Program
autorski do nauczania rytmiki i tańca
Spis
treści:
Wstęp
1. Zadania.
2. Cele
rytmiki i tańca.
3. Procedury osiągania celów.
4. Treści
nauczania rytmiki i tańca.
5. Charakterystyka programu i
warunki realizacji.
6. Przewidywane osiągnięcia
uczestników
Wstęp
Spostrzeganie
i przeżywanie muzyki jest procesem w pewnym sensie
słuchowo-ruchowym. Kinetyczne odczuwanie muzyki ujawnia często się
w postaci skurczów mięśni lub rytmicznych ruchów całego ciała
będących reakcją na dynamikę, rytm oraz charakter
słuchanego utworu.
Taka specyfika
przeżycia muzycznego i wrodzona dążność dziecka do ruchu
powoduje konieczność uwzględnienia ćwiczeń i zabaw ruchowych jak
najwcześniej w jego rozwoju.
Ruch jest naturalną
potrzebą dziecka, objawia się w stałym dążeniu do działania.
Jest to przede wszystkim samowyrażenie siebie, sprawdzanie własnych
możliwości i porównywanie ich z
możliwościami innych.
Podstawy dzisiejszej rytmiki
stworzył Emile Jacques Dalcroze
(1865-1948).Zakładał,
że wzajemne oddziaływanie rytmu muzycznego i rytmu ciała budzi
swego rodzaju świadomość rytmu. Dzięki temu u jego studentów
poprawiły się nie tylko zdolności muzyczne ale także
zharmonizowały procesy psychiczne i fizyczne.
Bardzo
ściśle z rytmem i muzyką związany jest taniec, najstarsza forma
ruchowa uprawiana przez człowieka. Taniec przez setki lat zmieniał
swoje oblicze, przekształcał się i doskonalił. Był ogniwem
łączącym różne warstwy społeczne. Z drugiej strony jego
charakter kreowany był w zależności od środowiska, w którym był
tańczony. Niezależnie od tego, czy był związany z obrzędami,
magią czy wierzeniami zawsze był wyrazem emocji, środkiem
komunikacji międzyludzkiej, zaspokajał potrzeby czysto
estetyczne.
Był i jest wyższą formą radości.
1.
Zadania
Ruch podporządkowany muzyce spełnia
specjalne zadania. Wprowadza zabawę i odprężenie, zaspokaja u
młodego człowieka potrzebę poruszania się. Ponadto
rytm,który jest
wyrazem ruchu w muzyce, jest tym jej elementem, który trafia
najłatwiej. Jeśli zatem pozwolimy młodzieży podporządkować się
rytmowi muzycznemu i wyrazić go ruchami własnego ciała, umożliwimy
im tym samym bezpośrednie aktywne przeżycie muzyki już nie tylko w
warstwie rytmicznej, ale również w zakresie innych środków
wyrazu muzycznego. Jest to, więc najlepsza droga zbliżenia muzyki
do dziecka. Bezpośrednie aktywne przeżycie dynamiki, tempa, rytmu,
artykulacji, przebiegu melodii i całej formy może stać się
czynnikiem rozwoju wrażliwości na zjawiska muzyczne, co wpłynie na
rozwój wrażliwości estetycznej i emocjonalnej.
Wychowanie
rytmiczno-muzyczne, krótko mówiąc "rytmika" stawia sobie
zadanie, by przez muzykę i ruch wspierać człowieka we
wszechstronnym rozwoju i wychowywać go.
Ruch-czynnik
niezbędny dla rozwoju młodego człowieka ma być związany z
uporządkowanym w czasie ruchem dźwięków, czyli rytmem muzycznym.
Ma być środkiem, za pomocą którego, może wyrazić swe przeżycia
muzyczne, odzwierciedlając zmienność agogiki i dynamiki, nastrój
i wyraz emocjonalny muzyki, kierunki linii melodycznej, zmiany
artykulacyjne i wreszcie konstrukcję formalną utworu
muzycznego.
