Zagadnienia do egzaminu

Teoretyczne i praktyczne aspekty nauczania zintegrowanego

1. Geneza i przegląd koncepcji kształcenia integralnego w edukacji wczesnoszkolnej.

Geneza integracji tkwi w nauczaniu całościowym, polegającym na wyeliminowaniu przedmiotowego układu treści i zastąpieniu go określonymi zagadnieniami o charakterze kompleksowym, odpowiadającym zainteresowaniom dzieci.

Według psychologicznych koncepcji świat jawi się jako całość, więc uznano, że poznawanie „całości” ma pierwszeństwo przed „częścią”.

Duży wpływ na współczesne koncepcje edukacji wczesnoszkolnej mieli Owidiusz Decrolly, Karol Linke, Celestyn Freinet, Maria Montessori.

Podstawą koncepcji edukacyjnej Decroll’ego były naturalne potrzeby i zainteresowania dziecka. W programie szkolnym nie było podziału na odrębne przedmioty nauczania. Nauka zorganizowana była według ośrodków tematycznych dostosowanych do faz rozwojowych, czynności umysłowych i ruchowych dziecka.

Jedna z odmian nauki całościowej było nauczanie łączne. Karol Linke uważał, że dzieci aż do czternastego roku życia nie powinny pobierać nauki „rozłącznej” na odrębne przedmioty. Ponieważ dziecko w procesie poznawania ujmuje rzeczywistość całościowo i dopiero przez analizę wyodrębnia różne gałęzie wiedzy. Opierając się na tezie psychologicznej o tzw. Synkretyzmie (poznaniu całościowym) opracował koncepcję nauczania łącznego, symptomatycznego dla edukacji elementarnej. Nauczanie łączne dotyczy scalania, ale tylko treści i metod, natomiast nie wiąże się z formami organizacyjnymi stosowanymi w nauczaniu.

Koncepcja nauczania i wychowania integralnego nawiązuje do nauczania łącznego. Istotą trj koncepcji (zdaniem Jadwigi Walczyny) jest wyodrębnienie 5 kierunków kształcenia;

• W zakresie posługiwania się narzędziami społecznego porozumiewania się, którymi są słowo i liczba,

• Społecznego,

• Przyrodniczo-technicznego,

• Artystycznego,

• Kultury fizycznej,

Układy te tworzą struktury, które spajają wychowanie i nauczanie w jednolity proces. Koncepcja integralnego wychowania i nauczania podnosi do należytej rangi proces nauczania oraz rozszerza teorie wielostronnego nauczania. Ponadto ważna jest praktyczna forma organizacyjna zakładająca przechodzenie z rozdrobnienia treści kształcenia do ich zintegrowania w jedeną całość.

Do rozwoju teoretycznych postaw nauczania zintegrowanego przyczynili się: H. Aebli,

C. Freinet, J. Piaget, a w Polsce M. Cackowska, S. Frycie, J. Galant, L.n Gwarecki, M. Jakowicka, Ł. Muszyńska, E. Stucki, J. Walczyna, R. Więckowski i inni.

2. Pojęcie integracji. Wymiary integracji w edukacji w edukacji wczesnoszkolnej.

Integracja (z łac. integratio) oznacza: zespalanie się, scalanie, tworzenie całości z części. Integracja jest to proces tworzenia się całości z jakiś części, zespalania się elementów w całość, scalanie się, scalanie czegoś.

Pojęcie integracji jest ujmowane w literaturze w sposób różnorodny, nadal brak jednomyślności, co do rozumienia istoty tego terminu, uwarunkowań powyższego procesu i jego konsekwencji edukacyjnych. Poszczególne teorie są dowodem, iż w rozumieniu pojęcia "integracja" zachodzą pewne zmiany. Zmiany te przybierają charakter ewolucji.

Aspekty integracji:

• wprowadzenie dziecka w całościowe układy treści dotyczącej rzeczywistości, w wybrane sytuacje, w których dziecko poznaje treści z różnych dyscyplin naukowych na drodze od cech zewnętrznych przedmiotów i zjawisk, stopniowego wnikania w ich istotę, dostrzegania ich funkcji ze strukturą i uchwycenia cech istotnych;

• wyższego poziomu kształcenia, polega na scalaniu zdobytych wiadomości w toku nauki poszczególnych przedmiotów. Uczeń posiada już pewien zasób wiedzy z różnych dziedzin, a istota integracji polega na łączeniu jej w szersze układy, klasy, na coraz wyższych piętrach ogólności. integracja dokonuje się w umyśle uczniów;

• scalanie kształtowania, na różnych treściach specjalistycznych, dróg poznania i rozumienia świata jako całości, wartości kształtowanych cząstkowo na różnych treściach, w jeden zwarty, spójny system dróg wiązania nauki z praktyczną działalnością. Jest to więc aspekt integracji, który dotyczy kształtowania umiejętności ogólnych „ponadtreściowych” metod poznawania świata, działania i zachowania się w nim.

Szczególnym przypadkiem scalania najpierw była korelacja – oznacza wzajemne powiązanie, współzależność przedmiotów, pojęć, zagadnień, zjawisk.

Korelacja w procesie nauczania to łączenie ze sobą treści należących do różnych form przedmiotów nauczania. Bardzo współczesne rozumienie korelacji polega na merytorycznym wiązaniu z sobą treści różnych przedmiotów nauczania i tworzeniu układów integrujących w sobie treści tych przedmiotów. Korelacja w dydaktyce to „uwzględnianie w procesie nauczania określonych współzależności treściowych, występujących w tematyce poszczególnych przedmiotów objętych programem szkolnym”. Często zamiennie z terminem„ korelacja” używany jest termin„ integracja”. Istnieje jednak pewna znaczna różnica między znaczeniem tych pojęć. Albowiem „integracja, integrowanie, pojmowane w sensie relacji integrujących i integracyjnych ma szerszy zasięg i wyraźnie określony zakres, w którym mieści się całkowicie znaczenie pedagogiczne pojęcia korelacji, podrzędnego względem pojęcia integracji.

