mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Pojęcie administracji publicznej
qðAdministracja publiczna, traktowana przedmiotowo
może być utożsamiana z określoną działalnością
(funkcja i powinność) określaną mianem
administrowania.
qðW ujÄ™ciu podmiotowym administracja publiczna
składa się z wielu organów, urzędów, instytucji,
urzędników powiązanych ze sobą w różny sposób.
qðPodmiot prawa nazywany administracjÄ… nie istnieje,
podmiotem zbiorowym, występującym w tej
generalnej roli jest państwo, które dzieli tę funkcję
z innymi podmiotami.
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
qðPaÅ„stwo jest pierwotnym podmiotem administracji,
który dysponuje własnym pierwotnym władztwem
qðpostawione przed nim zadania wykonuje poprzez
wykorzystanie własnych organów, (tymi własnymi
organami państwa są organy administracji rządowej)
qðdo wykonywania zadaÅ„ wykorzystuje także mniej lub
bardziej samodzielne podmioty. Gdy one sÄ… pod
względem organizacyjnym i prawnym usamodzielnione, to
określamy je osobami prawnymi prawa
publicznego
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Sposoby definiowania administracji
publicznej
Administracja publiczna jest definiowana min. jako:
qðdziaÅ‚alność paÅ„stwowa, która nie jest
ustawodawstwem, ani wymiarem sprawiedliwości
qðsystem podmiotów utworzonych i wyposażonych w
kompetencje do prowadzenia działalności
organizatorskiej i kierowniczej
qðzespół dziaÅ‚aÅ„, czynnoÅ›ci i przedsiÄ™wzięć
organizatorskich i wykonawczych prowadzonych w
celu realizacji interesu publicznego przez różne podmioty,
organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych
prawem formach.
Podmioty administracyjne
i administrujÄ…ce
Podmioty administracyjne  to organy administracji
publicznej, powołane do wykonywania zadań z zakresu
administracji.
Podmioty administrujÄ…ce:
qð rozumiane szeroko  to wszystkie podmioty
spełniające (także ubocznie) funkcje administrowania.
qðrozumiane wÄ…sko  to podmioty, które realizujÄ…
zadania z zakresu administracji, przekazane im przez
organy państwowe. Funkcje administrowania dla tych
podmiotów nie są racją ich bycia, wykonują je obok
swoich zasadniczych działań, niebędących
administrowaniem.
Przekazywanie
zadań administracyjnych
Odstępowanie zadań administracyjnych jest wypełnieniem
zasad demokratycznego państwa prawa tj. zasady :
qðdecentralizacji (przekazanie uprawnieÅ„ ze szczebla
administracji rzÄ…dowej na szczebel samorzÄ…du
terytorialnego, którego samodzielność i uprawnienia są
ustawowo zagwarantowane)
qðsubsydiarnoÅ›ci (zasada, wedÅ‚ug której każdy szczebel
władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie
mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy
lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa),
zwaną też zasadą pomocniczości
Podmioty administracji publicznej
Do podmiotów administracji publicznej zalicza się:
1. organy administracji rzÄ…dowej
2. korporacje prawa publicznego (samorzÄ…dy)
3. upoważnione podmioty prawa prywatnego
Klasyfikacja ta wyodrębnia dwa rodzaje podmiotów:
qð utworzone w celu wykonywania funkcji
administracji (samorzÄ…dy)
qð wykonujÄ…ce funkcjÄ™ administracji dodatkowo 
obok swoich zadań podstawowych (np. zakłady
administracyjne)
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podmioty administracji publicznej
Upoważnione
Administracja Administracja
podmioty prawa
rzÄ…dowa zdecentralizowana
prywatnego
SamorzÄ…d
Administracja Samorząd Zakłady
Fundacje
terytorialn
publiczne
specjalny
centralna
y
Terenowa
SamorzÄ…d SamorzÄ…d
administracja zawodowy
gminny
rzÄ…dowa
SamorzÄ…d SamorzÄ…d
gospodarczy
powiatowy
Adm. Adm.
niezespolona
zespolona
SamorzÄ…d
województwa
wg. Ochendowskiego
Pojęcie organu administracji publicznej
qð To czÅ‚owiek lub grupa ludzi (piastun)
qð ZnajdujÄ…cy siÄ™ w strukturze organizacyjnej paÅ„stwa
lub samorzÄ…du terytorialnego
qð PowoÅ‚any w celu realizacji norm prawa
administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi
temu prawu (władztwo)
qð DziaÅ‚ajÄ…cy w granicach przyznanych mu przez
prawo kompetencji
Podstawowym zadaniem organu administracji jest
sprawowanie administracji publicznej, a kompetencja
jego podstawową cechą, najistotniejszym wyróżnikiem
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Cechy organu administracji
qðdziaÅ‚anie w imieniu i na rachunek paÅ„stwa, albo w
imieniu i na rachunek jednostek samorzÄ…du
terytorialnego
qðdziaÅ‚anie w ramach przyznanych przez prawo
kompetencji
qðwyposażenie we wÅ‚adztwo administracyjne
qðwyodrÄ™bnienie organizacyjne
Kompetencja
organu administracji publicznej
Kompetencja to konstrukcja, która łączy prawo z prawną formą
działania administracji.
