| A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | O | P | R | S | Ś | T | U | W | Z |

A

	Akcja ratownicza - działania ratownicze organizowane i kierowane przez PSP.
	Akcja ewakuacji - akcja podejmowana z chwilą gdy zaistniałe zdarzenie może stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt oraz mienia.
	Aktywność rozpoznania - podjęcie celowo zorganizowanych działań dla szczegółowego poznania terenu, warunków pożaru i sytuacji pożarowej przez wszystkich uczestników akcji.
	Alarm bojowy - rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia, syreny lub innych środków, nakazujący pospieszne przejście sił i środków ratowniczych w stan gotowości bojowej.
	Alarm fałszywy - wezwanie jednostek ratowniczych do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca.
	Analiza danych - analizowanie informacji o zdarzeniu po przyjęciu zgłoszenia.
	Asekuracja - czynność mająca na celu zabezpieczenie osoby w trakcie wykonywania przez nią wejścia lub zejścia przed upadkiem po odpadnięciu od płaszczyzny, po której się porusza; asekuracja dzieli się na: statyczną i dynamiczną.
	Asekuracja dynamiczna - oznacza, że w momencie szarpnięcia liny przez odpadającego nie jest ona trzymana sztywno, lecz otrzymuje na pewnym odcinku możliwość hamowanego poślizgu.
	Asekuracja statyczna - oznacza, że energia zatrzymania po odpadnięciu jest przejmowana przez sztywno zamocowaną linę.
	Awaria - nagłe, uszkodzenie obiektu (budynku lub urządzenia technicznego, itp.)powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Awaria chemiczna - nieprzewidziane i nagle powstające anormalności w czasie pracy urządzeń technologicznych spowodowane uszkodzeniem lub rozszczelnieniem, połączone z wypływem do otoczenia substancji chemicznych powodujących rzeczywiste zagrożenie: toksyczne, pożarowe lub wybuchowe.
	Awaria infrastruktury komunalnej - nagłe nieznaczne uszkodzenie infrastruktury komunalnej częściowo uniemożliwiające normalne jej funkcjonowanie i stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Awaria radiologiczna - zakłócenie pracy urządzenia lub procesu technologicznego, które stwarza niewielkie (lokalne) zagrożenie radiacyjne.
	Awaria technologiczna - nagłe nieznaczne uszkodzenie instalacji technologicznej utrudniające normalne funkcjonowanie i stwarzające miejscowe zagrożenie dla życia lub mienia.

B

	Batalion - oddział taktyczny składający się z 3 kompanii gaśniczych, 1 kompanii specjalnej i 1 kompanii zabezpieczenia działań ratowniczych (logistycznej), zdolny do samodzielnego wykonywania określonych zadań ratowniczych.
	Bezpieczeństwo ratownictwa - zespół czynności, wyposażenie, zasady postępowania i zachowania, których celem jest ochrona zdrowia i życia ratowników oraz umożliwienie realizacji postawionych przed nimi zadań bojowych.

C

	Cechy rozpoznania - aktywne i ciągłe.
	Ciągłość dowodzenia - aktywne i nieprzerwane kierowanie wszystkimi jednostkami ratowniczymi i odwodem zgodnie z decyzją dowódcy.
	Ciągłość rozpoznania - systematycznie kontynuowane od momentu rozpoznania wstępnego (lub podjętego bojem) aż do całkowitego ugaszenia pożaru i wyeliminowania możliwości jego wznowienia.

D

	Dane radiowe - zestaw dokumentów umożliwiający nawiązanie łączności i prowadzenie wymiany radiowej z określonymi korespondentami wchodzącymi w skład sieci (kierunków) radiowych danej jednostki lub służby.
	Dawka śmiertelna (DL) - najmniejsza ilość substancji trującej powodująca zejście śmirtelne.
	Dawka trująca (DT) - najmniejsza ilość substancji trującej wywołująca wyraźne objawy zatrucia.
	Dolna granica wybuchowości (zapalności - DGW) - najniższe stężenie substancji palnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.
	Dowodzenie - kierowanie jednostką taktyczną przy pomocy rozkazów i poleceń.
	Dowodzenie akcją ratowniczą - zespół czynności realizowanych przez dowódców wszystkich szczebli w zakresie wprowadzania sił i środków do działań, nadzorowanie realizacji zadań, kontrolowanie efektów prowadzonych działań ratowniczych, aż do zakończenia akcji ratowniczej.
	Dowożenie wody - dostarczanie wody do pożaru za pomocą samochodów wyposażonych w zbiorniki.
	Dowódca - ratownik kierujący jednostką taktyczną przy pomocy rozkazów i poleceń.
	Dowódca kompanii - ratownik dowodzący kompanią ratowniczą.
	Dowódca odcinka bojowego (DOB) - ratownik podlegający bezpośrednio KAR, otrzymujący od niego rozkazy i polecenia, odpowiedzialny za oddane mu do dyspozycji siły i środki oraz za skuteczność i wyniki ich działań ratowniczych na przydzielonym odcinku bojowym.
	Dowódca plutonu - ratownik dowodzący plutonem ratowniczym.
	Dowódca sekcji - ratownik dowodzący sekcją ratowniczą.
	Dowódca zastępu - ratownik dowodzący zastępem ratowniczym.
	Dowódca zmiany - ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową.
	Duosimpleks - sposób pracy, przy którym nadawanie i odbiór odbywa się na przemian, na dwóch różnych częstotliwościach (po jednej dla każdego kierunku łączności).
	Dupleks - sposób pracy, przy którym nadawanie i odbiór mogą być prowadzone jednocześnie na dwóch różnych częstotliwościach.
	Dysponowanie sił i środków - stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań ratowniczych sił i środków ratowniczych.
	Dyspozytor - ratownik pełniący służbę w punkcie alarmowym JRG PSP.
	Działania gaśnicze - zespół czynności wykonywanych przez jednostki ochrony ppoż. w celu zlikwidowania pożaru lub jego skutków.
	Działania gaśnicze połączone - forma działań gaśniczych łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia prędkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony terenu położonego bezpośrednio przy strefie spalania.
	Działania ratownicze - każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia, a także likwidacja źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia; działania ratownicze dzielą się na: gaśnicze, techniczne, chemiczne, radiologiczne, ekologiczne, ratownictwo ludzi i zwierząt, wodne, pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze, inne działania.
	Działania skoncentrowane - działania ratownicze polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków w celu wykonania określonego zadania bojowego.
	Działania wewnętrzne - działania ratownicze prowadzone na stanowiskach bojowych ustawionych wewnątrz obiektu.
	Działania zewnętrzne - działania ratownicze prowadzone na stanowiskach bojowych ustawionych na zewnątrz obiektu.
	Dym - faza produktów rozkładu termicznego i spalania materiału rozpraszająca światło, składająca się z cząsteczek, które stanowić mogą kropelki cieczy, fragmenty ciała stałego lub fragmenty ciała stałego oblepione cieczą lub smolistą substancją.

