Pojęcia z rzymskiego prawa osobowego

opracowane według pracy Jarosława Klisia „Prawo rzymskie osobowe” (źródło: internet)

oraz „Słownika łacińsko-polskiego dla prawników i historyków” pod redakcją Janusza Sondla

W	absolutio ab instantia - umorzenie sprawy z braku dowodów winy
W	accidentalia negotii - postanowienia szczególne, dodatkowe
W	actio doli - skarga z tytułu podstępu
W	actio ex stipulatu - - skarga ze stypulacji, której przedmiotem było świadczenie polegające na działaniu lub zaniechaniu,
W	actio quod metus causa - skarga z tytułu bojaźni wywołanej groźbą
W	actio tutelae - powództwo pupila przeciw opiekunowi o wypełnienie jego obowiązków, a w szczególności o zwrot majątku i pokrycie zawinionych przez niego strat,
W	actio tutelae contraria - powództwo opiekuna przeciw pupilowi o zwrot wydatków poniesionych w związku ze sprawowaniem opieki,
W	actio tutelae directa - powództwo pupila
W	addictio in libertatem - uznanie przez magistraturę niewolnika za człowieka wolnego na podstawie oświadczenia tzw. assertor libertatis),
W	adfinitas, affinitas - powinowactwo
W	adoptio - adopcja, przejście pod władzę innego
W	adoptio minus plena - adopcja z niepełnymi skutkami formalnymi
W	adoptio naturam imitatur - przysposobienie naśladujące naturę
W	adoptio plena - adopcja z pełnymi skutkami formalnymi
W	adrogatio - przysposobienie
W	adrogatio - przysposobienie osoby sui iuris, tj. nie podlegającej niczyjej władzy
W	affectio maritalis - wola pożycia małżeńskiego
W	affectio maritalis - wola pożycia małżeńskiego
W	agnatio -stosunek osób pomiędzy sobą w ramach rodziny podległej jednemu zwierzchnikowi
W	alieni iuris (esse) - znajdować się pod władzą innej osoby,
W	analogia legis - analogia z przepisu ustawy
W	cives - obywatele
W	cives Romani - obywatele Rzymu
W	coemptio - odstępowanie władzy agnacyjnej matrimonii causa
W	coemptio - sposób nabycia przez męża władzy nad żoną w drodze pozornego kupna,
W	cognatio - pokrewieństwo naturalne, przez rzeczywiste więzi krwi.
W	condicio - warunek
W	conferreatio - akt sakralny ofiarowania chleba ofiarnego (panis paneus) Jowiszowi w obecności dwóch kapłanów i 10 świadków (akt dostępny wyłącznie dla patrycjuszy);
W	consensus - zgoda obu stron
W	contra bonos mores - przeciw dobrym obyczajom
W	Conubium - zdolność do pojęcia żony zgodnie z prawem
W	conventio in manum (wejście żony pod władzę męża,)
W	cura furiosi - zarząd majątku umysłowo chorego
W	cura minorum - kuratela nad osobami formalnie dojrzałymi, poniżej 25 roku życia
W	cura prodigi - kuratela nad marnotrawcami
W	divortium - rozwód za porozumieniem stron
W	dominium - prawo własności
W	dominus - właściciel niewolnika
W	donatio: ante nuptias, propter nuptias - darowizna dokonana przez narzeczonego jako odwzajemnienie za posag
W	Dos - posag
W	emancipatio - definitywne zerwanie węzła agnacyjnego.
W	emancipatio - emancypacja
W	essentialia negotii - istotne części składowe czynności prawnej,
W	exceptio doli - skarga z tytułu podstępu
W	exceptio metus zarzut przeciw powództwu o wypełnienie czynności prawnej zaistniałej w wyniku groźby
W	Extraordinaria cognitio- „rozpoznanie poza porządkiem” (sądownictwo cesarskie)
W	factio testamenti - zdolność testamentowa :
W	factio testamenti activa - zdolność sporządzania testamentu
W	factio testamenti passiva - zdolność do dziedziczenia
w	fiscus - majątek pozostający w dyspozycji cesarzy
W	infamia, ignominia - zmniejszenia czci obywatelskiej przez niesławę
W	Infantes - dzieci do ukończenia 7 lat życia (brak odpowiedzialności deliktowej!)
W	inpubes, impuberis - niedojrzały (do ukończenia 12 roku przez dziewczęta, a 14 roku przez chłopców)
W	inter vivos - między żyjącymi
W	iocum - żart, oświadczenie złożone nie na serio
W	ius civile - dawne prawo rzymskie przysługujące tylko obywatelom gminy rzymskiej, prawo obywatelskie, którym rządzą się obywatele danego kraju,
W	ius commerciale - prawo do zawierania umów wg ius civile (ius commercii)
W	ius conub­i - prawo do zawarcia związku małżeńskiego (matrymonium)
W	ius gentium, część rzymskiego prawa prywatnego, która w zasadniczych swoich pojęciach zgadzała się z przepisami prawnymi obcych ludów,
W	ius sufragii - prawo do głosowania na zgromadzeniach ludowych
W	legitimatio - nadanie uprawnień dzieciom urodz. w konkubinacie