qðTo wyposażenie organu przez prawo, w zdolność do
podejmowania działań prawnych w imieniu administracji
publicznej (państwa)
qðTo uprawnienie i jednoczeÅ›nie obowiÄ…zek korzystania z
określonej formy działania, należącej do działań
administracyjnych
qðPosiadajÄ…c kompetencjÄ™ w okreÅ›lonym zakresie organ ma
obowiązek czynić z niej użytek
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Kompetencja
organu administracji publicznej
qð co do zasady kompetencja jest wyznaczana ustawowo,
tym samym organy bez upoważnienia ustawowego
nie mogą jej sobie przekazywać
qð przekazanie kompetencji może nastÄ…pić na
podstawie przepisów prawa (np. ustawa o
sam.gminnym.doc. Najczęstszymi sposobami są: zlecenie
ustawowe, porozumienia, powierzenia zlecenie
wykonania zadań pomocy społecznej.doc
qð Kompetencja nie jest tożsama z zadaniami
organu które dotyczą ogólnego celu, jaki wyznaczony
jest organowi przez przepisy prawa, cel ten osiÄ…ga
wykorzystując ogół kompetencji.
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Właściwość
organu administracji publicznej
Jeżeli realizacja kompetencji administracyjnej polega na
rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw w postępowaniu
administracyjnym, czyli na stosowaniu norm prawa
administracyjnego za pomocą aktów konkretyzujących jego
normy (decyzji administracyjnych), kompetencjÄ™ tÄ™ nazywamy
właściwością.
qð WÅ‚aÅ›ciwość jest procesowym i praktycznym wymiarem
kompetencji administracyjnej, pozwala odpowiedzieć na
pytanie, jaki podmiot administracji i jaki organ jest powołany
do załatwiania spraw administracyjnych danego rodzaju.
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Rodzaje właściwości
qð Rzeczowa  oznaczajÄ…ca kompetencjÄ™ do zaÅ‚atwiania
spraw wyodrębnionych ze względu na ich treść (np.
WKU jest właściwy w sprawach powszechnego
obowiÄ…zku obrony, albo (art. 17& . ustawa o pomocy
społecznej.pdf
qð Miejscowa  oznaczajÄ…ca kompetencjÄ™ organu
rozciągającą się na określone terytorium (np. wojewoda
jest właściwy miejscowo w sprawach zaistniałych na
terenie województwa) RM w spr.WSzW i WKU.doc
qð Instancyjna  zbliżona do wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci rzeczowej,
oznacza kompetencjÄ™ do rozstrzygania spraw w
konkretnej  pierwszej lub drugiej instancji
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Organ administrujÄ…cy
Kompetencja będąca podstawową cechą organu
administracji publicznej może zostać wolą ustawodawcy
przekazana podmiotowi, który nie jest ani organem
administracji, ani nawet organem państwowym i nie
jest powołany do sprawowania administracji, a do
wykonywania innych zadań.
qð Podmiot, który ma kompetencjÄ™ administracyjnÄ…
przyznanÄ… mu przez ustawÄ™ nazywa siÄ™ organem
(podmiotem) administrujÄ…cym
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Organ administrujÄ…cy
Organem administrującym jest każdy podmiot;
qð któremu prawo, (a pod tym pojÄ™ciem należy rozumieć
państwo),
qð przydaje (wyposaża) funkcjÄ™ administrowania, lub
któremu prawo stwarza podstawy dla przydania funkcji
administrowania, a przydanie to nastąpiło (np. art. 25 .
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Organy administrujÄ…ce
Do organów administrujących można zaliczyć:
qðkierowników paÅ„stwowych osób prawnych i innych
państwowych jednostek organizacyjnych (rektorów
szkół wyższych)
qðAgencje rzÄ…dowe, banki paÅ„stwowe, (np. np. Agencja
Rynku Rolnego lub WAM Roz.MON statut WAM.doc
qðKierowników jednostek organizacyjnych
samorzÄ…du terytorialnego i organy tych jednostek
(np. kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej)
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Organy administrujÄ…ce
qð odpowiednio upoważnione organy wykonawcze
jednostek pomocniczych samorzÄ…du terytorialnego (np.
sołtys , zarządy osiedla, dzielnicy)
qðspółki prawa publicznego, fundacje prawa
publicznego o fundacji CBOS.doc
qðorgany organizacji spoÅ‚ecznych i innych
społecznych podmiotów organizacyjnych (np.
zarządy spółdzielni mieszkaniowych, związki kombatanckie)
qð podmioty prywatne, jeżeli wykonujÄ… zadania z
zakresu administracji publicznej, (np. dyrektorzy
niepublicznych: szkół, zakładów opieki zdrowotnej, zakładów
oczyszczania miasta itp.)
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według kryterium miejsca w hierarchii
qð Naczelne  organy o wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci ogólnokrajowej, zwierzchnie
wobec pozostałych organów administracji, powoływane
bezpośrednio przez Prezydenta RP lub po uprzednim wyborze
przez Sejm (Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes RM, Ministrowie,
Przewodniczący komitetów w składzie RM  nazwy tej używają
niektóre ustawy)
qð Centralne  obejmujÄ… kompetencjÄ… obszar caÅ‚ego
państwa, tworzone w drodze ustaw, powoływane przez organy
naczelne  podległe Sejmowi  np. GIODO, GIP, podległe
Prezesowi RM np. Prezesi - GUS, UOKiK, UZP, Szefowie ABW,
AW, CBA, podległe ministrowi np..  Główni Inspektorzy
Weterynarii, Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Prezesi  ARR, KRUS
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według kryterium miejsca w strukturze władzy
publicznej:
qð RzÄ…dowe (np. Rada Ministrów, wojewoda), wykonujÄ…ce
zadania państwa, nieprzekazane innym podmiotom
qð SamorzÄ…dowe  (np. sejmik województwa, wójt
gminy), wykonujący zadania państwa z zakresu
administracji publicznej, jako własne lub zlecone
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według kryterium składu osobowego:
qð Jednoosobowe  monokratyczne, które majÄ… do
pomocy całe zespołu urzędników, ale decydują
samodzielnie (np. wojewoda, Prezes Rady Ministrów)
qð Kolegialne  odpowiedzialność ponosi caÅ‚y organ.