E

	Efektywność działania - osiągnięcie jak największego efektu działań ratowniczych, przy jak najmniejszym zaangażowaniu sił i środków.
	Elastyczność dowodzenia - regulowanie we właściwym czasie na zmiany sytuacji, dokładniejsze precyzowanie uprzednio powziętej decyzji w związku z rozwojem sytuacji lub nawet podjęciu nowej decyzji w związku ze zmianami sytuacji.
	Ewakuacja - zorganizowane działania ratownicze prowadzące do zapewnienia bezpiecznych warunków wyprowadzenia ludzi, zwierząt i mienia ze strefy zagrożonej; ewakuacja dzieli się na prewencyjną i interwencyjną.
	Ewakuacja mienia systemem brygadowym - polega na podziale ludzi na grupy wynoszące poszczególne ruchomości.
	Ewakuacja mienia systemem potokowym - polega na rozstawianiu łańcucha ludzi przekazujących sobie wzajemnie ewakuowane (ratowane) mienie.

F

	Faza preparacji (przygotowywania) - faza w której następuje przygotowanie różnych wariantów rozwiązania taktycznego (na podstawie uzyskanych przez dowódcę wszelkiego typu informacji).
	Faza wyboru rozwiązania taktycznego - faza, w której dowódca z różnych wariantów wybiera tan, który jego zdaniem daje największe szanse na sprawne i skuteczne przeprowadzenie akcji ratowniczej.
	Formy działań gaśniczych - natarcie, obrona (bliższa i dalsza), działania gaśnicze połączone, przeciwogień.
	Forsowanie przejść - udrożnienie naturalnych dróg dojścia dla stanowisk bojowych podczas działań ratowniczych.
	Front pożaru - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

G

	Gazy gaśnicze - gazy, które przy normalnym ciśnieniu i w granicach temperatur, jakie mogą powstać podczas pożaru, są niepalne, nie podtrzymują palenia i nie wchodzą w reakcje chemiczne z gaszonymi materiałami.
	Gotowość bojowa - zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez ratowników.
	Górna granica wybuchowości (zapalności - GGW) - najwyższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

H

Halony - węglowodory, w których atomy wodoru wymienione zostały częściowo lub całkowicie na atomy chlorowców, takich jak: fluor, chlor,i brom.

I

	Inne działania - inne niż pożar, miejscowe zagrożenie i alarm fałszywy działania podjęte w celu niedopuszczenia do powstania pożaru, klęski żywiołowej i innych miejscowych zagrożeń, wymagające użycia sił i środków jednostek ochrony ppoż.
	Inne miejscowe zagrożenie - inne niż pożar i klęska żywiołowa zdarzenie, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody (katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne), a stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia i mienia.
	Intensywność wymiany gazowej - ilość dopływającego świeżego powietrza w jednostce czasu do strefy spalania w odniesieniu do powierzchni pożaru.
	Izolacyjność cieplna elementów konstrukcji - zdolność do opierania się przewodzeniu ciepła.

J

	Jednostka taktyczna - zastęp, sekcja, pluton, kompania, batalion, pułk.
	Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP (JRG PSP) - podstawowa jednostka organizacyjna PSP posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczej w czasie walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami oraz wykonująca pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze.

K

	Kalkulacja sił i środków - określenie niezbędnej ilości sił i środków potrzebnych do wykonania określonego zadania ratowniczego.
	Kanał radiowy - tor transmisyjny określony za pomocą standardowego przedziału częstotliwości; potocznie utożsamiany z numerem umownym przydzielonej dla stacji częstotliwości pracy.
	Karabinki - elementy wyposażenia współpracujące z linami, szelkami, hakami i podobnym wyposażeniem ratownictwa wysokościowego.
	Katastrofa - nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia lub mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego na znacznym obszarze: katastrofa może być: budowlana, komunikacyjna, chemiczna, infrastruktury komunalnej, radiologiczna, ekologiczna.
	Katastrofa budowlana - nagłe, nieprzewidziane zniszczenie budowlanego lub istniejącego obiektu budowlanego albo jego części, stanowiące zagrożenie dla życia lub mienia.
	Katastrofa chemiczna - zdarzenie związane z nagłym, nieprzewidzianym uwolnieniem do otoczenia toksycznego środka przemysłowego (TSP) lub niebezpiecznego materiału chemicznego, stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Katastrofa ekologiczna - zdarzenie powodujące skażenie środowiska, stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Katastrofa infrastruktury komunalnej - nagłe, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie urządzeń i instalacji (gazowej, wodno-kanalizacyjnej, energetycznej, dźwigowej i innej) uniemożliwiające normalne jej funkcjonowanie i stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Katastrofa komunikacyjna - nagłe, nieprzewidziane zdarzenie związane ze zniszczeniem lub uszkodzeniem środków transportowych będących w ruchu lub postoju stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Katastrofa radiologiczna - zdarzenie związane z nagłym uwolnieniem do otoczenia substancji promieniotwórczych, stwarzające powszechne zagrożenie dla życia.
	Kierowanie jednostkami ochrony ppoż. w działaniach ratowniczych stanowi zorganizowane oddziaływanie na siły i środki tych jednostek podczas zwalczania pożaru, innego miejscowego zagrożenia lub klęski żywiołowej, polegające na dysponowaniu sił i środków, ich współdziałaniu oraz dowodzeniu.
	Kierownik Akcji Ratowniczej (KAR) - osoba kierująca akcją ratowniczą.
	Kierunek radiowy - sposób organizacji łączności między dwoma stacjami radiowymi wg ustalonych w tym celu wspólnych danych radiowych.
	Klęska żywiołowa - zdarzenie losowe spowodowane siłami natury lub wynikające z działań człowieka, którego następstwem jest powszechne zagrożenie dla życia i mienia; może występować w wyniku huraganów, powodzi, intensywnych opadów śniegu lub deszczu, itp.
	Kompania - najmniejszy oddział taktyczny składający się z 3 plutonów gaśniczych i 1 plutonu specjalnego, zdolny do samodzielnego wykonywania określonych zadań ratowniczych.
	Kompania gaśnicza - oddział przewidziany do walki z pożarami.
	Kompania specjalna - oddział przewidziany do likwidacji miejscowych zagrożeń oraz do współdziałania podczas katastrof i klęsk żywiołowych.
	Kompania zabezpieczenia - oddział formuowany w celu zapewnienia funkcjonowania batalionu pożarniczego.
	Korekta rozkazu bojowego - powzięcie dodatkowej decyzji uzupełniającej decyzję pierwotną w wyniku ujawnienia się w toku akcji ratowniczej nowych okoliczności.
	Krajowa sieć współdziałania i alarmowania (KSWiA) - sieć radiowa PSP pełniąca rolę sieci alarmowej, służąca do wywoływania, powiadamiania i współpracy wyznaczonej stacji stałej z dowolną stacją innej jednostki organizacyjnej (służby), która znalazła się czasowo w jej zasięgu lub z dowolną stacją sieci własnej jednostki w razie zaistnienia ważnych przyczyn.
	Krajowy specjalista ds. ratownictwa - osoba udzielająca fachowych porad KAR w określonym zakresie podczas akcji ratowniczej.
	Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) - zespół przedsięwzięć organizacyjnych, szkoleniowych, materiałowo-technicznych i finansowych, obejmujący prognozowanie, rozpoznanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych, miejscowych zagrożeń oraz organizację i kierowanie działaniami ratowniczymi, skupiający w uporządkowanej wewnętrznie strukturze jednostki ochrony ppoż. w celu ratowania życia, zdrowia, mienia i środowiska naturalnego.
	Kryptonim - umowny znak rozpoznawczy, maskujący przynależność służbową korespondenta, stanowiący jego indywidualny lub grupowy adres radiotelefoniczny.
	Kryptonim okólnikowy - umowny znak wywoławczy wyrazowy służący do jednoczesnego wywołania wszystkich stacji podległych, przez stację główną w celu przekazania jednobrzmiącej informacji.
	Kryzys - proces rozwoju wydarzeń wewnętrznych lub zewnętrznych (w otoczeniu państwa, stanowiących bezpośrednie zagrożenie jego żywotnych interesów, następujących tak szybko, iż wymuszają one na władzach politycznych natychmiastowe podjęcie nadzwyczajnych działań.

