PRZEWIETRZANIE KOPALC

I. Cel i znaczenie przewietrzania kopalń
II. Powietrze kopalniane
1. Charakterystyka gazów
2. Gazy szkodliwe występujące w kopalniach węgla
III. Czynniki wpływające na przewietrzanie
1. Ciśnienie powietrza.
2. Opory przepływu powietrza
3. Temperatura powietrza
4. Wilgotność powietrza
5. Prędkość przepływu
6. Ilość powietrza
IV. Technika przewietrzania
1. Schematy przewietrzania
2. Ogólne zasady przewietrzania
3. Zasady rozprowadzania powietrza w kopalni
V. Wentylatory główne
1. Rodzaje wentylatorów
2. Charakterystyka wentylatora
3. Punkt pracy wentylatora
4. UrzÄ…dzenia towarzyszÄ…ce
VI. UrzÄ…dzenia wentylacyjne
VII. Rozprowadzenie powietrza w rejonach wentylacyjnych
VIII. Przewietrzanie wyrobisk wentylacją odrębną
1. Przewietrzanie przez dyfuzjÄ™
2. Pomocnicze urzÄ…dzenia wentylacyjne
3. Wentylacja lutniowa
IX. Wentylacja w przepisach
X. Bibliografia:
XI. Załączniki
1. Umowne znaki wentylacyjne stosowane na mapach górniczych
2. Załącznik 2
1
I. Cel i znaczenie przewietrzania kopalń
Przewietrzanie kopalń to dostarczenie świeżego powietrza do wszystkich czynnych
wyrobisk górniczych. Celem tej działalności jest zapewnienie:
¾ð odpowiedniego skÅ‚adu powietrza,
¾ð odpowiedniej iloÅ›ci powietrza,
¾ð utrzymanie warunków klimatycznych na wymaganym poziomie,
¾ð rozrzedzanie i odprowadzania szkodliwych dla ludzi gazów.
Powietrze atmosferyczne dostarczone do kopalni w miarę przepływu wzdłuż wyrobisk
ulega niekorzystnym zmianom w wyniku:
 gazów wypływających z górotworu, powstałych w wyniku procesów
technologicznych i procesów utleniania,
 nagrzewania przez górotwór i urządzenia energomaszynowe,
 wzrostu wilgotności.
II.Powietrze kopalniane
1. Charakterystyka gazów
Do kopalni doprowadza się powietrze atmosferyczne, które jest mieszaniną gazów o
składzie:
·ð tlenu O2 -21 %,
·ð azotu N2 - 78 %
·ð gazy szlachetne (argon, neon, hel i inne) i dwutlenek wÄ™gla CO2 - 1 %
Tlen jest gazem bezbarwnym, bez smaku i zapachu o gęstości w normalnych warunkach
1,43 kg/m3. Jest on konieczny w procesie oddychania, a również niezbędny do
podtrzymywania palenia i wszelkich procesów utleniania.
Proces oddychania polega na pobieraniu powietrza do płuc, gdzie przepływająca krew
pobiera część tlenu, który zostaje zużyty do spalania węgla. Powstaje dwutlenek węgla, który
zostaje z płuc wydalony na zewnątrz.
Powietrze wydychane zawiera około 78% azotu, 17% tlenu i 4% dwutlenku węgla.
Powietrze takie nie nadaje się do oddychania i przebywanie w nim zagraża zdrowiu. Zużycie
tlenu przez człowieka zależy od wysiłku, jaki on pokonuje. W spoczynku wynosi ono 0,25
litra/min, a przy wielkim wysiłku nawet do 3,5 litra/min.
Powietrze kopalniane to powietrze znajdujące się w podziemiach kopalni. Jego skład
może się różnić od składu powietrza atmosferycznego. Zmniejszenie tlenu w powietrzu
kopalnianym wywiera ujemny wpływ na organizm ludzki. Przy 17% tlenu oddech staje się
ciężki i występuje przyspieszone bicie serca, przy 15% występuje brak zdolności do większego
wysiłku, przy 10% następuje utrata przytomności.
Przepisy bezpieczeństwa nakazują, aby zawartość tlenu w powietrzu kopalnianym nie była
mniejsza od 19%.
Azot N2 jest to gaz bez woni, barwy i smaku, nie pali siÄ™ i palenia nie podtrzymuje; jest
czynnikiem opóz
niającym utlenianie i palenie ciał oraz oddychanie. Przy braku tlenu azot
2
działa dusząco. Zawartość azotu w powietrzu kopalnianym zmienia się wskutek zmiany
zawartości innych gazów, np. spadku zawartości tlenu lub wzrostu zawartości innych gazów.
Metan CH4 jest gazem bez barwy, smaku i zapachu, lżejszym od powietrza, co
powoduje, że gromadzi się on najczęściej pod stropem wyrobisk. Dla organizmu ludzkiego jest
gazem obojętnym, jednakże w powietrzu o dużej jego zawartości, przy równoczesnym braku
tlenu, działa dusząco. Jest gazem palnym i wybuchowym. Jego zdolność do wybuchów zawiera
się w granicach od 5 do 15% zawartości w powietrzu, przy czym wybuch jest najsilniejszy przy
9%. Powyżej 15% CH4 pali się.
Pomiar zawartości metanu jest przeprowadzany za pomocą metanomierzy przenośnych i
stacjonarnych.
Dwutlenek węgla CO2 jest gazem bezbarwnym i bez zapachu, o smaku lekko kwaśnym,
gęstości większej od powietrza, wskutek czego gromadzi się przy spągu nie przewietrzanych
wyrobisk i w dole pochylni. Dwutlenek węgla jest gazem duszącym oraz działa drażniąco na
błony śluzowe i skórę. Powstaje podczas pełnego spalania, oddychania, wykonywania robót
strzelniczych. y
ródłem ciągłego wypływu dwutlenku węgla są stare zroby.
Zawartość CO2 w powietrzu do 2% powoduje nieznaczne zwiększenie głębokości i
częstotliwości oddechu. Duszność i osłabienie ogarnia człowieka przy zawartości 5%, przy
10% może nastąpić utrata przytomności, a powyżej - śmierć.
Określenie zawartości dwutlenku węgla możemy określić za pomocą metanomierza
interferencyjnego lub wykrywacza harmonijkowego.
Tlenek węgla CO jest gazem palnym, wybuchowym, bardzo silnie trującym, bez barwy i
zapachu. Powstaje podczas niecałkowitego spalania węgla przy utrudnionym dostępie
powietrza, np. wskutek podziemnego pożaru, wybuchu metanu w obecności pyłu węglowego
oraz robót strzelniczych. Tlenek węgla jest nieco lżejszy od powietrza. Zważywszy silne
własności trujące tego gazu jest on groz
ny dla człowieka. Wdychanie tlenku węgla powoduje
niszczenie czerwonych ciałek krwi w płucach. Zatrucia tlenkiem węgla pozostawiają
długotrwałe ślady w organizmie ludzkim.
Określenie zawartości tlenku węgla odbywa się za pomocą wykrywacza
harmonijkowego.
Dla ochrony pracowników zatrudnionych pod ziemią przed zagrożeniem spowodowanym
obecnością tlenku węgla należy przewidzieć możliwość szybkiego ich wydostania się ze strefy
niebezpiecznej do prądu świeżego powietrza. Ponadto wszyscy pracownicy dołowi są
zaopatrzeni w środki ochrony dróg oddechowych przed CO.
Tlenek i dwutlenek azotu (NO i NO2) sÄ… gazami silnie trujÄ…cymi, bardzo silnie
drażniącymi błony śluzowe oczu, nosa i ust, a przy głębokim wdechu  parzącymi płuca.
Powstają w kopalni podczas wykonywania robót strzelniczych.
Dwutlenek siarki S02 jest gazem niepalnym, bezbarwnym, o bardzo silnym i ostrym
zapachu oraz smaku. Drażni błony śluzowe oczu i dróg oddechowych, a przechodząc w kwas
siarkowy powoduje niszczenie tkanek. Gęstość dwutlenku siarki jest znacznie większa od
powietrza.
y
ródłem S02 w powietrzu kopalnianym są: roboty strzałowe MW, skały o dużej
zawartości pirytu.
Siarkowodór H2S jest gazem bezbarwnym, trującym, o słodkawym smaku i
nieprzyjemnym zapachu zgniłych jaj. Jego gęstość jest nieznacznie większa od powietrza.
Siarkowodór odznacza się dużą rozpuszczalnością w wodzie, jest palny.
3
y
ródłami siarkowodoru w powietrzu kopalnianym są: gnijące substancje organiczne,
rozkład pirytu, gipsu, pożary kopalniane. Pomiaru zawartości H2S można dokonywać
wykrywaczem harmonijkowym z odpowiedniÄ… rurkÄ… wskaz
nikowÄ….
2. Gazy szkodliwe występujące w kopalniach węgla
W czynnych wyrobiskach górniczych zawartość gazów szkodliwych w powietrzu
kopalnianym nie może przekraczać wielkości dopuszczonych przepisami bezpieczeństwa.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia
przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych określa dopuszczalne zawartości
gazów szkodliwych (tabela 1).
Tabela1
NDS NDSCh
najwyższe najwyższe
dopuszczalne stężenie dopuszczalne stężenie
Rodzaj gazu
średnio ważone chwilowe
mg/m3 objętościowo mg/m3 objętościowo
% %
Dwutlenek węgla - 1,0 - 1,0
Tlenek węgla 30 0,0026 180 0,015
Tlenki azotu 5 0,00026 10 0,00052
Dwutlenek siarki 2 0,000075 5 0,00019
Siarkowodór 10 0,0007 20 0,0014
W razie stwierdzenia większej ich zawartości w wyrobisku górniczym należy
niezwłocznie wycofać ludzi do prądu powietrza świeżego, a dojścia do zagrożonego wyrobiska
zagrodzić. W miejscach takich mogą być wykonywane tylko prace w zakresie ratownictwa
górniczego i przeciwpożarowe.