Wyróżnia się dwa rodzaje takich organów, te które
mają określoną liczbę członków i podejmują decyzje
poprzez głosowanie (potrzebne quorum np. rada gminy)
oraz takie, które mają sztywny skład i orzekają poprzez
działanie wszystkich członków np. komisja lekarska
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według relacji podporządkowania
qð PodlegÅ‚e hierarchicznie np. zespolona i niezespolona
administracja terenowa
qð Zdecentralizowane  np. organy samorzÄ…du
terytorialnego
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według sposobu ich kreowania
qð PochodzÄ…ce z wyborów  np. wójt, burmistrz,
prezydent miasta, rada gminy
qð PochodzÄ…ce z powoÅ‚ania  np. wojewoda powoÅ‚any
przez Prezesa rady Ministrów
qð Kreowane z mocy prawa  np. przewodniczÄ…cy
zarządu powiatu, którym z mocy prawa jest starosta
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według charakteru kompetencji;
qð Organy administracji ogólnej  np. Prezes Rady
Ministrów, wojewoda
qð Resortowe  np. minister kierujÄ…cy dziaÅ‚em
administracji (obrona narodowa, sprawy wewnętrzne)
qð Wyspecjalizowane - (np. Główny Inspektor
Farmaceutyczny,)
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według samodzielności decyzyjnej lub jej braku;
qð Organy decyzyjne  np. wojewoda, wójt gminy,
wojskowy komendant uzupełnień  mają kompetencje
do wydawania wiążących na zewnątrz aktów.
qð Organy pomocnicze  soÅ‚tys, rada osiedla. Nie
posiadają własnej kompetencji do samodzielnego
wykonywania zadań administracyjnych, wspomagają
organy poprzez inicjowanie, doradzanie, kontrolowanie
qð Organy opiniodawcze - np. kolegium opiniodawcze
przy wojewodzie. Opinie wiążące i niewiążące, opinie z
własnej inicjatywy, na wniosek, na żądanie innego organu, o ustroju
sÄ…dow powszechnych.doc, opinie uzyskiwanie w drodze
referendum lub konsultacji społecznych.
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
Podziały organów administracji
publicznej
Według funkcji procesowej w postępowaniu
administracyjnym;
qð Organy podstawowe, (I stopnia, I instancji  np.
wójt gminy, wojskowy komendant uzupełnień
qð Organy odwoÅ‚awcze, (wyższego stopnia, II
instancji)  pełniące wyłącznie tę funkcję procesową
np. SKO samorządowe kolegium odwoławcze.doc lub
będące organem odwoławczym np. ustawa o słuzbie
celnej.doc
qð Organy wystÄ™pujÄ…ce, jako organ podstawowy, np.
organ naczelny - minister
mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok
UrzÄ…d
Pojęcie to występuje w literaturze i w aktach prawnych
w trzech znaczeniach:
1. wyodrębniony zespół kompetencji, czyli zbiór praw i
obowiązków związanych z określonym organem
administracji (np. urzÄ…d ministra, rektora, wojewody).
W tym znaczeniu utworzenie urzędu nie jest tożsame z
powołaniem organu, a oznacza wprowadzenie do aparatu
administracji publicznej nowej jednostki organizacyjnej,
natomiast z powołaniem organu będziemy mieli do
czynienie wówczas, gdyby ten urząd został obsadzony.
UrzÄ…d
2. To szczególna nazwa organu administracji (np. Urząd
Pracy, Celny, Skarbowy, Morski), jest to nazwa umowna, gdyż
organem jest - naczelnik, dyrektor. Pojęcie organu administracji
nie może być utożsamiane z samym urzędem.
3. Zorganizowany zespół osób i środków rzeczowych
przydanych organowi administracyjnemu do pomocy
w wykonywaniu jego funkcji. W tym znaczeniu urzędem
będzie urząd gminy, wojewódzki, ministerstwo, inspektorat
sanitarny, itp. Tak rozumiany urzÄ…d posiada swoistÄ… strukturÄ™
organizacyjną (wydziały, komórki itp.) Rozstrzygnięcia
podejmowane przez pracowników takiego urzędu
posiadających upoważnienie są rozstrzygnięciami organu.
Tworzenie samorządów
Art.15 ust.. 1 Konstytucji RP  Ustrój terytorialny
Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacjÄ™
władzy publicznej .
qðWypeÅ‚nianie tego postulatu nastÄ™puje poprzez budowanie
instytucji samorządowych, które powoływane są przez
przepisy prawa i którym prawo przydaje możliwość
sprawowania funkcji administracji publicznej.
qðTakie grupy spoÅ‚eczne i ich reprezentacje zaliczane sÄ…
podmiotów prawa publicznego (korporacje prawa
publicznego).
Tworzenie samorządów
qðPierwotnym rodzajem samorzÄ…du jest samorzÄ…d
zawodowy. Jego formą były różnego rodzaju cechy
funkcjonujące w miastach, począwszy od wieków średnich
(cechy, gildie,  grupowały ten sam zawód).
qðSamorzÄ…d terytorialny pojawiÅ‚ siÄ™ dopiero w formie
ukształtowanej w XIX w.