L

	Liczba spienienia - stosunek objętości piany do objętości wodnego roztworu środka pianotwórczego zużytego do wytworzenia tej piany.
	Likwidacja pożaru - gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego wznowienia palenia i ostateczne ugaszenie go.
	Linia gaśnicza - linia wężowa, od nasady tłocznej pompy pożarniczej lub hydrantu do stanowiska gaśniczego, lub od rozdzielacza do stanowiska gaśniczego.
	Linia główna - linia wężowa, od nasady tłocznej pompy pożarniczej ustawionej na stanowisku wodnym do rozdzielacza.
	Linia ssawna - linia wężowa, od otwartego punktu czerpania wody do nasady ssawnej pompy pożarniczej.
	Linia zasilająca - linia wężowa, od hydrantu do nasady ssawnej pompy pożarniczej lub bezpośrednio od hydrantu do zbiornika wodnego na samochodzie, albo od nasady tłocznej pompy pożarniczej do zbiornika wodnego na samochodzie.
	Liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru - prędkość przesuwania się płomienia po powierzchni materiału palnego.
	Liniowa szybkość spalania - odnosi się do cieczy spalającej się w zbiorniku i określa o ile obniży się poziom cieczy w zbiorniku w określonym czasie, wyrażona w mm/min.
	Lokalizacja pożaru - zatrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie intensywności procesu spalania.

Ł

	Łączność - sposoby i środki służące do przekazywania informacji.
	Łączność alarmowania - służąca do powiadamiania jednostek ratowniczych o zaistniałym zdarzeniu oraz do zawiadamiania jednostek będących w dyspozycji o alarmie bojowym.
	Łączność dowodzenia - system sił i środków łączności przeznaczonych do przekazywania rozkazów od dowódcy do podwładnego oraz meldunków i informacji od podwładnego do dowódcy w czasie działań ratowniczych.
	Łączność pewna - łączność utrzymywana z obszarów o sprawdzonym praktycznie zasięgu, przy którym istnieje pewność dobrej dwustronnej słyszalności.
	Łączność przewodowa - łączność organizowana za pomocą środków przewodowych, zapewniająca w zależności od wykorzystywanych urządzeń liniowych i stacyjnych - jedno- lub wielokanałową wymianę informacji telefonicznych i telegraficznych, telekopiowych, telemetrycznych, teledacyjnych i telewizyjnych.
	Łączność radiowa - łączność organizowana za pomocą urządzeń radiowych (radiostacje, radiotelefony, nadajniki, odbiorniki), które pracują w określonym systemie wg ustalonych zasad.
	Łączność sygnalizacyjna - przekazywanie krótkich komend, rozkazów, alarmowanie i powiadamianie za pomocą środków sygnalizacji wzrokowej, dźwiękowej i czuciowej w postaci umownych sygnałów oraz technicznymi środkami łączności.
	Łączność środkami ruchomymi - przekazywanie informacji, dokumentów, rozkazów, meldunków na każdym szczeblu dowodzenia przy pomocy gońców (łączników) pieszych bądź korzystających z rowerów, motocykli, samochodów lub samolotów.
	Łączność współdziałania - system sił i środków łączności przeznaczony do porozumiewania się dowódców w celu skoordynowania działań ratowniczych podległych im jednostkom taktycznym.

M

	Manewr gaśniczy - każda zmiana kierunku i celu działania prądu gaśniczego zmierzająca do zwiększenia efektu gaśniczego na kierunku działania danego prądu gaśniczego.
	Masowa szybkość spalania - odnosi się do stałych materiałów i określa szybkość z jaką ów materiał spala się na określonej jednostce powierzchni w jednostce czasu, wyrażona w kg/m^2/min.
	Materiał niebezpieczny - materiał, który ze względu na swe właściwości chemiczne, fizyczne lub biologiczne może w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nim, awarii w związku z przewozem, spowodować zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego i zwierząt albo zniszczenia lub uszkodzenia dóbr materialnych.
	Materiały trujące - takie substancje i ich mieszaniny, które w razie przedostania się do organizmu lub w kontakcie z powierzchnią ciała zagrażają życiu oraz zdrowiu ludzi i zwierząt.
	Metoda analizy - rozkładanie każdej informacji na składniki i badanie cech tych składników.
	Metoda dedukcyjna - konstruowanie modelu rozwoju zdarzenia i sytuacji pożarowej w czasie i przestrzeni.
	Metoda indukcyjna - analizowanie gromadzonych szczegółów charakteryzujących sytuację.
	Miejscowe zagrożenie - inne niż pożar zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia, mogące występować w formie: klęski żywiołowej, katastrofy, wypadku, awarii, innego miejscowego zagrożenia.

N

	Nadzwyczajne działania - całokształt środków polityki zastosowanych przez państwo, nie stosowanych przed pojawieniem się sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa lub w zdecydowanie niższym stopniu, zazwyczaj w ramach porządku prawnego, stanowionego na tzw. stany nadzwyczajne, stan klęski żywiołowej i stan wyjątkowy.
	Nadzwyczajne zagrożenie środowiska - zagrożenie spowodowane zdarzeniem nie będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego.
	Natarcie - podstawowa forma działania gaśniczego polegająca na podawaniu środka gaśniczego bezpośrednio na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania; wyróżniamy natarcie frontalne, oskrzydlające i okrążające oraz wewnętrzne i zewnętrzne.
	Neutralizacja - zatrzymanie niekorzystnego wpływu medium na otoczenie, lub pozbycie się substancji (jej szkodliwych właściwości) w przypadku kiedy jej ponowne zmagazynowanie z różnych względów jest niemożliwe.

