pojęcia wstępne

1

*

Międzynarodow
e organizacje
finansowe

2

*

Istota organizacji

międzynarodowych - istota

*

OM stały się jednym z najważniejszych elementów
współczesnej polityki międzynarodowej.

*

Ich działalność wpływa na krajowy porządek prawny i
nawiązują do nich najważniejsze akty prawodawstwa
krajowego.

3

*

Organizacja międzynarodowa

– definicje, problemy

*

Pojęcie nie jest precyzyjnie zdefiniowane
w sposób wiążący;

*

Niektóre organizacje, określające się jako
międzynarodowe, nie są przez
współczesną doktrynę prawa
międzynarodowego za takie traktowane.

4

*

Organizacja

międzynarodowa - istota

*

Pojęcie om przyjęło się dość późno.

Przyczyny:

1. Początkowo państwa unikały przyznawania
szczególnej roli om w obawie przed erozją
własnej suwerenności. Om miały służyć przede
wszystkim koordynacji współpracy między
państwami członkowskimi, głównie w kwestiach
technicznych. Dlatego znajdowało to swoje
odzwierciedlenie w nazwach (unia, związek,
komisja, kongres, biuro, instytut, rada)

5

*

Organizacja

międzynarodowa - istota

Przyczyny cd:

2. W klasycznym rozumieniu om nie miały zdolności
prawno-międzynarodowej. Nie uznając samodzielności
ówczesnych organizacji, państwom członkowskim trudno
przychodziło uznanie, że działająca wyłącznie w interesie
członków organizacji rada administracyjna stanowiła
odrębny byt prawny
(rada administracyjna – dziwiętnastowieczne „om”)

6

*

Organizacja

międzynarodowa - istota

Przyczyny cd:

3. Określenie „międzynarodowy” utożsamiano
aż do początku XX w ze słowem
„międzyrządowy”.
! Transgraniczna współpraca podmiotów
prywatnych znajdowała się poza pojęciem om.
Organizacje pozarządowe stały się ważnym
elementem kształtowania stosunków
międzynarodowych po II wojnie św.

7

*

Międzynarodowe

organizacje rządowe

*

Nie istnieje jedna ogólnie przyjęta
definicja pojęcia „om”. W prawie
pozytywnym nie stworzono takiej
definicji. W prawie organizacji
międzynarodowych formułowano wiele
definicji. Najważniejsze z nich
opracowano w ramach Komisji Prawa
Międzynarodowego ONZ.

8

*

Międzynarodowe organizacje rządowe - cechy

OM definiuje się przez zespół cech właściwych dla
tego rodzaju podmiotów międzynarodowych, do których
należą:

*

Członkostwo przynajmniej trzech państw lub innych

podmiotów prawa międzynarodowego (np. członkiem
WTO jest Wspólnota Europejska); organizacji
międzynarodowej nie tworzy zinstytucjonalizowana
współpraca wyłącznie dwóch państw;

*

Względnie trwały charakter organizacji, czym różni się

od konferencji międzynarodowej

*

Wielostronna umowa międzynarodowa, która jest

podstawą funkcjonowania organizacji (statut om);

*

Posiadanie stałych (utworzonych na czas istnienia

organizacji) organów, którym statut nadaje odpowiednie
uprawnienia
i kompetencje; organy działają w imieniu całej
organizacji;

*

Wynikająca ze statutu osobowość

prawnomiędzynarodowa; jednym
z elementów jej występowania jest autonomia decyzyjna
organizacji.

9

*

Międzynarodowe

organizacje rządowe - cechy

W. Morawiecki (

def. funkcjonalna

)

wskazuje, że organizacja jest to proces
współpracy państw – dokonujący się w
szczególnej formie – której podstawową
cechą jest występowanie stałych organów
powołanych do realizacji wspólnych zadań
na podstawie zgodnych interesów
członków.

10

*

Międzynarodowe organizacje pozarządowe - cechy

-

Członkostwo osób fizycznych, prawnych, związków tych osób
lub ich wszystkich jednocześnie; w nielicznych organizacjach
uczestniczą państwa lub ich organy, ale są wówczas traktowane
jako podmioty prawa prywatnego (a nie publicznego prawa
międzynarodowego); osoby fizyczne powinny posiadać
obywatelstwo przynajmniej trzech równych państw, a osoby
prawne powinny mieć siedziby na terenie równych państw;

-

Względnie trwały charakter organizacji;

-

Statut będący aktem prawnym o charakterze porozumienia
prywatnego, które jest podstawą funkcjonowania organizacji;

-

Posiadanie stałych organów o wyznaczonych uprawnieniach i
kompetencjach;

-

Prowadzenie międzynarodowej działalności – nienastwionej na
zysk (non profit organizations) – zgodnie z celami organizacji;

-

Podmiotowość prawa krajowego – jeśli jest konieczna w
prowadzonej działalności.