Art. 16. Konstytucji RP, ogół mieszkańców jednostek
zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa
wspólnotę samorządową.
Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy
publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań
publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność.
Tworzenie samorządów
Art. 17. Konstytucji RP
W drodze ustawy można tworzyć samorządy
zawodowe, reprezentujÄ…ce osoby wykonujÄ…ce zawody
zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym
wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu
publicznego i dla jego ochrony.
W drodze ustawy można tworzyć również inne
rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać
wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności
podejmowania działalności gospodarczej.
Cechy samorzÄ…du
qðprawo do zarzÄ…dzania swoimi sprawami (zapewnione
przez przepisy prawa)
qðwykonywanie samorzÄ…du - obligatoryjnie z mocy ustawy
(jeśli przynależność obligatoryjna lub z oświadczenia woli, jeśli
członkostwo dobrowolne)
qð wykonywanie zadaÅ„ należących do administracji
publicznej (może być wyposażony we władztwo)
qð zarzÄ…dzanie sprawami samorzÄ…du na zasadach
samodzielności (decentralizacji). Nadzór nad samorządem
sprowadza się tylko do legalności działania
qð posiadanie osobowoÅ›ci prawnej (okreÅ›lanej także
osobowością prawa publicznego), z czym wiąże się
wyodrębnienie kategorii praw majątkowych
Typologia samorzÄ…du
SamorzÄ…d powszechny  terytorialny. Tu kryterium
zamieszkania determinujące powstanie wspólnoty lokalnej
(terytorialnej). Przynależność następuje z mocy prawa; gmina,
powiat, województwo)
Samorząd specjalny - nazywane zbiorczo pozostałe kategorie
samorządu, ponieważ w ich skład nie wchodzą już wszyscy, ale
grupy osób wyodrębnione na podstawie szczególnego kryterium.
Inne kwalifikowane formy samorzÄ…du specjalnego
samorząd zawodowy  podstawą wyodrębnienia jest więz

zawodowa (przynależność obligatoryjna dla chcących wykonywać
dany zawód  np. zawody prawnicze, medyczne i pokrewne.
samorzÄ…d gospodarczy  reprezentujÄ…cy interesy gospodarcze
zrzeszonych podmiotów w zakresie ich działalności wytwórczej,
handlowej, budowlanej lub usługowej w szczególności wobec
organów państwowych
Typologia samorzÄ…du
qðsamorzÄ…d rolników  dziaÅ‚ajÄ…cy na rzecz rozwiÄ…zywania
problemów rolnictwa i reprezentujący interesy zrzeszonych w
nim podmiotów. Przynależność obowiązkowa dla
podejmujących działalność rolną i pokrewną
qðsamorzÄ…d uczniowski i studencki  zajmuje siÄ™
prowadzeniem spraw studenckich, uczniowskich, w tym
socjalno-bytowych i kulturalnych studentów i uczniów.
Przynależność dobrowolna prawo o szkolnictwie wyższym.doc,
ustawa o systemie oświaty.doc
qð samorzÄ…d pracowniczy  uczestniczy w stanowieniu o
istotnych sprawach przedsiębiorstwa, wyrażaniu opinii,
podejmowaniu inicjatyw i zgłaszania wniosków oraz
sprawowanie kontroli działalności przedsiębiorstwa samorząd
załogi przedsiebiorstwa.doc
SamorzÄ…d zawodowy
qðJest powoÅ‚anÄ… przez ustawÄ™ organizacjÄ… skupiajÄ…cÄ…
osoby fizyczne wykonujące określony zawód
zaufania publicznego bÄ…dz
pełniące szczególnie
odpowiedzialną służbę oraz realizujące zadania określone
w przepisach prawa i/lub w statucie danego samorzÄ…du
zawodowego.
Ma do spełnienia dwa podstawowe zadania:
qðreprezentowanie osób wykonujÄ…cych zawód zaufania
publicznego,
qðsprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tego
zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego
ochrony.
SamorzÄ…d zawodowy
Cechami osób wchodzących w skład samorządu zawodu zaufania
publicznego są dwa rodzaje zdolności
qðzdolność zawodowa, tzn. profesjonalne przygotowanie do
wykonywania zawodu
qðzdolność do wykonywania go na poziomie i w zakresie, który
może być uznany za wystarczający, aby spełniał kryteria
zaufania publicznego, (przestrzeganie norm deontologicznych,
kierowanie się interesem osób korzystających z usług)
Przynależność do samorządu zawodowego
qðjest obligatoryjna dla osób chcÄ…cych wykonywać dany
zawód, izby lekarskie.pdf
qðpowstaje z mocy prawa w zwiÄ…zku z mianowaniem na
dane stanowisko (komornicy, notariusze) o komornikach
sÄ…dowych.pdf
SamorzÄ…d zawodowy
SamorzÄ…d zawodowy Å‚Ä…czony jest zazwyczaj z
wykonywaniem wolnego zawodu, nie jest to jednak połączenie
adekwatne z unormowaniami prawnymi i istnieniem samorzÄ…du w
obrębie tych zawodów.