O

	Obrona - forma działania gaśniczego polegająca na podawaniu środka gaśniczego na teren zagrożony przez pożar ale jeszcze nie objęty przez niego.
	Obrona bliższa - obrona skierowana na teren zagrożony bezpośrednio przez pożar z zadaniem niedopuszczenia do jego dalszego rozprzestrzeniania się.
	Obrona cywilna - element obrony narodowej (systemu obronnego państwa) stanowiący kompleks przedsięwzięć (system) realizowanych przez państwo, samorządy terytorialne i podmioty prywatne mających na celu zapobieganie ryzyku (niebezpieczeństwu) wystąpienia nieszczęśliwych zdarzeń, katastrof i klęsk naturalnych oraz działań wojennych a w razie ich wystąpienia - ochronę i ratowanie osób, dóbr i środowiska.
	Obrona dalsza - obrona skierowana na teren zagrożony pośrednio przez pożar z zadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru.
	Obwód pożaru - linia okalająca powierzchnię pożaru.
	Obwód terenu pożaru - linia okalająca obwód pożaru i teren pośrednio zagrożony przez niego.
	Ocena możliwości - określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na terenie akcji ratowniczej po ocenie sytuacji.
	Ocena sytuacji - określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju zdarzenia oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.
	Ochrona osobista - indywidualne wyposażenie ratownika, ograniczające do wartości dopuszczalnych lub całkowicie eliminujące oddziaływania na organizm człowieka czynnika bądź czynników szkodliwych lub niebezpiecznych; ochrona osobista to: odzież ochronna, ochrona rąk, nóg, głowy, oczu i twarzy, słuchu, układu oddechowego, ochrony izolujące cały organizm.
	Ochrona przeciwpożarowa - realizacja przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, prowadzenie działań ratowniczych.
	Odcinek bojowy - część terenu akcji ratowniczej, na którym działa jedna lub więcej jednostek taktycznych realizujących przydzielone zadania bojowe stanowiące część głównego zadania bojowego.
	Oddział taktyczny - kompania, batalion, pułk.
	Odwód operacyjny - uformowane w pododdziały i oddziały siły i środki KSRG przewidziane do działań podczas akcji ratowniczych, których charakter i rozmiary przekraczają możliwości potencjału ratowniczego rejonu lub województwa.
	Odwód taktyczny - pozostawione w rezerwie siły i środki będące w dyspozycji KAR.
	Ognie lotne - niespalone, rozżarzone cząstki stałego materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza poza ognisko pożaru, mogące powodować powstanie nowych żródeł pożaru.
	Ognie żgące - języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem podczas pożaru wewnętrznego o słabej wymianie gazowej, w momencie dopływu powietrza (np. w skutek otwarcia drzwi).
	Ognisko pożaru - przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.
	Opanowanie pożaru - zapobieżenie rozszerzania się pożaru.
	Operator - osoba obsługująca stację radiową.
	Organizacja działań ratowniczych - zespół czynności mający na celu sprawne przygotowanie i przeprowadzenie działań ratowniczych.
	Oś pożaru - linia prostopadła do frontu i tyłu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.

P

	Państwowa Straż Pożarna (PSP) - formacja zawodowa, umundurowana, wyposażona w specjalistyczny sprzęt, przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.
	Piana gaśnicza - koloid, który powstaje wskutek mechanicznego zmieszania powietrza i wodnego roztworu środka pianotwórczego; wyróżniamy pianę gaśniczą - chemiczną i mechaniczną oraz ciężką (Ls < 20), średnią (20 < Ls < 200), lekką (Ls > 200); Ls - liczba spienienia.
	Plany ratownicze - plany będące efektem operacyjnego rozpoznania terenu.
	Pluton - największy pododdział taktyczny składający się z 3 sekcji gaśniczych i 1 sekcji specjalnej, zdolny do samodzielnego wykonywania określonych zadań ratowniczych.
	Płomień - widzialna objętość gazowa, w której przebiegają procesy rozkładu termicznego, utlenienia, spalania itd., powstająca w części przestrzeni, w której zachodzi reakcja spalania.
	Pododdział taktyczny - sekcja lub pluton.
	Pogorzelisko - powierzchnia pożaru po zakończeniu działań gaśniczych.
	Pokwitowanie łącznościowe - sposób potwierdzenia przyjęcia informacji polegający na przekazaniu dla stacji nadającej przez odbierającego zwrotu - "zrozumiałem".
	Pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze - działania PSP w ramach udzielanej pomocy innym służbom ratowniczym z wyłączeniem działań porządkowo-ochronnych, zastrzeżonych dla innych jednostek podległych MSWiA.
	Potencjalne źródło zagrożenia chemicznego - miejsce magazynowania, transportowania lub przetwarzania substancji chemicznych, które w normalnych warunkach procesu technologicznego jest zabezpieczone przez konstrukcję instalacji technologicznej lub magazynowej, a w warunkach awaryjnych (np. uszkodzenia instalacji) może spowodować uwolnienie niebezpiecznych materiałów chemicznych i stworzyć niebezpieczeństwo pożarowe, wybuchowe lub toksyczne dla ludzi, instalacji i środowiska o zasięgu lokalnym lub masowym.
	Potwierdzenie zwrotne - sposób potwierdzenia przyjęcia informacji polegający na powtórzeniu dla stacji nadającej przez odbierającego całości przyjętego tekstu.
	Powierzchnia pożaru - rzut strefy spalania na poziomą płaszczyznę.
	Pozycja ogniowa - teren od miejsca ustawienia rozdzielacza do pożaru, obejmujący linie gaśnicze i stanowiska gaśnicze (miejsca, z których podawany jest środek gaśniczy).
	Pozycja wężowa - teren między pozycją ogniową i wodną, obejmujący linię główną-wężową wraz ze stanowiskiem rozdzielacza.
	Pozycja wodna - teren, na którym rozmieszczone są punkty czerpania wody oraz zorganizowane jest stanowisko wodne.
	Pożar - niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym.
	Pożar bardzo duży - pożar, w których została spalona lub zniszczona powierzchnia powyżej 1000 m^2(lasy powyżej 100 ha), objętość powyżej 5000 m^3 lub podanych zostało powyżej 36 prądów gaśniczych.
	Pożar blokowy - pożar obejmujący 3 i więcej kondygnacji jednego obiektu lub pożar 3 i więcej obiektów sąsiadujących ze sobą.
	Pożar duży - pożar, w których została spalona lub zniszczona powierzchnia od 301 do 1000 m^2(lasy od 10 do 100 ha), objętość od 1501 do 5000 m^3 lub podanych zostało od 13 do 36 prądów gaśniczych.
	Pożar katastrofalny - pożar noszący miano klęski żywiołowej (ekologicznej).
	Pożar mały - pożar, w których została spalona lub zniszczona powierzchnia do 70 m^2(lasy do 1 ha), objętość do 350 m^3 lub podanych zostało do 4 prądów gaśniczych.