Największe ilości szkodliwych gazów znajdują się w otamowanych i nie przewietrzanych
starych zrobach lub w tych rejonach złoża, których otamowanie nastąpiło wskutek pożaru, czyli
w tzw. polach pożarowych.
W czasie zniżki barometrycznej ciśnienie gazów w przestrzeni otamowanej jest
chwilowo wyższe niż przed tamami. Następuje wtedy wypływ gazów z otamowanej przestrzeni
do czynnych wyrobisk przez nieszczelności tam i szczeliny calizny węglowej aż do czasu
wyrównania się ciśnienia po obu stronach tam. W czasie zwyżki barometrycznej sytuacja jest
odwrotna i powietrze wpływa do przestrzeni otamowanej.
Kontrolę składu powietrza kopalnianego wykonuje się ją za pomocą:
 analizy chemicznej przeprowadzanej w laboratorium. Próbki powietrza kopalnianego
pobiera się do pipet szklanych, następnie bada się je w laboratorium na powierzchni.
 przyrządów do wykrywania i pomiaru gazów bezpośrednio pod ziemią.
4
III. Czynniki wpływające na przewietrzanie
Zasadniczy wpływ na przewietrzanie oraz komfort pracy mają ciśnienie powietrza, jego
temperatura, wilgotność, ilość oraz prędkość przepływu powietrza. Czynniki te decydują o
warunkach pracy, wpływają na samopoczucie człowieka i wydajność jego pracy.
1. Ciśnienie powietrza.
Aby w kopalni mogła odbywać się ciągła wymiana powietrza zużytego na świeże,
konieczny jest nieustanny jego przepływ przez wyrobiska. System wyrobisk kopalnianych
można rozpatrywać jako rozgałęziony przewód. Stawia on strumieniowi powietrza pewien
opór, który musi być pokonany. Pokonuje go depresja całkowita, która istnieje między szybem
wdechowym i wydechowym.
Na depresję całkowitą składają się depresja naturalna powodowana czynnikami,
termicznymi, zmianami składu powietrza, spadającą w szybach wodą itp., oraz depresja
sztuczna wywołana w sposób mechaniczny  wentylatorami. W kopalniach dąży się aby
depresja naturalna i sztuczna sumowały się, (tzn. by kierunki ich były zgodne). Depresja
naturalna powoduje, że nagrzane powietrze płynie (zawsze) w kierunku wznoszącym się (tzn.
ku górze) i układ wraz z wentylatorem ssącym zainstalowanym w szybie wydechowym jest
najbardziej optymalny.
2. Opory przepływu powietrza
Depresja całkowita, by wywołać ruch powietrza w kopalni musi pokonać opory R
wyrobisk, na które składają się:
·ð opór tarcia powietrza o Å›ciany wyrobisk,
·ð opór nagÅ‚ego rozszerzenia lub zwężenia wyrobisk,
·ð opór wskutek zmian kierunku wyrobisk,
·ð inne opory, np. stawiane przez ciaÅ‚a znajdujÄ…ce siÄ™ na drodze strumienia
powietrza.
Powyższe opory występują na całej drodze przepływu powietrza od zrębu szybu
wdechowego do wentylatora, a więc im droga ta będzie dłuższa tym opory będą większe.
3. Temperatura powietrza
Temperatura powietrza w kopalni zależy od temperatury dostarczanego powietrza, jego
ciśnienia, temperatury skał, intensywności przewietrzania, głębokości na którą powietrze jest
sprowadzane szybem, reakcji chemicznych zachodzących w skałach lub wyrobiskach
górniczych oraz innych czynników wywoływanych pracą ludzi i maszyn oraz robotami
strzałowymi.
W kopalniach węgla, w których prace są prowadzone na znacznej głębokości zachodzi
konieczność obniżenia temperatury powietrza, zwłaszcza w przodkach górniczych. Dokonuje
się tego przez zwiększanie ilości i prędkości przepływu powietrza, stosowanie specjalnych
urządzeń chłodniczych lub izolacji cieplnej głównych dróg wentylacyjnych, użycie powietrza
sprężonego lub skroplonego, lodu i in. Zgodnie z przepisami temperatura w miejscu pracy nie
5
powinna przekraczać 28°C. Przy temperaturze 28÷33° czas pracy powinien być skrócony do 6
godzin, zaÅ› powyżej 33° można zatrudniać ludzi tylko w przypadku akcji ratowniczej.
4. Wilgotność powietrza
Wilgotność powietrza zależy od ilości pary wodnej w nim zawartej. Wyrażamy ją za
pomocÄ…:
·ð wilgotnoÅ›ci bezwzglÄ™dnej F w [kg/m3 ] (tj. stosunku iloÅ›ci pary wodnej w kg
do objętości powietrza wilgotnego w m3)
·ð wilgotnoÅ›ci wzglÄ™dnej Ć w [%] (tj. stosunku iloÅ›ci pary wodnej znajdujÄ…cej
się w powietrzu, do ilości pary wodnej, która to powietrze nasyca).
Pomiaru wilgotności dokonujemy za pomocą higrometrów lub psychrometrów.
Higrometr określa wilgotność na podstawie wydłużenia włosa ludzkiego pod wpływem
wilgoci, zaś psychrometr określa zawartość wilgoci na podstawie pomiaru temperatury
powietrza termometrem suchym i wilgotnym.
W górnictwie najważniejsza jest wilgotność względna, gdyż decyduje o chłodzącym
działaniu powietrza na organizm ludzki.
5. Prędkość przepływu
Prędkość przepływu powietrza zależy od tarcia cząstek powietrza o ściany wyrobiska, o
obudowę i jego wyposażenie. W środku wyrobiska prędkość przepływu powietrza jest
największa.
Średnią prędkość przepływu powietrza mierzymy za pomocą anemometrów. Przepisy
określają dopuszczalne jego wartości, które wynoszą w ścianach i zabierkach do 5 m/s, w
wyrobiskach korytarzowych  do 8 m/s, w szybach i szybikach podczas jazdy ludzi do12 m/s.
6. Ilość powietrza
Ilość powietrza przepływającą przez dane wyrobisko górnicze określa się, mierząc jego
średnią prędkość i powierzchnię przekroju poprzecznego wyrobiska.
Ilość powietrza oblicza się ze wzoru
Q = S x v m3/min gdzie
S powierzchnia przekroju poprzecznego wyrobiska, m2,
v średnia prędkość powietrza, m/min.
Przepisy bezpieczeństwa nakazują, aby całkowita ilość powietrza doprowadzonego do
wszystkich wyrobisk podziemnych zakładu górniczego zapewniała utrzymanie wymaganego
składu powietrza oraz jego temperatury. Uwzględniając zadania, jakie ma spełniać
przewietrzanie kopalni, ilość powietrza, którą należy doprowadzić do kopalni lub do jej części,
ustala siÄ™ na podstawie:
 liczby zatrudnionych,
 rozrzedzenia gazów szkodliwych,
 utrzymania właściwych warunków klimatycznych.
Ilość powietrza doprowadzana do kopalni w przeliczeniu na jednostkę najliczniej
obłożonej zmiany nie powinna być mniejsza od 6m3/min.
6
IV. Technika przewietrzania
1. Schematy przewietrzania
Kopalniana sieć wentylacyjna jest udokumentowana na mapach i schematach
wentylacyjnych. Na mapach tych zaznacza się strzałkami kierunki prądów powietrza świeżego
(kolorem czerwonym) i zużytego (niebieskim) oraz znakami umownymi wszelkie urządzenia
wentylacyjne, a więc wentylatory główne, pomocnicze, tamy, mosty wentylacyjne, stacje
pomiaru powietrza i inne (patrz załącznik). Mapy wentylacyjne muszą być systematycznie
aktualizowane,
Dla lepszej orientacji w sposobie rozprowadzenia powietrza w kopalni sporzÄ…dza siÄ™
schematy przewietrzania, a mianowicie przestrzenne, kanoniczne i ilościowe (rys. 1 i 2).
Rys. 1. Schematy przewietrzania
a  przestrzenny, b  kanoniczny, c - ilościowy
Schemat przestrzenny (rys. 1.a). Jest to rysunek stereograficzny, przedstawiający sieć
wyrobisk podziemnych z zaznaczeniem kierunków przepływających w nich prądów powietrza.
Schemat kanoniczny (rys. 1.b). Jest uproszczeniem schematu przestrzennego
przewietrzania kopalni. Oznacza się na nim punkty węzłowe, w których prądy powietrza
rozdzielają się i łączą, a drogi powietrza pomiędzy tymi punktami wykreśla się jako łuki kół,
bez uwzględnienia ich rzeczywistej długości i przebiegu. Schemat ten ułatwia analizę
przewietrzania oraz wszelkie obliczenia wentylacyjne.
Schemat ilościowego rozdziału powietrza (rys. 1.c). Obrazuje w sposób rysunkowy
procentowy pobór świeżego powietrza. Kropeczki oznaczają powietrze zużyte.