W	magistratus - urzędnik
W	manumissio - wyzwolenie niewolnika następowało w drodze:
W	manumissio censu - poprzez wpisanie niewolnika przez cenzora (census - spis ludności) - z upoważnienia właściciela - do listy obywateli Rzymu
W	manumissio testamento - nadanie wolności w testamencie, po śmierci właściciela.
W	manumissio vindicta - wyzwolenie niewolnika w drodze pozornego procesu sądowego przed pretorem i za jego zgodą
W	matrimonium cum manu - małżeństwo, w którym żona znajduje się pod władzą męża,
W	matrimonium sine manu - żona pozostaje sui iuris
W	modus - sposób, obowiązek
W	mortis causa - na wypadek śmierci
W	municipium - miasto municypalne, którego mieszkańcy utracili niezawisłość wskutek podboju, a które od czasów Cezara (w pewnych przypadkach również wcześniej) miało własnych urzędników, własną ustawę i rządziło się według prawa rzymskiego lub latyńskiego,
W	nasciturus płód poczęty, nie urodzony nasciturus
W	naturalia negotii - dodatki niekonieczne, ale normalnie przyjęte w obrocie,
W	negotia bona fide - czynności prawne dobrej wiary
W	negotia lucrativa - darmowe (nieodpłatne) tj. jednostronne przesunięcia majątkowe, czynności prawne pod tytułem darmym
W	negotia stricti iuris - czynności prawa ścisłego
W	noxae deditio - wydanie sprawcy szkody, które szkodę wywołało pokrzywdzonemu.
W	Nuncias non conicubitus sed consensus facit - małżeństwo tworzy nie współżycie seksualne, lecz wola stron
W	nuptiae albo matrimonium - związek jednego mężczyzny z jedna kobietą;
W	Pater est quem nuptiae demonstrant - ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo
W	pater familias
W	pater familias, - najstarszy mężczyzna z rodu dzierżący władzę absolutną nad rodziną (ius vitae necisque)
W	patria potestas - władza ojcowska
W	Peculium wydzielona część majątku należącego do pater familias (przekazana w zarząd osoby podległej władzy pater)
W	per facta concludentia (przez czynności konkludentne, przez które wnioskować można było o istnieniu woli)
W	peregryni - pozostali, wolni mieszkańcy państwa rzymskiego; peregryni z obszarów podbitych, uznający zwierzchnictwo Rzymu:
W	personae alieni iuris - osoby wyjęte spod władzy głowy rodziny
W	potestas - władza nad niewolnikiem
W	procurator - zastępca w procesie, pełnomocnik, urzędnik cesarski, który zarządzał majątkiem cesarza, a także pełnił funkcje publiczne, zwł. zastępował namiestników prowincji w wymiarze sprawiedliwości za wyraźnym zezwoleniem cesarskim,
W	puber, -is - pełnoletność, pełnoletni, dojrzały, puberes, minores viginti quinque annis - młodzież dorosła poniżej 25 rou życia
W	pupillus - podopieczny, nieletni, osoba niedojrzała nie pozostająca pod władzą ojcowską wskutek śmierci ojca lub emancypacji, lecz będąca pod opieką (tutela impuberum)
W	repudium - rozwód bez porozumienia (nie wymagana zgoda obu małżonków)
W	reservatio mentalis zastrzeżenie potajemne
W	restitutio in integrum - przywrócenie do stanu poprzedniego
W	restitutio in integrum propter dolum - przywrócenie do stanu poprzedniego z powodu podstępu
W	restitutio in integrum propter metum - przywrócenie do stanu poprzedniego z powodu przymusu
W	status - stan prawny danej osoby
W	sui iuris (esse) - być osobą własnowolną, tj. nie podlegać władzy ojca rodziny
W	tollere liberum - symboliczne podniesienie dziecka przez ojca
W	tutela impuberum - opieka nad niedojrzałymi
W	tutela mulierum - opieka nad kobietami
W	Tutor- opiekun najczęściej zarazem ustawowy spadkobierca podopiecznego
W	Universitas personarum - związki osób (korporacje)
W	universitates rerum - fundacje
W	verba - oświadczenie
W	voluntas - wola
+	capitis deminutio maxina - całkowita utrata wolności
+	capitis deminutio media - utrata obywatelstwa Rzymu przy pozostawieniu wolności (zmiana obywatelstwa lub banicja)
+	capitis deminutio minima - zmiana pozycji w rodzinie
+	homines liberi - ludzie wolni
+	coloni - wolni dzierżawcy ziemscy
+	redempti ab hostibus - wykupieni z niewoli do czasu uiszczenia ceny wykupu temu, kto wykupił z niewoli
+	personae in mancipio - osoby wolne znajdujące się we władzy osoby trzeciej,
+	servus - niewolnik
+	mancipium - niewolnik
+	personae in mancipio - osoby wolne znajdujące się we władzy osoby trzeciej
+	vitae necisque potestas - władza życia i śmierci
+	contubernium - związki pomiędzy niewolnikami (nie były małżeństwem)