	Pożar pojedynczy - pożar pojedynczego obiektu, zlokalizowany na otwartej przestrzeni (kontenery na śmieci, wolnostojące obiekty, budynki, środki transportu itp).
	Pożar przestrzenny - pożar obejmujący 10 i więcej obiektów sąsiadujących ze sobą, pożar lasu, traw, upraw, itp.
	Pożar średni - pożar, w których została spalona lub zniszczona powierzchnia od 71 do 300 m^2(lasy od 1 do 10 ha), objętość od 351 do 1500 m^3 lub podanych zostało od 5 do 12 prądów gaśniczych.
	Pożar wewnętrzny - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu; dzieli się na ukryty i otwarty.
	Pożar wewnętrzny otwarty - pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem pożaru.
	Pożar wewnętrzny ukryty - pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.
	Pożar zewnętrzny - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający poza obszarem budynku.
	Prąd gaśniczy - strumień środka gaśniczego podany w sposób zwarty lub rozproszony (kroplisty i rozpylony).
	Proces podjęcia decyzji - w organizacji działań ratowniczych jest to plan postępowania na wypadek zaistniałego zdarzenia.
	Proszki gaśnicze - rozdrobnione związki chemiczne otoczone błonką hydrofobową; wyróżniamy proszki gaśnicze: węglanowe (wodowęglany Na i K - NaHCO3, KHCO3), węglanowo-mocznikowe [NaHCO3, KHCO3, (NH3)2CO3], fosforanowe (ortofosforany), specjalne (NaCl, BaCl2, Na2Ba4O7).
	Przeciwogień - gaszenie pożaru lasu, traw, upraw itp. przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzchni na całej długości frontu pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu obrony.
	Przepompowywanie - przesyłanie wody z jednego zbiornika do drugiego.
	Przetłaczanie - przesyłanie wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej pompy do nasady ssawnej pompy następnej.
	Przyjęcie zgłoszenia zdarzenia - przyjęcie informacji o zaistniałym zdarzeniu ze wskazaniem miejsca jego powstania.
	Punkt czerpania wody - miejsce poboru wody dla potrzeb działań gaśniczych.
	Pułk - największy oddział taktyczny składający się z 3 batalionów gaśniczych, 1 batalionu specjalnego, 1 batalionu zabezpieczenia działań ratowniczych (logistycznego) i sztabu, zdolny do samodzielnego wykonywania określonych zadań ratowniczych.

R

	Radiokomunikacja - fala elektromagnetyczna wykorzystana w łączności radiowej jako jeden z nośników przesyłania na duże odległości wiadomości w różnej postaci (dźwięku, pisma, obrazu).
	Ratownictwo - forma działań ratowniczych polegająca na niesieniu pomocy w sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia ludzi i zwierząt oraz zagrożenia mienia i środowiska.
	Ratownictwo chemiczne - zespół czynności podjętych przez jednostki ochrony ppoż. podczas zdarzeń, gdzie decydujące znaczenie mają działania związane z likwidacją bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez TSP lub niebezpieczne materiały chemiczne, uwalniane do otoczenia (środowiska), a stwarzającezagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, zwierząt, mienia oraz środowiska naturalnego.
	Ratownictwo ekologiczne - zespół podejmowanych czynności przez jednostki ochrony ppoż., związanych w szczególności z ograniczeniem (eliminacją) wielkości skażenia środowiska naturalnego w skutek działania człowieka lub natury, przez zastosowanie skutecznych zabezpieczeń lub likwidacja skutków skażenia poprzez neutralizację.
	Ratownictwo ludzi - zespół czynności podejmowanych przez jednostki ochrony ppoż., polegających na uwolnieniu uwięzionych lub zagrożonych ludzi.
	Ratownictwo medyczne - zespół czynności podejmowanych przez jednostki ochrony ppoż. i służbę zdrowia, polegających na udzielaniu pierwszej pomocy poszkodowanym na miejscu zdarzenia.
	Ratownictwo ogólne - zespół czynności podjętych przez jednostki ochrony ppoż. i służbę zdrowia, polegających na ratowaniu życia, zdrowia ludzi i zwierząt oraz mienia i środowiska naturalnego podczas walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego.
	Ratownictwo radiologiczne - zespół czynności podjętych przez jednostki ochrony ppoż. podczas zdarzeń, gdzie decydujące znaczenie mają działania związane z likwidacją skutków promieniowania i promieniotwórczego skażenia środowiska.
	Ratownictwo techniczne - zespół czynności podjętych przez jednostki ochrony ppoż. podczas zdarzeń, gdzie decydujące znaczenie ma użycie specjalistycznego sprzętu ratowniczego.
	Ratownictwo wodne - zespół czynności podejmowanych przez jednostki ochrony ppoż., polegających na wydobywaniu ludzi, zwierząt, urządzeń, przedmiotów wartościowych, środków transportu, itp. oraz usuwanie awarii urządzeń i budowli hydro-technicznych na akwenach i ciekach wodnych.
	Ratownictwo zwierząt - zespół czynności podejmowanych przez jednostki ochrony ppoż., polegających na uwolnieniu uwięzionych lub zagrożonych zwierząt.
	Ratownik - osoba przygotowana, przeszkolona, wyposażona w sprzęt techniczny i środki ochrony osobistej, zobowiązana do niesienia pomocy w przypadku zagrożenia życia, zdrowia, mienia i środowiska naturalnego.
	Rejon koncentracji - teren wyznaczony do przyjęcia sił i środków.
	Rodzaj zagrożenia - zagrożenie wynikające z bezpośredniego oddziaływania płomieni, mas gorącego powietrza, przemieszczania się dymów i lotnych substancji spalania, zawaleń budowli, groźby wybuchu itp.
	Rota - podstawowy zespół ratowniczy składający się z 2 ratowników (przodownik i pomocnik) zdolnych do wykonywania czynności składowych zadania ratowniczego, pracujących w ramach zastępu.
	Rozgorzenie ("flash over") - nagłe rozprzestrzenianie się płomienia poprzez niespalone pary i gazy zebrane pod sufitem; przejście ze spalania powierzchniowego w spalanie powierzchniowo-przestrzenne.
	Rozkaz bojowy (właściwy) - polecenie podjęcia działania ratowniczego lub zaniechania tego działania podczas kierowania akcją ratowniczą, obowiązujące wszystkich uczestników akcji ratowniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich wykonania w celu ratowania zagrożonych ludzi, zwierząt, mienia i środowiska naturalnego.
	Rozkaz wstępny - polecenie wydane załodze przez dowódcę po przybyciu na miejsce zdarzenia po przeprowadzeniu rozpoznania wstępnego.
	Rozpoznanie - zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji dotyczącej zaistniałego zdarzenia; rozpoznanie dzieli się na: ogniowe, wodne, ratownicze, wstępne, szczegółowe, bojem.
	Rozpoznanie bojem - działania prowadzące do uzyskania informacji o zdarzeniu z równoczesnym prowadzeniem działań ratowniczych; rozpoznanie bojem jest charakterystyczne dla I fazy działań ratowniczych w sytuacji dużego zagrożenia.
	Rozpoznanie ogniowe - działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej.
	Rozpoznanie osobiste - rozpoznanie podjęte przez ratowników wchodzących w skład patrolu rozpoznania.
	Rozpoznanie ratownicze - działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt, mienia i środowiska naturalnego oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.
	Rozpoznanie szczegółowe - działania prowadzące do uzyskania danych pozwalających na ocenę skuteczności działań ratowniczych i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.
	Rozpoznanie wodne - działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania do celów gaśniczych.
	Rozpoznanie wstępne - działania prowadzące do do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w sposób pozwalający na podjęcie decyzji co do wariantu działania ratowniczego.
	Rozprzestrzenianie się pożaru - przyrost powierzchni lub objętości pożaru.
	Rozwój pożaru - intensyfikacja procesu spalania; charakteryzuje go szybkość spalania, temperatura oraz intensywność wymiany gazowej.