3. Aktywność jako podstawowy warunek uczenia się i rozwoju dziecka. Aktywizująca strategia nauczania w edukacji zintegrowanej.

Strategia- są to stosowane przez nauczyciela sposoby uzyskiwania celów kształcenia oraz wybór różnorodnych metod kształcenia , które wykorzystuje nauczyciel na lekcjach.

Wypływają one z:

- wiedzy naukowej nauczyciela i potocznej

- z jego przekonań i podstaw

- oraz z warunków społeczno- ekonomicznych szkoły.

Celem działań podejmowanych przez nauczyciela powinno być doprowadzenie do pożądanych zmian w psychice ucznia.

Zmianą ulegają:

• Wartości,

• Wiadomości ucznia

• Umiejętności ucznia

Dobry nauczyciel powinien prowokować ucznia do podejmowania różnorodnych działań aby wywołać zmiany w tych sferach.

Działania te mogą wywołać:

• Użycie już posiadanej przez ucznia wiedzy,

• Sprawdzenie użyteczności już posiadanej lub koniecznej do zdobycia wiedzy,

• Przeorganizowania wiedzy już posiadanej np. połączenie wiedzy z kilku przedmiotów

• Zdobycie nowej wiedzy.

Piaget uważał, że działanie jest niezbędne aby nastąpił rozwój poznawczy ucznia.

METODY AKTYWIZUJĄCE:

1. QUASI- TRADYCYJNE

   • Aktywny wykład

   • Praca z tekstem

   • Pomoce wizualne

   • Pokazy

   • Demonstracje

2. META –UMEJĘTNOŚCI UCZENIA SIĘ

   • Wizualizacje

3. KARTY DYDAKTYCZNE

4. STRUKTURA

• Mapy mentalne

• Linie czasu

5. PERSONIFIKACJA DOŚWIADCZEŃ

• Analiza przypadku

• Odgrywanie ról

• Drama

• Symulacja

6. KREATYWNE

• Burza mózgów

• Pisanie

• Mówienie

• Działanie

• Pytania

• Odpowiedzi

• Dyskusje

Każda metoda może być realizowana w sposób aktywny czyli w taki, który pobudza ucznia do samodzielnego działania.

Najbardziej efektywne są metody oparte na działaniu praktycznym (symulacja, drama, metoda projektu, eksperyment) oraz na dyskusji i wymianie poglądów.

Aby metody nauczania były dostosowane do indywidualnych stylów uczenia się każdego dziecka.

Trzy style uczenia się:

- styl wzrokowy

-styl kinestetyczno- czuciowy

-styl słuchowy

Każdy uczeń jest zdolny ale na inny sposób wg H. Gardnera jest siedem typów inteligencji:

• Inteligencja logiczno- matematyczna

• Inteligencja językowa

• Inteligencja wizualno- przestrzenna

• Inteligencja kinestetyczna

• Inteligencja muzyczna

• Inteligencja interpersonalna

• Inteligencja intrapersonalna

Nauczyciel i uczeń są równi w procesie kształcenia są współtwórcami. Nauczyciel naprowadza ucznia i pomaga mu znaleźć odpowiedź.

Te relacje ujawniają się w:

• Odmiennym od tradycyjnego sposobie uczenia się

• Działaniu zgodnym z potrzebami, zainteresowaniami i preferencjami zarówno ucznia jak i nauczyciela

• Możliwości wzrostu samooceny

• Bezpośrednim osobowym kontakcie

• Satysfakcji, że jest się sprawcą aktywności ucznia

• Możliwości ujawniania własnych kompetencji

• Możliwość wzajemnego uczenia się.

4. Integracja w kontekście procesów rozwoju psychicznego dziecka w młodszym wieku szkolnym. Konstruktywistyczna koncepcja w edukacji zintegrowanej.

Integracja w kontekście procesów rozwoju psychicznego dziecka w młodszym wieku szkolnym:

- polega na zintegrowaniu dwóch rodzajów wiedzy: pochodzącej z doświadczenia dziecka, uwikłanej w różnorodne konflikty oraz pochodzącej z przekazu społecznego uzupełnionej interpretacją nauczyciela.

- obejmuje współdziałanie nauczyciela i ucznia w procesie nauczania- integrowanie wiedzy własnej potocznej dziecka z systemem wiedzy społecznej

- tworzenie naturalnego systemu wiedzy dziecka opartego na jego własnych doświadczeniach i interpretacji rzeczywistości

Konstruktywistyczna koncepcja w edukacji zintegrowanej:

- skupia się ona na analizie aktywności wewnętrznej, procesów psychicznych, operacji umysłowych biorących udział w każdym z jej etapów

- w tej koncepcji stroną najbardziej aktywną jest uczeń, który podejmując różnorodne działania, rozwiązując różnorodne zadania, rozstrzygając problemy, poszukując informacji oraz podejmując działania kooperatywne buduje własną wiedzę i rozumienie otaczającego go świata

• w procesie konstruowania nowej wiedzy uczeń angażuje uprzednią wiedzę i doświadczenia

FAZY KONSTRUKTYWISTYCZNEGO NAUCZANIA:

A) faza orientacji i rozpoznania wiedzy wyjściowej:

• - wprowadzenie ucznia w zagadnienie

• - wzbudzenie jego zainteresowań i ciekawości poznawczej

• - motywacja wewnętrzna do uczenia się

B) faza ujawniania wstępnych pomysłów i idei związanych z tematem zajęć

• ujawnianie tego co uczeń już wie, zna potrafi

• podejmowanie zróżnicowanych form aktywności ze względu na specyfikę rozwoju funkcji poznawczych