11

*

Międzynarodowe organizacje

pozarządowe - cd

-

Należy podkreślić, iż współczesne prawo
międzynarodowe nie stanowi jeszcze
podstawy do nadania podmiotowości
prawnomiędzynarodowej organizacjom
pozarządowym

-

MO pozarządowe mogą uzyskiwać zyski,
ale nie może to być ich cel ani główne
źródło finansowania działalności

12

*

Międzynarodowe organizacje

pozarządowe - cd

-

Działalność mo pozarządowych,
nieograniczana przez władze państwowe,
jest potwierdzeniem ukształtowania się w
tych krajach dojrzałej demokracji,

-

Dają władzom czas na rozwiązanie
nurtujących społeczeństwo problemów
np. Amnesty International, Greenpeace.

13

*

Organizacja

międzynarodowa - definicje

*

Zrzeszenie co najmniej trzech podmiotów
utworzone dla realizacji wspólnego celu,
który ma charakter międzynarodowy bądź
jest realizowany poprzez działalność
międzynarodową

14

*

Funkcje organizacji

międzynarodowych

(za M. Doliwa-Klepacki)

1.

Funkcje ogólne

Podstawową funkcją każdej organizacji jest
rozwijanie współpracy w różnych formach
(np. identyfikacja wspólnych problemów,
ujawnianie stanowisk i opinii, osiąganie
porozumienia, podejmowanie decyzji).
2. Funkcje szczegółowe: normotwórcze,

kontrolne, sądowe, operacyjne
i administracyjne.

15

*

Działania (funkcje), które om wspierają

*

Ujawnianie stanowisk członków organizacji i wypracowanie
wspólnego stanowiska;

*

Tworzenie norm;

*

Tworzenie warunków współpracy i akceptacja norm
ponadnarodowych;

*

Pozyskiwanie nowych członków;

*

Podejmowanie decyzji;

*

Wdrażanie decyzji;

*

Rozstrzyganie sporów;

*

Działalność operacyjna

*

Udzielanie informacji.

Działania te sprzyjają rozwojowi stosunków
międzynarodowych
i poprawie ich jakości

16

*

Prawo organizacji

międzynarodowych

*

To ogół norm prawnych regulujących
tworzenie i funkcjonowanie om tzw.
międzyrządowych, a więc zrzeszających
głównie państwa;

*

Zasadniczo stanowi jeden z działów prawa
międzynarodowego publicznego obok
takich działów , jak np. prawo traktatów,
prawo dyplomatyczne i konsularne, prawo
humanitarne, prawo morza, prawo
rozwiązywania sporów międzynarodowych

17

*

Prawo międzynarodowe publiczne

*

Ogół norm prawnych obowiązujących w
stosunkach między podmiotami prawa
międzynarodowego publicznego.

*

Podmiotami prawa międzynarodowego
publicznego są: państwa, państwa

in

statu nascendi

(narody walczące o

niepodległość), Stolica Apostolska oraz
organizacje międzynarodowe.

18

*

Podział organizacji

międzynarodowych:

według kryterium składu

członkowskiego

organizacji

*

Organizacja rządowa (GO – Governmental
Organization);

*

Organizacja pozarządowa (NGO – Non
Governmental Organization);

*

mieszane

19

*

Organizacja rządowa (GO – Governmental

Organization)

*

Zrzesza państwa względnie państwa
i ewentualnie obok państw również organizacje
międzynarodowe

20

*

Organizacja pozarządowa (NGO – Non

Governemntal Organization)

*

Zrzesza osoby fizyczne lub/i osoby
prawne lub/i związki tych osób.

*

Członkami organizacji pozarządowych
mogą być obok ww. podmiotów także
państwa lub ich organy.

21

*

mieszane

*

Zrzeszają osoby fizyczne lub/i osoby
prawne lub/i związki tych osób oraz obok
tych podmiotów również państwa i ich
organy.