S

	Samochód gaśniczy - samochód ratowniczy przystosowany do przewożenia ludzi, sprzętu ratowniczego i środków gaśniczych, przeznaczonych do prowadzenia działań gaśniczych.
	Samochód specjalny - samochód ratowniczy przystosowany do przewożenia ludzi i sprzętu ratowniczego potrzebnego do wykonania zadań specjalnych podczas działań ratowniczych; techniczny (ST), lekki techniczny (SLT), lekki techniczny ratownictwa drogowego (SLT-RD), oświetleniowy (Son), dźwig samojezdny (Sdź), ratownictwa wodnego (Srw), drabiny samochodowe (SD), samochodowe podnośniki hydrauliczne (SPH).
	Sekcja - najmniejszy pododdział taktyczny, stanowiący zespół wyszkolonych ludzi, wyposażonych w środki ratownicze i ochrony osobistej, zdolny do samodzielnego wykonywania zadań ratowniczych, składający się z 2 - 3 zastępów (6 - 9 osób z dowódcą), 2 - 3 samochody ratownicze.
	Sieć radiowa - zespół trzech lub więcej stacji radiowych pracujących wg wspólnych danych radiowych.
	Siły i środki - przygotowane i zorganizowane jednostki taktyczne wraz ze sprzętem i środkami gaśniczymi (neutralizującymi), którymi one dysponują w czasie działań ratowniczych.
	Siły ratownicze - zorganizowani i fachowo przygotowani (wyszkoloni) ratownicy.
	Skrzydło pożaru (prawe i lewe) - odcinek obwodu terenu pożaru, który określa się stojąc twarzą do frontu pożaru.
	Spalanie - złożony fizykochemiczny proces wzajemnego oddziaływania materiału palnego (paliwa) i powietrza (utleniacza) charakteryzujący się wydzieleniem ciepła i światła a także gazów i dymów.
	Spalanie bezpłomieniowe (heterogeniczne) - spalanie substancji, które w czasie spalania nie przechodzą w stan lotny np. węgiel drzewny, koks, torf.
	Spalanie dyfuzyjne - spalanie cienkiej zewnętrznej warstwy płomienia w wyniku dyfuzji powietrza do strefy spalania.
	Spalanie kinetyczne - spalanie, w którym substancja palna jest wstępnie zmieszana z utleniaczem.
	Spalanie płomieniowe (homogeniczne) - spalanie substancji, które w czasie spalania przechodzą w stan lotny np. drewno, tworzywa sztuczne, guma, ciecze palne, gazy palne.
	Sprawdzanie tożsamości łącznościowej - sprawdzenie przy użyciu odpowiednich haseł (pytań i odpowiedzi), czy korespondent, z którym nawiązaliśmy łączność, jest na pewno tym, którego kryptonimem się posługuje (w systemie trakingowym procedura sprawdzania tożsamości realizowana jest programowo).
	Sprzęt burzący - służy do prowadzenia prac rozbiórkowych, szczególnie w czasie zdarzeń, występujących w budownictwie; sprzęt burzący to: bosaki, udarowe młoty z napędem własnym, udarowe młoty pneumatyczne zasilane z kompresora.
	Sprzęt ewakuacji interwencyjnej - jest to: podnośniki hydrauliczne, drabiny, skokochrony, linkowe urządzenia ratownicze, liny itp.
	Sprzęt ewakuacji prewencyjnej - jest to: urządzenia będące wyposażeniem obiektów (np. rękawy ratownicze).
	Sprzęt podnoszący i rozpierający - są to: siłowniki hydrauliczne, podnośniki śrubowe, poduszki pneumatyczne, dźwigniki, dźwigi i podnośniki samojezdne oraz przewoźne.
	Sprzęt ratownictwa technicznego - sprzęt ratowniczy wykorzystywany do prowadzenia działań z zakresu ratownictwa technicznego; tnący, burzący, podnoszący i rozpierający, specjalny (do prac na wysokości - alpinistyczny itp., do prac na akwenach wodnych - nurkowy i pływający, oświetleniowy, pomocniczy).
	Sprzęt specjalny - jest to sprzęt: alpinistyczny, pływający i nurkowy, oświetleniowy,inny techniczny (maszyny i urządzenia budowlane, kolejowe, drogowe i inne).
	Sprzęt tnący - przeznaczony do wykonywania cięć ratowniczych w różnorodnych konstrukcjach i materiałach w celu ratowania ludzi i zwierząt lub likwidowania skutków zagrożeń miejscowych i nadzwyczajnych; sprzęt tnący to: narzędzia hydrauliczne, piły tarczowe (do cięcia stali i betonu), pilarki łańcuchowe (do drewna), piły ręczne, topory, przecinaki, noże itp.
	Stała gotowość bojowa - zdolność do natychmiastowego podjęcia działań interwencyjnych przez odpowiednio przygotowanych ratowników i sprzętu będącego w ich dyspozycji.
	Stanowisko bojowe - miejsce pracy ratownika wykonującego określone działania ratownicze w czasie akcji ratowniczej; stanowiska bojowe dzielą się na: wyższe, równe, niższe, osłonięte, odkryte, ruchome, stałe.
	Stanowisko bojowe niższe - usytuowane poniżej ogniska pożaru.
	Stanowisko bojowe odkryte - stanowisko bojowe na którym ratownik pracuje bez osłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.
	Stanowisko bojowe osłonięte - stanowisko bojowe na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.
	Stanowisko bojowe równe - usytuowane na poziomie ogniska pożaru.
	Stanowisko bojowe ruchome - stanowisko bojowe z możliwością manewrowania i przemieszczania się.
	Stanowisko bojowe stałe - stanowisko bojowe bez możliwości przemieszczania się.
	Stanowisko bojowe zewnętrzne - stanowisko pracujące poza obiektem, będące często etapem przygotowania do natarcia wewnętrznego, którego zadaniem bojowym jest osłabienie promieniowania cieplnego np. poprzez zbijanie płomieni.
	Stanowisko bojowe wewnętrzne - stanowisko pracujące wewnątrz obiektu.
	Stanowisko bojowe wyższe - usytuowane powyżej ogniska pożaru.
	Stanowisko dowodzenia - miejsce pracy KAR lub sztabu akcji.
	Stanowisko gaśnicze - miejsce pracy prądownika.
	Stanowisko kierowania - punkt alarmowy (PA w JRG PSP), rejonowe stanowisko kierowania (RSK w KR PSP), wojewódzkie centrum koordynacji ratownictwa (WCKR w KW PSP), krajowe centrum koordynacji ratownictwa (KCKR w KG PSP); miejsce, z którego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami taktycznymi PSP, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.
	Stanowisko rozdzielacza - miejsce ustawienia rozdzielacza.
	Stanowisko wodne - miejsce ustawienia pompy wodnej (autopompy lub motopompy) wraz z obsługą jej.
	Strefa oddziaływania cieplnego - przestrzeń, w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej oraz zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt oraz mienia.
	Strefa konwekcji - przestrzeń, w której gazowe produkty spalania unoszone są ku górze.
	Strefa spalania - przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania.
	Strefa zadymienia - przestrzeń zapełniona dymem, w której prowadzenie działań jest utrudnione i występuje zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt przebywających w niej; rozróżnia się strefę zadymienia silnego, średniego i słabego.
	Sygnał selektywnego wywołania - sygnał wielotonowy, pozwalający na przesłanie odpowiednio złożonej kombinacji tonów o częstotliwości akustycznej, stanowiącej kryptonim lub inną umowną informację; urządzenia selektywnego wywołania umożliwiają wywołanie z góry określonego pojedynczego korespondenta lub grupy korespondentów.
	System łączności - zestaw sił i środków technicznych (aparatów końcowych, dróg przesyłowych, urządzeń komutacyjnych itd.), zapewniający uzyskanie odpowiedniego rodzaju łączności.
	System mieszany dostarczania wody - połączenie systemów przesyłania (przetłaczania lub przepompowywania) i dowożenia wody.
	Sytuacja kryzysowa - stan zagrożenia spowodowany podłożeniem, znalezieniem materiału wybuchowego lub poinformowaniem o podłożeniu czy ewentualnym wybuchu "bomby"; zamach terrorystyczny lub groźba, np. opanowania obiektu bądź wzięcie zakładników; użycie materiałów niebezpiecznych do celów terrorystycznych; panika nieuzasadniona sytuacją.
	Sytuacja pożarowa - stan rozwoju i rozprzestrzeniania się pożaru w danej chwili.
	Szczelność pożarowa - zdolność do przeciwstawiania się przenikaniu dymów, gazów, par lub płomieni.
	Sztab akcji ratowniczej (SAR) - pomocniczy organ KAR.
	Szybkość spalania - ilość substancji palnej spalającej się w jednostce czasu na powierzchni spalania.
	Szyk bojowy - rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym; szyk bojowy dzieli się na: frontalny, oskrzydlający, okrążający, "kątem w przód" lub "kątem w tył", "występ w lewo" lub "występ w prawo", piętrowy.
	Szyk frontalny - ustawienie stanowisk bojowych zdłuż linii frontu pożaru.
	Szyk "kątem w przód" lub "kątem w tył" - ustawienie stanowisk bojowych tak, aby najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.
	Szyk okrążający - ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru.
	Szyk oskrzydlający - jedno lub dwustronne ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii jednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężenia frontu pożaru.
	Szyk piętrowy - działania ratownicze polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych poziomach.
	Szyk "występ w lewo" lub "występ w prawo" - działania ratownicze stosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk bojowych skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowania drogi dla ratowników.

