LIS Vulpes vulpes

1. Wymiary lisa:

* długość ciała 50-90 cm,

* długość ogona 30-60 cm,

* wysokość w kłębie 35-50 cm,

* masa ciała 5-7 kg.

2. Czym się różni trop lisa od tropu psa?

Trop lisa przypomina trop małego psa, jest jednak bardziej wydłużony i węższy, pazury dłuższe i wyraźnie odciśnięte. Odcisk łapy przedniej ma wymiary około 5-6x7-8, tylnej około 4-5x6-7 cm. Trop lisa jest tak charakterystyczny, że kto go raz zobaczył nie pomyli się już nigdy. Gdy lis biegnie truchtem pozostawia prawie idealnie prostą linię tropów (sznurowanie), pozostawia trop podobny do zajęczego, w galopie nieregularny (małe skoki). Zimą, przyspieszając po świeżym opadzie śnieżnym widać ślad wleczonej kity. W okresie godowym za jednym tropem suki widać tropy kilku podążających za nią samców.

3. Różnice w budowie czaszki lisa i psa:

* czaszka lisa: 12-15cm długości, na wyrostku jarzmowym kości czołowej dołek, lis ma delikatne,
cienkie kły do przytrzymywania ofiary, większe szpary międzyzębowe,
* czaszka psa: na szczytowej części wyraźny charakterystyczny grzebień (u lisa mniejszy), kość
czołowa położona wyżej niż kość nosowa.

4. Zęby lisa:

* młode, 1 miesiąc: 28 zębów
3130

3130
* 6 miesięcy: 42 zęby
3142

3143

5. Rozród lisów:

* zwierzęta monoestralne,
* cieczka 1-6 dni (w Polsce przełom I/II),
* znaczenie terenu śladami zapachowymi (mocz, kał, wydzielina gruczołów ogona) już od XII, wypędzanie młodych liszek i lisów,
* walki psów,

* związki poligamiczne, ale czasem monogamiczna natura samców,

* kopulacja poza norą, 15-30 min,
* ciąża 51-53 dni,
* młode rodzą się III/IV

* wielkość miotu 4-8 młodych (poronienia 25%), młode są ślepe (do 14 dni)
* młode są karmione mlekiem, później liszka i pies znoszą do nory żer,
* w 4-6 tyg. życia młode wychodzą z nory i żerują z rodzicami,
* w VII liszka z młodymi przenosi się na pola, młode (niedoliski) powoli opuszczają matkę,
* płodność samic: 1-6 lat,

6. Nory lisie:

* długość: 5-7 m,

* szerokość: 25 - 35 cm,

* wysokość: 15 - 20 cm,

* wykorzystanie: okres wiosenno-letni, zimowy

* liczba nor jednej lisiej rodziny wynosi 13-20, ale używane jest 2-5 nor,
* często kilka wlotów, boczne korytarze,
* lisy często zajmują nory po borsukach,

* lokalizacja: ostoja zimowa.

7. Odżywianie się lisów. Pokarm w %.

* drapieżnik oportunistyczny (zmienność sezonowa),
* 35% drobne gryzonie,

* 30% zające, króliki,

* 10-20% padlina,

* 20% ptaki,

* 1% owoce,
* odpadki śmietniskowe.

9. Gruczoły zapachowe lisa:

* opuszki,

* gruczoł ogonowy (na grzbietowej powierzchni ogona),

* gruczoł okołoodbytowy

* znaczenie terenu moczem.

10. Odmiany barwne lisa:

* lis rudy,

* lis srebrny krzyżak: pręga przez grzbiet i łopatki,

* lis węglarz,

* lis srebrzysty.

11. Stosunek lisów dorosłych do młodzieży:

Relacje dorastająca młodzież - rodzice (dyspersja 20-30 km, wysoka śmiertelność)

Lisy żyją w parach lub grupach socjalnych, złożonych z dominującej samicy (zwanej alfa), dominującego samca i różnej liczby (3-5) podporządkowanych samic. Samice te są córkami lub wnuczkami samicy alfa. W zamian za możliwość przebywania na terytorium matki pomagają jej w odchowaniu potomstwa, dostarczając szczeniętom pokarmu.

12. Stosunki rodzinne u lisów

W pierwszych miesiącach życia gromadka dzieci w lisiej norze bawi się zgodnie jak w piaskownicy. Zgraja lisiąt (w miocie najczęściej 4-6 młodych) w przeciwieństwie do samotnie i tylko dla siebie żyjących rodziców - to jedno ciało i dusza. Ale w listopadzie na parę tygodni przed osiągnięciem dojrzałości płciowej zapaśnicze walki młodych staję się coraz bardziej zacięte i dzikie. W końcy przeradzają się we wzajemne kąsanie. Prowadzi to do pękania więzów braterskich i rodzinnych. Odtąd każde młode zwierzę chodzi już własnymi drogami we wrogim świecie. Pomiedzy siostrami. to ochłodzenie stosunków może odwlec się o rok, jeżeli obszar wokół rodzinnego gniazda jest już gęsto zasiedlonny przez inne lisie rodziny. Jeżeli zatem nie ma szans na wywędrowanie, siostry,zazwyczaj kłótliwe. zachowują się spokojnie, pozostając na łonie rodziny i stają się "pomocnikami". To oznacz pomoc w nadchodzącej wiośnie i lecie w wychowaniu o rok młodszego rodzeństwa.