7
Rys. 2. Schematy sieci wentylacyjnej kopalni
a) przestrzenny b) kanoniczny
2. Ogólne zasady przewietrzania
Przepływ powietrza w wyrobiskach górniczych uzyskuje się za pomocą wentylatorów,
które zabudowane są na powierzchni w pobliżu szybu. Wentylator zasysający w sposób ciągły
powietrze z szybu, powoduje przepływ powietrza w wyrobiskach górniczych. Taki rodzaj
wentylacji nazywamy wentylacją ssącą. Szyby, przy których zabudowane są wentylatory
nazywane są wydechowymi (wentylacyjnymi), a szyby, którymi powietrze wpływa do kopalni,
nazywane są wdechowymi. Świeże powietrze sprowadzane jest szybami wdechowymi na
najniższy poziom, a następnie płynie przez wyrobiska górnicze z dołu do góry czyli prądami
wznoszącymi. Prądy powietrza płynące z góry na dół nazywają się prądami schodzącymi lub
prÄ…dami sprowadzanymi na upad. Przepisy zezwalajÄ… przewietrzanie prÄ…dami sprowadzanymi
na upad w wyjÄ…tkowych przypadkach.
Prąd powietrza wpływającego do kopalni szybami wdechowymi nazywa się całkowitym
prądem powietrza świeżego, który rozdziela się na prądy powietrza świeżego płynące do
poszczególnych partii, nazwane prądami grupowymi.
W dalszym ciÄ…gu prÄ…dy grupowe dzielÄ… siÄ™ na prÄ…dy rejonowe, przewietrzajÄ…ce
poszczególne rejony wentylacyjne. Prądy powietrza po przewietrzeniu rejonów wentylacyjnych
łączą się w grupowe prądy powietrza zużytego, które w rejonie szybu wydechowego łączą się
w całkowity prąd powietrza zużytego, wypływający z kopalni szybem.
Poszczególne wyrobiska, którymi płynie powietrze, nazywa się bocznicami, a
skrzyżowania wyrobisk  węzłami. Bocznice określa się numeracją kolejnych węzłów (np.
bocznica 1  2, 2  3 lub 3  4 itd. rys. 2.a), a węzły cyfrą (np. 3, 4, 5 itd. rys. 2.a).
W zależności od wzajemnego połączenia prądów powietrza dzieli się je na niezależne i
zależne.
Prąd powietrza niezależny jest to prąd, który odgałęzia się od prądu wlotowego
powietrza świeżego i po przewietrzeniu kompleksu wyrobisk dołącza do prądu wylotowego
powietrza zużytego, nie mając żadnych połączeń wentylacyjnych czynnych z wyrobiskami nie
przewietrzanymi tym prądem. Prąd niezależny może rozgałęziać się tylko wewnątrz rejonu
wentylacyjnego, który jest przewietrzany tym prądem. Rejon wentylacyjny przewietrzany
prądem niezależnym nazywany jest rejonem niezależnym.
Prąd zależny powietrza jest to prąd, łączący ze sobą wyrobiska, którymi płyną dwa
różne prądy powietrza świeżego lub zużytego, lub przewietrzający rejony wentylacyjne mające
połączenia  z innymi rejonami. Połączenia te mogą spowodować wpływ jednego rejonu na
drugi pod względem kierunku przepływu powietrza i jego wydatków. Rejony przewietrz
prądem zależnym nazywane są rejonami zależnymi.
Wszystkie wyrobiska stanowiące drogi przepływu powietrza nazywa się siecią
wentylacyjnÄ….
Przewietrzanie wyrobisk górniczych prądami powietrza płynącymi dzięki pracy
wentylatora głównego nazywa się wentylacją główną lub opływową. Wentylacją główną mogą
być przewietrzane wyrobiska mające połączenie z innymi wyrobiskami z obu końców, czyli
wyrobiska  przelotowe . Wyrobiska tzw. ślepe, będące w trakcie drążenia, przewietrzane są za
pomocą wentylacji odrębnej.
8
3. Zasady rozprowadzania powietrza w kopalni
Rozprowadzenie powietrza w kopalni powinno zapewniać:
·ð przepÅ‚yw powietrza we wszystkich czynnych wyrobiskach górniczych,
·ð stabilność prÄ…dów powietrza co do ich kierunku i objÄ™toÅ›ci strumienia,
·ð Å‚atwÄ… lokalizacjÄ™ ewentualnych wypÅ‚ywów gazów, pożarów, wybuchów, aby ich
skutki miały w kopalni zasięg jak najbardziej ograniczony,
·ð doprowadzenie do przodków możliwie najwiÄ™kszej iloÅ›ci powietrza i unikniÄ™cie
jego ucieczek.
W związku z tym należy:
·ð wyrobiska podziemne kopalni przewietrzać jak najwiÄ™kszÄ… iloÅ›ciÄ… niezależnych
prądów powietrza; prądami niezależnymi należy przewietrzać wyrobiska
wybierkowe lub ich zespoły, komory materiałów wybuchowych, komory pomp,
rozdzielnie główne, a także składy smarów i materiałów łatwo palnych;
·ð powietrze Å›wieże doprowadzać najkrótszÄ… drogÄ… do każdego poziomu, skÄ…d
prądami wznoszącymi powinno płynąć do szybu wydechowego; wtedy bowiem
depresja naturalna współpracuje z depresją wytworzoną przez wentylator, co
gwarantuje stabilność kierunków przepływu powietrza; powietrza świeże i zużyte
można prowadzić na upad tylko w wyjątkowych przypadkach.
·ð wyrobiska, którymi doprowadza siÄ™ lub odprowadza powietrze utrzymać w
odpowiednim przekroju w świetle obudowy; powinny być one odpowiednio
szerokie, wysokie i nie zastawione zbędnymi materiałami lub urządzeniami
stwarzającymi dodatkowe opory na drodze przepływu powietrza; powinny być
izolowane od starych zrobów oraz zbędnych nie przewietrzanych wyrobisk;
poszczególne rejony wentylacyjne[i] powinny być od siebie izolowane.
V. Wentylatory główne
Wentylatory są to maszyny gdzie silnik elektryczny napędza wirnik wentylatora, który z
jednej strony wytwarza podciśnienie i zasyła powietrze z kopalni, a z drugiej wydmuchuje to
powietrze do atmosfery zewnętrznej.
1. Rodzaje wentylatorów
Rozróżnia się dwa typy wentylatorów: promieniowe (odśrodkowe) i osiowe .
Wentylatory promieniowe (rys. 3) składają się z obudowy 1 w której obraca się koło
robocze 2 wyposażone w łopatki 3 odpowiednio ukształtowane. Obudowa wentylatora w osi
koła roboczego ma otwór wlotowy 4, a na wprost łopatek wirnika, z boku  wylot, czyli
dyfuzor 5.
9
Rys.3. Budynek wentylatora z zabudowanym wentylatorem promieniowym.
Podczas pracy wentylatora promieniowego czÄ…steczki powietrza, zasysane otworem
wlotowym do środka koła roboczego, dostają się do przestrzeni międzyłopatkowej i wskutek
siły odśrodkowej, wywołanej obrotem tego koła, zostają wyrzucone do dyfuzora i na zewnątrz.
Na ich miejsce wchodzi powietrze przez otwór ssący. Uzyskuje się to przez zniżkę ciśnienia i
działanie ssące wewnątrz kola roboczego, a zwyżkę ciśnienia na jego obwodzie.
Wentylatory osiowe składają się z obudowy o kształcie cylindrycznym, w której
znajduje się koło robocze osadzone w osi obudowy. Koło robocze składa się z nasady i
przymocowanych do niej łopatek ustawionych pod pewnym kątem. Koło to jest podobne do
śmigła samolotu. Podczas pracy wentylatora osiowego cząsteczki powietrza porywane są przez
łopatki wirnika (śmigło) od strony dopływu powietrza i przerzucane są na drugą stronę.
Praca wentylatora określona jest następującymi parametrami:
 wydajnością wentylatora,
 spiętrzeniem wentylatora,
 mocÄ… pobieranÄ… przez silnik wentylatora,
 sprawnością zespołu wentylator - silnik.
Wydajność wentylatora (V) jest to ilość powietrza, jaką może przetłoczyć wentylator w
zależności od oporów przepływu powietrza sieci przewietrzania. Wydajność wentylatora, jest
to więc ilość (wydatek) powietrza dopływającego kanałem głównym do wentylatora, czyli ilość
powietrza wypływającego z dołu szybem wydechowym powiększona o straty zewnętrzne
(wszelkie nieszczelności w miejscu połączenia wentylatora z szybem np. zasuwy).
Spiętrzenie wentylatora ("p) jest to różnica ciśnień, jaką musi wytworzyć wentylator
przed i za kołem roboczym (wirnikiem) w wyniku jego obrotu, aby pokonać opory ruchu
przepływu określonej ilości powietrza przez sieć przewietrzania danej kopalni. Spiętrzenia
wentylatorów dochodzą do 8000 Pa.
Moc wentylatora (N) jest to moc pobierana przez silnik wentylatora, aby wytworzyć
określone spiętrzenie i uzyskać odpowiadającą mu wydajność wentylatora.
Sprawność wentylatora (·) jest stosunkiem pracy użytecznej, wykonanej dla uzyskania
przepływu powietrza, do pracy zużytej przez silnik wentylatora. Sprawność urządzenia
wentylacyjnego jest jednym z czynników decydujących o ekonomicznej pracy wentylatora.
10
2. Charakterystyka wentylatora
Omówione powyżej parametry wentylatora przedstawić można graficznie za pomocą
wykresu nazwanego charakterystykÄ… wentylatora. Charakterystyka wentylatora jest to
zespół trzech krzywych (rys.4), przedstawiających wzajemną zależność między:
 spiętrzeniem i wydajnością wentylatora -1,
 mocą i wydajnością wentylatora -2,
 sprawnością i wydajnością wentylatora -3,
Zależność ta podana jest przy stałej liczbie obrotów wirnika.
