstawie udzielić

odpowiedzi na pytanie co jest przyczyną

jego problemów