WILK

1. wygląd:

Wilk podobny jest do psa owczarka, budowę ma jednak silniejszą, bardziej krępą, krótsze nogi (łapy), wielki, szeroki łeb i spuszczony ogon (polano). Futro ma wilk brązowo-popielate, niezbyt gęsto podbite. Podbrzusze popielate, łeb popielato-brązowo-czarny. Koło pyska, na podgardlu i w uszach ma włos popielato-srebrzysty. Polano puszyste, ciemne z wierzchu, na końcach włosów czarniawe. Uszy stojące, czoło szerokie, płaskie, oczy (lampy) brązowe, ukośnie osadzone, kark silny. Odróżnienie basiora (samca) od wadery (samicy) szczególnie w lesie wśród drzew jest bardzo trudne. Teoretycznie jest to możliwe po zewnętrznym wyglądzie; basior ma silną budowę korpusu, gruby kark i duży, szeroki łeb, czasem ciemniejsze futro. Długość korpusu wilka dochodzi (bez polana) do 140 cm, wysokość w barku do około 75 cm, długość polana wynosi około 40-45 cm. Dojrzały wilk ma masę 40-60 kg.

2. Pokarm wilka:

Wilk jest mięsożerny. Głównym jego żerem są zwierzęta leśne oraz zwierzęta domowe, zarówno upolowane przez niego jak i padłe. Wilki żerują głównie w nocy, jednak pod wpływem głodu napadają stada owiec i bydła na pastwiskach nawet w dzień. Wilk napada na swe ofiary według jednej stałej metody: stara się najpierw rozerwać brzuch, a potem atakuje tylne nogi, ażeby przewrócić swą ofiarę i chwycić ją za gardło. Jeżeli napadu dokonuje kilka wilków, wówczas atakują one równocześnie ze wszystkich stron. Wilk jest bardzo krwiożerczy, zwierzynę dusi (zarzyna) nie tylko w ilości potrzebnej dla zaspokojenia głodu, ale również dla zbójeckiej satysfakcji, w szczególności jeśli uda mu się dostać do zabudowań, np. owczarni. Ze szczególną zajadłością poluje na zwierzynę płową, powoduje wśród niej duże szkody. Wilki umieją polować z naganką, a więc jedne napędzają zwierzynę, a drugie w ukryciu czekają na jej zbliżenie się. Takie polowania organizują na zwierzynę płową i na dziki. Z głodu podchodzą do zabudowań ludzkich, gdzie wkradają się do stajni i obór, napadają na pasące się owce i bydło. Wilk atakuje także człowieka, jest to jednak wypadek rzadki. Czynią to jedynie wilki wściekłe lub bardzo wygłodzone. Wilk w ciągu nocy potrafi przejść 30-50 km. Po obfitym nocnym obżarstwie odchodzi od miejsca żeru 2-10 km i tam zalega.

3. Rozród:

Cieczka u wilków odbywa się w końcu stycznia i z początkiem lutego. Wadera nosi płód przez 9 tygodni. W kwietniu wadera pomiata 4-8 ślepych wilcząt w gnieździe. Gniazdo to urządza sobie wilk w gęstwinach, podmokłych, zarośniętych jarach, krzakach, wśród bagien i w innych trudno dostępnych dla człowieka miejscach. Często jest to odpowiednio poszerzona jama borsucza.lub lisia pod wykrotem lub kopą chrustu. Wychowywaniem młodych zajmuje się wadera i basior z tym, że basior dostarcza żywności dla wilcząt. Wilk żyje do około 15 lat.

3. Tryb życia:

Wilk żyje zarówno w większych, zagospodarowanych lasach, jak i najbardziej dzikich, zapomnianych przez człowieka ustroniach leśnych pełnych rozpadlin, jarów, gąszczów. Występuje w województwach północnych, wschodnich i południowo-wschodnich, a w pozostałych jest rzadki. Jako ostoję obiera miejsca zarośnięte łozą, trzciną, jeżynami, maliniakiem lub wysokimi trawami - zawsze jednak w pobliżu wody. Wilki latem żyją rodzinami, a w zimie w watahach, po kilkanaście sztuk. Jedną z przyczyn ich gromadnego żyda jest chęć spotęgowania siły napastniczej, gdyż potrafią one w sposób zorganizowany osaczać zwierzynę i gromadnie atakować nawet większe jej stada. Wskutek braku żeru watahy rozbijała się na mniejsze grupy (po 2-3 sztuki) i zapuszczają się na tereny dotychczas przez siebie nie opanowane. Wilk chodzi ze spuszczonym łbem, zwisającym jak gdyby nieruchomo, polano ma również opuszczone w dół, a w czasie ucieczki podwinięte między nogi.

3. Trop wilka:

Trop wilka jest podobny nieco do tropu psa, ale jest większy i bardziej wydłużony, ma wyraźnie odciśnięte poduszki palców i pazury, w szczególności dwóch środkowych. Poduszki dłoniowe przedniej łapy wilka mają kształt serca, zaś łapy psiej - owalny. Ślady wszystkich łap wilka idącego truchtem dają linię prawie prostą, odstępy jednak między odciskami są nierównomierne. Podczas ucieczki wilk skacze (galopuje), robiąc odciski czterech nieregularnie ułożonych łap równocześnie. Wataha wilków idących truchtem pozostawia tylko jeden ślad.