Najważniejsza jest krzywa spiętrzenia 1 przedawniająca, jak zmienia się wydajność
wentylatora w zależności od jego spiętrzenia, które jest potrzebne do pokonania oporów
przepływu powietrza. Z kształtu tej krzywej widać, że im mniej jest potrzebne spiętrzenie (czyli
maleją opory) tym większa wydajność wentylatora.
Rys. 4. Charakterystyka wentylatora
Krzywe mocy 2 i sprawności 3 pozwalają określić, jaka będzie pobierana moc przez
silnik wentylatora oraz jaka będzie sprawność urządzenia w konkretnym przypadku.
3. Punkt pracy wentylatora
Parametry pracy wentylatora (tzn. spiętrzenia, wydatku, mocy i sprawności) zależą od
parametrów danej sieci wentylacyjnej (tzn. oporu R , ilością powietrza V i spadku naporu "w).
Zależność pomiędzy ilością powietrza, a spadkiem naporu przy stałym oporze sieci
wentylacyjnej przedstawia charakterystyka sieci (rys.5 .). Charakterystyka ta jest krzywÄ…
określającą współzależność między "w i V dla danej sieci o oporze R.
11
Rys. 5. Wykres charakterystyki sieci
Dla określenia parametrów pracy wentylatora w konkretnej sieci przewietrzania, należy
na charakterystykę tego wentylatora nanieść charakterystykę tej sieci (rys.6 .).
Punkt przecięcia się charakterystyki sieci z charakterystyką wentylatora jest nazwany
punktem pracy P tego wentylatora w danej sieci i wskazuje, jakie spiętrzenie będzie wytwarzał
ten wentylator i jaka będzie wydajności tego wentylatora.
Rys.6 . Punkt pracy wentylatora
12
Stabilność pracy wentylatora jest to stałe położenie punktu pracy, czyli utrzymanie
przez pracujący wentylator stałej wydajności i stałego spiętrzenia.
Stabilną pracę wentylatora uzyskuje się wówczas, gdy punkt pracy P leży między
punktami Pg i Pd leżących na krzywej spiętrzenia (rys.). Punkt Pg znajdujący się na wysokości
równej 0,9 spiętrzenia maksymalnego ("pmax). Dolną granicę położenia punktu pracy Pd
podaje wytwórca, w dokumentacji danego wentylatora.
Gdy punkt pracy P znajduje się powyżej punktu Pg, to wówczas praca wentylatora jest
niestabilna.
Niestabilność charakteryzuje się:
 drganiami i wibracją wentylatora, mogącą doprowadzić do zniszczenia wirnika,
 silną pulsacją wydajności i spiętrzenia wentylatora w dość dużych granicach.
Dobór wentylatora do sieci przewietrzania zapewnia bezpieczną i ekonomiczną pracę
wentylatora w danej sieci.
4. UrzÄ…dzenia towarzyszÄ…ce
Przepisy bezpieczeństwa górniczego oraz techniczne warunki pracy każdego wentylatora
wymagają odpowiedniego zabudowania silnika i wentylatora oraz jego połączenia z szybem
wydechowym.
Do urządzeń towarzyszących (rys. 7) zalicza się:
 główny kanał wentylacyjny (kanał wentylatora głównego),
 zasuwę główną,
 urzÄ…dzenia do rewersji wentylacji,
 zamknięcie zrębu szybu wydechowego.
Rys.7. Urządzenia głównego przewietrzania na powierzchni.
VI. UrzÄ…dzenia wentylacyjne
Do dołowych urządzeń wentylacyjnych zalicza się:
 tamy izolacyjne,
 tamy oddzielajÄ…ce,
 tamy regulacyjne,
 mosty wentylacyjne.
13
Tamy izolacyjne - służą one do odcięcia wyrobisk wentylacyjnych nieczynnych, a więc
starych zrobów lub czasowo zatrzymanych wyrobisk górniczych, od wyrobisk czynnych. Tama
izolacyjna przedstawiona na rysunku 8 posiada przepust wodny i rurkÄ™ badawczÄ…. Rurka
badawcza 1 służy do pobierania próbek gazu zza tamy oraz pomiaru ciśnienia za tamą, a
przepust wodny 2 do odprowadzania wody.
Rys. 8. Tama izolacyjna
Tamy oddzielające - są to tamy przeznaczone do odgradzania prądów powietrza
świeżego od prądów powietrza zużytego. Mogą one być wykonane jako tzw. Tamy pełne lub z
drzwiami (rys. 9).
Rys. 9. Tama oddzielająca murowana z podwójnymi drzwiami i drewniana
Tamy regulacyjne - stosuje się je do regulowania objętości strumienia powietrza w
określonym prądzie. Zazwyczaj wykonuje się je jako tamy z drzwiami i oknem regulacyjnym,
którego pole można zmieniać zasuwą (rys. 10).
Rys. 10. Tama regulacyjna.
14
Mosty wentylacyjne - oddzielają od siebie różne prądy powietrza w miejscach ich
przecinania się na skrzyżowaniach wyrobisk, którymi płyną prądy powietrza świeżego i
zużytego (rys. 11).
Rys. 11. Most wentylacyjny
VII. Rozprowadzenie powietrza w rejonach wentylacyjnych
Rozprowadzenie powietrza w systemach eksploatacyjnych analizuje siÄ™ z punktu
widzenia zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego i metanowego. Bezpieczeństwo to związane
jest z przepływem powietrza przez zroby (rys. 12).
Rys. 12 Przykład przepływu powietrza przez zroby
Charakterystykę układów wentylacyjnych przedstawiono na przykładzie systemów
ścianowych.
Układ I Rysunek 13 przedstawia ścianę wybieraną do granic przy centralnym
rozprowadzeniu powietrza w rejonie wentylacyjnym. Przez zroby przepływa powietrze w
kierunku chodnika nadścianowego prowadzonego między zrobami.
Rys. 13. Rozprowadzenie powietrza przy eksploatacji do granic w sposób centralny
15
W przypadku zbyt powolnej eksploatacji pokładu skłonnego do samozapalenia w
zrobach może dojść do powstania pożaru endogenicznego. W przypadku natomiast eksploatacji
pokładu metanowego następuje wypłukiwanie metanu ze zrobów. Przy silnej metanowości ten
sposób rozprowadzenia powietrza może uniemożliwić utrzymywanie odpowiednio niskiego
stężenia metanu w prądzie powietrza zużytego, mimo że w ścianie mogą istnieć prawidłowe
warunki przewietrzania.
Powyższy sposób nadaje się do stosowania, jeśli pokład jest nieskłonny do
samozapalenia i niemetanowy lub słabo metanowy.
Układ II Rysunek 14 przedstawia ścianę wybieraną od granic przy centralnym
rozprowadzeniu powietrza w rejonie wentylacyjnym.
Rys. 14. Rozprowadzenie powietrza przy eksploatacji od granic w sposób centralny
Przez zroby przepływa powietrze tylko w bezpośrednim sąsiedztwie czoła ściany, nie ma w
nich warunków do powstawania pożarów endogenicznych. W przypadku eksploatacji pokładu
metanowego, w nieprzewietrzanych zrobach gromadzi się metan, który podczas zniżek
barometrycznych może wypłynąć do ściany.
Układ III Rysunek 15 przedstawia ścianę wybieraną do granic przy skrzydłowym
(przekÄ…tnym) sposobie rozprowadzenia powietrza w rejonie wentylacyjnym.
Rys. 15. Rozprowadzenie powietrza przy eksploatacji do granic w sposób skrzydłowy
Przez zroby przepływa mniej powietrza niż w układzie I wobec czego mniejsze jest zagrożenie
od pożarów endogenicznych. W pokładach silnie metanowych mogą jednak wystąpić duże
stężenia metanu zwłaszcza w górnej części ściany.
16
Układ IV Rysunek 16 przedstawia ścianę wybieraną od granic przy skrzydłowym
(przekÄ…tnym) sposobie rozprowadzenia powietrza w rejonie wentylacyjnym.
Rys. 16. Rozprowadzenie powietrza przy eksploatacji od granic w sposób skrzydłowy
W układzie tym zagrożenie od pożarów jest równoważne układowi III. W ścianie istnieje
najmniejsze zagrożenie metanowe spośród wszystkich omawianych układów.
VIII. Przewietrzanie wyrobisk wentylacją odrębną
Wyrobiska górnicze mające tylko jedno połączenie z drogami przepływu powietrza
nazywa się wyrobiskami ślepymi.
Przewietrza siÄ™ je:
·ð przez dyfuzjÄ™,
·ð za pomocÄ… pomocniczych urzÄ…dzeÅ„ wentylacyjnych,
·ð stosujÄ…c lutnie wentylacyjne.
1. Przewietrzanie przez dyfuzjÄ™
Dyfuzją gazów nazywa się wzajemne przenikanie gazów zawartych w połączonych ze
sobą sąsiednich pomieszczeniach. Przepływające prądem obiegowym powietrze przenika do
połączonych z nimi wyrobisk ślepych. Równocześnie powietrze z tych wyrobisk przepływa do
prądu obiegowego. Przenikanie to maleje ze wzrostem odległości przodku wyrobiska ślepego
od obiegowego prÄ…du powietrza (rys. 17)
Rys. 17. Przykład przewietrzania przez dyfuzję.
Przodek A będzie słabiej przewietrzany od przodka B.
17
2. Pomocnicze urzÄ…dzenia wentylacyjne
Najprostszym pomocniczym urzÄ…dzeniem wentylacyjnym jest przegroda wentylacyjna.
