• OBJAWIENIE I HISTORIA OBJAWIENIA

Objawienie dane człowiekowi trzeba interpretować. Owa interpretacja dokonuje się przez Magisterium Kościoła. Istnieje też interpretacja prywatna. Istnieje ciągłość i rozwój interpretacji objawienia przez sobory.

• Objawienie się Boga osobowego

• podstawowa struktura zbawienia to relacja osobowa

PEŁNIA OBJAWIENIA - Bóg zrealizował wszystkie inicjatywy zbawcze

• objawienie przetwarza mnie jako osobę, abym mógł osiągnąć zbawienie

• Chrystus ma dwie natury: boską i ludzką

• Stawanie się Osobą dzięki jedności natury z łaską

OBJAWIENIE:

1. przez naturę

• to Bóg objawia się człowiekowi

• każdy człowiek ma wpisane naturę odróżnienie dobra i zła (Veritatis Splendor)

2. pozytywne

• jest skierowane do człowieka, do całej prawdy (Dei Verbum) [nie tylko do intelektu]

• może być przyjęte przez wiarę jako Objawienie

• przez odniesienie osobowe mogę interpretować Objawienie

• to słowo staje się w nas żywe, kiedy realizujemy je w życiu (z kodowanej informacji nic nie wyniknie)

• objawienie przez ekonomię zbawczą odkrywa nam zbawczy plan Boga

• zbawczy plan Boga realizuje się przez ekonomię zbawczą

• prawdy, które skierowane są do rozumu człowieka, skierowane są także do jego woli

ASPEKTY OBJAWIENIA (wg Dei Verbum)

1. personalizm - Objawienie dokonuje się w dialogu interpersonalnym, Bóg chce doprowadzić człowieka do wspólnoty ze sobą, dokonuje się to na drodze posłuszeństwa wiary

2. poszerzanie Objawienia - poprzez znaki, słowa i wydarzenia Objawienie jest przekazywane, łączy się z ludzką historią ekonomia zbawcza

3. stała, dynamiczna, osobowa obecność Boga - obecność Ducha Św. Jest ostatecznym i definitywnym objawieniem

PRZEKAZYWANIE BOŻEGO OBJAWIENIA

Reformacja - marzyła o kościele charyzmatycznym (niewidzialnym), próba zakwestionowania struktury widzialnej

Przekazywanie objawienia związane jest z wiarą Kościoła (z wiarą, przeżyciem osobistym)

Reformacja postawiła przekaz objawienia na trzech “sola”

1. sola scriptura (tylko pismo)

2. sola fide (tyhlko wiara)

3. sola gratia (tylko łaska)

Gwarantem włąściwego przekazywania Objawienia jest obecność Boga.

Kościół mówi o 2 źródłach objawienia:

1. Pismo Święte

2. Tradycja (obecność i działanie Ducha Św. W Kościele - chodzi o przeżywanie Objawienia)

Sobór Wat II mówi o jednym źródle Objawienia: Pismo Święte w świetle tradycji

Lutrowi tradycja kojarzyłą się z papiestwem i władzą kościelną.

Pismo Święte zawiera w sobie już Tradycję. Wiara natomiast podlega rozwojowi, ponieważ polega na osobowym stosunku do Boga. Tradycja jest poszerzeniem zrozumienia Objawienia.

Tradycja - wprowadzanie Słowa Bożego w życie.

Objawienie wymaga stałej interpretacji, jest wprowadzane w życie.

Pismo Św. Uczy nas wszystkiego, co odnosi się do zbawienia. W Piśmie Św. Nie ma niczego błędnego, co odnosi się do zbawienia. Inne błędy (np. historyczne itp.) są w Piśmie Św.

RELACJA M. ST I NT.

• Nowy Testament jest ukryty w Starym jak drzewo w ziarnie a ST zawiera się w NT. Istnieje jednorodność działania Bożego

• Nowy Testament wyjaśnia ST (jako interpretacja tamtych wydarzeń)

STAŁA DYNAMICZNA OBECNOŚĆ CHRYSTUSA:

Wcielenie, Zmartwychwstanie, Zesłanie Ducha Św. Należy interpretować jako aktualne, jako takie, w których nadal działa Bóg

Rodzaje czasu w ST:

1. czas Boga - wieczność

2. czas ludzki - stałe przemijanie

3. działanie Boga w historii - kairos

Liczba 40 w Biblii -oznacza coś zamkniętego, doskonałego, w którym Bóg spełnił swoje dzieło

• Divino afflante Spiritu - encyklika Piusa XII

Historia zbawienia - wszystkie te wydarzenia, które służą zbawieniu

• dobre i złe doświadczenia

1. w znaczeniu ogólnym - powszechna wola zbawcza Boga

• wydarzenie historyczne związane z istnieniem człowieka

2. biblijna historia zbawienia - fundamentem jest Objawienie i łaska

• historia zbawienia posiada charakter dialogowy

CECHY BIBLIJNEJ HISTORII ZBAWIENIA

1. ma charakter transcendentny (inicjatywa wychodzi od Boga, ale i do Niego wraca)
   - inicjatywy Boga mają charakter spójny, celowy

2. ma charakter kategorialny (działanie Boże odpowiada naturze człowieka, jest zrozumiała)

3. ma strukturę dialogową, skierowana jest do człowieka, angażuje człowieka i wymaga wolnej odpowiedzi ze strony człowieka (wiary)

4. ma charakter personalistyczny (jest spotkaniem osoby Boga z osobą człowieka)

5. ma charakter kairologiczny (Bóg działa aby doprowadzić człowieka do celu)

6. ma strukturę chrystologiczną (centrum jest osoba Chrystusa)

7. ma charakter eschatologiczny (skierowana jest na przyjście Chrystusa i na Królestwo Boże)

• dzięki historii biblijnej historia świecka otrzymuje również w jakimś stopniu charakter transcendentny, zespala je ze sobą doświadczenie wiary

ZBAWIENIE

(od str. Negatywnej) - uchronienie kogoś od czegoś, wyzwolenie z choroby, niewolnictwa

(od str. Pozytywnej) - wyniesienie do nowego stanu życia

(inne) - wyzwolenie duszy z ciała, wyjście z historii

ST- podstawowym kryterium zbawienia jest przymierze, w znaczeniu religijnym używane jest zawsze z podmiotem Jahwe, w znaczeniu właściwym przypisane jest tylko Bogu.