C) faza restrukturyzacji wiedzy

• - włączenie nowych informacji do uprzedniej wiedzy i tworzenie nowej struktury

• - wprowadzenie w nowe doświadczenia modyfikujące dotychczasową wiedzę

D) faza aplikacji nowej wiedzy

• - zastosowanie nowych informacji, wiedzy, umiejętności w różnej działalności ucznia

E) faza przeglądu zmian w uczniowskim rozumieniu zagadnień

• - samodzielne zauważanie zmian w swojej dotychczasowej wiedzy przez ucznia

• - przegląd pomysłów, i poglądów ucznia zdobytych w procesie kształcenia

5. Założenia i cele kształcenia zintegrowanego. Struktura zajęcia zintegrowanego.

Założenie kształcenia zintegrowanego realizowane w pracy pedagogicznej:

1. postrzeganie dziecka jako niepowtarzalna całość, czyli dostrzeganie indywidualnych różnic; zapewnienie możliwości rozwoju każdemu dziecku; poszanowanie jego różnic rozwojowych, zdolności, zainteresowań; respektowanie indywidualnego tempa rozwoju; odwoływanie się do jego stylu myślenia i działania;

2. indywidualne traktowanie poprzez odpowiednią stymulację zadaniową; nabywanie umiejętności poprzez doświadczenie, aktywne działanie i uczenie się wszystkimi zmysłami; stwarzanie atmosfery sprzyjającej rozwojowi dziecka;

Z podanych założeń wynika że w centrum uwagi jest uczeń, a więc:

• jego potrzeby i zainteresowania (czego i jak chce się uczyć)

• jego opory i bariery ( czego nie może lub nie chce się nauczyć)

• jego dyskomfort psychiczny i fizyczny ( stres, zmęczenie)

Podstawowym celem kształcenia i wychowania jest osiągnięcie przez dziecko wiedzy, umiejętności i sprawności niezbędnych na dalszych etapach rozwoju i kolejnych szczeblach kształcenia w różnych sferach jego aktywności: poznawczej, emocjonalno-społecznej, emocjonalno-ekspresyjnej, motorycznej.

Cele kształcenia zintegrowanego : to efekt jaki chcemy osiągnąć w procesie edukacyjnym w młodszym wieku szkolnym. Wyróżniamy następujące cele:

a) Cele ogólne (dalekie)- ukazują perspektywę pracy w dłuższym wymiarze czasowym, wskazują kierunek dążeń, ale nie określają dokładnie co ma być osiągnięte.(np. jest to efektywność jaką mamy uzyskać po 3-letniej nauce elementarnej, która będzie realizowana dalej w kl. starszych)

b) Cele szczegółowe (bliskie)- są celami konkretnymi, które realizowane są na każdej lekcji, uwzględniają zamierzania konkretnych działań jednostki lekcyjnej. Cele te określają co uczniowie będą umieli robić po zakończonej lekcji, a czego nie potrafili przedtem.

Struktura zajęcia zintegrowanego. (scenariusz zajęć)

Zintegrowany charakter zajęć polega na:

• rezygnacji z podziału na przedmioty nauczania na rzecz aktywności ucznia i nauczyciela, który organizuje zajęcia sytułacyjno- zadaniowe

• planowaniu przez nauczyciela zajęć scalający treści z różnych kierunków kształcenia

• dostosowaniu czasu zajęć i przerw do aktywności ucznia

• organizowaniu sytuacji dydaktycznych aktywizujących dziecko do twórczego działania, eksperymentowania, odkrywania i przeżywania

• włączaniu dziecka do planowania i projektowania czaje

• stosowaniu jawnej oceny opisowej ujmującej wkład pracy i wysiłek dziecka, efekty edukacyjne, a także jego rozwój fizyczny, emocjonalno-spoleczny, artystyczny i poznawczy

• organizowaniu w każdym dniu zajęć ruchowych, łącznie co najmniej 3 godz. w tygodniu

• przyznaniu nauczycielowi budżetu czasu, w ramach którego organizuje zajęcia

6. Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.

Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.

Planowanie jest warunkiem skuteczności procesu nauczania- uczenia się. Nauczanie projektuje się po to, żeby aktywizować i wspierać uczenie się ucznia. Celem planowanego nauczania jest pomóc wszystkim uczącym się w osiągnięciu możliwie pełnego, indywidualnie ukierunkowanego rozwoju.

Dla wielu nauczycieli planowanie jest czynnością trudną, dlatego, często korzystają z gotowych rozkładów drukowanych w czasopismach i przewodnikach metodycznych.

Nauczyciel pracujący w myśl założenia systemu klasowo – lekcyjnego czy w oparciu o założenia koncepcji nauczania integralnego planując pracę powinien uwzględniać następujące czynniki zewnętrzne leżące po stronie:

Dziecka

• możliwości psychofizyczne,

• potrzeby rozwojowe,

• zainteresowania,

• zdolności,

• kompetencje itp.,

Nauczyciela

• osobowość,

• kompetencje,

• doświadczenie,

Warunków organizacyjnych szkoły

• liczebność klasy,

• wyposażenie: pomoce naukowe, podręczniki itp.,

• plan pracy szkoły,

• plan pracy grupy wiekowej itp.

 Okresy planistyczne:

• planowanie roczne

• planowanie semestralne

• planowanie jednostki tematycznej0,

• planowanie dzienne

Nauczyciel klas I – III przygotowując plan pracy powinien kierować się takimi zasadami jak:

1. Jednolitość planu, tj. plan powinien odpowiadać ogólnym wzorom i założeniom całościowego systemu nauczania i wychowania.

2. Wielostronność planu, tj. uwzględnianie różnych aspektów umysłowości ucznia.

3. Prawidłowość rozkładu zadań przyjętych do realizacji, uszczegółowienie czynności nauczyciela i ucznia.

4. Planowanie zadań powyżej aktualnych możliwości ucznia, ale nie przekraczających możliwości dzieci w konkretnej fazie rozwojowej.

