Metodyka resocjalizacji

III

Scenariusz zajęć- relaksacja dla dzieci dotkniętych przemocą domową

90 min.

Opis grupy:

Grupa uczestnicząca w zajęciach liczy 10 osób. Są to dzieci w wieku 12 lat. Zgłosili ich wychowawcy z domu dziecka, gdzie obecnie mieszkają. Wszystkie dzieci doświadczyły przemocy fizycznej i psychicznej, przez to stracili pewność siebie, obwiniają się za to co się stało.

Na początku wyjaśnijmy sobie czym jest przemoc. Istnieje wiele pojęć tego terminu, lecz my oprzemy się na definicji Słownika socjologicznego, więc jest to „jeden z głównych, obok groźby, środków przymusu, polega na użyciu siły fizycznej, przez jednostkę czy grupę, często wbrew obowiązującemu prawu, w celu zmuszenia jakiejś osoby czy członków grupy do określonego działania czy też uniemożliwienia podjęcia działań lub do zaprzestania wykonywania czynności już rozpoczętej; także bezprawne narzucanie władzy”

Zazwyczaj wraz z przemocą fizyczną występuje przemoc psychiczna, która jest równie destrukcyjna dla jednostki. Niszczenie słowem jest okrutne i pozostawia często nieodwracalne ,bądź częściowo odwracalne skutki. Niestety niewiele rodziców zdaję sobie sprawę, że ową przemoc stosuje. Amerykański psychoanalityk L. Schengoldem przemoc psychiczną nazywał morderstwem duszy.

Przemoc psychiczna jest to krzywda niewybaczona, obrażenie psychiczne, izolowanie oraz narzucenie własnych sądów na które składają się działania takie jak:

• izolacja: sprawca pozbawia ofiarę szukania pomocy, pozbawia społecznego poparcia;

• groźby: stałe napięcie i starach;

• osłabienie, prowadzenie do przemęczania: minimalizacja stawiania oporu;

• monopolizacja uwagi: koncentracja na własnym położeniu wzmaga introspekcję;

• przychylność od czasu do czasu: motywuje skłonność do uległości;

• demonstrowanie wszechwładzy: daremność oporu;

• degradowanie: rodzi przekonanie że opór naruszy szacunek do samego siebie;

Niestety dzieci często przejmują przemoc od swoich rodziców, nie znając innego wzorcu do naśladowania. Bardzo wyraźnie pokazuje to poniższy schemat.

„TYPY I CYKLICZNY PRZEBIEG AKTÓW PRZEMOCY”

PRZEMOC DOMOWA, KTÓREJ SPRACAMI SĄ DOROŚLI

PRZEMOC WOBEC MAŁŻONKA

Z POKOLENIA

NA POKOLENIE

PRZEMOC WOBEC DZIECKA I ZANIEDBYWANIE

POKOLENIA

PRZEMOC WOBEC RODZEŃSTWA

WPŁYW WYCHOWNIA W WARUNKACH PRZEMOCY

PRZEMOC WOBEC RODZICÓW

ZANIEDBYWANIE I PRZEMOXC WOBEC OSÓB W PODESZŁYM WIEKU

PRZEMOC DOMOWA, KTÓREJ SPRAWCAMI SĄ DZIECI

Źródło: Ibidem.

Metodą jaką zastosujemy jest relaksacja, więc zanim przejdziemy do ćwiczeń wyjaśnię na czym ona polega. Relaks jest stanem, który w który możemy wprowadzić nasz ciało, bądź umysł by czuć się komfortowo. W ten sposób możemy rozładować napięcia, stres oraz uspokoić nasze ciało i myśli. Słowo relaks stało się ostatnio bardzo popularne jak stres, ponieważ powinny one iść w parze. Dzięki treningom relaksacyjnym uczymy się uświadamiać nasze ciało jak uwalniać z niego konflikty psychiczne. Rozluźnienie mięśni ma także daje w konsekwencji stan równowagi emocjonalnej, spokój ducha, normalizuje działanie naszego ciała, samouzdrawianie i samoregenerację.

Natura a relaks.