NT - wyrażane jest przez czasownik gr. Sodzein i sotein (stąd soteriologia); uwolnienie od zła, dzieła tego dokona Mesjasz; związane będzie z posiadaniem dóbr eschatologicznych

1. zbawienie jest suwerennym dziełem Boga, który miłuje człowieka
   - zbawienie obejmuje całego człowieka

2. zbawienie wylkucza indywidualizm (odnowienie wspólnoty, ludzkości)
   - dokonuje się we wspólnocie (wyklucza wszelkiego rodzaju indywidualizm)
   (- zbawienie wylkucza jakikolwiek dualizm - jest dziełem Bgoa i dokonuje się we wspólnocie Kościoła)

3. zbawienie nie degraduje całej reszty stworzenia; harmonia i ład stwórczy zostaną przywrócone

4. biblijne rozumienie zbawienia to uwolnienie od grzechu

5. zbawienie dokonuje się w historii, ekonomia zbawcza zostaje włączona w istnienie

POJĘCIE WIARY I JEJ STRUKTURA

• w nauczaniu ostatniego Soboru jest mowa o posłuszeństwie wiary
  Bogu należy się posłuszeństwo (Dei Verbum p. 5)

WIARA - odpowiedź człowieka na Objawienie Boże

• posiada charakter osobowy

• jest specyficzną formą dialogu z Bogiem

• owa odpowiedź polega na całkowitym powierzeniu się Bogu i dobrowolnym przyjęciu Objawienia

ST posługuje się dwoma pojęciami:

1. “emet” [“amen”] (Wlg: veritas) - wyraża aspekt poczucia bezpieczeństwa; oparcie się na Bogu jako na trwałym fundamencie

2. “batak” - znaczy tyle co mieć zaufanie, powierzyć się, przeżyć wzlot, nie być obojętnym

• w ST Bóg jest punktem centralnym nie tylko Objawienia, lecz także historii

• Bóg kieruje losami świata, a człowiek ma odpowiedzieć Bogu przyzwoleniem wiary

• Wiara w ST związana jest z przymierzem i wyrasta z przymierza: Bóg troszczy się o swój naród, naród zaś jest związany przymierzem do posłuszeństwa Bogu

• Posłuszeństwo jest związane z obietnicą: Bóg daje obietnice

• Uwierzenie Bożemu słowu poprzedza spełnienie obietnic: aby obietnice się spełniły, człowiek najpierw musi powierzyć się Bogu

• Kościół naucza: kryterium zbawienia będzie ludzkie sumienie

• nie można być człowiekiem wierzącym, jeśli się nie przeżywa swojego życia w odniesieniu do Boga

• wierzącym mogę być dopiero w sytuacjach które mnie spotykają

NT

• jeżeli ST opierał wiarę na obietnicach które miały się spełnić to NT opiera wiarę na spełnionych już obietnicach - śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa oraz założenie Kościoła

• NT jest wypełnieniem zapowiedzi ST

• Podstawą wiary jest zasadniczy czyn zbawczy zainicjowany przez Jezusa Chrystusa

• W Chrystusie zbawienie już się dokonało, Bóg już odkupił ludzkość

• Przez Chrystusa człowiek w pełni realizuje swoje istnienie

• To nie jest tylko płaszczyzna czysto moralna, ale ontologiczna (nie tylko przykład postępowania, ale w Chrystusie otrzymujemy dar nowego powołania)

• Obecność w Kościele jest powołaniem i łaską

• Związana jest z chrztem

ASPEKTY WIARY U ŚW. PAWŁA

1. posłuszeństwo wynikające z wiary (sumienie obliguje mnie do pewnej postawy)
   - chodzi o przyjęcie zbawczej woli Boga i wejście w posłannictwo Jezusa Chrystusa
   - działam w imieniu Jezusa Chrystusa
   - Kościół działa z woli Chrystusa w osobie Piotra

2. problem usprawiedliwienia
   - sprzeciwia się legalnemu rozumieniu usprawiedliwienia (przez zachowywanie prawa)
   - powiada, że jesteśmy usprawiedliwieni przez Jezusa Chrystusa, w których to możemy uczestniczyć przez wiarę
   trwanie przy Bogu jest gwarancją dóbr wieczności

List św. Jakuba

• wiara domaga się uczynków

• usprawiedliwienie domaga się właściwej postawy płynącej z wiary

Ew. św. Jana

• w pierwszym rzędzie akcentuje relację osobową: wierzyć w Jezusa Chrystusa, Syna Bożego

• chodzi o przyjęcie posłannictwa Jezusa Chrystusa

• na końcu stwierdza, że wierzyć w Jezusa Chrystusa to przyjąć życie Boże i wierzyć w życie Boże

• najczęściej posługuje się czasownikiem wierzyć

• II znaczenie pojęcia “wiara” związane jest z kategorią sądu (3,16)

• “kto spełnia wymagania Prawdy, zbliża się do światła”

• “Poznać Boga” to nie tylko znaczy “wiedzieć coś więcej o Bogu”, znaczy tyle, co wejść w relację z Bogiem

DEFINICJA WIARY (ujęcie wiary jako aktu i cnoty)

Wiara - jest aktem rozumu przyjmującego prawdę Bożą z nakazu woli poruszonej łaską Bożą (cz. II cz. II Summa Theol.)