5. Nie obciążać uczniów nadmierną liczbą zadań; praca systematyczna.

6. Integrować planowanie pracy wszystkich nauczycieli uczących w danej klasie, co warunkuje uniknięcie powtórzeń w realizacji treści kształcenia

W systemie zintegrowanym nauczyciel nie planuje poszczególnych lekcji przedmiotowych, lecz bloki tematyczne w oparciu do których układa zadania edukacyjne. Projektując scenariusz dnia (dni) do bloku tematycznego, nauczyciel zakłada cele operacyjne. Żeby je osiągnąć planuje sytuacje edukacyjne na różnych obszarach aktywności (polonistycznej, matematycznej itd.). Sytuacja edukacyjna, w którą wprowadzamy dzieci, powinna być bogata w treści i zawierać różnorodne elementy organizacyjne.

Założony efekt końcowy musi podlegać ewaluacji. Odbywa się to w różnorodny sposób m in. poprzez obserwację, kontrolę wyników pracy dziecka, samoocenę oraz samoocenę ucznia w wyniku której nauczyciel otrzymuje informacje zwrotne na pytania: Co zrobiłem? Co muszę zmienić? Powinno być to podstawą do dalszego etapu planowania.

Realizacja każdej integralnej jednostki tematycznej przebiega przy zachowaniu następujących zasad:

1. Ciągłości czasowej – nie stosuje się przerw międzylekcyjnych lecz kieruje się koniecznością ukończenia pewnego działu pracy, wskazaniami higieny pracy umysłowej oraz zmęczeniem i potrzebami dzieci; momenty wypoczynku i odprężenia wkomponowane w tok ciągu tematycznego.

2. Stosuje się urozmaicone formy zajęć, zróżnicowane pod względem trudności i atrakcyjności, kierując się wymogami higieny pracy umysłowej ucznia i jego możliwościami psychicznymi.

3. Płynności zajęć – przechodzenie od jednej formy zajęć do następnej odbywa się w sposób naturalny, uzasadniony i powiązany W planowaniu integralnym odchodzi się od traktowania lekcji jako zamkniętej całości organizacyjnej.

Podstawową strukturą organizacyjną staje się blok tematyczny, którego realizacja może być zaplanowana na jeden, kilka lub kilkanaście dni. Punktem wyjścia do planowania bloku tematycznego mogą być m.in.:

zdarzenia, które dzieją się wokół dziecka, wycieczki, imprezy szkolne, przeżycia dzieci itp.

Przykładowo do bloku tematycznego „Wkrótce zima" układa się zadania związane z kształceniem u dzieci poszczególnych kompetencji, dokonując przedtem interpretacji treści kształcenia w zakresie siedmiu przedmiotów.

Planujemy więc pracę z zadaniami z zakresu edukacji polonistycznej, społeczno – przyrodniczej, matematycznej, plastycznej, technicznej, muzycznej i ruchowej.

Elementy budowy ogólnej części konspektu:

Blok tematyczny

Temat dnia

Cele ogólne

Treści z programu

Cele operacyjne

Metody

Formy

Środki dydaktyc

7. Metoda projektowania okazji edukacyjnych

Metoda projektowania okazji edukacyjnych

Twórca – R. M. Łukaszewicz (założyciel Wrocławskiej Szkoły Przyszłości)

Istota - gromadzenie przez dziecko doświadczeń poprzez czynny kontakt z najbliższym otoczeniem fizycznym i społecznym oraz nabywanie konkretnych umiejętności i wiedzy.

Schemat projektowania scenariusza:

1. Przedmiot odkrycia dziecka

• Czyli co dziecko poznaje poprzez okazje edukacyjne (np. posługiwanie się nowymi przedmiotami, narzędziami czy słowami)

• Nauczyciel zastanawia się nad przedmiotem i aranżuje sytuacje i zadania

2. Punkt wyjścia

• Zaciekawienie dzieci, skupienie ich uwagi, skierowanie zainteresowania na to, co wiąże się z projektowaną okazją, jak też wzbudzenie motywacji do dalszego uczestniczenia w zajęciach.

• Etap ten wymaga szczególnie starannego przygotowania przez nauczyciela, który musi zadbać o ciekawe rekwizyty, element zaskoczenia i niespodzianki, o wytworzenie specyficznego nastroju.

3. Zadania

• możliwość dokonywania samodzielnych wyborów dotyczących wszystkich sytuacji zaprojektowanych i zaproponowanych przez nauczyciela oraz włączenia ich w tok własnych pomysłów;

4. Warunki materialne

• Przygotowanie odpowiedniej sali, przedmiotów, tekstów, nagrań, ilustracji itp.

• Włączenie do przygotowań uczniów i rodziców.

• Zgromadzenie materiałów i narzędzi, tak by dzieci mogły swobodnie wykonywać zadania.

5. Element wymagający wyeksponowania

• Nauczyciel obserwuje przebieg aktywności dzieci, będąc gotowym do udzielenia im pomocy. W wyniku tej obserwacji lub w krótkim czasie po jej zakończeniu, pomaga porządkować dzieciom ich doświadczenia, uogólniać lub przetwarzać informacje, włączać je do już posiadanej wiedzy.

Omówione wyżej elementy są składnikami metody, żaden z nich nie jest jej czynnikiem decydującym o jej istocie, tzn. nieobecność któregokolwiek z nich nie przesądza jeszcze o zaniku samej metody. Ideę stanowi możliwość wyboru (uczeń wybiera z kim chce pracować, jak, gdzie, w jaki sposób, przy użyciu jakich narzędzi itp.). To dzięki niej nauczyciel i dziecko, zyskują szansę na podejmowanie samodzielnych decyzji i ponoszenie za nie odpowiedzialności.

Zalety: kształtuje postawy społeczno-moralne poprzez możliwość wyboru (dzięki temu dziecko uczy się odpowiedzialności za podjętą decyzję, konsekwencji i wytrwałości w działaniu). Okazje edukacyjne mogą służyć wypracowaniu wspólnie z dziećmi zasad i norm odnoszących się do życia społecznego grupy.