Rytmika muzyki tanecznej oraz różnorodny
charakter ruchu tanecznego mają duży wpływ na wyrabianie poczucia
rytmu, harmonii i równowagi wewnętrznej, na koordynację i
opanowanie ruchów, na wyrabianie estetycznych nawyków ruchowych
oraz prawidłowej postawy. Muzyka wraz z towarzyszącym jej tańcem
działa jako silny, lecz subtelny bodziec. Przyczynia się do
podniesienia kultury ruchowej, co praktycznie wyraża się
umiejętnością właściwego zachowania się i kulturalnym sposobem
bycia.
Silne przeżycia emocjonalne, jakich
niejednokrotnie dostarcza muzyka łącznie z tańcem, mogą mieć
wpływ na pogłębienie zainteresowania muzyką i tańcem jako
dziedzinami sztuki.
Gromadny i zespołowy charakter
ćwiczeń tanecznych oraz samych tańców przyczynia się do
rozwijania takich cech, jak zdyscyplinowanie i karność, porządek,
aktywność, poczucie współdziałania w zespole, poczucie
odpowiedzialności za zespół i jego osiągnięcia.
Konieczność
równoczesnego i sprawnego wykonania ruchu w określonym czasie
wyrabia szybką orientację, umiejętność koncentracji oraz uwagę,
zmusza do sprawniejszego myślenia.
Ruch taneczny
wykonywany w różnym tempie i nasileniu wpływa na podnoszenie
ogólnej sprawności fizycznej, szybkości, skoczności, zwinności i
wytrzymałości.
Reasumując dochodzimy do wniosku, że
rytmika i tańce są integracyjną formą o charakterze zabawowym i
stanowią istotny czynnik rozwoju estetycznego, fizycznego i
umysłowego uczestników takich zajęć.
2. Cele
rytmiki i tańca
- Stwarzanie warunków do rozwoju
wyobraźni muzyczno - ruchowej.
- Rozbudzanie i rozwijanie
wrażliwości estetycznej.
- Uwrażliwienie na podstawowe
wartości rytmiczne nut i pauz.
- Wykształcenie umiejętności
reagowania ruchem na akcenty metryczne w taktach: dwudzielnych i
trójdzielnych.
- Reagowanie ruchem na zmiany tempa, dynamiki,
artykulacji oraz na zmiany metryczne w taktach.
- Wyrobienie
dbałości o estetykę ruchu.
- Kształtowanie koordynacji
ruchowej i umiejętności przestrzennego planowania ruchu, poruszania
się.
- Podnoszenie ogólnej sprawności fizycznej i rozwoju
motoryki.
- Wyrabianie szybkiej orientacji, koncentracji, uwagi
i sprawniejszego myślenia.
- Stwarzanie możliwości do
spontanicznej, odtwórczej i twórczej ekspresji muzyczno -
ruchowej.
- Wyrabianie i rozwijanie społecznych zachowań
takich jak:
* tolerancja
* odpowiedzialność
*
samodzielność
* współdziałanie w grupie
*
komunikowanie
* niezależność i poczucie własnej
wartości
* poczucie pewności siebie i umiejętność
samooceny</dir>
- Stworzenie atrakcyjnej formy spędzania
wolnego czasu.
- Umożliwienie rozwijania indywidualnych
talentów, zainteresowań i predyspozycji artystyczno - ruchowych.
-
Stworzenie możliwości konfrontowania swoich zdolności i
umiejętności poprzez aktywne uczestnictwo w prezentacjach
artystycznych, występach, konkursach i przeglądach.
-
Dostarczenie propozycji repertuarowych na szkolne i środowiskowe
uroczystości.
3.Procedury osiągania
celów
Pomysłowość, inwencja nauczania oraz stopień
zrozumienia idei programu wpływa na efektywność jego realizacji.
Pragnąc stworzyć uczniom lepsze warunki do kształcenia osobowości,
do tworzenia siebie przez własną aktywność, samodzielne myślenie
i przeżywanie opieramy pracę pedagogiczną na różnych metodach i
formach kontaktu z muzyką i ruchem.