 Wolny zawód  nie posiada definicji legalnej, niektóre ustawy
podejmują próbę ich określenia poprzez wyliczenie. Ustawa z dnia
20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne wymienia:
pozarolniczą działalność gospodarczą wykonywaną
osobiście przez: lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii,
techników dentystycznych, felczerów, pielęgniarki, położne,
architektów, tłumaczy, nauczycieli w zakresie świadczenia usług
edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, jeśli
działalność ta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych& 
SamorzÄ…d zawodowy
Na gruncie przepisów o spółce partnerskiej (art. 88
kodeksu spółek handlowych. Za wolne uznaje się
następujące zawody: adwokata, aptekarza, architekta,
inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera
ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera
papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego,
księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii,
notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika
patentowego, rzeczoznawcy majątkowego, tłumacza
przysięgłego.
SamorzÄ…d zawodowy
W Polsce istnieją następujące samorządy zawodów
zaufania publicznego:
qðadwokatów, aptekarzy, architektów, biegÅ‚ych rewidentów,
doradców podatkowych, diagnostów laboratoryjnych,
inżynierów budownictwa, komorników, zawodowych
kuratorów sądowych, lekarzy i lekarzy dentystów, lekarzy
weterynarii, notariuszy, pielęgniarek i położnych,
prokuratorów, psychologów, radców prawnych,
referendarzy sądowych, rzeczników patentowych,
sędziów, urbanistów
Klasyfikacja samorzÄ…du zawodowego
qðSamorzÄ…d zawodów prawniczych  adwokacki,
sędziów, prokuratorów, radców prawnych, , notariuszy,
komorników sądowych, zawodowych kuratorów
sÄ…dowych, referendarzy sÄ…dowych,
qðSamorzÄ…d zawodów medycznych i pokrewnych 
lekarzy, lekarzy weterynarii, farmaceutów, pielęgniarek i
położnych, psychologów, diagnostów laboratoryjnych
qðSamorzÄ…d zawodów technicznych - architektów,
inżynierów budownictwa i urbanistów
qðSamorzÄ…d zawodów ekonomicznych i pokrewnych
 biegłych rewidentów i rzeczników patentowych,
doradców podatkowych, syndyków licencjonowanych
Sposoby (z
ródła) regulacji samorządu
zawodowego
qðKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
qðUstawy poÅ›wiÄ™cone konkretnym samorzÄ…dom ( np. o
izbach aptekarskich)
qðUstawy regulujÄ…ce wykonywanie zawodu oraz ich
samorzÄ…d o adwokaturze.pdf
qðUstawy zawierajÄ…ce prawo materialne z danego zakresu i
uzupełnienie o sprawy samorządu ( np. prawo o
notariacie)
qðNormy etyki zawodowej (kodeksy etyki zawodowej)
Kodeks etyki psychologa.docx
Zadania samorządów zawodowych
qðUstanawianie zasad etyki zawodowej i kontrola jej przestrzegania
qðSprawowanie pieczy i nadzoru nad wykonywaniem zawodu
qðSprawdzanie kwalifikacji zawodowych
qðPrzyznawanie prawa wykonywania zawodu
qðZapewnienie wÅ‚aÅ›ciwego poziomu wykonywania zawodu
qðReprezentacja zawodu
qðOchrona interesów czÅ‚onków danego samorzÄ…du (np.
negocjowanie warunków pracy i płacy)
qðWspółdziaÅ‚anie z odpowiednimi organami administracji publicznej,
opiniowanie aktów normatywnych dotyczących danego zawodu
qðProwadzenie szkoleÅ„, aplikacji itp.
Formy działania samorządu zawodowego
1. Formy niewładcze (reprezentacja, ochrona interesów zawodu)
2. Formy władcze
a) Uchwalanie statutów, zasad etyki zawodowej
b) Uchwały w sprawie wpisu na listę osób uprawnionych do
wykonywania zawodu
c) Uchwały dotyczące wyrażania zgody na wykonywanie zawodu
przez cudzoziemca (np. lekarza, stomatologa)
d) Zezwolenia i wpisy do rejestru indywidualnych praktyk (np.
lekarskich)
e) Akty stwierdzajÄ…ce nabycie prawa do wykonywania zawodu lub
jego pozbawienia
f) Pociąganie do odpowiedzialności dyscyplinarnej (zawieszenie w
prawach wykonywania zawodu, pozbawienie tego prawa, kary
pieniężne) Sąd dyscyplin.OIRPrawnych - orzeczenie.doc
Struktura organów
Zwykle dwustopniowa; występują one na szczeblu okręgu
oraz jako organy naczelne. Wyjątkowo są to organy występujące
tylko na stopniu centralnym, (np. Krajowa Izba Doradców
Podatkowych, Biegłych Rewidentów, Polska Izba Rzeczników
Patentowych)
Zazwyczaj na szczeblu okręgu występuje izba zrzeszająca
osoby wpisane na listę wykonujących zawód  dalej to zjazd
okręgowy, okręgowa rada, komisja rewizyjna, sąd dyscyplinarny
(lekarski).