8. Metoda story-line jako jedna z ofert edukacyjnych w edukacji zintegrowanej

• Istotą jest opowieść, na której opiera się całe zajęcie oraz podmioty biorące w nich udział, czyli klasa i nauczyciel, który prowadzi uczniów przez różnego typu zadania i aktywności zainicjowane opowiadaną historią.

• Zadanie pedagoga - wymyślenie opowieści, stanowiącej „szkielet” zajęć, które skonstruowane są z szeregu odrębnych, jednakże stanowiących logiczną całość elementów, tradycyjnie zwanych epizodami.

• Opowieść może być zainspirowana bajką, pewnym wydarzeniem, opowiadaniem, czy sytuacją zaistniałą w życiu codziennym. Może dot. różnych dziedzin.

• Reguła - zajęcia rozpoczynają się od inspirującego startu, a następnie, wykorzystując zainicjowany w opowiadaniu problem czy zajście, przejście do wciągającego rozwinięcia.

• W metodzie stosuje się tzw. pytania kluczowe (Key Questions), które są warunkiem koniecznym do zrealizowania zamierzonych celów oraz przewidzianych w scenariuszu aktywności. Mają charakter pytań otwartych „Co sądzicie...?” ,”Co uważacie..” itp. takich, które pozwalają na zaproponowanie wielu rozwiązań;

• Wykorzystanie różnych aktywności m,in. dramy, ćwiczeń teatralnych, słownych (np. pisanie listów, ulotek itp.), plastycznych (np. tworzenie kukiełek, plakatów, ilustracji), technicznych (szycie strojów, projektowanie i tworzenie dekoracji) oraz muzycznych (wymyślenie tekstu do znanej melodii i zaśpiewanie).

• Każda opowiadania historia powinna zakończyć się przełomowym wydarzeniem, które będzie zauważalne dla każdego dziecka.

Zasady metody:

• Z. Opowieści (użycie właściwie dobranej opowieści, która scali zajęcia i stanie się kontekstem do uczenia się);

• Z. Udziału (dobrze skonstruowana historia zachęca uczniów do uczestnictwa we wszystkich aktywnościach);

• Z. Nauczycielskiej „liny” („Lina” ozn, że nauczyciel wymyśla podstawowy schemat opowieści i układa go tak by osiągnąć założony cel, jednakże „lina” ma to do siebie, że jest elastyczna i pozwala na dostosowanie się do pomysłów uczniów.

• Z. Własności (ozn. umożliwienie dzieciom własnego wkładu do zajęć poprzez wspólne, ciekawe i niestandardowe pomysły);

• Z. Kontekstu (staje się powodem, dla którego uczniowie pragną zdobywać wiedzę. Jednakże musi on być odzwierciedleniem rzeczywistości znanej dzieciom);

• Z. Struktury poprzedzającej aktywność (ukierunkowanie działań dzieci na aktywność, która doprowadzi do osiągnięcia zamierzonych celów i zdobycie przez uczniów wiedzy);

Zalety:

• Pozwala podejść indywidualnie do każdego dziecka;

• Umożliwia ciekawą i inspirującą formę aktywności zarówno dla nauczyciela, jak
  i uczniów, która wykracza poza standardowy program nauczania;

• Stwarza wiele okazji edukacyjnych umożliwiających współpracę i rozwijanie postaw prospołecznych;

• rozwija współpracę: nauczyciel-uczeń, uczeń-uczeń;

• uczniowie otrzymują pewien rodzaj swobody w rozwiązywaniu zadań i podejmowaniu decyzji;

• zadania są dostosowane do poziomu możliwości, umiejętności, wiedzy i potrzeb uczniów;

• dzięki niej realizuje się ideę integracji w edukacji wczesnoszkolnej;

• integruje rozmaite problemy, tematy, treści i umiejętności;

• uczy negocjowania, dyskutowania, współdziałania, umiejętności rozwiązywania problemów, krytycznego spojrzenia na własne i innych osób opinie, które weryfikuje i ocenia.

9. Metoda projektu w edukacji wczesnoszkolnej

Projekt edukacyjny to samodzielna praca uczniów – indywidualna lub zespołowa – nad zadanym tematem. Może trwać kilka tygodni lub miesięcy.

Cechy dobrych projektów edukacyjnych:

• wyraźne cele ustalane wspólnie z uczniami;

• jasna instrukcja zawierająca: temat, cele, metody pracy, terminy, kryteria oceny;

• nawiązanie do znanych uczniom sytuacji;

• łączenie treści edukacyjnych z różnych dziedzin, interdyscyplinarność;

• równoczesne zdobywanie wiedzy i umiejętności;

• wyznaczone terminy realizacji całości oraz poszczególnych etapów;

• jasny podział odpowiedzialności;

• dominuje praca zespołowa, ale jest też indywidualna;

• znane kryteria oceny;

• rezultaty pracy prezentowane publicznie.

Kształtowane umiejętności podczas pracy metodą projektu:

• przyjmowania odpowiedzialności;

• twórczego myślenia;

• samodzielnego uczenia się;

• planowania i organizacji pracy;

• zbierania i selekcjonowania informacji;

• współpracy w grupie;

• rozwiązywania problemów;

• podejmowania decyzji;

• komunikowania się;

• oceniania własnej pracy;

• prezentacji jej efektów.

Rola nauczyciela:

- wcześniejsze przygotowanie zadań,

- organizacji pracy zespołów zadaniowych,

- czuwania nad ich pracą i udzielania pomocy przy opracowywaniu projektu i jego prezentacji.

ETAPY PRACY:

1. Przygotowanie – spoczywa na nauczycielu, jednak uczniowie mogą mu pomagać.
Nauczyciel wybiera główny cel projektu i obszar tematyczny, opisuje sytuację problemową, powołuje zespoły zadaniowe, ustala zasady współpracy w zespole.