Ś

	Średnia dawka śmiertelna (LD50 lub DL50) - ilość substancji, która po przyjęciu przez szczury o wadze 200 - 300 g żywej masy, powoduje śmierć połowy grupy zwierząt doświadczalnych przed upływem 14 dni.
	Środek gaśniczy - środek służący do gaszenia pożaru.
	Środki ratownicze - sprzęt ratowniczy, wyposażenie techniczne i środki gaśnicze, którymi można dysponować podczas działań ratowniczych.

T

	Taktyka pożarnicza - nauka prowadzenia walki z pożarami, obejmująca teorię i praktykę, uwzględniająca dwa zasadnicze okresy: okres przygotowania operacyjnego wszystkich elementów i czynników systemu operacyjnego ochrony ppoż. i okres bezpośrednich działań bojowych, z uwzględnieniem problemów dowodzenia, współdziałania pododdziałów i oddziałów straży pożarnych oraz stosowania odpowiednich metod, form i technik gaszenia pożarów w sposób ekonomiczny, celowy i sprawny.
	Temperatura pożaru wewnętrznego - średnia z temperatur w objętości pomieszczenia.
	Temperatura pożaru zewnętrznego - temperatura płomieni (strefy spalania).
	Temperatura samozapalenia - najniższa temperatura, przy której następuje samozapalenie, bez dodatkowego bodźca termicznego, np. iskry.
	Temperatura zapalenia - najniższa temperatura, do której należy ogrzać substancję palną, aby zapaliła się ona bez udziału otwartego źródła ognia.
	Temperatura zapłonu - najniższa temperatura, przy której ciecz palna ogrzana w określonych warunkach, wydziela taką ilość palnych gazów, które nad powierzchnią wytworzą z powietrzem mieszaninę palną zdolną zapalić się od bodźca termicznego (płomienia).
	Teren akcji - obszar obejmujący teren pożaru oraz teren związany z prowadzeniem działań ratowniczych położony poza granicami terenu pożaru; elementy terenu akcji: stanowisko wodne, punkt czerpania wody, stanowisko rozdzielacza, stanowisko gaśnicze, stanowisko bojowe, stanowisko dowodzenia; teren akcji dzieli się na pozycje: wodną, wężową, rozdzielacza, ogniową.
	Teren pożaru - obszar na którym rozwija się i rozprzestrzenia pożar oraz znajdują się materiały palne zagrożone bezpośrednio przez działanie ognia i wysokiej temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne; elementy terenu pożaru: front pożaru, tył pożaru, skrzydła pożaru (prawe i lewe), oś pożaru, obwód terenu pożaru.
	Traking - sposób organizacji łączności radiotelefonicznej realizowany automatycznie (programowo), gdzie grupa kanałów przydzielona jest dla wszystkich stacji (zarejestrowanych w systemie).
	Trucizny - związki chemiczne, które wprowadzone w określonej ilości do organizmu, wskutek swych własności mogą wywołać zakłócenia normalnych funkcji życiowych lub spowodować śmierć w zależności od czasu oddziaływania.
	Tył pożaru - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru jest najmniejsza.