+	manumissio in ecclesia - za czasów ces. Konstantyna Wielkiego znaczenie państwowe nadane wyzwolenie chrześcijańskie przed biskupem i zebraną gminą wyznaniową
+	inter amicos - w gronie przyjaciół
+	per epistulam - w liście do wyzwolonego
+	per invicatione ad mensa - poprzez zaproszenie do stołu patrona
+	Descendentes -ium - krewni w linii prostej począwszy od syna i córki w dół, krewni zstępni.
+	Ascendentes - krewni w lini wstępnej
+	actio de peculio - skarga przeciw ojcu rodziny lub panu niewolnika z tytułu zobowiązań posiadającego peculium syna lub niewolnika
+	actio tributoria - skarga przeciw ojcu rodziny lub panu niewolnika w związku ze zobowiązaniami syna lub niewolnika, jeżeli ojciec lub pan ustanowił dla niego peculium handlowe
+	actio quod iussu- skarga przeciw ojcu rodziny lub panu niewolnika z tytułu zobowiązań syna lub niewolnika, gdy został on upoważniony do zawarcia czynności prawnej, bądź też gdy ojciec lub pan później ją aprobował,
+	actio de in rem verso - skarga przeciw ojcu rodziny lub panu niewolnika, gdy wzbogacił się on wskutek czynności prawnej dokonanej przez syna lub niewolnika w jego interesie
+	actio exercitoria - skarga przeciw ojcu rodziny lub panu niewolnika z tytułu zobowiązań zaciągniętych przez syna lub niewolnika w charakterze kapitana statku (magister navis) ustanowionego przez ojca lub pana,
+	actio institoria skarga przeciw ojcu rodziny lub panu niewolnika, jeżeli ustanowił on syna lub niewolnika kierownikiem przedsiębiorstwa handlowego (institutor) z tytułu ich zobowiązań zaciągniętych w tym charakterze
+	turpitudo - ujma w czci obywatelskiej - napiętnowanie
+	noxa , -ae - szkoda
+	negotium simulatum - czynność prawna zawarta dla pozoru w celu ukrycia innej czynności prawnej
+	condicio impossibilis - warunek niemożliwy (do spełnienia)
+	condicio contra bonos mores - warunek niemoralny
+	condicio casualis - warunek uzależniony od zdarzenia losowego, przypadkowy
+	condicio potestativa - warunek uzależnion od woli osoby zainteresowanej
+	condicio mixta - mieszane, warunek częściowo zależny od woli warunkowo uprawnionego
+	ratihabitio- potwierdzenie
+	iustae nuptiae - pełnoprawne małżeństwo
+	iustium matrimonium - małżeństwo spełniające wymogi prawne,
+	contubernium - związki pomiędzy niewolnikami oraz pomiędzy niewolnikami i osobami wolnymi
+	conventio in manum - wejście żony pod władzę męża,
+	sponsalia - zaręczyny
+	dotis datio - realne ustanowienie posagu przez rzeczywiste wręczenie przedmiotów posagowych i przeniesienie ich własności na męża,
+	dotis promisio → czynność dwustronna, przyrzeczenie ustanowienia posagu
+	pollicitatio dotis → nieformalne przyrzeczenie posagu
+	actio rei uxoriae → skarga przysługująca osobie ustanawiającej posag przeciw mężowi o zwrot posagu w razie rozwiązania małżeństwa
+	Turbatio sanguinis - pomieszanie krwi, tj. wątpliwość kto jest ojcem dziecka, jeżeli kobieta wyszła powtórnie za mąż przed upływem 10 miesięcy od rozwiązania pierwszego małżeństwa
+	adoptio per subsequens matrimonium - przysposobienie na skutek małżeństwa legalizującego związek osób będących w konkubinacie
+	adoptio per rescriptum principis → przysposobienie w formie rozporządzenia cesarskiego
+	ius vitae necisque - prawo życia i śmierci
+	ius vendendi - prawo sprzedaży
+	peculium profecticium majątek przekazany przez ojca synowi rodziny do swobodnego zarządu,
+	peculium castrense - majątek odrębny osoby alieni iuris
+	peculium quasi castrense → majątek odrębny osoby alieni iuris pochodzący z nabytków uzyskane w służbie publicznej, świeckiej i duchownej;
+	Tutor legitimus - opiekun powołany na podstawie ustawy,
+	tutor fiduciarius - opiekun powierniczy
+	tutor suspectus - podejrzany o działanie na niekorzyść pupila
+	cura legitima - kuratela ustawowa kuratela z nominacji urzędnika
+	curator bonorum - kurator majątku dłużnika
+	curator debilium personarum - kurator starców, chorych i ułomnych
+	curator absentis - kurator osób nieobecnych
+	Coniunctio maris et feminae, et consortium omni vitae, divini et humani iuris communicatio - związek mężczyzny i kobiety, zespolenie całego życia, instytucja prawa boskiego i ludzkiego

W - Ważne w pierwszej kolejności

+ - Ważne w drugiej kolejności

Prawo rzymskie - Prawo osobowe

Strona 2

Strona 3

---