2. Planowanie – obejmuje stworzenie instrukcji projektu wraz z uczniami, która obejmuje:

• temat projektu i jego cele oraz uzasadnienie wyboru tematu

• źródła, w których można poszukiwać informacji

• sposoby realizacji projektu

• zadania, które mają prowadzić do realizacji celów

• harmonogram realizacji projektu

• sposoby i terminy konsultacji

• sposób dokumentowania prac nad projektem

• sposób prezentacji rezultatów

• kryteria oceny projektu.

3. Działanie – wypełnienie kolejno zaplanowanych działań

4. Prezentacja i ocena – uczniowie samodzielnie prezentują wyniki swojej pracy, a także dokonują samooceny własnej i pracy w zespole. Sposób prezentacji powinien być zaplanowany wcześniej. Może to nastąpić w formie: albumu, dbaty, filmu, prezentacji multimedialnej, książki itp.

10. Ocena opisowa w edukacji zintegrowanej.

Ocena opisowa to ustne lub pisemne poinformowanie o postępach ucznia; o tym jak wykonał zadania, przy czym najpierw podkreślamy w niej to, co uczeń wykonał dobrze, a później wskazujemy niedociągnięcia i sposób ich poprawy.

Ocena opisowa nie jest celem samym w sobie. Ma ona dostarczyć informacji: uczniowi – nauczycielowi – rodzicom.

NAUCZYCIELOWI

• dostarcza informacji na jakim poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym, czy stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.

UCZNIOWI

• dostarcza informacji o efektach jego szkolnej aktywności i wskazówek, jak pokonywać napotkane trudności;

• motywuje do dalszego wysiłku;

• zachęca do samooceny;

• umacnia wiarę we własne możliwości.

RODZICOM

• dostarcza rzetelnej, szczegółowej informacji o ich dziecku, na podstawie której będą mogli w porę podejmować właściwe działania na rzecz jego dalszego, prawidłowego rozwoju.

Wyróżniamy następujące terminy uwarunkowane rodzajem oceny opisowej:

• wstępna ocena rozwoju ucznia i jego możliwości,

• ocena bieżąca (ciągła),

• ocena podsumowująca: semestralna, końcoworoczna.

Wstępna diagnostyczna ocena rozwoju i możliwości dziecka wstępującego do szkoły

• dokonujemy jej w klasie I na początku września;

• dostarcza informacji o indywidualnych możliwościach i poziomie rozwoju fizycznego, społeczno-emocjonalnego dziecka oraz rozwoju jego funkcji poznawczo-motorycznych, warunkujących osiąganie sukcesów w edukacji szkolnej;

• jest podstawą do wypracowania przez nauczyciela systemu pracy zapewniającego każdemu dziecku maksymalny rozwój.

Ocena bieżąca

• odbywa się każdego dnia w trakcie zajęć szkolnych;

• polega na stałym informowaniu ucznia o jego zachowaniu i postępach;

• to słowna ocena motywująca do aktywności i wysiłku; wyraźnie wskazująca osiągnięcia i to, co należy jeszcze wykonać, usprawnić;

• to ocena bez porównywania z osiągnięciami innych uczniów, bez „polowania” na potknięcia; ma charakter rozwijający dziecko, kształtujący, stymulujący jego rozwój.

Semestralna ocena podsumowująco-zalecająca

• redagowana pisemnie na koniec semestru szkolnego (styczeń/luty);

• informuje o osiągnięciach ucznia, ale równocześnie zawiera wskazania, nad czym uczeń powinien intensywniej popracować w następnym semestrze, by nie dopuścić do rażących braków edukacyjnych.

Końcowa ocena podsumowująco-klasyfikacyjna

• wyrażona na piśmie na koniec roku szkolnego;

• w sposób syntetyczny informuje o osiągnięciach ucznia w danym roku edukacji z zakresie:

• osiągnięć edukacyjnych

• zachowania

• osiągnięć szczególnych;

• nie zawiera już żadnych wskazań, zaleceń”.⁷

Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.

Planowanie jest warunkiem skuteczności procesu nauczania- uczenia się. Nauczanie projektuje się po to, żeby aktywizować i wspierać uczenie się ucznia. Celem planowanego nauczania jest pomóc wszystkim uczącym się w osiągnięciu możliwie pełnego, indywidualnie ukierunkowanego rozwoju.

Dla wielu nauczycieli planowanie jest czynnością trudną, dlatego, często korzystają z gotowych rozkładów drukowanych w czasopismach i przewodnikach metodycznych.

Nauczyciel pracujący w myśl założenia systemu klasowo – lekcyjnego czy w oparciu o założenia koncepcji nauczania integralnego planując pracę powinien uwzględniać następujące czynniki zewnętrzne leżące po stronie:

Dziecka

• możliwości psychofizyczne,

• potrzeby rozwojowe,

• zainteresowania,

• zdolności,

• kompetencje itp.,

Nauczyciela

• osobowość,

• kompetencje,

• doświadczenie,

Warunków organizacyjnych szkoły

• liczebność klasy,

• wyposażenie: pomoce naukowe, podręczniki itp.,

• plan pracy szkoły,

• plan pracy grupy wiekowej itp.

 

 Okresy planistyczne:

• planowanie roczne

• planowanie semestralne

• planowanie jednostki tematycznej0,

• planowanie dzienne

Nauczyciel klas I – III przygotowując plan pracy powinien kierować się takimi zasadami jak:

1. Jednolitość planu, tj. plan powinien odpowiadać ogólnym wzorom i założeniom całościowego systemu nauczania i wychowania.

2. Wielostronność planu, tj. uwzględnianie różnych aspektów umysłowości ucznia.

3. Prawidłowość rozkładu zadań przyjętych do realizacji, uszczegółowienie czynności nauczyciela i ucznia.

4. Planowanie zadań powyżej aktualnych możliwości ucznia, ale nie przekraczających możliwości dzieci w konkretnej fazie rozwojowej.