• Św. Tomasz na I miejscu stawia poznanie rozumowe

• Proces poznawczy poprzedza jakąkolwiek postawę człowieka

• Poznanie Boga przez Objawienie nie zawiera w sobie oczywistości

Sobór Wat I podaje definicję wiary jako cnoty (akt jest jednorazowy, cnota jest stała)

Wiara - jest cnotą nadprzyrodzoną, przez którą “za natchnieniem, wsparciem łaski Bożej” uznajemy to, co zostało objawione za prawdę nie ze względu na wewnętrzna oczywistość rzeczy przejrzaną [uchwyconą] światłem naturalnego rozumu, lecz ze względu na autorytet objawiającego Boga, który ani sam nie może się mylić, ani nas w błąd wprowadzić.

Autorytet Boga

1. wszechwiedza

2. prawdomówność

PRZEDMIOT FORMALNY WIARY: autorytet objawiającego się Boga

PRZEDMIOT MATERIALNY WIARY: prawdy, które zostały nam objawione

Cnota wiary łączy się z cnotą nadziei i miłości (zespół cnót teologicznych)

Jeśli ktoś uwierzy Bogu, to spodziewa się, że Bóg poprowadzi go we właściwym kierunku.

Wiara + miłość = wiara uformowana (fides formata)

• chodzi o stan czlowieka będącego w łasce uświęcającej

• człowiek wierzący Bogu jednoczy się z Nim w miłości

czyny zasługujące - kiedy jestem w jedności z Bogiem (łaska uświęcająca)

czyny niezasługujące - nie uczynione w stanie łaski (w grzechu ciężkim), taki czyn nie wpływa na moje zbawienie

Może istnieć wiara, która nie prowadzi do zbawienia (bez uczynków wiary)

Wiara może być:

1. Boska (którą ogarniamy całe Objawienie)

2. Katolicka (prawdy, które zostały przez Kościół zdefiniowane)

NALEŻY ODRÓŻNIĆ

1. wiarę w aspekcie osobowym (egzystencjalnym)

2. wiarę w aspekcie intelektualnym

UDZIAŁ ROZUMU W AKCIE WIARY

• wiara jest aktem osobowym a nie złożonością poszczególnych elementów

• Bóg działa, ale nigdy nie narusza rozumu ani wolności człowieka

• Akt wiary opiera się na analogii wiary i odniesienia

• W Biblijnych prawdach wiary nie ma sprzeczności

Analogia wiary

• przyjmuje pewność, że nie ma sprzeczności pomiędzy poszczególnymi prawdami wiary

• możemy mówić, że wiara jest pewna (choć ma ...)

FIDUCJONIZM (reformacja)

• problem na gruncie wiary

• odmawiano człowiekowi intelektualnego zaangażowania w wiarę

• początek usprawiedliwienia leży w uprzedzającej łasce Bożej, jednak reszta to wysiłek człowieka

XIX w. charakteryzuje się 2 skrajnymi prądami

1. racjonalizm - wyklucza możliwość istnienia tajemnic wiary

• rozum jako podstawowe kryterium prawdy i poznania człowieka

• Hermes - uważał, że do wiary potrzebna łaska Boża

2. fideizm, tradycjonalizm

• wszystko wyprowadzał z tradycji

• akt wiary opiera się na kolektywnym rozumie

modernizm - potępiony w 1907r.

• w sensie biblijnym - poddawał natchnienie tekstów biblijnych

• w sensie filoz.- rel. - za sedno uważał zmysł wiary

• wiary nie wyprowadzamy z wnętrza człowieka - wiara to odpowiedź

ETAPY WIARY

1. Preambulla fidei (przedpole wiary) (człowiek musi uświadomić sobie istnienie Boga i swoją zależność od Boga)

2. Uświadomienie sobie wiarogodności objawienia chrześcijańskiego (przekonanie, że w Objawieniu mówi do mnie Chrystus)

3. ocena wartościująca treść Objawienia (namysł rozumu nad treścią objawienia)

4. akt wiary - uznanie Boga i spotkanie z nim

• wiąże się to z posłuszeństwem wiary

• przyjęcie Boga do własnego życia

• z przyjęcia prawdy, którą objawia nam Bóg wynika posłuszeństwo wiary

Pierwiastek dogmatyczny - to co jest związane z wiedzą w akcie wiary

• Chrystus nie tylko wzywał do postawy moralnej, Chrystus przyszedł zmienić świat

• Widoczny jest również w teologii Św. Pawła przy rozróżnieniu między nauką Pawła a Chrystusa.