Działanie i budowę przegrody wentylacyjnej pokazano na rysunku 18. Do pomocniczych
urządzeń wentylacyjnych można zaliczyć także nawiewki wykonane z płótna wentylacyjnego
(rys. 19) oraz dysze zasilane sprężonym powietrzem (rys. 20).
Rys. 18. Przewietrzanie przez przegrodÄ™ wentylacyjnÄ….
Rys. 19. Przewietrzanie za pomocą nawiewek a -wyrwy w stropie, b - wnęki, c - dojścia
do tamy
Rys. 20. Przewietrzanie za pomocÄ… nadmuchu
3. Wentylacja lutniowa
Stanowi ona obecnie powszechnie stosowany sposób przewietrzania wyrobisk ślepych.
Lutnie wentylacyjne są to cienkościenne rury metalowe, płócienne lub z tworzyw sztucznych.
Lutnie płócienne i z tworzyw sztucznych określane są powszechnie jako lutnie elastyczne.
Połączone ze sobą lutnie tworzą lutniociąg. Przepływ powietrza z lutniociągu uzyskuje
się za pomocą jednego lub więcej wentylatorów lutniowych. Są to zwykłe wentylatory osiowe
jedno- lub dwustopniowe z napędem elektrycznym lub pneumatycznym (na powietrze
sprężone). Zabudowuje się je na początku lutniociągu w świeżym prądzie powietrza.
18
Przewietrzanie za pomocą lutniociągów (rys. 21) może być:
·ð tÅ‚oczÄ…ce
·ð ssÄ…ce
·ð kombinowane
Rys.21. Rodzaje wentylacji odrębnej lutniowej
a  tłocząca, b  ssąca, c  kombinowana (ssąco-tłocząca)
Przepisy górnicze określają minimalne i maksymalne prędkości powietrza, odległości i
inne warunki jakie muszą być spełnione aby wentylacja była sprawna i bezpieczna. Spróbuj
znalez
ć te parametry w ustawie zamieszczonej poniżej.
IX. Wentylacja w przepisach
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA GOSPODARKI
z dnia 28 czerwca 2002 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych
zakładach górniczych.
(Dz. U. z dnia 2 września 2002 r.)
Przewietrzanie i klimatyzacja
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
ż 187. 1. Ilość powietrza doprowadzana do wyrobisk powinna zapewniać
utrzymanie w tych wyrobiskach wymaganego składu powietrza i temperatury.
2. Wszystkie dostępne wyrobiska i pomieszczenia przewietrza się w taki sposób,
aby zawartość tlenu w powietrzu nie była mniejsza niż 19% (objętościowo), a
najwyższe dopuszczalne stężenia gazów w powietrzu nie przekraczały wartości
określonych w tabeli:
19
NDS/mg/m3 NDSCh/mg/m3 (objętościowo i
Rodzaj gazu
(objętościowo i %) %)
Dwutlenek
- -
węgla
(1,0) (1,0)
Tlenek węgla 30 180
(0,0026) (0,015)
Tlenek azotu 5 10
(0,00026) (0,00052)
Dwutlenek
2 5
siarki
(0,000075) (0,00019)
Siarkowodór 10 20
(0,0007) (0,0014)
3. Skróty wymienione w ust. 2 oznaczają:
1) NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie średnio ważone,
2) NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe
- zdefiniowane w odrębnych przepisach.
4. W zakładach górniczych stosujących maszyny z napędem spalinowym
zawartość tlenków azotu określa się na podstawie stężenia dwutlenku azotu.
5. Prawidłowość wskazań i działań przyrządów automatycznych oraz
indywidualnych stosowanych do pomiarów stężeń gazów, o których mowa w ust. 2,
kontroluje siÄ™ za pomocÄ… mieszanek wzorcowych.
ż 188. W przypadku stwierdzenia, że skład powietrza nie odpowiada wymaganiom
określonym w ż 187 ust. 2, niezwłocznie wycofuje się ludzi, a wejście do zagrożonego
wyrobiska zabezpiecza się. W miejscach tych wykonuje się wyłącznie prace z zakresu
ratownictwa górniczego i przeciwpożarowego.
ż 189. Nieprzewietrzane wyrobiska niezwłocznie otamowuje się lub likwiduje, a do
czasu ich otamowania lub zlikwidowania zamyka się do nich dostęp.
ż 190. 1. Prędkość prądu powietrza w wyrobiskach w polach metanowych, z
wyjątkiem komór, nie może być mniejsza niż 0,3 m/s, a w wyrobiskach z trakcją
elektryczną przewodową w tych polach - nie mniejsza niż 1 m/s.
2. Przy stosowaniu śluz wentylacyjnych w wyrobiskach w polach metanowych
dopuszcza się mniejsze prędkości prądu powietrza od określonych w ust. 1, pod
warunkiem zapewnienia wymaganego składu powietrza.
3. Prędkość prądu powietrza nie może przekraczać:
1) 5 m/s - w wyrobiskach wybierkowych,
20
 2) 8 m/s - w wyrobiskach korytarzowych,
3) 12 m/s - w szybach i szybikach podczas jazdy ludzi.
4. Prędkość prądu powietrza w wyrobiskach korytarzowych, w których nie odbywa
się regularny ruch ludzi, można zwiększyć do 10 m/s.
5. Pomiary prędkości prądu powietrza wykonuje się w wolnych przekrojach
wyrobiska.
ż 191. 1. W zakładach górniczych organizuje się służbę wentylacyjną wyposażoną
w przyrzÄ…dy kontrolno-pomiarowe.
2. Stan urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz skuteczność
przewietrzania i klimatyzacji systematycznie kontroluje siÄ™ i odpowiednio dokumentuje.
ż 192. Przewietrzanie ścian w pokładach zaliczonych do II, III lub IV kategorii
zagrożenia metanowego kontroluje się przez automatyczny pomiar prędkości lub ilości
powietrza.
ż 193. 1. Na nadszybiu szybu zjazdowego instaluje się urządzenie sygnalizujące
czerwonym światłem zniżkę ciśnienia barometrycznego.
2. W pomieszczeniach dyspozytora ruchu zakładu górniczego, kierownika działu
wentylacji oraz kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego znajduje się
barograf.
ż 194. Osoby dozoru ruchu niezwłocznie zawiadamiają służbę wentylacyjną o
wszelkich niezamierzonych zmianach w wentylacji wyrobisk.
Rozdział 2
Przewietrzanie za pomocą wentylatorów głównych
ż 195. 1. Wyrobiska przewietrza się prądami powietrza wytwarzanymi przez
wentylatory główne, zabudowane na powierzchni.
2. W zakładzie górniczym eksploatującym kopaliny palne stosuje się
przewietrzanie ssÄ…ce.
3. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne oraz prowadzących
roboty podziemne z zastosowaniem techniki górniczej, w których nie występuje
zagrożenie metanowe, można stosować wentylatory podziemne głównego
przewietrzania, na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu
górniczego.
ż 196. 1. Przy każdym szybie wydechowym, oprócz czynnego wentylatora
głównego lub zespołu wentylatorów głównych, instaluje się główny wentylator
rezerwowy, którego uruchomienie możliwe będzie w ciągu 10 minut.
21
2. W zakładach górniczych eksploatujących złoża lub pokłady niemetanowe lub
zaliczone do I kategorii zagrożenia metanowego oraz w których pokłady węgla
zaliczone są do I i II grupy samozapalności, zamiast wentylatora rezerwowego
utrzymuje się silnik zapasowy do wentylatora wraz z częściami zapasowymi.
ż 197. 1. Wentylator główny powinien zapewnić w przekroju szybu wydechowego
poniżej kanału wentylacyjnego podciśnienie statyczne powietrza co najmniej 785 Pa.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego w likwidowanych zakładach górniczych
może zmienić wartość podciśnienia statycznego, o którym mowa w ust. 1.
3. Przepis ust. 1 nie dotyczy zakładów, o których mowa w ż 195 ust. 3.
4. Wentylator główny dobiera się do sieci wentylacyjnej w sposób umożliwiający
stabilnÄ… pracÄ™.
ż 198. 1. Spiętrzenie i wydajność wentylatorów głównych w ich punktach pracy nie
mogą różnić się między sobą więcej niż o 10%.
2. Charakterystykę wentylatorów głównych aktualizuje się raz na 5 lat oraz po
każdej zmianie konstrukcji wentylatorów.
3. Stacje wentylatorów głównych wyposaża się w urządzenia do regulacji
wydajności i spiętrzenia.
4. W zakładach górniczych mających jeden szyb wydechowy stację wentylatorów
głównych wyposaża się w urządzenie do zmiany kierunku przepływu powietrza.
5. W sieci wentylacyjnej, gdy jest więcej szybów wydechowych, powinno być
możliwe wykonanie rewersji (zmiany kierunku przepływu) powietrza w poszczególnych
podsieciach. UrzÄ…dzenia powodujÄ…ce rewersjÄ™ powietrza utrzymuje siÄ™ w stanie
umożliwiającym jej wykonanie w czasie nie dłuższym niż 20 minut. Zakres i
częstotliwość kontroli urządzeń powodujących rewersję powietrza określa kierownik
ruchu zakładu górniczego.
ż 199. 1. Stacje wentylatorów głównych wyposaża się w przyrządy dokonujące
ciągłych pomiarów:
1) podciśnienia statycznego powietrza w kanale wentylacyjnym przed zasuwą
(klapÄ…) i za zasuwÄ… (klapÄ…),
2) prędkości powietrza w kanale wentylacyjnym,
3) podciśnienia statycznego powietrza w przekroju szybu wydechowego poniżej
kanału wentylacyjnego.