U

	Ugrupowanie bojowe - ustawienie sił i środków do wykonania określonego zadania bojowego realizowane w szyku bojowym.
	Uszczelnianie - wymiana lub doraźna naprawa prostych elementów instalacji takich jak: uszczelki, złącza czy zawory.

W

	Walka z pożarami - zespół działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki ochrony ppoż. mający na celu zlokalizowanie i zlikwidowanie źródła ognia.
	Węże pożarnicze - węże służące do transportowania wody do celów gaśniczych; dzielą się na tłoczne i ssawne.
	Wnioskowanie przez analogię - porównanie wniosków wyciągniętych w podobnej sytuacji w przeszłości z sytuacją aktualną.
	Woda - podstawowy środek gaśniczy (H2O).
	Współdziałanie - systematyczne lub doraźne uzgadnianie wysiłków jednostek taktycznych sąsiadujących ze sobą i wykonujących zadania bojowe zmierzające do osiągnięcia wspólnego celu działania ratowniczego.
	Wybuch - zjawisko szybkiego przejścia układu z jednego stanu równowagi w drugi, połączone z wyzwoleniem w krótkim czasie (w ułamku sekundy) znacznej ilości energii; rozróżnia się wybuchy fizyczne i chemiczne.
	Wymiana gazowa - wywołany paleniem, ruch ogrzanych produktów spalania i rozkładu cieplnego od strefy spalania oraz świeżego powietrza z zewnątrz do strefy spalania.
	Wypadek - nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, mienia lub skażenie środowiska na niewielkim obszarze; wypadek może być: drogowy, chemiczny, radiologiczny.
	Wypadek chemiczny - zdarzenie związane z nieznacznym uwalnianiem do otoczenia TSP lub niebezpiecznego materiału chemicznego, stwarzające miejscowe zagrożenie dla życia lub mienia.
	Wypadek drogowy - zdarzenie związane ze zniszczeniem lub uszkodzeniem środków transportu, stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia.
	Wypadek radiologiczny - nagłe zdarzenie, powodujące jednostkowe napromieniowanie osób, przekraczające dopuszczalne dawki lub promieniotwórcze skażenie środowiska.
	Wytrzymałość mechaniczna - następuje w momencie gdy element nośny nie może utrzymać założonego obciążenia zewnętrznego lub ciężaru własnego.

Z

	Zagrożenie chemiczne - potencjalne niebezpieczeństwo zatrucia, pożaru lub wybuchu, jakie stwarzają z powodu swych własności fizykochemicznych i toksycznych substancje chemiczne.
	Zagrożenie pożarowe - zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzenianie się pożaru.
	Zamiar taktyczny - określenie celów działania ratowniczego, ich kolejności oraz sposobów ich wykonania.
	Zaopatrzenie wodne - system dostarczania wody do pożaru.
	Zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia - zapewnienie koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomościom i ruchomościom, tworzenie warunków organizacyjnych i formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi i mienia, a także przeciwdziałających powstawaniu lub minimalizujących skutki pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
	Zastęp - najmniejsza jednostka taktyczna ratowników stanowiących obsadę samochodu ratowniczego (gaśniczego lub specjalnego), składająca się z 1 - 3 rot (3 - 7 osób z dowódcą), wykonująca określone zadania samodzielnie lub w ramach sekcji, dysponująca odpowiednim sprzętem ratowniczym.
	Zastęp specjalny - najmniejsza jednostka taktyczna wyznaczona do wykonywania zadań specjalnych, wynikających z taktycznych potrzeb akcji ratowniczej, podczas której współdziała z zastępami gaśniczymi i innymi specjalnymi, lub też wykonuje swoje zadania bojowe samodzielnie.
	Zatrucie - zjawisko toksycznego oddziaływania na organizm ludzki wraz z wynikającymi z tego skutkami; wyróżniamy zatrucia: ostre, przewlekłe, podostre.
	Zdarzenie - pożar lub miejscowe zagrożenie.
	Zewnętrzne objawy pożaru - dym, płomienie, żarzenie.
	Zmiana kierującego działaniami ratowniczymi - przakazanie innej osobie przejmującej kierowanie akcją ratowniczą informacji o panującej sytuacji na terenie akcji ratowniczej.
	Zmiana rozkazu bojowego - zmiana decyzji pierwotnej w trakcie działań bojowych jednostek ratowniczych po wydaniu rozkazu bojowego, który jest aktualnie realizowany; może to nastąpić tylko w okolicznościach wyjątkowych.
	Zmiana służbowa - zespół ratowników pełniących służbę w systemie zmianowym, podzielonych na roty, zastępy, sekcje; najmniejsza struktura organizacyjna JRG.
	Znaki graficzne i barwy bezpieczeństwa - znaki graficzne i barwy mające charakter informacyjny oraz ostrzegawczy.

LITERATURA 

1. Bielicki P. - "Podstawy taktyki gaszenia pożarów", Kraków 1996 r.

2. Burzyński E. - "Taktyka pożarnicza. Definicje podstawowe", WOSP, Warszawa 1975 r.

3. Kozicki M. - "Taktyka działań gaśniczych cz.II", SP PSP, Bydgoszcz 1997 r.

4. Materiały seminaryjne - "Funkcjonowanie państwa w sytuacjach kryzysu polityczno-militarnego", AON, Warszawa 1997 r.

5. Praca zbiorowa - "Krajowy system ratowniczo-gaśniczy w systemie bezpieczeństwa państwa", KG PSP, Warszawa 1994 r.

6. Praca zbiorowa - "Technologia działań ratowniczo-gaśniczych", SGSP, Warszawa 1995 r.

7. Rozkaz Komendanta Głównego PSP z dnia 16 grudnia 1993 r. w sprawie sporządzania dokumentacji z działań ratowniczo-gaśniczych.

8. Sławatycki J. - "Taktyka działań gaśniczych", SP PSP, Bydgoszcz 1994 r.

9. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. "o ochronie przeciwpożarowej" (DZ, U. Nr 81, poz. 351).

10. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. "o Państwowej Straży Pożarnej" (Dz. U. Nr 88, poz. 400).

11. Zagórski J.P. - "Mały słownik pożarniczy", IWZZ, Warszawa 1990 r.

12. Zarządzenie Nr 4 Komendanta Głównego PSP z 3 lipca 1996 r. w sprawie organizacji i szczegółowego zakresu działania odwodów operacyjnych.

 

---