UDZIAŁ WOLNEJ WOLI W AKCIE WIARY

• wyraża się w fakcie wezwania ludzi aby dążyli do zbawienia

• jeżeli Bóg wzywa, to na człowieku spoczywa odpowiedzialność za dar Bożej łaski

• akt wiary jest aktem wolnym, w którym odpowiedzialność spoczywa na człowieku

• gdyby akt wiary nie byłby aktem wolnym, nie byłby aktem zasługującym

• Św. Tomasz pytał się, czy akt rozumu podlega woli

2 aspekty patrzenia na rozumu

1. patrzymy na akt rozumu z punktu widzenia wykonania go

2. ze względu na przedmiot, który poznaje

2 aspekty poznawanego przedmiotu

1. ujęcie prawdy - zauważenie jakiejś rzeczywistości - niekoniecznie musi podlegać aktowi woli

2. przyjęcie prawdy

BŁĘDY O WOLNOŚCI WIARY (dotyczący Judasza)

Ruselot SJ - twierdził o wzajemnym oddziaływaniu rozumu i wiary

• w samym akcie wiary zawiera się rozumność

• rozum i wola mogą się odnaleźć w sposób właściwy dopiero w nadprzyrodzoności

Udział nauki w akcie wiary

Łaska (charis)

• życzliwość, wdzięk dar

• chodzi o życzliowość Bożą, która prowadzi człowieka do zbawienia

• dopiero po skutkach widać rzeczywiste działanie łaski

• teologia mówi o nadprzyrodzonym darze darmo danym dla zbawienia człowieka

2 Płaszczyzny

1. w porządku stwórczym

2. w porządku zbawienia

Łaska jest wolnym działaniem Bożym na rzecz zbawienia człowieka

• akt wiary zbawczej jest łaską Boga w stosunku do człowieka

BŁĘDY DOKTRYNALNE DOTYCZĄCE ŁASKI

1. pelagianizm

• Pelagiusz to mnich irlandzki mieszkający w Rzymie

• Wystąpił przeciwko nauce św. Augustyna

• Wystąpił przeciwko nauce manicheizmowi, który podchodził do zjawiska na zasadzie dualizmu

• Kiedy człowiek wprowadzi więcej ascezy, może dojść do życia wiecznego

• Człowiek własnymi siłami może osiągnąć dzieło zbawienia

• Dlao Pelagiusza łaska Boża nie jest konieczna do zbawienia

1. semipelagianizm

• zwolennikiem był Kasjan i mnisi wokół niego zgromadzeni

• odrzucali tezy Pelagiusza, natomiast twierdzili, że początek procesu zbawczego musi wyjść od człowieka

• wytrwanie w stanie łaski jest możliwe własnymi siłami człowieka

• inicjatywa zbawcza musi wyjść od człowieka

• synody w Kartaginie i Orange potępiły błędy semipelagianizmu

1. racjonalizm

• podnosił ponad jego możliwości rolę rozumu w akcie wiary

• prawdy wiary mogą być poznane siłami rozumu

Konieczność łaski w akcie wiary: Sobór Wat I “Konstytucja o wierze”

• “Do aktu wiary, jej początku i pragnienie wiary potrzebna jest łaska Boża”

W teologii mówi się o konieczności łaski do pełnienia uczynków zasługujących

• wszystko co człowiek zrobi w stanie grzechu ciężkiego to “dziura w życiorysie”, to czyny niezasługujące J 15,1n - “Beze mnie nic nie możecie uczynić” - w sensie zbawczym; “Nikt nie może przyjść do Mnie, jeśli go nie pociągnie Ojciec”

• 1 Kor 3,3 - Bóg daje wzrost duchowy dzięki łasce

• Ef 2,8 - łaską jesteście zbawieni

• 2 Kor 3,4

• akt wiary jest pewnym procesem, który się dokonuje

ETAPY AKTU WIARY:

1. sąd o wiarogodności religii chrześcijańskiej

2. sąd wiaropowinnościowy

3. pragnienie wiary

4. akt wiary

• do sądu wiarogodnościowego i wiaropowinnościowego łaska Boże nie jest konieczna

PRZEDMIOT WIARY

1. materialny - prawdy wiary i fakty zbawcze - objawione przez Boga

2. formalny - motyw wiary - autorytet Boga

Motyw wiary - jest zasadniczą racją, która skłania człowieka do aktu wiary

• wyróżnia akt wiary od innych aktów

• wiara bowiem opiera się na autorytecie Boga, podczas gdy wiedza opiera się na oczywistości poznania

• jest elementem wewnętrznym wiary

• różnie się od motywów wiarogodności, które są czymś zewnętrznym w stosunku do aktu wiary

• dogmatem wiary Vaticanum II jest motyw wiary jako powaga Boga objawiającego, który sam nie może się mylić, ani nas wprowadzić w błąd

AUTORYTET BOGA OBJAWIAJĄCEGO (ELEMENTY)

1. wszechwiedza Boga

2. prawdomówność Boga

• z wiedzy i prawdomówności Boga wynika obowiązek wierzenia

• Bóg jest gwarantem prawdy objawionej, w którą także wierzymy

• Słowo Boga wymaga posłuszeństwa wiary

NT - Chrystus swoje nauczanie opiera na mandacie Ojca

• fakt Objawienia wchodzi (przynależy) do motywu wiary

Tomiści - “wierzę, ponieważ Bóg jest prawdomówny i nieomylny i to objawia”

Scotyści - “wierzę, bo Bóg objawił prawdomówność i nieomylność”

• Kościół nie może być motywem wiary, bo nie głosi prawdy swojej, tylko Bożą

• Kościół jest najbliższą normą wiary

• Poznanie autorytetu Boga dokonuje się drogą nadprzyrodzoną (łaską) [hipoteza]

• Poznanie Bożego autorytetu dokonuje się przez współpracę rozumu i łaski [kard. Newman]

• Do autorytetu wiary wchodzi poznanie wiary jako akt poprzedzający

• Do uwierzenia pobudza nas autorytet Boga a nie poznanie autorytetu Boga

MOTYWY WIAROGODNOŚCI OBJAWIENIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO

Motywy:

1. o charakterze filozoficznym - poznanie z rzeczy stworzonych

2. o charakterze historycznym - historyczne uzasadnienie Objawienia

• motywem wiarogodności jest istnienie Kościoła, znaki i sakramenty

• podaje się również próbę psychologicznego uzasadnienia wiary

• dobro przemawia bardziej do woli człowieka aniżeli sama prawda

• psychologia nigdy nie uzasadni prawdziwości Objawienia (nasze przeżycie nie zawsze musi być adekwatne do obiektywnych wartości)

CZY WIARA JEST RZECZYWIŚCIE PEWNA?