5. Nie obciążać uczniów nadmierną liczbą zadań; praca systematyczna.

6. Integrować planowanie pracy wszystkich nauczycieli uczących w danej klasie, co warunkuje uniknięcie powtórzeń w realizacji treści kształcenia

W systemie zintegrowanym nauczyciel nie planuje poszczególnych lekcji przedmiotowych, lecz bloki tematyczne w oparciu do których układa zadania edukacyjne. Projektując scenariusz dnia (dni) do bloku tematycznego, nauczyciel zakłada cele operacyjne. Żeby je osiągnąć planuje sytuacje edukacyjne na różnych obszarach aktywności (polonistycznej, matematycznej itd.). Sytuacja edukacyjna, w którą wprowadzamy dzieci, powinna być bogata w treści i zawierać różnorodne elementy organizacyjne.

Założony efekt końcowy musi podlegać ewaluacji. Odbywa się to w różnorodny sposób m in. poprzez obserwację, kontrolę wyników pracy dziecka, samoocenę oraz samoocenę ucznia w wyniku której nauczyciel otrzymuje informacje zwrotne na pytania: Co zrobiłem? Co muszę zmienić? Powinno być to podstawą do dalszego etapu planowania.

Realizacja każdej integralnej jednostki tematycznej przebiega przy zachowaniu następujących zasad:

1. Ciągłości czasowej – nie stosuje się przerw międzylekcyjnych lecz kieruje się koniecznością ukończenia pewnego działu pracy, wskazaniami higieny pracy umysłowej oraz zmęczeniem i potrzebami dzieci; momenty wypoczynku i odprężenia wkomponowane w tok ciągu tematycznego.

2. Stosuje się urozmaicone formy zajęć, zróżnicowane pod względem trudności i atrakcyjności, kierując się wymogami higieny pracy umysłowej ucznia i jego możliwościami psychicznymi.

3. Płynności zajęć – przechodzenie od jednej formy zajęć do następnej odbywa się w sposób naturalny, uzasadniony i powiązany W planowaniu integralnym odchodzi się od traktowania lekcji jako zamkniętej całości organizacyjnej.

Podstawową strukturą organizacyjną staje się blok tematyczny, którego realizacja może być zaplanowana na jeden, kilka lub kilkanaście dni. Punktem wyjścia do planowania bloku tematycznego mogą być m.in.:

zdarzenia, które dzieją się wokół dziecka, wycieczki, imprezy szkolne, przeżycia dzieci itp.

Przykładowo do bloku tematycznego „Wkrótce zima" układa się zadania związane z kształceniem u dzieci poszczególnych kompetencji, dokonując przedtem interpretacji treści kształcenia w zakresie siedmiu przedmiotów.

Planujemy więc pracę z zadaniami z zakresu edukacji polonistycznej, społeczno – przyrodniczej, matematycznej, plastycznej, technicznej, muzycznej i ruchowej.

Elementy budowy ogólnej części konspektu:

Blok tematyczny

Temat dnia

Cele ogólne

Treści z programu

Cele operacyjne

Metody

Formy

Środki dydaktyczne

Część szczegółowa konspektu może być prezentowana w różny sposób. Poniższe przykładu to te, które najczęściej funkcjonują w praktyce pedagogicznej nauczyciela.

Wzór 1

Przebieg zajęć. Opis czynności ujęty w punktach. 1. 2. itd.

Wzór 2

Czynności nauczyciela	Czynności uczniów
1. 2. itd.

Wzór 3

Czynności nauczyciela	Czynności uczniów	Środki dydaktyczne

Wzór 4

Przebieg zajęć	Rodzaj (obszary) aktywności	Środki dydaktyczne

Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.Planowanie pracy dydaktycznej w kształceniu zintegrowanym. Konspekt zajęć zintegrowanych.

Przebieg zajęć- Jak u babici Tweetiego ;)

………………………

. Integracja- zespolenie, scalenie, tworzenie całości z części. To niepodzielność i nienaruszalność. W pedagogice oznacza scalenie treści kształcenia bliskich sobie, spokrewnionych ze sobą.

Wg Haniszowej: ideą integracji jest całkowite zogniskowanie się na dziecku i jego rozwoju. Dziecko doskonali się w swoim istnieniu, a edukacja zintegrowana ma mu w tym pomóc.

Wg Sowińskiej: celem integracji jest scalenie treści nauczania

Integrację ujmuje się jako ciągłość by łagodnie przechodzić z jednego szczebla edukacyjnego do kolejnego.

Wymiary integracji:

1. integracja dokonuje się w samym dziecku, które doświadcza, przeżywa scaloną rzeczywistość we wszystkich swoich strefach

2. integracja odbywa się poprzez osobę nauczyciela, który jest organizatorem aktywności dziecka, a także własnej aktywności czyli dąży do tzw. integracji personalnej

3. integracja zachodzi na poziomie wspólnych poczynań dzieci i nauczyciela np. oboje konstruują wspólną linię działania

4. łączna realizacja celów nauczania i wychowania (wiedza, umiejętności, wartości, postawa)

5. integracja dokonuje się przez oferty edukacyjne

6. integracja zachodzi przez tworzenie zespołu klasowego

7. integracja dokonuje się za pomocą domu rodzinnego, grup rówieśniczych, szkoły. Te środowiska przenikają się wzajemnie

8. integracja dokonuje się we wszystkich podmiotach edukacji ( nauczycielach, dzieciach, uczniach)

   4. Konstruktywistyczna teoria uczenia się:

J. Piaget: psycholog rozwojowy, biolog

4 stadia inteligencji:

- sensomotoryczna do 2 r.ż

- przedoperacyjna 3-6 lat

- konkretno- wyobrażeniowa kl. 1-3

-operacyjna/ formalna

Uczeń musi dochodzić do wiedzy na drodze aktywnej eksploracji czyli dociekania, poszukiwania, badania i odkrywania swojego otoczenia.