W nikim z nas nie budzi wątpliwości fakt,że natura działa uspokajająco na nasz umysł i ciało. Dowiedziono że kolory mają wpływ na naszą psychikę. Kolor zielony, którego jest wiele na łące czy w lesie obniża ciśnienie krwi oraz daje nam poczucie spokoju. Barwa zielona i żółta jest przyjazna dla naszego narządu wzroku, daje poczucie bezpieczeństwa.

Również dźwięki natury działają na nas kojąco. Słuchanie szumu fal i śpiewu ptaków daje nam nie tylko długotrwały sen, ale także głębszy. Dowiedziono, iż szum liści, deszczu itp. ma mniej więcej podobną częstotliwość 1000 drgań na sekundę- jest to strefa największej wrażliwości słuchu człowieka. My niestety oddalamy się od odgłosów natury- wolimy podróżować samochodem niż rowerem, zajęcia przy komputerze, w Internecie wydają się nam ciekawsze od spaceru, co wpływa na powstawanie depresji- choroby globalnej w naszym stuleciu. Jak już wcześniej zostało powiedziane- każdy pobyt w naturalnym otoczeniu ma działanie dobroczynne, jednak ważne jest także nasze nastawienie aby wzmocnić działanie docierających do nas bodźców. Ważne jest przeżywanie emocjonalne piękna przyrody, poddawanie się urokowi lasu czy łąki. Podziwianie przyrody pozwoli oderwać się od codziennych spraw oraz być w harmonii z pięknem natury.

Działanie lecznicze snu.

Bronić się przed stresem można się za pomocą odpoczywania i snu. Sen jest naturalnym środkiem usuwającym negatywnych czynników. Również medytacja łagodzi stres. Niestety statystki informują, że śpimy coraz krócej.

Pozbycie się niepotrzebnych poglądów.

Starożytni filozofowie przestrzegali wszystkich przed kierowaniem się w życiu błędnymi zasadami, przed pragnieniem władzy, prestiżu, uznania i bogacenia się, kazali unikać poczucia wszechmocy i samouwielbienia. Oto ich kilka rad: przygotuj się za wczasu na znoszenie ciosów życia i niepowodzeń, bądź tolerancyjny, zachowaj pewien dystans do siebie , ludzi, biegu wydarzeń, żyj teraźniejszością, izoluj się od tłumu pospolitości i nieładu.

Wyładuj złość.

Bardzo ważne jest by złość wychodziła na zewnątrz a nie kumulowała się w środku. W japońskich firmach ustawiano duże lalki kukły z wizerunkami ich szefów czy kierowników, które można było bić. Chodzi o to by pozbyć się napięcia i negatywnych emocji.

Relaksujący oddech.

Istnieje wiele technik odpowiedniego oddychania, które wpływa na nasze samopoczucie. Najprostsze ćwiczenia relaksujące polegają właśnie na kilku głębokich a zarazem łagodnych wdechach. W czasie uważnego wciągania i wypuszczani powietrza należy również rozluźnić ramiona, nogi i twarz. Kiedy zaczniemy praktykować w ciągu dnia kilka razy po ok. 4 min., nauczymy się tak relaksować, zauważalnie nauczymy się pozbywać napięć psychicznych.

Relaksacja zapachami.

Naukowcy dowiedli także, że na nasze samopoczucie mają wpływ zapachy jakie wyczuwamy. Zapach świeżego powietrza działa relaksująco. Także olejki eteryczne (bergamota, jaśmin ,sandał) jak i rożnego rodzaju kadzidełka działają na człowieka bardzo kojąco.
Wskazówki dotyczące relaksacji zapachami: wietrz pomieszczenie przez 2-3 min. Następnie zamknij okno i zapal kadzidełko z wybranym zapachem.

Relaksujący masaż.

Masaż jest to rytmiczne uciskanie określonych miejsc na ciele w celu pozbycia się bólu, rozładowania napięcia i rozluźnienia mięśni. Masaż jest bardzo powszechną forma relaksu co może potwierdzić bardzo wiele rodzajów tej metody relaksacyjnej. Masaż klasyczny polega na wpływie energii mechanicznej i kinetycznej na tkanki mięśniowe. Reguluje napięcie mięśniowe, zwiększa odporność organizmu, normuje pracę gruczołów wydzielniczych.