Wiara - jest aktem osobowym, aktem całościowym osoby ludzkiej

• pewności wiary nie da się uzasadnić argumentami naukowymi

• owa pewność wnika ze współpracy człowieka z Bogiem

• pewność będzie zakładała motywy wiarygodności (np. tradycja i kultura, motywy filozoficzne, historyczne)

• jest to pewność moralna a nie absolutna

• dla umysłu nieuprzedzonego te argumenty są argumentami wiarygodnymi

• powyższe argumenty są pewne dla umysłu nieuprzedzonego

• pewność wzrasta wówczas, gdy człowiek angażuje się w wiarę

Chrześcijaństwo anonimowe - ludzie, którzy idą drogą zbawienia, chociaż nie są tego świadkami (przez uznawanie wartości, uczciwe życie itp.)

• nieliczna jest grupa wrogów Boga i Kościoła (bardzo krzykliwa, ale nieliczna)

• przeżycie mistyczne daje człowiekowi pewność wiary

WŁAŚCIWOŚCI AKTU WIARY

• wiara jest aktem wolnym, rozumnym, nadprzyrodzonym

• od strony obiektywnej akt wiary jest nieomylny (nieomylność w sensie obiektywnym wynika z działania Bożego)

• nieomylność subiektywna - obiektywna wartość Bożego Objawienia musi się zgadzać z moimi subiektywnymi nastawieniami

• Św. Tomasz twierdzi, że w wierze nie może kryć się błąd

• Jest prawdą, że cały Kościół nigdy nie pobłądzi w wierze (mogą błądzić grupy, ale nie Kościół)

• Jeżeli przyjmujemy wiarę całą osobą możemy mówić o wierze mocnej i stałej

• Nieomylność wiary jest ważna, bo jest podstawą rekapitulacji wiary i prawdy w ludzkiej osobie

• Nigdy nie będziemy mieli pełnej wiedzy, pełnego rozeznania, musi być element tajemniczy, aby rodziło się w nas zaufanie Bogu

• W wieczności będziemy poznawali Boga w pełni subiektywnego poznania, bez błędu

• Teraz poznajemy analogicznie, w wieczności będzie poznanie intuicyjne

CZY AKT WIARY I AKT WIEDZY MOGĄ WYSTĘPOWAĆ U CZŁOWIEKA JEDNOCZEŚNIE?

Tomiści - mówią, że jest to niemożliwe (Hbr 11,1)

Szkoła Suareza

• jest to możliwe, gdyż wychodzi od punktu przyzwolenia wiary opartego na autorytecie Boga (Hbr 11,6)

• poznanie wiary jest inne niż poznanie naukowe

PRZEDMIOT MATERIALNY WIARY

• są nim prawdy i fakty zbawcze podane do wierzenia (verba, gesta et facta)

• Objawienie, które podane jest człowiekowi do wierzenia odpowiada jego naturze (człowiek jest zdolny do poznania Objawienia)

• Podane Objawienie jest cząstkowe i niepełne

• Objawienie to obejmujemy dyskursywnie

• Po powtórnym przyjściu Chrystusa Objawienie będzie trwało nadal

• Później będzie to poznawanie całościowe i intuicyjne (intuicja - intuicjonizm Bergsona)

• Zbawienie jest aktem wolnym

• Objawienie, które nam Bóg przekazuje, nie jest podane jako zwarty system teologiczny

• Słowo Objawione - przez nie ujawnia się działanie Boże i zbawcza moc Boża

• Nie staniemy się ludźmi bardziej wierzącymi, kiedy Bóg w nas nie będzie działał

• Objawienie wymaga pewnej analizy historycznej, teologicznej, egzegezy

Revelata per se - Objawienie związane bezpośrednio ze zbawieniem

Revelata per accidens - Objawienie, które występuje wraz z prawdami koniecznymi do zbawienia (np. Jezus nardził się w Betlejem, Betlejem = nie jest konieczne do zbawienia, ale pomaga zrozumieć zbawcze działanie Boga)

• pierwszorzędnym przedmiotem Objawienia jest sam Bóg

• pełnia Objawienia została nam dana w Jezusie Chrystusie

• od Soboru coraz lepiej rozumiemy zależność ST i NT

• Bóg w Chrystusie ujawnił, do czego przeznaczony jest człowiek

RELACJA MIĘDZY OBJAWIENIEM A TEOLOGIĄ

Pierwsze wieki

• teologia chrystocentryczna

• Bóg w Chrystusie dokonuje odkupienia człowieka

• Punktem odniesienia był Jezus Chrystus

Średniowiecze

• teologia teocentryczna

• bierze się pod uwagę całość działania Boga

• Św. Tomasz - o Bogu, o aniołach itp. - traktaty

Dzisiaj

• historiozbawcza, eklezjocentryczna teologia

• wychodzimy od Kościoła, aby ukazać zbawcze dzieło Boga

TAJEMNICE WIARY

• polskie słowo “tajemnica” jest pojęciem o charakterze zamkniętym, termin nie jest najlepszy

• używany jest jako odpowiedniki gr. Mysterion (od sł. Myo - zamknąć, wprowadzić w coś zamkniętego)

• w staroż. Grecji “mysterion” miał znaczenie kultyczne

• bez oczyszczenia nie można było wejść w rzeczywistość kultyczną

• “mysterion” wyst. W ST - pewna zamknięta rzecz (Mdr - grzesznicy nie pojmują tejemnic Bożych)