2. Pomiary podciśnienia statycznego przed zasuwą i prędkości powietrza w kanale
wentylacyjnym automatycznie rejestruje się, a wyniki pozostałych pomiarów, o których
mowa w ust. 1, dokumentuje.
3. Miejsce zabudowy przyrządów do wykonywania pomiarów, o których mowa w
ust. 1, w zakładach, o których mowa w ż 195 ust. 3, wyznacza kierownik ruchu zakładu
górniczego.
22
ż 200. 1. Zmiana warunków pracy wentylatora głównego lub jego unieruchomienie,
podczas wykonywania robót w szybie wydechowym, może nastąpić wyłącznie za
zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego.
2. W likwidowanych zakładach górniczych lub w ich częściach zapewnia się
bieżącą kontrolę i odpowiednie modyfikowanie sieci wentylacyjnej, z uwzględnieniem
dostosowania parametrów pracy wentylatorów głównych do poszczególnych etapów
likwidacji.
ż 201. 1. W przypadku awaryjnej przerwy w ruchu wentylatora głównego, trwającej
co najmniej 20 minut:
1) wstrzymuje się wykonywanie robót,
2) wyłącza urządzenia spod napięcia w polach metanowych II-IV kategorii
zagrożenia metanowego,
3) wyprowadza załogę w kierunku szybów wdechowych lub na powierzchnię.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala sposób postępowania, o którym
mowa w ust. 1, w planie ratownictwa.
ż 202. Przerwy w pracy wentylatora głównego automatycznie sygnalizuje się w
dyspozytorni zakładu górniczego, dokumentując jednocześnie czas trwania przerw
oraz przyczyny ich wystÄ…pienia.
ż 203. 1. Budynek stacji wentylatorów głównych wykonuje się z materiałów
niepalnych i wyposaża w łączność telefoniczną z centralą telefoniczną zakładu
górniczego oraz wyposaża się w stałe i rezerwowe oświetlenie.
2. W ramach oświetlenia rezerwowego można stosować przenośne lampy
akumulatorowe.
ż 204. 1. Stan techniczny wentylatorów głównych, w tym zdolność do ruchu
wentylatora rezerwowego i urządzeń do zmiany kierunku przepływu powietrza, oraz
stan aparatury kontrolno-pomiarowej kontrolują osoby dozoru ruchu działu
energomechanicznego i wentylacji.
2. Wyniki kontroli, o której mowa w ust. 1, dokumentuje się.
3. Zakres i częstotliwość kontroli oraz sposób dokumentowania wyników kontroli
określa kierownik ruchu zakładu górniczego.
ż 205. 1. Doprowadzenie pod ziemię powietrza i odprowadzenie powietrza tym
samym wyrobiskiem dopuszczalne jest tylko w okresie prowadzenia robót, mających
na celu uzyskanie połączenia dwoma wyjściami na powierzchnię.
2. Prowadzenie powietrza przez nieczynne wyrobiska i zroby jest niedopuszczalne,
z wyjÄ…tkiem ich likwidacji.
3. Połączenie wentylacyjne sąsiednich zakładów górniczych może nastąpić tylko
za zgodą i na warunkach ustalonych przez kierowników ruchu tych zakładów. O
zamiarze połączenia powiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego na 14 dni
przed zamierzonym połączeniem.
23
4. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne, w których nie
występuje zagrożenie metanowe, kierownik ruchu zakładu górniczego może podjąć
decyzjÄ™ o niestosowaniu przepisu ust. 2.
ż 206. 1. Projektując wyrobiska, tworzy się jak najmniej złożoną sieć wentylacyjną.
2. W każdej sieci wentylacyjnej wydziela się rejony wentylacyjne przewietrzane
niezależnymi prądami powietrza.
ż 207. Projektując i wykonując wyrobiska korytarzowe, uwzględnia się konieczność
najszybszego uzyskania w nich prÄ…du powietrza wytwarzanego przez wentylator
główny.
ż 208. 1. Projektując udostępnienie, rozcięcie oraz prowadzenie eksploatacji złoża
lub jego części, powinno się uwzględniać konieczność ograniczenia odprowadzenia
powietrza z wyrobisk korytarzowych z wentylacją odrębną do prądów powietrza
przewietrzajÄ…cych wyrobiska wybierkowe.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w zakładach górniczych eksploatujących kopaliny
niepalne.
ż 209. 1. Jednym prądem powietrza może być przewietrzana grupa przodków, pod
warunkiem że zawartość metanu w powietrzu doprowadzonym do każdego przodka
nie przekracza 0,5%, a przy stosowaniu metanometrii automatycznej - 1%, z
zastrzeżeniem ust. 2.
2. Grupy przodków drążonych kombajnami z zastosowaniem wentylacji lutniowej
kombinowanej z ssącym lutniociągiem wyposażonym w urządzenie odpylające mogą
być przewietrzane, pod warunkiem że zawartość metanu doprowadzonego do
każdego z przodków nie przekroczy 0,5%.
ż 210. 1. Ściany przewietrza się niezależnymi prądami powietrza, z tym że długość
ściany lub łączna długość ścian przewietrzanych jednym niezależnym prądem
powietrza nie powinna być większa niż 400 m.
2. W pokładach niemetanowych lub zaliczonych do I kategorii zagrożenia
metanowego kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na okresowe
przewietrzanie jednym niezależnym prądem powietrza ścian o łącznej długości
większej niż 400 m, pod warunkiem utrzymywania między tymi ścianami dróg wyjścia
w odstępach nie większych niż 250 m.
3. Ze Å›ciany o wysokoÅ›ci mniejszej niż 2 m lub nachyleniu wiÄ™kszym niż 12°
utrzymuje się drogi wyjścia w odstępach nie większych niż 250 m.
4. Przepis ust. 3 stosuje się do ścian określonych w ust. 1.
5. Największą dopuszczalną długość dróg z niezależnym prądem powietrza ustala
się z uwzględnieniem czasu działania stosowanych środków ochrony dróg
oddechowych.
24
ż 211. 1. Składy materiałów wybuchowych, komory pomp głównego odwadniania,
a w zakładach górniczych wydobywających kopaliny palne także komory kruszarni,
przewietrza się niezależnymi prądami powietrza.
2. W polach metanowych wszystkie komory, z wyjątkiem komór stanowiących
oddziałowe składy narzędzi, sprzętu przeciwpożarowego i sanitarnego, przewietrza się
prądami powietrza wytwarzanymi przez wentylator główny.
3. Powietrze z komór, o których mowa w ust. 2, przewietrzanych prądami
powietrza wytwarzanymi przez wentylator główny odprowadza się z najwyższego
punktu komory i prowadzi poziomo lub po wzniosie.
4. W komorach, o których mowa w ust. 2, nie można umieszczać w odległości
bliższej niż 20 cm od najwyższego punktu w świetle obudowy żadnych urządzeń i
elementów, które mogłyby utrudniać przepływ powietrza pod stropem komór.
ż 212. 1. Powietrze doprowadza się możliwie najkrótszą drogą do każdego
poziomu wydobywczego, skÄ…d prÄ…dami wznoszÄ…cymi odprowadza siÄ™ w kierunku
szybu wydechowego.
2. Sprowadzanie powietrza wyrobiskiem na upad dopuszcza się wyłącznie w
przypadkach, gdy:
1) Å›redni upad wyrobiska lub bocznicy wentylacyjnej nie przekracza 5°,
2) Å›redni upad wyrobiska lub bocznicy wentylacyjnej wynosi od 5° do 10°, a
prędkość przepływu powietrza jest większa niż 0,5 m/s,
3) powietrze jest odprowadzane z pól zagrożonych wyrzutami dwutlenku węgla lub
siarkowodoru.
3. W przypadkach uzasadnionych warunkami górniczo-geologicznymi kierownik
ruchu zakładu górniczego może odstąpić od wymagań określonych w ust. 2, ustalając
warunki zapewniające bezpieczeństwo ruchu.
ż 213. 1. Regulację przewietrzania prowadzi się tamami regulacyjnymi,
umieszczonymi na początku prądów rejonowych.
2. Do regulacji przewietrzania można stosować wentylatory umieszczone w
wolnym przekroju wyrobiska.
3. Kierownik ruchu zakładu górniczego może, po ustaleniu warunków, dopuścić
regulację przewietrzania przy zastosowaniu wentylatorów pomocniczych lub tam
regulacyjnych zabudowanych w grupowych prÄ…dach powietrza lub rejonowych prÄ…dach
powietrza odprowadzanego do szybu wydechowego.
ż 214. 1. W wyrobiskach korytarzowych, stanowiących połączenie między prądem
powietrza prowadzonym od szybu wdechowego a odprowadzanym do szybu
wydechowego, zabudowuje się śluzy wentylacyjne.
2. Drzwi tam w śluzie wentylacyjnej wykonuje się z materiałów niepalnych i
zabezpiecza przed samoczynnym otwarciem.
3. Tamy, o których mowa w ust. 1, wyposaża się w czujniki sygnalizujące ich
otwarcie do dyspozytorni lub w środki zapewniające ich zamknięcie, ustalone przez
kierownika ruchu zakładu górniczego.
25
4. Tamy śluz wentylacyjnych uruchamiane mechanicznie oraz tamy wewnątrz
rejonów wentylacyjnych wyposaża się w drzwi otwierane w jedną stronę.
5. Odstęp między tamami wentylacyjnymi w śluzie lub między sąsiednimi śluzami
powinien umożliwić, podczas ruchu ludzi lub urządzeń transportowych, zamknięcie
drzwi jednej z tam lub drzwi w sąsiedniej śluzie.
6. Każda tama przy moście wentylacyjnym powinna posiadać dwoje drzwi
otwieranych w przeciwne strony albo zabezpieczonych przed samoczynnym
otwarciem.
7. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne, w których nie
występuje zagrożenie metanowe, kierownik ruchu zakładu górniczego decyduje o
potrzebie wybudowania śluz wentylacyjnych.
ż 215. 1. Drzwi w tamach wentylacyjnych powinny zamykać się samoczynnie albo
mechanicznie.
2. Niedopuszczalne jest pozostawianie otwartych drzwi oraz składowanie
materiałów i sprzętu w bezpośrednim sąsiedztwie tam wentylacyjnych.
ż 216. 1. Tamy wentylacyjne wykonuje się z materiałów niepalnych.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy tam wentylacyjnych:
1) zlokalizowanych wewnÄ…trz rejonu wentylacyjnego,
2) tymczasowych, niezbędnych na czas budowy tam wentylacyjnych wykonanych z
materiałów niepalnych.
ż 217. W wyrobisku korytarzowym łączącym wyrobiska z taśmociągiem z innym
wyrobiskiem, stanowiÄ…cym drogÄ™ ucieczkowÄ…, co najmniej jedna z tam wentylacyjnych,
łącznie z drzwiami, powinna być wykonana z materiałów niepalnych.
ż 218. 1. Drzwi w tamach wentylacyjnych zabudowanych na drogach przewozu
lokomotywowego lub przewozu z napędem własnym oraz głównego transportu
maszynami samojezdnymi powinny być otwierane i zamykane mechanicznie lub
automatycznie.
2. W przypadku gdy różnica ciśnień powietrza uniemożliwia ręczne otwarcie drzwi
tamy wentylacyjnej, tamę wyposaża się w urządzenie zapewniające otwarcie drzwi i
bezpieczne przejście przez tamę.
ż 219. 1. W wyrobiskach, w których konieczne jest zabudowanie tam
wentylacyjnych, nie można budować urządzeń transportu linowego.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy przypadków, gdy zapewnione jest mechaniczne lub
samoczynne zamknięcie i otwarcie tam bez potrzeby wejścia załogi na trasę
transportu.
ż 220. W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę palną, tamy wentylacyjne
buduje się blisko skrzyżowań wyrobisk.
26
ż 221. 1. W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę palną wyrobiska
przewietrzane grupowymi prądami powietrza wyposaża się w urządzenia
transportowe.
2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach kierownik ruchu zakładu górniczego
może zezwolić na odstąpienie od stosowania przepisu ust. 1.
ż 222. Kierownik działu wentylacji, za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego,
wprowadza zmiany w sieci wentylacyjnej i regulacji przewietrzania, które nanosi się na
mapy i schematy wentylacyjne w ciÄ…gu doby.
Rozdział 3
Przewietrzanie za pomocą lutniociągów, pomocniczych urządzeń
wentylacyjnych lub przez dyfuzjÄ™
ż 223. 1. Wyrobiska, które nie są przewietrzane prądami powietrza wytwarzanymi
przez wentylator główny, przewietrza się za pomocą lutniociągów.
2. Lutniociągi powinny być wykonywane z lutni metalowych lub trudno palnych
antyelektrostatycznych lutni z tworzyw sztucznych.
3. Wyrobiska można przewietrzać pomocniczymi urządzeniami wentylacyjnymi,
jeżeli długość tych wyrobisk nie jest większa niż:
1) w polach niemetanowych i polach zaliczonych do I kategorii zagrożenia
metanowego:
a) 15 m - przy nachyleniach do 10° (we wzniosie i upadzie),
b) 10 m - przy nachyleniach powyżej 10° (we wzniosie i upadzie),
2) w polach II, III i IV kategorii zagrożenia metanowego:
a) 6 m - przy nachyleniu do 10° (we wzniosie i upadzie),
b) 4 m - przy nachyleniu powyżej 10° (we wzniosie i upadzie).
4. W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę niepalną, przy braku
zagrożenia metanowego, kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić, po
spełnieniu wymagań określonych w ż 187 ust. 2, na przewietrzanie wyrobisk o
długości nieprzekraczającej 60 m, stosując wentylatory wolnostrumieniowe,
wytwarzające strugę strumienia na odległość co najmniej 45 m, umieszczone w
wolnych przekrojach wyrobisk z opływowym prądem powietrza.
ż 224. 1. Wyrobiska można przewietrzać przez dyfuzję, jeżeli długość tych
wyrobisk nie jest większa niż:
1) w polach niemetanowych i I kategorii zagrożenia metanowego:
a) 10 m - przy nachyleniu do 10° (we wzniosie i upadzie),
b) 6 m - przy nachyleniu powyżej 10° (we wzniosie i upadzie),
2) 2 m - w polach metanowych II, III lub IV kategorii zagrożenia metanowego.
2. W polach metanowych przewietrzanie przez dyfuzję wnęk odmetanowania,
wnęk wiertniczych oraz dojść do tam izolacyjnych i pożarowych jest niedopuszczalne.
27
3. W polach metanowych przelewowe komory pomp oraz wloty do podszybi
długości do 10 m, w których strop na całej długości ma wznios wynoszący co najmniej
15° w kierunku szybu, przewietrza siÄ™ przez dyfuzjÄ™ lub pomocniczymi urzÄ…dzeniami
wentylacyjnymi, jeżeli zapewniony jest prawidłowy skład powietrza.
4. W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę niepalną kierownik ruchu
zakładu górniczego może zezwolić na przewietrzanie przez dyfuzję wyrobisk o
długościach większych od ustalonych w ust. 1, pod warunkiem spełnienia wymagań
określonych w ż 187 ust. 2.
ż 225. 1. Przewietrzanie lutniociągiem może być ssące, tłoczące lub
kombinowane.
2. Odległość lutniociągu od czoła przodka nie może być większa niż:
1) w polach niemetanowych i niezagrożonych wyrzutami gazów i skał - 10 m,
2) w polach metanowych lub zagrożonych wyrzutami gazów i skał:
a) przy wentylacji ssÄ…cej - 6 m,
b) przy wentylacji tłoczącej lub kombinowanej - 8 m.
3. W uzasadnionych przypadkach, stosując wentylację tłoczącą, odległość
określona w ust. 2 pkt 1 może być zwiększona do 15 m, za zgodą kierownika ruchu
zakładu górniczego.
4. W wyrobiskach drążonych kombajnami:
1) odległość lutniociągu ssącego od czoła przodka przy wentylacji ssącej nie
powinna być większa niż 3 m,
2) odległość lutniociągu tłoczącego od czoła przodka przy wentylacji tłoczącej nie
powinna być większa niż:
a) w polach niemetanowych - 10 m,
b) w polach metanowych - 8 m,
3) przy wentylacji kombinowanej odległość lutniociągu ssącego od czoła przodka nie
powinna być większa niż 6 m, a odległość lutniociągu tłoczącego - większa niż 12
m.
ż 226. 1. Odległość lutniociągu od czoła przodka w szybach (szybikach) nie może
być większa niż 4 s przy wentylacji tłoczącej i kombinowanej oraz 2 s przy wentylacji
Öð Öð
ssącej, gdzie s oznacza powierzchnię przekroju wyrobiska pionowego w wyłomie,
wyrażoną w m2.
2. W szybach (szybikach), w których pomost znajduje się w odległości mniejszej
od czoła przodka niż określona w ust. 1, koniec lutniociągu powinien znajdować się
między przodkiem a pomostem.
ż 227. 1. Lutniociąg wyprowadza się do przepływającego prądu powietrza na
odległość co najmniej 8 m w takim kierunku, aby nie występowała recyrkulacja
powietrza.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy lutniociągów pomocniczych stosowanych:
1) przy wentylacji kombinowanej,
28
 2) dla usuwania nagromadzeń metanu,
3) dla poprawy warunków klimatycznych.
3. W wyrobisku, z którego pobierane jest powietrze do przewietrzania wyrobiska z
użyciem lutniociągu, powinna płynąć ilość powietrza uniemożliwiająca występowanie
jego recyrkulacji, natomiast na odcinku lutniociągu w prądzie przepływającym powinna
być utrzymana wymagana prędkość powietrza.
4. Przy wentylacji kombinowanej ilość powietrza doprowadzana lutniociągiem
zasadniczym powinna być większa od ilości pobieranej przez lutniociąg pomocniczy.
5. W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, cynku i ołowiu, stosując
system komorowo-filarowy, dopuszcza siÄ™ wyprowadzenie lutniociÄ…gu do
przepływającego prądu powietrza na odległość uniemożliwiającą występowanie
recyrkulacji powietrza.
ż 228. 1. Prędkość prądu powietrza w wyrobisku przewietrzanym z użyciem
lutniociągu powinna wynosić co najmniej w polach:
1) niemetanowych i I kategorii zagrożenia metanowego - 0,15 m/s,
2) II, III, IV kategorii zagrożenia metanowego - 0,30 m/s.
2. W drążonym wyrobisku o przekroju poprzecznym w wyłomie ponad 20 m2
przewietrzanym z użyciem lutniociągu prędkość powietrza może być mniejsza niż
określona w ust. 1, jeżeli zapewnione jest utrzymanie dopuszczalnych zawartości
gazów oraz właściwych warunków klimatycznych.
ż 229. W części szybu (szybiku) przewietrzanej z użyciem lutniociągu prędkość
powietrza powinna wynosić co najmniej w polach:
1) niemetanowych i I kategorii zagrożenia metanowego - 0,15 m/s,
2) II, III i IV kategorii zagrożenia metanowego - 0,30 m/s.