Relaksacja wg Schultza

„Leżę wygodnie, bardzo wygodnie, jestem spokojny/a, zupełnie spokojny/a. Zamykam oczy. Odprężam wszystkie mięśnie ciała. Czuję, jak napięcie mięśni ustępuje. Ustępuje powoli i całkowicie. Oddycham lekko i spokojnie. Odczuwam spokój, błogi, kojący spokój. Ciepło przepływa przez moją lewą rękę, płynie od ramienia w kierunku dłoni. Z każdą chwilą czuję je wyraźniej, jeszcze wyraźniej. Lewa ręka jest coraz cieplejsza. Oddycham lekko i spokojnie. Ciepło teraz przepływa przez moją prawą rękę, płynie od ramienia w kierunku dłoni. Z każdą chwilą czuję je wyraźniej, jeszcze wyraźniej. Prawa ręka jest coraz cieplejsza. Oddycham lekko i spokojnie. Ciepło zaczyna przepływać przez moją lewą nogę, płynie od pachwin do stopy. Z każdą chwilą czuję je wyraźniej, jeszcze wyraźniej. Moja lewa noga jest coraz cieplejsza. Oddycham lekko i spokojnie. Ciepło zaczyna przepływać przez moją prawą nogę, płynie od pachwin do stopy. Z każdą chwilą czuję je wyraźniej, jeszcze wyraźniej. Moja prawa noga jest coraz cieplejsza. Oddycham lekko i spokojnie. Z rąk ciepło promieniuje na klatkę piersiową, z nóg przesuwa się w kierunku brzucha. Czuję szczególne ciepło w splocie słonecznym (miejscu między końcem mostka i pępkiem). Mój splot słoneczny jest bardzo ciepły. Ze splotu słonecznego płynie strumień ciepła. Ciepło ogarnia całe moje ciało. Moje ciało jest ciepłe tak, jakbym zanurzał/a się w ciepłą kąpiel. Jedynie moje czoło pozostaje chłodne. Czoło zawsze jest chłodne. Jestem całkowicie odprężony/a i ciepły/a. Jedynie moje czoło pozostaje chłodne.”

Relaksacja wg Jacobsa.

1. Unieś wyprostowane ramiona. Zaciśnij mocno pięści, wolno policz do trzech. Puść. Rozewrzyj dłonie, opuść ramiona.

2. Unieś ramiona w górę w bok. Dłonie skieruj grzbietem w górę, mocno zegnij w nadgarstkach. Palce skieruj w dół. Wytrzymaj 5 sek., opuść.

3. Ramiona jak poprzednio, dłonie grzbietami w dół. Napnij mięśnie ramion. Odpręż się.

4. Ściągnij łopatki mocno w tył. Mięśnie ramion winny być odprężone.

5. Skręć głowę mocno w prawo. Napnij mięśnie szyi, odpręż się, wytrzymaj 5 sek., powróć do poprzedniej pozycji. 6. Skręć głowę mocno w lewo. Napnij mięśnie szyi, odpręż się, wytrzymaj 5 sek., powróć do poprzedniej pozycji.

6. Skłoń głowę na piersi maksymalnie nisko. Wytrzymaj napięte mięśnie. Wróć do pozycji poprzedniej.

7. Otwórz tak szeroko jak potrafisz. Jeszcze szerzej. Odpręż się, rozchyl lekko usta.

8. Napnij i zaciśnij wargi. Usta mocno zaciśnięte, zaciskaj! Odpręż się. Pomyśl, jakie uczucie towarzyszy odprężaniu.

9. Naciskaj silnie językiem podniebienie, odpręż się.

10. Naciskaj językiem dół jamy ustnej. Mocno, odpręż się.

11. Zamknij oczy, naciskaj mocno powieki. Staraj się normalnie oddychać. Zaciskaj oczy. Odpręż się.

12. Otwórz oczy jak tylko możesz szeroko. Otwieraj. Odpręż się.

13. Zmarszcz czoło mocno jak tylko potrafisz. Zmarszcz! I rozluźnij się.

14. Ściągnij i napręż mięśnie brzucha. Napnij! Jeszcze silniej i odpręż się.

15. Wtłocz powietrze do brzucha. Napnij jego mięśnie. Brzuch musi być twardy. Wtłaczaj powietrze, odpręż się. Poczuj, jak się coraz bardziej odprężasz.