Nadzór sprawuje odpowiednio:
qðMinister (np. w zawodach prawniczych wÅ‚aÅ›ciwy ds.
sprawiedliwości, w zawodach medycznych  właściwy ds.
zdrowia)
qðInny organ (np. Komisja Papierów WartoÅ›ciowych w
przypadku doradców podatkowych)
SamorzÄ…d gospodarczy
Do podstawowych aktów ustawowych regulujących zasady
funkcjonowania samorządu gospodarczego w Polsce można
zaliczyć następujące przepisy:
qðustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych
qðustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemioÅ›le
qðustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych
qðustawa z dnia 30 maja 1989 r. o samorzÄ…dzie zawodowym
niektórych przedsiębiorców
SamorzÄ…d gospodarczy
Dobrowolne zrzeszenie przedsiębiorców reprezentujące
interesy gospodarcze zrzeszonych w nich podmiotów,
działające na rzecz przedsiębiorców, w szczególności w
kontaktach z organami władzy państwowej
qðbrak obligatoryjnej przynależnoÅ›ci do samorzÄ…du, jako
warunku prowadzenia działalności gospodarczej
qðbrak kompetencji wÅ‚adczych tych samorzÄ…dów (z
wyjątkiem władz izb rzemieślniczych, które posiadają pewne
kompetencje władcze)
SamorzÄ…d gospodarczy, jako instytucja prawa prywatnego
działa poprzez organizacje przedsiębiorców - izby gospodarcze
oraz organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła izby
gospodarcze.pdf
Izby gospodarcze
Zgodnie z ustawÄ… izba gospodarcza jest organizacjÄ…
samorzÄ…du gospodarczego, reprezentujÄ…cÄ… interesy
gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie
ich działalności;
qðprzetwórczej, handlowej, budowlanej lub
usługowej, w szczególności wobec organów
państwowych.
qðmogÄ… siÄ™ w niej zrzeszać podmioty prowadzÄ…ce
działalność gospodarczą za wyjątkiem osób
fizycznych wykonujących taką działalność jako uboczne
zajęcie zarobkowe.
Zadania izb gospodarczych
qðSÄ… uprawnione do wyrażania opinii o projektach
rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania
gospodarki oraz mogą uczestniczyć, na zasadach
określonych w przepisach prawa, w przygotowaniu
projektów aktów prawnych w tym zakresie, mogą też
dokonywać ocen wdrażania i funkcjonowania przepisów
prawnych dotyczących prowadzenia działalności
gospodarczej
qðNa wniosek lub za zgodÄ… izby gospodarczej Rada
Ministrów może, w drodze rozporządzenia, powierzyć
tej izbie wykonywanie niektórych zadań zastrzeżonych
w przepisach prawa dla administracji państwowej
Regionalne izby gospodarcze
qðIzba gospodarcza może być utworzona, jeżeli takÄ…
inicjatywę podejmie co najmniej 50 podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą, zwanych dalej
"założycielami", na obszarze działania tworzonej izby,
obejmującym obszar województwa.
qðW przypadku, gdy terytorialny zakres dziaÅ‚ania izby bÄ™dzie
przekraczać obszar województwa, liczba założycieli
powinna wynosić co najmniej 100.
qðNajwyższÄ… wÅ‚adzÄ… izby gospodarczej jest walne
zgromadzenie członków
Izby gospodarcze
qðIzba gospodarcza uzyskuje osobowość prawnÄ… z
chwilÄ… wpisu do Krajowego Rejestru
qðIzby gospodarcze mogÄ… na zasadzie dobrowolnoÅ›ci
zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej.
qðDla wykonywania wspólnych zadaÅ„ w zakresie promocji
handlu zagranicznego Krajowa Izba Gospodarcza tworzy
funkcjonalnie i organizacyjnie wyodrębnioną Polską Izbę
Handlu Zagranicznego
Samorząd gospodarczy rzemiosła
Rzemiosłem jest:
qð zawodowe wykonywanie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej
przez osobę fizyczną, z udziałem kwalifikowanej pracy
własnej, w imieniu własnym tej osoby i na jej rachunek,
qð przy zatrudnieniu do 50 pracowników
Do rzemiosła nie zalicza się działalności: handlowej,
gastronomicznej, transportowej, usług hotelarskich, usług
świadczonych w wykonywaniu wolnych zawodów, usług
leczniczych oraz działalności wytwórczej i usługowej artystów
plastyków i fotografików
Samorząd gospodarczy rzemiosła
Do organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła
ustawa zalicza:
qðCechy
qðIzby RzemieÅ›lnicze
qðZwiÄ…zek RzemiosÅ‚a Polskiego
Wyżej wymienione organizacje mają osobowość prawną
ustawa o rzemiośle.pdf
Samorząd gospodarczy rzemiosła
qðCechy zrzeszajÄ… rzemieÅ›lników wedÅ‚ug kryterium
terytorialnego lub według rodzaju działalności
gospodarczej
qð Izby rzemieÅ›lnicze zrzeszajÄ… cechy, spółdzielnie
rzemieślnicze, rzemieślników nienależących do cechów, a
także inne jednostki organizacyjne, jeżeli ich celem jest
wspieranie rozwoju gospodarczego rzemiosła.
qðZwiÄ…zek RzemiosÅ‚a Polskiego to ogólnopolska
reprezentacja izb rzemieślniczych oraz cechów o zasięgu
ogólnopolskim
Izby rzemieślnicze
Obok funkcji niewładczych polegających na reprezentowaniu
zrzeszonych organizacji i członków wobec organów władzy i
administracji publicznej oraz działanie na rzecz ich ochrony,
izby są wyposażone w funkcje władcze:
qðpotwierdzanie posiadania kwalifikacji rzemieÅ›lnika.
Izby przeprowadzajÄ… egzaminy w zawodach
odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła i wydają
świadectwa czeladnicze, dyplomy mistrzowskie, tytuł
robotnika wykwalifikowanego albo zaświadczenia
potwierdzajÄ…ce posiadanie kwalifikacji w danym rodzaju
rzemiosła.