NT - posługuje się w trojakim znaczeniu

1. Mt 13,11; 13,35 - wielkie dzieła Boże w związku z wprowadzeniem Królestwa Bożego

2. mądrość Boża od wieków zakryta a objawiona w Jezusie Chrystusie - Rz 16,25; 1 Kor 12,7; Ef 1,9; Kol

3. dotyczy głębszego sensu pewnych rzeczywistości, które nie są dla nas do końca jasne czy zrozumiałe

• 2 Tes 2,7 - przyjście Antychrysta misterium iniquitatis - taj. Nieprawości

• Ef 5,32 - małżeństwo

W oparciu o tekst św. Pawła “misterion” to zbawczy plan Boga, odwiecznie postanowiony, przygotowany przez ST, zrealizowany ostatecznie w Jezusie Chrystusie, by ostatecznie obdarzyć ludzkość dobrami Bożymi

• ten plan zbawczy Boga objawia się etapami w miarę realizowania się ekonomii zbawczej (ST - prorocy, NT - Apostołowie)

• dzięki temu “misterion” realizuje się plan zbawienia w Chrystusie jako głowie

Orygenes - “misterion” to:

• w dwóch kategoriach: rzeczywistość i obraz (rzeczywistość jest obrazem tajemnicy)

• Pismo Św., Słowo Boże - słowo nic nie znaczy, jeśli nie stanie się konkretną rzeczywistością

• Kościół (w Kościele zawiera się całe dzieło zbawcze Chrystusa)

• Liturgia (zwł. Chrzest, bierzmowanie, eucharystia)

SACRAMENTUM (II pojęcie tajemnicy)

• przyjmuje się, że pojęcie to wprowadził Tertulian

• zaczerpnięte z teorii wojskowej rzymskich legionów (żołnierz był wtajemniczany w strategie wojskowe)

• Tertulian uważa, że “sacramentum” to wprowadzenie w “mysterium”

• inicjacja zbawczego planu Boga w życiu chrześcijanina

• sama rzeczywistość nadprzyrodzona w której można uczestniczyć

• W I wiekach pojęcie misterium, sacramentum używane były zamiennie i znaczyły to samo

• Św. Augustyn o sacramentum:

• obrzęd

• znak (gł. Pismo Św.) - fakty, wydarzenia w NT mają głębsze znaczenie i odnoszą się zawsze do Chrystusa

• misterium (jedynym sacramentum Boga jest Jezus Chrystus; Chrystus jest pełnią misterium Boga)

• dopiero średniowiecze (scholastyka) rozdzieliło dwa terminy

• misterium - ekonomia zbawcza Boga

• sacramentum - związane z liturgią

• misterium - doktryna, sacramentum - kult

PODZIAŁ TAJEMNIC BOŻYCH

1. w znaczeniu ścisłym - są związane z wewnętrznym życiem Boga

2. w znaczeniu szerszym - wiąże się z wolną wolą Boga (z decyzjami, które podejmuje Bóg)

Ad 1. niepoznawalne dla człowieka zarówno co do istoty jak i istnienia

• nawet po ich objawieniu pozostają niepoznawalne co do istoty

• rozum umie wykonać

1. istnienie i ich związek z Objawieniem

2. wyjaśnić terminologię

3. naświetlić treść tajemnicy przez terminologię

4. związek z innymi prawdami objawionymi

5. niesłuszność zarzutów stawianych różnym prawdom wiary

Ad 2. te, które zależą od wolnej woli Boga (np. paruzja, nieomyślność Kościoła w sprawach wiary i moralności, ustanowieni Piotra Głową Kościoła)

• tajemnice te po objawieniu mogą być poznanie i zrozumiane

• przerastają rozum, ale mogą być poznane i zrozumiane jako objawione

PISMO ŚW. O TAJEMNICACH W ZNACZENIU ŚCISŁYM I SZERSZYM (Mt 11,25)

• mówi się w teologii o tzw. Tajemnicach Naturalnych - niewolach wznawianych przez naturalny rozum; domagają się również one Objawienia (Św. Tomasz), nie jest możliwe powszechne poznanie ich bez Objawienia Bożego

• głębię samego Bóstwa może poznać tylko Bóg (Bóg poznaje siebie)

TRWAŁOŚĆ PUBLICZNEGO OBJAWIENIA

• związane z pow. Tajemnicami

• publiczne Objawienie zakończone z chwilą śmierci ostatniego z Apostołów

• do tego czasu wzrastał proces ilościowy i jakościowy

• proces ilościowy został zamknięty, natomiast proces ilościowy nadal wzrasta

• pełnia Objawienia została nam dana w osobie Jezusa Chrystusa

OKRESY W PRZEBIEGU OBJAWIENIA

1. praobjawienie (spojrzenie przez ST na prehistorię ludzkości)

2. O. Starotestamentalne (związane z przebiegiem historycznym)

3. pełnia Objawienia w Jezusie Chrystusie, Jego osobie i działalności

4. O. Apostolskie - dla pełniejszego zrozumienia dzieła zbawczego Jezusa Chrystusa

BŁĘDNE POGLĄDY DOT. TRWAŁOŚCI PUBLICZNEGO OBJAWIENIA

1. błędy gnostyckie

• twierdzą, że jest podwójny nurt Objawienia:

1. publiczne

2. Apostołowie pewne prawdy przekazali tylko swoim następcom

• montaniści (II poł. II w.)