22

*

A zatem…

*

GO i NGO mają trzy cechy wspólne:

trwały charakter, stałe organy, realizacja określonego
celu;

*

i dwie odróżniające je od siebie:

skład członkowski, charakter prawny statutu

=>

o. rządowa

= o. międzyrządowa = o. państwowa =

o. międzypaństwowa = o. publiczna;

o. pozarządowa

= o. niepaństwowa = o. prywatna

23

*

Podział organizacji ze względu

na zakres podmiotowy:

*

O. globalne (światowe) – to takie, które są
nastawione na objęcie swym członkostwem wszystkich
państw świata (np. ONZ);

*

O. partykularne – to takie, które nie mają podobnego
dążenia

24

*

Podział organizacji ze względu

na zakres działalności:

*

O. ogólne (uniwersalne) – to takie, które
mają maksymalnie szeroki zakres
kompetencji i zajmują się całokształtem
stosunków międzynarodowych (ONZ);

*

O. wyspecjalizowane (funkcjonalne) – to
takie, które maja ściśle sprecyzowany
zakres kompetencji i zajmują się tylko
określonym wycinkiem stosunków
międzynarodowych (NATO, UNESCO,
FAO).

25

*

Podział organizacji ze względu na

możliwość przystąpienia członków do

organizacji:

*

O. międzynarodowa otwarta – to taka, do której
może przystąpić każde państwo;

*

O. międzynarodowa półotwarta – to taka, do
której mogą przystąpić tylko państwa spełniające
określone kryteria selekcji. Np.. Kryterium położenia
w danym regionie geograficznym, kryterium
ustrojowe, etc.

*

O. międzynarodowa zamknięta – to taka, do
której nie można przystąpić, która z założenia ma
zrzeszać tylko członków założycieli, albo taka
organizacja półotwarta, do której przystąpili już
wszyscy spełniający określone warunki.

26

*

Członkowie

organizacji:

*

pierwotni – uczestniczący w konferencji
założycielskiej, podpisali i ratyfikowali
statut;

*

wtórni – tacy, którzy przystąpili do
istniejącej już organizacji
międzynarodowe;

*

zwyczajni i uprzywilejowani (np. mają
zwiększony katalog praw);

*

pełni i niepełni (np. działają tylko w
niektórych organach).

27

*

Podział organizacji ze względu na

stopień władzy organizacji nad

państwami członkowskimi:

*

O. tradycyjne (klasyczne) – to takie, które nie mają
kompetencji do podejmowania decyzji obowiązujących
bezpośrednio na terytorium państw członkowskich.
Organizacje te uchwalają albo wyłącznie zalecenia, albo
zastosowania stworzonych przez nie norm
międzynarodowo-prawnych potrzebna jest transformacja
tych norm do wewnętrznego systemu prawnego
poszczególnych państw członkowskich;

*

O. ponadpaństwowe (ponadnarodowe) – to takie,
którym państwa członkowskie z góry przekazały część
swoich praw suwerennych (np. WE).

28

*

Podział organizacji ze względu na posiadanie

lub nieposiadanie specjalnych więzów

łączących daną organizację z innymi:

*

O. wyspecjalizowane – w ramach jakiejś
rodziny organizacji;

*

O. nieposiadające takiego statusu

29

*

Podział organizacji ze względu na

rolę, jaką odgrywają w stosunkach

międzynarodowych:

*

O. o dużym znaczeniu,

*

O. o małym znaczeniu,

*

O. martwe.

30

*

Organizacja międzynarodowa jako

uczestnik społeczności

międzynarodowej

*

Działalność om w pewnej mierze
kształtuje i współtworzy stosunki
międzynarodowe.

*

Stosunki międzynarodowe – to
zależności i relacje zachodzące między
uczestnikami społeczności
międzynarodowej.

*

Społeczność międzynarodowa – w
dwóch ujęciach: szeroko i wąsko.

31

*

Społeczność międzynarodowa

w ujęciu szerokim

*

Ogół uczestników stosunków międzynarodowych
(państwa, inne podmioty prawa międzynarodowego
publicznego – narody walczące o niepodległość, Stolica
Apostolska, międzyrządowe organizacje
międzynarodowe, międzynarodowe korporacje
handlowe, związki partii politycznych, Kościoły
i pozarządowe organizacje międzynarodowe)

32

*

Społeczność międzynarodowa

w ujęciu wąskim

*

Ogół państw suwerennych i ogół międzyrządowych
organizacji międzynarodowych.

33

*

To…

*

Międzynarodowe organizacje
międzyrządowe są uczestnikami
społeczności międzynarodowej
rozumianej wąsko (i tym samym również
rozumianej szeroko); natomiast
międzynarodowe organizacje
pozarządowe są uczestnikami wyłącznie
społeczności międzynarodowej
rozumianej szeroko i nie mieszczą się w
społeczności rozumianej wąsko.