16. Napnij mięśnie pośladków. Napnij i rozluźnij! Odpręż się.

17. W leżeniu zegnij stopy tak, aby palce stóp skierowane były ku twojej twarzy.

Relaksacja wg Wintreberta. 1. Zwalnianie napięcia mięśni wiązadeł stawu nadgarstkowego górnej kończyny dominującej pod względem lateralizacji w płaszczyźnie strzałkowej, następnie - w płaszczyźnie poprzecznej. 2. Zwalnianie napięcia mięśni otaczających staw łokciowy, stosując najpierw ruchy bierne pronacji i supinacji, a następnie ruchy podnoszenia i opuszczania w płaszczyźnie pionowej przedramienia. 3. Wznosy i puszczanie całego ramienia, odwodzenie i przywodzenie go w płaszczyźnie poziomej. 4. Ruchy skrętów szyi w płaszczyźnie poprzecznej, przytrzymując głowę. 5. Ruchy masujące, muskające: mięśnie czoła od jego środka ku skroniom, mięśnie okrężne oczu, mięśnie otaczające usta. 6. Ponowne ruchy bierne na drugiej kończynie i dalej do punktu 5. 7. Zwalnianie napięcia po kolei wszystkich stawów kończyny dolnej, rozpoczynając od stawu skokowego, poprzez staw kolanowy, kończąc na stawie biodrowym. 8. W tej samej kolejności postępuje się ze zwalnianiem napięcia kończyny dolnej dominującej. 9. Przez minutę pozostawia się dziecko w zupełnym bezruchu. 10. Sprawdzanie stanu odprężenia przez unoszenie odcinków kończyn w rozmaitej kolejności. 11. Następnie unosimy je czynnie i opuszcza biernie w tej samej kolejności, jak w pierwszej części, stale z zamkniętymi oczami. 12. Na zakończenie przybiera się szereg pozycji od leżenia poprzez siedzenie do stania, pamiętając o uzyskaniu możliwie całkowitego rozkurczu mięśni w tych pozycjach., np. po zbliżeniu kolan jak najbliżej uszu należy wyrzucić stopy do przodu i opuścić je na posłanie pozostając z całkowitym rozluźnieniem mięśni.

3. Cele zajęć:

   a) Poznawcze:

• uczestnicy grupy zapoznają się ze sobą;

• poczucie akceptacji w grupie;

• zwiększanie samooceny;

b) Kształcące:

• dziecko potrafi określić jakie zachowania nie są normą

• dostrzeganie swoich zalet;

• kształtowanie umiejętności pracy w grupie;

• umiejętność rozluźnienia się;

• dziecko wie jakie czynności mogą go zrelaksować;

100. Wychowawcze:

• rozwijanie poczucia akceptacji własnej osoby;

• umiejętność rozpoznawania, nazywania swoich uczuć i emocji;

• budowanie wiary we własne siły;

500. Socjoterapeutyczne:

• radzenie sobie w sytuacjach stresujących;

• dziecko chętniej nawiązuje nowe znajomości;

• lepsze samopoczucie;

Metody:

• metoda aktywizująca;

• ćwiczenia relaksacyjne;

• „burza mózgów”;

• „giełda pomysłów”;

• pogadanka;

Tok zajęć:

1. „Przedstawienie się osoby prowadzącej oraz dzieci biorących udział w zajęciach”

   Zapoznanie się uczestników.

   Wszyscy siadają w kręgu, najpierw przedstawia się osoba prowadząca zajęcia po czym rzuca piłką do przykładowego dziecka, które wypowiada swoje imię i rzuca piłkę kolejnej osobie -3min.

2. „Buźka”

   Ocena nastroju przed zajęciami.

   Każde dziecko dostaje kartkę, na której są wydrukowane buźki np. smutna, wesoła, zdziwiona itp. i zamalowuje jedną z nich, która najlepiej odpowiada jego nastrojowi. 4min.

3. „Mój nastrój”

   Nabycie umiejętności rozpoznawania nastroju.

   Każde dziecko opowiada jaką wybrało buźkę i dlaczego. Prowadzący naprowadza uczestników jaka buźka odpowiada jakiemu samopoczuciu. Dzieci ewentualnie zmieniają swój wybór- 6 min.