• Montaniusz twierdził, że jest wcielonym Parakletem

• Zwolennik millenaryzmu (bliskiego nadejścia Chrystusa)

• Przyjmował chrześcijaństwo charyzmatycznie (dziś: sekta Moon)

• Joahim Dafiore

• historia dzieli się na 3 okresy

1. epoka Ojca (prawo ST)

2. epoka Syna (ewangelia NT)

3. epoka Ducha Św. (wydarzenia)

• koniec epoki Syna - 1260 (zm. 1257r.)

• negacja struktury widzialnej Kościoła

• z nim związane były niektóre grupy franciszkanów

• niektórzy dzielą Kościół na 3 okresy:

1. Kościół Piotrowy

2. K-ł do reformacji

3. K-ł Pawłowy (pocz = reformacja)

4. K-ł Janowy (oczekują na niego) - kościół prawdy, miłości i Ducha

• Emmanuel Sredenborg - twierdził, że ma zdolność oglądania świata niewidzialnego

• XIX - XXw. Ezoteryzm, okultyzm

• Objawienie daje pełną odpowiedź na wszystkie ludzkie problemy

• Kto dobrze poznał Objawienie, nie będzie szukał innych teorii i koncepcji

KRYTERIA TRWAŁOŚCI PUBLICZNEGO OBJAWIENIA

1. ostateczny charakter ekonomii zbawczej NT - dotyczy królestwa Bożego, które już jest, już przyszło

2. zrealizowanie obietnic mesjańskich i wprowadzenie kapłaństwa nieprzemijającego - jako prawo: przykaznie miłości

3. zamknięcie publicznego Objawienia

• Objawienie publiczne zostało definitywnie zakończone z chwilą śmierci ostatniego z Apostołów

Didache - wierne zachowywanie przykazań pańskich

Św. Ireneusz - Apostołowie złożyli w K-le jak w skarbcu pełną prawdę

ODNIESIENIE K-ŁA DO DEPOZYTU OBJAWIENIA

• problem depozytu wiary możemy rozwiązać tylko w Kościele

• kościół, który otrzymał depozyt wiary, otrzymał również zadanie, aby nauczać, przechowywać, przekazywać

• do strzeżenia depozytu wiary zostali powołani Apostołowie

• głównym zadaniem jest głoszenie Ewangelii

• domaga się sukcesji i hierarchiczności

• wszystko, co było niezgodne z depozytem wiary było herezją, błędem

• autorytatywność wyrasta z autorytetu Boga

• nauczanie dokonuje się w autorytecie Boga i prawdzie, którą przekazał Jezus Chrystus

• posłuszeństwo wiary nie jest posłuszeństwem instytucji

• Chrystus zapewnił Apostołów, że ich przepowiadanie będzie skuteczne przez znaki i cuda

• Jezus wymaga posłuszeństwa i uwierzenie co da nauki, którą głosi

• Apostołowie są przekonani, że ich nauczanie opiera się na mądrości

ZAKRES NIEOMYLNOŚCI

• Galileusz “oberwał” za to, że naruszył zasady Objawienia (interpretacji) (nie za to, że był postępowy)

• Rozciąga się na problemy wiary i moralności

• Dotyczy celu zbawienia ludzi i środków do zrealizowania go

NAUCZANIE KOŚCIOŁA

1. zwyczajne

• codzienne duszpasterskie nauczanie biskupów w diecezjach: listy, n. Ustne, katechizmy, życie liturgiczne

• nauczanie jest nieomylne, kiedy biskupi są zgodni z nauczaniem Kościoła i Papieża (Lumen Gentium 25)

2. uroczyste - może być dwupłaszczyznowe:

• poprzez Sobory kolegium B-pów wraz z Papieżem

• uroczyste ogłoszenie jakiejś prawdy wiary (np. dogmat wiary o Niepokalanym Poczęciu) - papież odczytał świadomość wiary Kościoła (LG 25)

• Papież w imieniu kolegium bpów ogłasza daną prawdą

• Nazwane EX CATHEDRA

DOGMAT

• sam termin pochodzi od greckiego dokein - mniemać, sądzić, postanawiać.

Używano w 2 znaczeniach

1. pewien pogląd filozoficzny lub religijny

2. dekret, wyrok, decyzja, przepis, przykazanie

• należy go rozpatrywać w relacji prawda objawiona - wiara człowieka

• prawda objawiona podana do wierzenia

• wiarą Boską i katolicką zobowiązani jesteśmy wierzyć w to wszystko, co zawarte jest w słowie Bożym pisanym i przekazywanym przez tradycję i co przedkłada nam do wierzenia Kościół w nauczaniu zwyczajowym bądź uroczystym jako objawionym przez Boga” swII

Elementu dogmatu

1.wewnętrzny( prawda zawiera się w objawieniu)

2. zewnętrzny( prawda głoszona przez Kościół)

3.objawienie

• bezpośrednie

• formalne

4.może być zawarty w sposób:

• wyrażony (explicite)

• niewyraźny (implicite)

sposób formalny (wyrażony) kiedy wyraża się słowami objawienia (Pismo św.) lub synonimami

sposób niewyraźny- kiedy trzeba niejako zinterpretować tekst( nie może powstać dogmat z treści filozoficznej)

prawda musi być głoszona przez Kościół

herezja negowanie prawdy zawartej w Piśmie św.