ż 230. W szybach głębionych z powierzchni w złożach metanowych lutniociąg
wyprowadza się na wysokość co najmniej 3 m ponad poziom terenu, a w przypadku
gdy wentylator znajduje siÄ™ w budynku - co najmniej 0,5 m ponad jego dach.
ż 231. Przy każdym szybie (szybiku) lub nadsięwłomie drążonym w warunkach
zagrożenia metanowego, oprócz wentylatora czynnego, powinien być wentylator
rezerwowy.
ż 232. Pomosty w drążonych szybach (szybikach) lub nadsięwłomach wykonuje
się tak, aby zapewniały stale swobodny przepływ powietrza uniemożliwiający
nagromadzenie siÄ™ metanu pod lub nad tymi pomostami.
ż 233. 1. Wyrobiska drążone metodą nadsięwłomu w polach metanowych
przewietrza się prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny.
2. Dukla wiertnicza w polu metanowym drążona metodą nadsięwłomu może być
przewietrzana za pomocą lutniociągu tylko do wysokości 15 m.
29
ż 234. Wentylatory lutniowe w polach metanowych powinny pracować bez
przerwy; w przypadku przerwy awaryjnej w pracy wentylatora roboty wstrzymuje siÄ™,
wycofuje ludzi, a wejście do wyrobiska zagradza.
ż 235. 1. W szybach głębionych z powierzchni, w warunkach zagrożenia
metanowego, elektryczne silniki wentylatorów zabudowanych na początku lutniociągu
przewietrza się bezpośrednio z atmosfery.
2. W polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego elektryczne silniki
wentylatorów zabudowanych na początku lutniociągu przewietrza się powietrzem
pobieranym bezpośrednio z prądu opływowego, doprowadzanym w celu
przewietrzania wyrobiska.
ż 236. Wentylatory lutniowe powinny znajdować się na początku lutniociągu w
prądzie powietrza wytworzonym przez wentylator główny.
ż 237. Szczegółowe zasady przewietrzania wyrobisk za pomocą lutniociągów
określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.
Rozdział 4
Klimatyzacja
ż 238. 1. Wykonując roboty górnicze, prowadzi się rozpoznanie pierwotnej
temperatury skał.
2. Sposób pomiaru temperatury pierwotnej skał określa Polska Norma.
3. Przy pierwotnej temperaturze skaÅ‚ wyższej niż 30°C opracowuje siÄ™ prognozÄ™
warunków klimatycznych oraz ustala działania zapewniające utrzymanie właściwych
warunków klimatycznych.
ż 239. 1. Temperatura powietrza w miejscu pracy nie powinna przekraczać 28°C
przy wykonywaniu pomiaru termometrem suchym, a intensywność chłodzenia nie
powinna być mniejsza od 11 katastopni wilgotnych (Kw).
2. W przypadku gdy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym w
miejscu pracy jest wiÄ™ksza od 28°C, a nie przekracza 33°C, lub intensywność
chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni wilgotnych, stosuje się odpowiednie
rozwiązania techniczne dla obniżenia temperatury powietrza lub ogranicza czas pracy
do 6 godzin, liczony łącznie ze zjazdem i wyjazdem, dla pracowników przebywających
całą zmianę roboczą w miejscu pracy, gdzie parametry klimatyczne są przekroczone.
3. W przypadku gdy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym
przekracza 33°C, można zatrudnić ludzi tylko w akcji ratowniczej.
4. W zakładach górniczych stosujących maszyny samojezdne dopuszcza się
określenie warunków klimatycznych pracy, wyznaczając temperaturę zastępczą
klimatu w sposób określony w Polskiej Normie.
30
XI. Załączniki
1. Umowne znaki wentylacyjne stosowane na mapach górniczych
Prąd powietrza świeżego wchodzącego
do szybu pionowego, szybu ślepego lub
szybiku,
Prąd powietrza świeżego wchodzącego
do upadowe) (szybu pochyłego) lub
sztolni
Prąd powietrza świeżego - poziomy lub
wznoszÄ…cy siÄ™
Prąd powietrza świeżego - schodzący
Rozgałęzienie prądu powietrza
świeżego
Połączenie prądów powietrza świeżego
Prąd powietrza zużytego wychodzącego
z szybu pionowego, szybu ślepego lub
szybiku
Prąd powietrza zużytego wychodzącego
z upadowej (szybu pochyłego lub
sztolni)
Prąd powietrza zużytego - poziomy lub
wznoszÄ…cy siÄ™
31
Prąd powietrza zużytego - schodzący
Rozgałęzienie prądu powietrza
zużytego -
Połączenie prądów powietrza zużytego
Wentylator główny
Wentylator główny lub pomocniczy,
zabudowany w tamie ogniotrwałej
pełnej
Wentylator zabudowany bez tamy
LutniociÄ…g wykonany z lutni
elastycznych,
z wentylatorem tłoczącym powietrze
świeże
LutniociÄ…g wykonany z lutni
blaszanych,
z wentylatorem tłoczącym powietrze
świeże
LutniociÄ…g wykonany z lutni
blaszanych, z
wentylatorem ssącym powietrze zużyte
Tama ogniotrwała, pełna, lekka
Tama ogniotrwała, pełna ciężka
32
Tama klocowa, pełna
Tama słupowa, pełna
Tama słupowa, niepełna
Tama deskowa, pełna
Tama płócienna
Tama pneumatyczna
Zasłona powietrzna w prądzie
powietrza świeżego
Zasłona powietrzna w prądzie
powietrza zużytego
Tama odbojowa
Tama ogniotrwała pojedyncza z jedno-
skrzydłowymi drzwiami metalowymi -
otwarta
Tama ogniotrwała pojedyncza z jedno-
skrzydłowymi drzwiami metalowymi -
zamknięta
33
Tama ogniotrwała podwójna z jedno-
skrzydłowymi drzwiami metalowymi -
zamknięta
Tama ogniotrwała pojedyncza z dwu-
skrzydłowymi drzwiami metalowymi -
otwarta
Tama ogniotrwała pojedyncza z dwu-
skrzydłowymi drzwiami metalowymi -
zamknięta
Tama ogniotrwała podwójna z dwu-
skrzydłowymi drzwiami metalowymi -
zamknięta
Tama drewniana z jednoskrzydłowymi
drzwiami drewnianymi - otwarta
Tama drewniana z jednoskrzydłowymi
drzwiami drewnianymi - zamknięta
Tama drewniana z dwuskrzydłowymi
drzwiami drewnianymi - otwarta
Tama drewniana z dwuskrzydłowymi
drzwiami drewnianymi - zamknięta
Tama drewniana bez drzwi, z oknem
regulacyjnym
Tama drewniana z drzwiami z oknem
regulacyjnym
Tama ogniotrwała z drzwiami
metalowymi z oknem regulacyjnym
Odrzwia ogniotrwale bez drzwi
34
Odrzwia drewniane bez drzwi
Przepierzenie ogniotrwałe
Przepierzenie drewniane
Most wentylacyjny ogniotrwały bez
drzwi
Most wentylacyjny drewniany bez
drzwi
Most wentylacyjny ogniotrwały z
pojedynczymi drzwiami metalowymi,
zabudowanymi z jednej jego strony
Most wentylacyjny ogniotrwały z
podwójnymi drzwiami metalowymi,
zabudowanymi z obydwu jego stron
Most wentylacyjny z lutni blaszanych,
z pełnymi tamami ogniotrwałymi
Most wentylacyjny z lutni blaszanych,
z pełnymi tamami drewnianymi
Stacja pomiarowa powietrza w prÄ…dzie
powietrza świeżego
Stacja pomiarowa powietrza w prÄ…dzie
powietrza zużytego
Chłodziarka górnicza, zainstalowana na
powierzchni obok szybu
Chłodziarka górnicza, zainstalowana w
wyrobisku górniczym
35
Przykłady i interpretacja znaków
1) Wentylator główny osiowy o spiętrzeniu 5000 N/m2 i o
wydajności 180 m3/ s, zainstalowany na szybie wentylacyjnym
 Czesław , o przekroju kołowym, w obudowie z cegły, o
rzędnych wysokości zrębu +427,35 m spągu  327,18 m.
2) LutniociÄ…g, wykonany lutni elastycznych, z
wentylatorem elektrycznym, tłoczącym powietrze
świeże, zainstalowany w chodniku taśmowym III
obudowanym odrzwiami z łuków podatnych.
3) Stacja pomiarowa nr 2 w prÄ…dzie powietrza
świeżego, usytuowana w chodniku nr VI w obudowie
A
P, wyposażonym w chłodziarkę górniczą.
4) Tama drewniana z drzwiami z oknem regulacyjnym, sterowana automatycznie, zabudowana
w chodniku 5.
2. Załącznik 2
W rozporzÄ…dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w
sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy, ustalono progi akceptowalnego ryzyka, jako wartości najwyższych
dopuszczalnych stężeń (NDS). Stężenia te wyrażono masą szkodliwego czynnika, mierzoną w
miligramach na 1 m3 powietrza, którym pracownicy oddychają. Szkodliwe czynniki, których
nie można wyrazić w jednostkach masy wyrażone są w jednostkach właściwych dla danego
czynnika. Mówimy wówczas o najwyższym dopuszczalnym natężeniu(NDN).
Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) ustalono jako stężenie średnie ważone,
którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego czasu pracy i 42-godzinnego
tygodniowego wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych
pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) ustalono jako wartość średnia,
która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30
minut w czasie zmiany roboczej. Jest to ryzyko dopuszczalne pod warunkiem ograniczenia
czasu ekspozycji lub zastosowania ochron osobistych.
Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) ustalono jako granicę
koncentracji, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w
środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie. Jest to więc poziom nieakceptowanego
ryzyka.
36