Podczas zajęć
rytmicznych i tanecznych mamy do dyspozycji szczególnego rodzaju
pomoce: muzykę i ruch, które są nie tylko bliskie emocjonalnie
dzieciom, ale również zaspokajają ich naturalne skłonności i
równocześnie działają na nie porządkująco. Muzyka rozwija
wyobraźnię, wrażliwość estetyczną, emocjonalną, wyzwala bogate
życie wewnętrzne. Ruch, który jest powiązany z muzyką wpływa na
możliwość kontrolowanego rozładowania popędów /np. bieganie po
sali/, a z drugiej strony wymaga świadomego reagowania na umówione
sygnały dźwiękowe. Dzięki temu, umiejętność koncentracji i
aktywność są równoprawnie wplecione w jedno ćwiczenie.
Osobiste
doznania i uczucie przynależności do grupy podczas tego rodzaju
zajęć, dają dziecku możność doświadczenia muzyki i ruchu, jako
wartości pomocnej w rozwijaniu twórczej i harmonijnej osobowości.
W związku z tym prowadzenie zajęć rytmiczno - tanecznych powinno
opierać się na realizacji następujących zagadnień:
1.Relaks
- umiejętność odpoczynku i odprężenia przy muzyce.
2.Technika
ruchu - estetyczny chód, siedzenie, sprawność ruchowa.
3.Hamowanie
- reagowanie na zmiany tempa, szybkie reagowanie na sygnały
muzyczne.
4.Rozwijanie umiejętności poruszania się w
przestrzeni przez stosowanie ćwiczeń muzyczno - ruchowych
/poruszanie się w marszu, biegu, po obwodzie koła, w różnych
kierunkach, w rzędach i szeregach. 5.Interpretacja ruchowa utworów
muzycznych -realizacja ruchem treści programowych, nastroju,
budowy.
6.Nauka podstawowych kroków tanecznych -
odstawny, dostawny, podskoki, cwał, przytupy, doskoki, wymachy,
obroty, klęki itd.
7.Opanowanie wybranych układów tanecznych
-np. polki, walczyka, krakowiaka, chodzonego lub tańca
współczesnego.
8.Realizacja tematów rytmicznych za
pomocą klaskania, tupania, pstrykania itp.
9.Śpiewanie
prostych piosenek wraz z ilustracją ruchową do nich.
4.Treści
nauczania rytmiki i tańca
W reakcjach ruchowych
występujących w powiązaniu z muzyką można wydzielić:
-
Ruch wyrażający treści pozamuzyczne /zabawy ilustracyjne i
inscenizowane ze śpiewem, opowieści ruchowe, tańce/
- Ruch
wyrażający elementy muzyczne zawarte w utworze tj. rytm, melodia,
dynamika,artykulacja, tempo, nastrój, budowa /zabawy rytmiczne ze
śpiewem, reakcje na zmiany akompaniamentu, interpretacja ruchowa
utworów instrumentalnych/
Program ten opiera się na
bogatym materiale ćwiczeń muzyczno - ruchowych i tanecznych,
zróżnicowanych pod względem stopnia trudności i formy. Będą
to:
1. Marsze, biegi i podskoki w takt
muzyki.
2.Ćwiczenia w reagowaniu na frazy za pomocą
gestów i ruchów.
3.Ćwiczenia w zwiększaniu i zmniejszaniu
wartości rytmicznych tworzących tematy rytmiczne /augmentacja i
dyminuacja/.
4.Ćwiczenia ruchowej realizacji tematów
rytmicznych o zmiennych metrach.
5.Ćwiczenia oddechowe
/odprężające/.
6.Ćwiczenia dysocjacyjne /uniezależniające
ruchy/.
7.Ćwiczenia inhibicyjno - incytacyjne /przemiennie -
uspokojenie i odprężenie po aktywizacji ruchu/
8.Ćwiczenia
słuchowe /np. reagowanie ruchem na wysokość i przebieg
frazy/
9.Ćwiczenia w improwizowaniu ruchu.