34

*

Utworzenie organizacji

międzynarodowej międzyrządowej

*

Międzynarodowa organizacja międzyrządowa –
powstaje poprzez zawarcie przez państwa, ewentualnie
również inne międzynarodowe organizacje
międzyrządowe, wielostronnego traktatu (umowy
międzynarodowej) zwanego umową założycielską lub
statutem organizacji.

35

*

Utworzenie organizacji

międzynarodowej pozarządowej

*

Międzynarodowa organizacja pozarządowa –
powstaje poprzez zawarcie przez osoby fizyczne,
ewentualnie i/lub osoby prawne i/lub związki tych osób
porozumienia o charakterze prywatnoprawnym
zwanego umową założycielską lub statutem
organizacji.

36

*

Założenie organizacji

międzyrządowej (GO)

1.

Inicjatywa – utworzenia organizacji
międzynarodowej. Z taką inicjatywą występuje:

a)

pojedyncze państwo,

b)

nieformalna grupa państw,

c)

istniejąca już inna organizacja
międzynarodowa,

d)

osoba fizyczna lub prawna, lub grupa takich
osób rola pomysłodawcy a inicjatywa musi być
podjęta przez twór posiadający podmiotowość
międzynarodowoprawną).

37

*

Założenie organizacji

międzyrządowej (GO)

2. Inicjator wykonuje następujące
obowiązki:

a)

opracowuje wstępny projekt statutu
organizacji,

b)

ustala liczbę uczestników konferencji
założycielskiej będących potencjalnymi
członkami organizacji,

c)

organizuje konferencję założycielską.

38

*

Założenie organizacji

międzyrządowej (GO)

3. Konferencja założycielska, na której
odbywa się dyskusja nad projektem statutu
zakończona jego uchwaleniem (większością
2/3 państw obecnych i biorących udział w
głosowaniu) – w konsekwencji, przyjęciem
statutu, jego podpisaniem i
ratyfikowaniem.

39

*

Budowa statutu

międzyrządowej om

1.

Wstęp

2.

Cele i zadania organizacji

3.

Prawa i obowiązki członków

4.

Struktura organizacji (organy i ich
kompetencje)

5.

Siedziba organizacji

6.

Czas trwania organizacji, jeśli jest
ograniczony

40

*

Osoby fizyczne w organizacjach

międzynarodowych

*

Osoby fizyczne mogą być członkami
międzyrządowych om, niemniej aktywnie uczestniczą
w pracy ich organów, będąc czy to delegatami
poszczególnych państw członkowskich (organów,
instytucji, określonych środowisk tych państw), lub
obserwatorami ze strony państw nieczłonkowskich
oraz pozostałych om i innych osób prawnych a także
znawcami określonej tematyki i ekspertami, z opinii i
usług których korzysta organizacja, bądź stanowią
personel pomocniczy wykonujący funkcje
administracyjno-techniczne, względnie
funkcjonariuszami międzyanarodowymi.

41

*

Funkcjonariusz

międzynarodowy

*

Osoba mianowana lub wybrana ze względu na swoje
kwalifikacje zawodowe oraz cechy charakteru przez
organ organizacji międzynarodowej, gdzie jest na stałe
zatrudniona i gdzie pobiera wynagrodzenie.

*

FM działa na rzecz i w imieniu organizacji, kierując się
wyłącznie jej dobrem.

*

FM jest niezależny od państw członkowskich, a w
szczególności od państwa, którego jest obywatelem,
nie może przyjmować żadnych instrukcji od rządów
państw członkowskich, a państwa te powinny
powstrzymać się od prób wywierania nacisków na FM.

42

*

Źródła prawa

międzynarodoweg

o

*

Źródła poznania prawa

*

Źródła pochodzenia prawa

43

*

Źródła poznania prawa

*

To źródła informacji oprawie, których
używa się w celu stwierdzenia treści
przepisów prawa. W przypadku prawa
międzynarodowego publicznego, w tym
prawa organizacji międzynarodowych, w
grę wchodzą wszelkie wydawnictwa
zawierające traktaty, spisane kompilacje
zwyczajów oraz uchwały organizacji
międzynarodowych.

44

*

Źródła pochodzenia prawa

1. Źródła pochodzenia prawa w znaczeniu materialnym
2. Źródła pochodzenia prawa w znaczeniu formalnym

45

*

1. Źródła pochodzenia prawa w

znaczeniu materialnym

*

to wszelkie przyczyny o charakterze
pozaprawnym, które doprowadziły do
tego, że prawo ukształtowało się i nabrało
mocy obowiązującej (wola państw, nakazy
rozumu, więź społeczna, emocje i
świadomość ludzka)

46

*

2. Źródła pochodzenia prawa

w znaczeniu formalnym

*

To zewnętrzny wyraz procesu, który
doprowadził do ukształtowania się normy
prawa międzynarodowego, czyli formy, w
której tworzone jest prawo
międzynarodowe (umowy
międzynarodowe, (zamiennie można
używać terminów traktaty, konwencje),
zwyczaj międzynarodowy oraz uchwały
om, a także ogólnie zasady prawa).