Samorząd gospodarczy rzemiosła
Związek Rzemiosła Polskiego istniejący od 1933 r., jest
najstarszÄ… organizacjÄ… samorzÄ…du gospodarczego w
sektorze prywatnym w Polsce.
qðStanowi on również najwiÄ™kszÄ… tego typu strukturÄ™,
zrzeszając ponad 300 tys. zakładów rzemieślniczych, które
zatrudniają ok. 1,5 mln osób.
W strukturze Związku Rzemiosła Polskiego funkcjonuje:
qð 490 cechów,
qð271 spółdzielni rzemieÅ›lniczych,
qð27 izb rzemiosÅ‚a i przedsiÄ™biorczoÅ›ci (w tym 26
terytorialnych i jedna izba branżowa)
SamorzÄ…d rolniczy
Jedyny w Polsce samorząd gospodarczy, który ma
charakter obligatoryjny.
Z mocy prawa, członkami samorządu rolniczego są;
qðpodatnicy podatku rolnego
qðpodatnicy podatku dochodowego z działów specjalnych
produkcji rolnej
qðczÅ‚onkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, posiadajÄ…cy w
tych spółdzielniach wkłady gruntowe
CechÄ… charakterystycznÄ… samorzÄ…du rolniczego jest
również charakter władczy niektórych zadań przez niego
wykonywanych, (prowadzenie listy rzeczoznawców oraz
przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa)
SamorzÄ…d rolniczy
Izby mogą wykonywać zadania zlecone:
qðz zakresu administracji rzÄ…dowej, przekazane ustawami
lub na podstawie porozumień z właściwymi organami
administracji rzÄ…dowej.
qðz zakresu zadaÅ„ wÅ‚asnych jednostek samorzÄ…du
terytorialnego, przekazane w drodze porozumienia przez
organy jst.
qðUstawa o izbach rolniczych przewiduje reprezentacjÄ™
krajowÄ… izb w postaci Krajowej Rady Izb
Rolniczych ustawa o izbach rolniczych.pdf
Zrzeszenia niektórych przedsiębiorców
Zasady tworzenia i działania samorządu zawodowego
przedsiębiorców prowadzących działalność
gospodarczą w zakresie handlu, gastronomii, usług,
transportu oraz innych działalności reguluje ustawa o
samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców. o
sam.zawodowym niekt.przedsiębiorców.pdf
Przedsiębiorcy spełniający te warunki mogą dobrowolnie
zrzeszać się w zawodowych samorządowych
organizacjach, takich jak
qðzrzeszenia handlu i usÅ‚ug
qðzrzeszenia transportu
qðoraz inne organizacje przedsiÄ™biorców.
Zrzeszenia niektórych przedsiębiorców
qð Warunkiem utworzenia zrzeszenia jest powziÄ™cie takiej
inicjatywy przez co najmniej 50 osób, a w przypadku
prowadzenia działalności w zakresie transportu  co najmniej
200 osób
qð Zrzeszenia majÄ… wedle ustawy zajmować siÄ™ utrwalaniem
więzi środowiskowych, postaw zgodnych z zasadami etyki i
godności zawodu, a także prowadzeniem na rzecz członków
działalności kulturalnej, oświatowej i socjalnej,
reprezentowaniem interesów członków wobec organów
administracji państwowej.
qð Ustawa daje możliwość powoÅ‚ywania przez zrzeszenia swoich
ogólnokrajowych reprezentacji. Obecnie taką funkcję
spełnia Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług
Zakład administracyjny
qð jednostka organizacyjna, niebÄ™dÄ…ca organem paÅ„stwa
(urzędem), ani organem samorządu
qð powoÅ‚ana do wykonywania zadaÅ„ publicznych i uprawniona
do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych
qð wyposażona w zespół Å›rodków osobowych (personel) i
rzeczowych, realizujÄ…ca zadania publiczne, korzystajÄ…ca z
władztwa zakładowego
qð Å›wiadczÄ…ca usÅ‚ugi w oparciu o specjalne kwalifikacje
personelu, co do zasady nie jest nastawiona na zysk
qð pozostajÄ…ca pod nadzorem podmiotu administracji publicznej,
który ją utworzył
Jest formą wykonywania zadań administracji publicznej na zasadzie
zdecentralizowania
Władztwo zakładowe
qðstanowi zakres upoważnieÅ„ dla organu zakÅ‚adu do
jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z
użytkownikami zakładu (odmiana władztwa
administracyjnego)
qð wÅ‚adztwo zakÅ‚adowe dotyczy użytkowników zakÅ‚adu
zwanych destynatariuszami
qð organy zakÅ‚adu majÄ… prawo do jednostronnego
kształtowania uprawnień i obowiązków
użytkowników (dla właściwej realizacji celu)
qð wÅ‚adztwo zakÅ‚adowe może dotyczyć osób
trzecich (np. odwiedziny w szpitalu, zakładzie karnym,
dniach otwartych uczelni osoby niebędącej studentem)
Destynatariusze
qð to podmioty, które korzystajÄ… z usÅ‚ug zakÅ‚adu
administracyjnego, użytkownicy
qð nawiÄ…zujÄ… stosunek administracyjno prawny z
zakładem albo z mocy ustawy (uczeń), albo z mocy
decyzji administracyjnej (pensjonariusz w domu pomocy
społecznej) albo z własnej inicjatywny (czytelnik w
