PREZYDENT I RZĄD, CZYLI ORGANY WŁADZY WYKONAWCZEJ W RP

Organami władzy wykonawczej w RP są prezydent i rząd. Rząd kontrolowany jest przez sejm, a wydane przez władzę wykonawczą akty prawne (rozporządzenia, zarządzenia, dekrety) mogą być zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej.

Uprawnienia i rola prezydenta

Prezydent i rząd są organami władzy wykonawczej państwa i kierują jego polityką. Prezydenta RP wybiera na 5 lat całe społeczeństwo. Jest on głową państwa. Najważniejsze funkcje prezydenta można podzielić na 4 grupy.

A. UPRAWNIENIA PREZYDENTA JAKO GŁOWY PAŃSTWA:

* reprezentowanie państwa na zewnątrz;

* mianowanie ambasadorów Polski poza granicami kraju i przyjmowanie nowo mianowanych ambasadorów innych państw w Polsce;

* ratyfikowanie umów międzynarodowych;

* nadawanie odznaczeń;

* nadawanie obywatelstwa polskiego.

B. FUNKCJE WYKONAWCZE:

* sprawowanie zwierzchności nad polityką zagraniczną;

* ogólne kierownictwo w dziedzinie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa;

* desygnowanie premiera, możliwość powoływania rządu oraz przyjmowania dymisji;

* powoływanie niektórych najwyższych urzędników państwowych;

* wydawanie rozporządzeń.

C. UPRAWNIENIA USTAWODAWCZE:

* prawo zgłaszania własnych projektów ustaw;

* prawo weta, czyli sprzeciwu w stosunku do ustaw uchwalonych przez parlament;

* rozwiązywanie parlamentu.

Z ostatniego uprawnienia prezydent może jednak skorzystać tylko w dwóch wypadkach: jeżeli sejm nie uchwali ustawy budżetowej we właściwym terminie i jeżeli sejm odrzuca zaproponowanego przez prezydenta kandydata na premiera, a jednocześnie nie jest w stanie powołać „swojego” premiera i rządu.

D. UPRAWNIENIA W ZAKRESIE WŁADZY SĄDOWNICZEJ:

* powoływanie sędziów

* możliwość korzystania z prawa łaski (to znaczy zmniejszenia lub darowania skazanemu części lub całości kary).

Rola prezydenta jest więc bardzo duża, a jego uprawnienia wchodzą w zakres trzech rodzajów władz. Dlatego prezydent może pełnić funkcję arbitra (rozjemcy) w wypadku, gdy między parlamentem i rządem dochodzi do sporu. Parlament nie ma uprawnień do odwołania prezydenta ze stanowiska, nawet jeżeli sprzeciwia się on polityce parlamentu, dopóki działania prezydenta są zgodne z konstytucją i ustawami. Tylko w wypadku złamania prawa sejm i senat mogą oskarżyć prezydenta przed Trybunałem Stanu, a ten pozbawić go urzędu. Nazywamy to odpowiedzialnością konstytucyjną.

Co robi rząd?

Rząd, czyli Radę Ministrów tworzą premier i ministrowie powołani przez prezydenta, a zatwierdzani na swoich stanowiskach przez sejm. Rząd może też zostać wybrany bezpośrednio przez sejm, jeżeli kandydaci prezydenta nie zostaną zatwierdzeni w sejmie.

Rząd zajmuje się polityką państwa i zapewnia jego bezpieczeństwo, wykonuje ustawy przyjęte przez parlament, m.in. poprzez akty prawne dotyczące spraw, które ustawy przekazują kompetencji Rady Ministrów lub poszczególnym ministrom, zgłasza projekty ustaw (jedną z najważniejszych jest ustawa o budżecie państwa), kieruje administracją państwową, powołuje urzędników. Poszczególnymi dziedzinami spraw państwa, nazywanymi resortami, kierują ministrowie - np. spraw wewnętrznych i administracji, obrony narodowej, spraw zagranicznych, finansów, rolnictwa i gospodarki żywnościowej, kultury i sztuki, edukacji narodowej, sprawiedliwości itp.

W szczególnych sytuacjach - na mocy upoważnienia sejmu - rząd może wydawać rozporządzenia, które mają - do czasu zatwierdzenia ich przez parlament - taką samą moc jak ustawy (tzw. dekrety). Może to nastąpić jednak tylko wtedy, gdy parlament uzna, że istnieje taka potrzeba i upoważni do tego rząd.

Politykę rządu kontroluje parlament. Ma prawo każdego ministra, podobnie jak prezydenta, oskarżyć za złamanie prawa przed Trybunałem Stanu. Parlament posiada jednak większą władzę nad rządem niż nad prezydentem. Może bowiem zażądać ustąpienia ministra lub całego rządu, także wtedy, gdy rząd działa zgodnie z prawem, ale jego polityka nie odpowiada sejmowi. Taka uchwała nazywa się wotum nieufności, a tego rodzaju odpowiedzialność rządu nazywamy odpowiedzialnością polityczną lub parlamentarną. Członkowie Rady Ministrów ponoszą także odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji lub ustaw.

Prawdziwe czy fałszywe?

Postaw znak „+” obok zdań prawdziwych, a „-” obok zdań fałszywych:

A. Premiera rządu desygnuje prezydent.
B. Projekt budżetu państwa zgłasza rząd.
C. Rząd nie jest przez nikogo kontrolowany i nie może być odwołany.
D. Posłowie mogą wyrazić swoje niezadowolenie z pracy ministra,
uchwalając większością głosów wotum nieufności.

Schemat „Parlament, prezydent, rząd i wyborcy”

 
 

---