47

*

Prawo traktatów

*

To dział prawa międzynarodowego publicznego, na
który składa się ogół norm prawnych regulujących
kwestię zawierania umów międzynarodowych, ich
obowiązywania oraz stosowania.

*

Normy te mają zarówno charakter zwyczajowy, jak i w
dużej mierze zostały skodyfikowane.

*

Konwencje.

48

*

Konwencje, w których

uregulowano większość

najistotniejszych

zagadnień z zakresu

prawa traktatów:

1. Konwencja wiedeńska oprawie traktatów z
23.05.1969 r., która ma zastosowanie do umów
międzynarodowych zawieranych między państwami.
Weszła w życie 27.01.1980 r. Polska przystąpiła do
tej konwencji i konwencja weszła wżycie 1.08.1990
r.,
2. tzw. II Konwencja wiedeńska oprawie
traktatów z 21.03.1986 r., która ma zastosowanie
do umów międzynarodowych zawieranych między
państwami a organizacjami międzynarodowymi oraz
między organizacjami międzynarodowymi.
Konwencja ta jeszcze nie weszła w życie.

49

*

Umowa międzynarodowa=

traktat = konwencja

*

Konwencja z 1969 r. definiuje umowę jako
porozumienie międzynarodowe zawarte między
państwami w formie pisemnej.

*

Konwencja z 1986 r. rozszerza definicję stanowiąc, iż
traktat to porozumienie zawarte przez jedną lub
więcej organizacji międzynarodowych z jednym
lub większą liczbą państw, a także porozumienie
zawarte między organizacjami
międzynarodowymi.

50

*

Sposoby zawarcia

traktatu

Zawarcie traktatu oznacza:
1/ proces składający się z kilku etapów, który prowadzi
do wyrażenia przez dany podmiot zgody na związanie się
umową,
2/ moment wieńczący ten proces, czyli moment
ostatecznego wyrażenia przez dany podmiot zgody na
związanie się umową.

51

*

Tryby zawierania umowy

międzynarodowej

1) Tryb prosty (negocjacje => podpisanie).
2) Tryb złożony

(negocjacje => parafowanie => podpisanie =>

ratyfikacja

(zatwierdzenie traktatu)

)

52

*

Tryb złożony

1.

Rokowania (negocjacje) – celem jest uzgodnienie
treści umowy i zredagowanie jej tekstu. Negocjacje
mają formę debaty lub wymiany not.

2.

Ustalenie autentyczności tekstu/parafowanie –
pełnomocnicy stron umieszczają pod tekstem umowy
swoje parafy. To nie przesądza jeszcze o wiążącym
charakterze tekstu i oznacza, że tekst nie może być
zmieniony bez wznowienia negocjacji.

53

*

Tryb złożony cd

3) Podpisanie/wymiana dokumentów stanowiących traktat
– w trybie złożonym podpisanie powoduje, że dany podmiot nie
jest jeszcze związany umową, ale staje się tzw.
sygnatariuszem umowy, który w szczególności musi
powstrzymać się od tego momentu od wszelkich działań, które
mogłyby udaremnić przedmiot lub cel umowy.
4) Przyjęcie umowy – obejmuje ratyfikację, zatwierdzenie i
wszelkie szczególne formy ostatecznego wyrażenia zgody na
związanie się traktatem. Ratyfikacja oznacza oświadczenie
złożone przez upoważniony na mocy ustawodawstwa
wewnętrznego organ państwa. Zatwierdzenie – jak ratyfikacja.
Uwaga: w odniesieniu do om ratyfikacja ani zatwierdzenie nie
występuje, występuje czynność zwana formalnym
potwierdzeniem wcześniejszego podpisania umowy
względnie dokonanej wcześniej wymiany dokumentów.

54

*

Wejście traktatu

w życie

*

Od wyrażenia przez dane państwo czy om
zgody na związanie się traktatem należy
odróżnić wejście traktatu wżycie.

*

Zasada jest taka – jeśli sama umowa nie
przesądza tej sprawy, a podmioty
negocjujące nie ustalą w inny sposób daty
wejścia traktatu w życie, wówczas wchodzi
on w życie w momencie wyrażenia zgody na
związanie się umową przez wszystkie
negocjujące państwa i organizacje.