4. „Spisanie regulaminu zajęć”

   Sprecyzowanie jak należy zachowywać się zachowywać na zajęciach, a czego nie wolno.

   Każde dziecko zapisuje punkt regulaminu na brystolu, pierwszy punkt zapisuje prowadzący zajęcia– 10 min.

5. „Lubie nie lubię”

   Przełamanie „pierwszych lodów” pomiędzy uczestnikami .

   Każdy po kolei opowiada co lubi a czego nie, osoby które lubią (nie lubią) to samo podnoszą rękę do góry -9 min.

6. „Relaksujące oddechy”

   Uspokojenie oddechu.

   Ćwiczenie wykonujemy przy otwartym oknie.

   Wszyscy bierzemy głęboki wdech nosem jednocześnie unosząc ramiona, przy wydechu ustami opuszczamy ramiona. Powtórzyć ok. 7 razy.
   Ważne jest, by w razie gdy któryś z uczestników poczuł zawroty głowy- przerwał ćwiczenie i usiadł przy oknie.- 5 min.

7. „Relaksujący masaż”

   Rozluźnienie mięśni i karku.

   Dobieramy się w pary. Jedna osoba wykonuje drugiej masaż. Po 3 min. osoby zamieniają się rolami.- 6min.

8. „Relaksująca muzyka”

   Pozbycie się negatywnych myśli.

   Prowadzący włącza muzykę, która emituje np. śpiew, ptaków, burzę, deszcz. Uczestnicy kładą się na materacach, wsłuchują się i starają zrelaksować, mają zamknięte oczy, nic nie mówią.- 7min

9. „Muzyczny rysunek”

   Rozwijanie twórczości, odzyskanie spokoju.

   Uczestnicy grupy dostają kartki, kredki, flamastry. Ich zadaniem jest malować, to z czym kojarzy im się muzyka, następnie każdy prezentuje swoją pracę wieszając ją na tablicy. - 10 min.

10. „Kłębek”

    Poznanie sposobów na zrelaksowanie się.

    Uczestnicy stoją w kręgu. Jedna z nich dostaje kłębek wełny, chwyta nitkę i rzuca kłębek wybranej osobie kończąc zadnie: „relaksuję się gdy...” i odp. np. gdy...chodzę na spacer. Kiedy każdy już trzyma nitkę, kłębek zwijamy tą samą drogą. Wtedy każdy kończy zdanie: „uspokaja mnie...” np. szum fal. - 10 min.

11. „Wyładuj się”

    Uwolnienie frustracji na zewnątrz.

    Każde dziecko otrzymuje kredki, flamastry oraz kartkę A3, na której rysuje kogoś kogo nie lubi ( uwaga: Nie może to być osoba, która jest w grupie! ) bądź sytuację , która wzbudza w nim frustrację np. chodzenie do dentysty. Kiedy wszyscy skończą każdy z uczestników niszczy swój rysunek, drze go, gniecie. - 10 min.

12. „Buźka na koniec”

    Ocena nastroju po zajęciach.

    Każde dziecko dostaje kartkę z buźkami, tak jak na początku zajęć i wybiera buźkę do zamalowania. Każdy uczestnik grupy opowiada kolejno, dlaczego wygrał taka buźkę, co zmieniło się w trakcie zajęć- 10min.

13. „Pożegnanie grupy”

    Zachowanie miłej atmosfery i informacje organizacyjne.

    Poinformowanie grupy kiedy odbędą się następne zajęcia, odpowiada na dodatkowe pytania uczestników oraz pożegnanie grupy.- ok. 2 min.

BOBLIOGRAFIA:

1. Doliński A.,Gajewska G.: Warsztat pracy pedagoga. Zbiór scenariuszy i konspektów.

   Stowarzyszenie Edukacyjne Pedagogów Praktyków „COGITO” Zielona Góra 1998;

2. Przybylak Z.: Praktyka Samouzdrawiania Relaksem i Autosugestią. DOMENA. Bydgoszcz 1991;

3. Red:Doliński A.: Ucieczka z drogi donikąd. Profilaktyka zachowań ryzykownych.
   Żary 2005;