Symbolizm - tendencja protestantyzmu, subiektywne podejście do dogmatu i prawd wiary

Pragmatyzm dogmatyczny - dogmat nie ma znaczenia transcendentnego, natomiast ma znaczenie negatywne i praktyczne ( wyklucza coś i jest drogą postępowania)

Kościół o dogmacie

Pius X- potępił praktyczne i symboliczne pojmowanie dogmatu

• dogmat stwierdza prawdę Bożą, chociaż niedoskonale, ale rzeczywiście (działanie Boga w historii zbawienia jest dla człowieka uchwytne pojęciowo i w sposób analogiczny [ analogia wiary- obecna jest w naszym życiu prawda Objawienia Bożego uchwytna na nasze możliwości]-

• orzekanie nieadekwatne do rzeczywistości ale właściwe

- dogmat określany po to, aby służył wierze ma on prowadzić do spotkania z Bogiem

św. Tomasz- kresem wiary nie jest dogmat, ale rzeczywistość Boża, czyli sam Bóg

-dogmat precyzuje stosunek między wiarą a objawieniem

-chodzi o wierne przekazanie Ewangelii i woli Bożej

- trudno jest ująć całe objawienie w pewną syntezę

- dzisiejsza teologia zmierza do syntezy antropologicznej (wszystko co Bóg uczynił, uczynił dla człowieka)

- SW II - nie wszystkie prawdy katolickie mają jednakowe znaczenie dla wiary np. Zmartwychwstanie a Niep. Pocz. NMP; istnieje hierarchia.

ROZWÓJ DOGMATYCZNY

-dostrzegamy go już na podstawie Objawienia (Ewamgelii)

- SW II Dei Verbum mówi, że tradycja Apostołów rozwija się w Kościele pod opieką Ducha św.

- zakłada dwa istotne elementy

1. substancjalna niezmienność dogmatu

• prawda objawiona nie może ulec zmianie

• zmianie podlega rozumienie i wyrażanie Objawienia oraz poznania (wiara i teologia dotyczy Bopga, który jest nieograniczony)

• prawda określona dogmatycznie nie jest ostatecznym zamknięciem Prawdy Objawionej, ale w sposób nieomylny prowadzi do spotkania z Prawdą Ostateczną

b) historyczna “nata” dogmatu

• może podlegać przemyśleniu, nowemu sposobowi wyrażenia

• nigdy nie może zmieniać swej treści

CZYNNIKI ROZWOJU DOGMATYCZNEGO

1. zewnętrzne

2. wewnętrzne

Ad a)

• herezje i błędy opisane na temat Prawdy Objawionej (podają jendnostronnie, niepełne ujęcia)

• błędne poglądy prowokują do właściwego określania nauki

• rozwój nauki świeckiej (filozofia dostarcza pojęć terminologii - doskonalej można wyrazić prawdę objawioną)

• rozwój kultury - związany jest z pewnymi wartościami, które są obecne w człowieku (ma elementy homogenne odpowiadające rozumieniu prawdy Objawionej) np. dzisiejszy świat - skrajny subiektywizm (nakręca indywidualizm, co jest sprzeczne z naturą wspólnoty Kościoła)

ad b)

• obecność i działanie Ducha Św. W Kościele

• badanie teologiczne dotyczące objawienia

• wiara i pobożność ludu (np. kulg Miłosierdzia Bożego) Lex orandi określa Lex credendi - prawo modlitwy określa prawo wiary

OBRAZY I ANALOGIE PRZEDSTAWIAJĄCE ROZWÓJ DOGMATYCZNY

- najczęstrze przykłady z przyrody

- “Commonitorium” Wincentego z Lerynu. Przyrównuje do rozwoju organizmu ludzkiego. Człowiek chociaż zmienia się w czasie, jest jednak tym samym człowiekiem

- elementy kulturowe nie są przeszkodą w odczytywaniu prawdy dogmatycznej

ZASADY ROZWOJU WG. NEWMAN-a

- musi być zachowany typ

- musi to być kontynuacja zasad, które niezmiennie trwają

- zdolność asymilacji (idea macierzysta przyswaja sobie elementy homogeniczne)

- logiczny związek okresu poprzedzającego z następczym

- zachowanie przeszłości, gdy stan aktualny nie przeciwstawia się danej prawdzie

- żywotność w czasie (nauka rozwija się i jest stale aktualna

PRAWDY KATOLICKIE

- nie są dogmatami

- są prawdami (faktami), które z objawienia wynikają lub które objawienie zakłada i które są koniaczne dla wyjaśnienia objawienia

- niekonieczne muszą być zawarte w objawieniu, lecz na nieomylności objawienia się opierają

- należą tu:

. związki teologiczne

. prawdy filozoficzne, które są w ścisłym związku z objawieniem

. fakty dogmatyczne

Wnioski teologiczne - zawierają się w objawieniu

a) w znaczeniu szerszym (opierają się na dwóch przesłankach objawionych)

b) w znaczeniu węższym ( opierają się na jednej przesłance z objawienia i jednej z nauk świeckich najczęściej z nauk humanistycznych

1 pomagają w poszukiwaniu rozwiązań problemów wiary

2 służą systematyzacji teologii

3 powiązanie różnych prawd zawartych w objawieniu między sobą

Prawdy filozoficzne

- związane z objawieniem (perambula fidei - przedpola wiary)

Jeśli tylu prawdom przeczymy, przeczymy Objawieniu

- filozofia dostarcza terminologii np.transsubstancjacja

- Kościół posługuje się terminologią filozoficzną by wykazać błędne poglądy, nauki sprzeczne z Objawieniem

Fakty dogmatyczne

- fakty historyczne związane z definiowaniem prawd objawionych (zaistnienie danej prawdy jest zależne od zaistnienia danego soboru - np.)

- teksty dogmatyczne

. chodzi o teksty zawarte w książkach, twierdzenia teologiczne. Czy są prawdziwe czy też nie

. chodzi o zgodność danej nauki z Objawieniem

OBJAWIENIA PRYWATNE

- nie obowiązują posłuszeństwem co do wiary

- zostały niektóre uznane nie ze względu na ich prywatność, ale dlatego, że dokładnie odpowiadają Objawieniu

11

---