bibliotece) albo na mocy wyroku sądowego (więzień,
pacjent zakładu odwykowego)
qð sÄ… zwiÄ…zani obowiÄ…zkami wynikajÄ…cymi z aktów
zakładowych (np. regulaminami), za ich naruszenie
odpowiedzialność dyscyplinarna
qð W niektórych zakÅ‚adach destynatariusze majÄ… prawo
tworzyć samorządy, np. szkoły, uczelnie
Rodzaje zakładów publicznych
Kryterium podziału
Rodzaje Przykład
Sposób kreacji żð na podstawie ustawy żð uniwersytet
żð na podstawie aktów administracyjnych żð stowarzyszenie
StopieÅ„ żð zakÅ‚ad otwarty żð muzeum
dostÄ™pnoÅ›ci żð o ograniczonym zasiÄ™gu (półotwarty) żð szkoÅ‚a wyższa
żð zamkniÄ™ty żð zakÅ‚ad karny
Dobrowolność żð zakÅ‚ad dobrowolny żð przychodnia
przynależnoÅ›ci żð zakÅ‚ad przymusowy żð dom poprawczy
Rodzaj żð dziedzina oÅ›wiaty żð szkoÅ‚y
Å›wiadczonych żð dziedzina kultury żð biblioteka
usÅ‚ug żð dziedzina nauki żð szkoÅ‚y wyższe
żð dziedzina wychowanie żð przedszkole
żð dziedzina reedukacji żð zakÅ‚ad karny
żð dziedzina ochrony zdrowia żð sanatoria, kliniki
żð dziedzina opieki spoÅ‚ecznej żð domy dziecka
Samodzielność
żð peÅ‚na zdolność prawna (zakÅ‚ady samoistne) żð uniwersytety
prawna
żð pozbawione zdolnoÅ›ci cywilnoprawnej (zakÅ‚ady żð zakÅ‚ady Å›wiadczÄ…ce usÅ‚ugi
niesamoistne) dla ludności
Status podmiotu żð publiczne zakÅ‚ady administracyjne
tworzÄ…cego zakÅ‚ad żð niepubliczne zakÅ‚ady administracyjne
Inne podmioty administrujÄ…ce
Przedsiębiorstwo państwowe
qð jest samodzielnym, samofinansujÄ…cym siÄ™ przedsiÄ™biorcÄ…,
którego właścicielem jest Skarb Państwa, posiada osobowość
prawną (rząd prowadzi proces prywatyzacji przedsiębiorstw. W chwili
obecnej wg. Ministerstwa Skarbu Państwa funkcjonują nadal 49
przedsiębiorstwa, niektóre z nich są wyposażone w funkcje
publicznoprawne np..
- PP Porty Lotnicze - organ założycielski Minister Infrastruktury
- Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych w Otwocku-Świerku ,
Polska Żegluga Morska w Szczecinie, Polskie Ratownictwo Okrętowe w Gdyni ,
Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie -organ założycielski minister
Skarbu Państwa
- Warszawskie Zakłady Zielarskie Herbapol w Pruszkowie - organ założycielski
wojewoda
Inne podmioty administrujÄ…ce
Agencje
qð paÅ„stwowe jednostki organizacyjne usytuowane na
szczeblu centralnym, przeznaczone do wykonywania
administracji publicznej w konkretnej, wyznaczonej
dziedzinie
qð tworzone przez ustawÄ™ lub organy administracji
w celu przeprowadzenia procesów innowacyjnych,
modernizacyjnych, prywatyzacyjnych oraz
restrukturyzacyjnych np. w dziedzinie rolnictwa, obrony
narodowej
qð mogÄ… mieć status centralnego organu administracji np.
ARR, agencja rynku rolnego.doc państwowej osoby
prawnej lub spółek handlowych
Inne podmioty administrujÄ…ce
Spółki prawa publicznego
qðMajÄ… status podmiotów administrujÄ…cych, wykonujÄ…
administracyjne zadania zlecone i to odróżnia je od
spółek prawa prywatnego
qð mogÄ… być podmiotami paÅ„stwowymi (np. niektóre;
uzdrowiska, przedsiębiorstwa komunikacji
samochodowej)
qðalbo spółkami niepaÅ„stwowymi (np. samodzielny
publiczny zakład opieki zdrowotnej, posiadający
osobowość prawną)
Inne podmioty administrujÄ…ce
Fundacja prawa publicznego
qð wyodrÄ™bniony podmiot prawny oparty na majÄ…tku
przeznaczonym przez jej właściciela na określone cele
użyteczne społecznie lub gospodarczo (ochrona zdrowia,
rozwój gospodarki, nauki, oświata, kultura, wychowanie,
sztuka, opieka społeczna, ochrona środowiska, zabytków)
qð mogÄ… je tworzyć osoby prawne i fizyczne  pozostajÄ…
pod nadzorem ministra lub wojewody
qð fundacje utworzone ustawÄ… lub umowÄ…
międzynarodową ( Fundacja CBOS, Fundacja Polsko-
Niemieckie Pojednanie, Zakład Narodowy Ossolińskich,
 Zakłady Kurnickie fundacja Zakład Narodowy
im.Ossolińskich.doc
Inne podmioty administrujÄ…ce
Organizacje społeczne
Mogą im być zlecane funkcje administracyjne
polegające na upoważnieniu do stosowania prawa za
pomocą jednostronnych rozstrzygnięć np. (warunek
przynależności do koła łowieckiego, aby otrzymać
prawo polowania Pr. Å‚owieckie.doc,
Prywatyzacja zadań publicznych jest najdalej idącą
formÄ… decentralizowania administracji publicznej polega na
zmianie podmiotu wykonujÄ…cego zadanie z publicznego na
niepubliczny (zakłady opieki zdrowotnej, prywatna opieka nad
zabytkami itp.)