10.Ćwiczenia
rytmiczno - taneczne ze śpiewem.
11.Ćwiczenia techniki
tanecznej, elementów tanecznych nóg i ramion, powiązania taneczne
wykonywane w różnych kierunkach w przód, w tył, w prawo, w
lewo.
12.Ćwiczenia taneczne pojedynczo i parami, po przekątnej
i w kole.
13.Scalanie elementów tanecznych w kompozycje ruchowo
-
przestrzenną.
14.Ćwiczenia rytmiczo - taneczne
oparte na cwale, biegu, podskokach, kroku polki, kroku walca oraz
korowody taneczne.
5. Charakterystyka programu
i
warunki realizacji
Program ten
przeznaczony jest do nauczania rytmiki i tańca.
W cyklicznych
spotkaniach biorą udział dzieci w ramach zajęć nadobowiązkowych.
Akces uczestnictwa uzależniony jest od indywidualnych zainteresowań
i potrzeb.
Zajęcia powinny być prowadzone w salach
dostosowanych do liczby uczestników tak, aby można było poruszać
się w nich swobodnie. Mają być widne, dobrze oświetlone, czyste i
przewietrzone. Uczestnicy muszą posiadać kostiumy gimnastyczne i
miękkie obuwie.
Do prowadzenia zajęć
rytmiczno-tanecznych niezbędne jest następujące wyposażenie:
*
instrument klawiszowy oraz zestaw instrumentów perkusyjnych(w tym
instrumentarium Orffa) ;
* sprzęt audio - wideo ;
* zestaw
niezbędnych płyt CD, taśm magnetofonowych i kaset video ;
*
zestaw przyborów tj. kółka serso i hula-hop, piłki, skakanki,
szarfy, woreczki, koce itp. ;
Zajęcia pod względem treściowym
powinny być tak zaplanowane, aby były przejrzyste, ciekawe i
różnorodne. Bezwzględnym warunkiem powodzenia programu jest
nawiązanie przyjaznego kontaktu nauczyciela z dzieckiem, opartego na
otwartości, wzajemnym zrozumieniu, akceptacji oraz poczuciu
bezpieczeństwa.
Korygowanie poczynań młodego człowieka
powinno być prowadzone ostrożnie i z wyczuciem, aby nie zniechęcić
do zajęć. Nowe treści i zadania należy wprowadzać stopniowo w
myśl zasady stopniowania trudności.
6. Przewidywane
osiągnięcia
uczestników zajęć
rytmiczno-
tanecznych
W trakcie
prowadzonych zajęć dziecko poprzez aktywne uczestnictwo nabędzie
następujące umiejętności:
- prawidłowo reaguje ruchem na
podstawowe wartości rytmiczne nut i pauz ;
- potrafi wyczuć
akcenty metryczne w taktach dwudzielnych i trójdzielnych ;
-
poprawnie reaguje na zmianę tempa, dynamiki, artykulacji i metrum w
muzyce;
- potrafi zastosować proste instrumentarium ;
-
nabędzie dbałości o estetykę ruchu ;
- potrafi poruszać się
i zaplanować ruch w przestrzeni ;
- posiądzie dobrą
koordynację ruchową ;
- zna podstawowe kroki i elementarne
figury opracowanych tańców ;
- wyrobi i rozwinie pozytywne
społeczne zachowania (asertywność, empatię, odpowiedzialność,
samodzielność, współdziałanie w grupie, samokontrolę,
samoocenę) ;
- podniesie ogólną sprawność fizyczną i
motorykę ;
- rozwinie indywidualne uzdolnienia, zainteresowania
i predyspozycje muzyczno-ruchowe.
Opracowanie: mgr
Małgorzata Banasik
nauczycielka muzyki, rytmiki,
kształcenia zintegrowanego i przedszkolnego
PSP im.
Stanisława Staszica w Nietulisku Dużym