Powinien stawać w obliczu konfliktu poznawczego, realizować własne zainteresowania, ustanowić równowagę na nowo przez aktywną asymilację i akomodację.

Konstruować własną wiedzę dziecko powinno w stosunkach społecznych

7. Metoda projektowania okazji edukacyjnych. (Łukasiewicz)

Okazja edukacyjna – model pracy, w którym dajemy dzieciom okazję do poznawania rzeczywistości, do zdobywania doświadczeń. Ma uwzględniać możliwości i potrzeby dzieci, które powinny mieć wybór (im prostszy tym lepszy) czego chcą się uczyć i są aktywnymi uczestnikami swojej edukacji.

Pięć elementów scenariusza:

• przedmiot odkrycia

• punkt wyjścia(ma zaciekawić dzieci, skierować ich uwagę na przedmiot poznania) ta część ma pobudzić dzieci to wymiany zdań/uwag. Sala powinna być tematycznie odpowiednio przygotowana, atrakcyjne stroje oraz tyle stanowisk ile jest obszarów edukacyjnych.Zadania – projektuje je nauczyciel, by osiągnąć zamierzone cele. Istotą jest wybór dziecka (czy chce brać udział) musi następować rotacja dzieci między stanowiskami, zdania powinny być zróżnicowane o różnym stopniu trudności

• warunki materialne- należy się zastanowić jakie przedmioty, teksty, narzędzia są potrzebne. Należy mieć wystarczającą liczbę materiałów.

• Eksponowanie – podsumowanie zajęć i wyeksponowanie tego co najważniejsze.

8. Metoda storyline.

   Klasyczna metoda zadaniowa opracowana przez grupę edukatorów w Szkocji (S. Bell i F. Rendell) początki 1970 rok, propagowana do celów wychowawczych w tej metodzie odwołują się do własnych przeżyć i pomysłów.

6 zasad określających metodę story line:

• zasada opowieści

• zasada udziału – jest powiązana z pierwszą, gdyż dobra opowieść wciąga dzieci do udziału i uczestnictwa w zajęciach

• zasada nauczycielskiej liny – z jednej strony jest opowieść z drugiej strony są uczniowie, którzy mają swoje przeżycia emocje i zmieniają „ułożenie liny”. Uczniowie mogą działać jednak to nauczyciel tym kieruje - „trzyma linę” by osiągnąć zamierzone cele.

• Zasada własności – wiąże się z zasadą udziału. Poczucie własności opowieści jest największym czynnikiem motywacyjnym wśród dzieci.

• Zasada kontekstu – istotny jest kontekst opowiadania i to czy odpowiada potrzebom dzieci.

• Zasada struktury poprzedzającej aktywność dzieci – przed przejściem do omawianych treści należy sprawdzić co dzieci już wiedzą a czego jeszcze nie. Zadaniem nauczyciela jest dostarczenie odpowiedniej struktury.

Elementy różniące scenariusz storyline od standardowego:

• składa się z

  • epizodów

    • bajki

    • opowiadania

    • podsumowanie i rozwiązanie problemów

  • do epizodów piszemy pytania kluczowe – są warunkiem pomyślnej realizacji scenariusza. W pytaniach kluczowych odnosimy się do przeżyć, problemów dzieci zgodnie z omawianym tematem

  • formy aktywności – co proponujemy dzieciom np. scenki dramowe

Scenariusze oparte są na organizacji lub na historyjce

3. Aktywność dziecka jest naturalną droga poznawania świata i uczenia się.

   Podział aktywności:

• Ze względu na cel:

  • zabawa

  • nauka

  • praca

• Na liczbę uczestników:

  • indywidualna

  • zespołowa

  • grupowa

• Na bodziec wyzwalający aktywność:

  • spontaniczna

  • inspirowana

  • kierowana

• Na charakter:

  • twórcza

  • odtwórcza

• Na dominującą sferę osobowości:

  • poznawcza

  • emocjonalna

  • praktyczna

• Na formę ekspresji:

  • językowa

  • plastyczna

  • muzyczna

  • ruchowa

• Na obszar edukacyjny:

  • językowa

  • matematyczna

  • społeczna

  • przyrodnicza

  • muzyczna

  • plastyczna

  • techniczna

  • ruchowa

  • zdrowotna

Zasady zapewniające pełną aktywność dziecka

• aktywności wewnętrznej i zewnętrznej (ie tylko aktywność intelektualna ale i emocjonalna)

• aktywności rzeczywistej (wysiłek dziecka musi być zauważony i doceniony)

• aktywności różnorodnej (stosowanie różnych form ekspresji)

• aktywności korzystająca ze wszystkich zasobów (oprócz własnych, by korzystać z zewnętrznych)

Warunki rozwoju aktywności:

• poczucie bezpieczeństwa i akceptacji osoby

• poczucie sensu własnych działań

• poczucie sprawstwa

Aktywizująca strategia nauczania:

Rodzaj uczenia się	Bodźce wyzwalające uczenie się	Rodzaj motywacji	Rodzaj aktywności	Opis uczenia się
Spontaniczne	Potrzeby dziecka	Motywacje wewnętrzna	Aktywności spontaniczna	Dziecko robi to co chce
Spontaniczno - reaktywne	1. Potrzeby dziecka 2. Zadania stawiane dziecku przez nauczyciela	1. Motywacja wewnętrzna 2. Zewnętrzna nauczyciela	Inspirowana	Dziecko robi to co chce, chce tego czego chce nauczyciel
Reaktywno - spontaniczne	1. Zadania stawiane dz. przez nauczyciela 2. Potrzeby dz.	1. Zewnętrzna nauczyciela 2. Wewnętrzna dziecka	Inspirowana	Dziecko robi to co chce nauczyciel, ale tez samo jest przekonane, że chce to robić
Reaktywne	1. Zadanie stawiane dziecku przez nauczyciela	1. Zewnętrzna	Aktywność kierowa	Dziecko robi to czego chce nauczyciel

19