ODZYSKIWANIE SREBRA Z MATERIAŁÓW FOTOGRAFICZNYCH
W literaturze znaleźć można wiele przepisów na odzyskiwanie srebra
z materiałów fotograficznych.
Różnią się one znacznie w zależności od rodzaju materiału poddawanego przeróbce. Największe kłopoty sprawiają fizyczne właściwości surowca. Przepisy polegające na zeskrobywaniu żelatynowej emulsji fotograficznej, zwęglaniu materiału fotograficznego, gotowaniu zużytego utrwalacza z kwasem azotowym są ogromnie kłopotliwe lub zupełnie wręcz nierealne.
Najmniej kłopotliwe jest odzyskiwanie srebra z wywołanych błon rentgenowskich. Ponieważ żelatyna takich materiałów jest zazwyczaj silnie zgarbowana i nie daje się łatwo zmyć nawet gorącą wodą, najprostsze jest zdegradowanie jej za pomocą enzymu. Błony należy zanurzyć
w kilkuprocentowym, przesączonym roztworze enzymatycznego proszku do prania. Błony należy umieścić w taki sposób, aby wzajemnie się nie sklejały (np. pionowo w większym naczyniu, roztwór powinien być ogrzany do temperatury 40-45 stopni, czas reakcji nie przekracza 10-20 minut). Resztki żelatyny należy zetrzeć gąbką z powierzchni płyt. Osad srebra uzyskany w taki sposób jest dość dobrze skoagulowany i daje się łatwo sączyć. Srebro należy oddzielić i przemyć przez kilkukrotną dekantację, odsączyć, przepłukać i ewentualnie wyprażyć.
Stosunkowo prosta jest regeneracja srebra ze zużytego utrwalacza. Istnieją różne metody regeneracji zużytych utrwalaczy. Niektóre wymagają złożonych urządzeń technicznych- elektrolizerów. Gwarantują one wydzielenie srebra oraz przywrócenie utrwalaczowi jego właściwości eksploatacyjnych. Znane są także metody wydzielania srebra przy pomocy żywic jonowymiennych o właściwościach redoksowych. W wyniku procesu redukcji bezpośrednio w żywicy następuje wydzielanie się srebra metalicznego. Po wyczerpaniu możliwości redukcyjnych żywicy nie regeneruje się lecz po prostu spala celem wydzielenia metalicznego srebra. Jest to więc dość drogi sposób odzyskiwania srebra i regeneracji utrwalacza.
Znane są metody, które zapewniają tylko odzysk srebra, powodując całkowite zniszczenie pozostałej części utrwalacza. W celu wydzielenia srebra do zużytego utrwalacza dodaje się siarczek sodowy lub dodaje niewielką ilość kwasu solnego względnie siarkowego powodującego niszczenie tiosiarczanu
i powstawanie siarczku srebra oraz elementarnej siarki. Metody te można stosować, jeśli nie posiada się urządzeń do elektrolitycznej regeneracji zużytych utrwalaczy.
Istnieje również metoda, która obywa się bez wyżej wspomnianych urządzeń, a pozwala zarówno na odzysk srebra jak i przywrócenie pierwotnych właściwości utrwalaczowi. Cel ten można osiągnąć poprzez zastosowanie glinu metalicznego do redukcji jonów srebrowych pochodzących z wtórnej dysocjacji kompleksu tiosiarczanowego. Chemicznie równoważna srebru ilość jonów glinowych przechodząca do roztworu nie zakłóca procesu utrwalania materiałów fotograficznych. W tej metodzie stosuje się glin metaliczny lub stopy o dużej zawartości glinu.
Do redukowania można używać także żelaza, miedzi, magnezu. W warunkach amatorskich najrozsądniejsze jednak wydaje się powolne sączenie zużytego utrwalacza przez warstwę metalicznego sproszkowanego cynku.
2 Ag(S2O3)23- + Zn → 2 Ag + 4 S2O32- + Zn2+
Prócz metalicznego srebra powstaje pewna ilość siarczku srebra.
Przepłukany wodą osad, zawierający metaliczne srebro, inne produkty redukcji, nadmiar cynku oraz piasek, należy przenieść do dużej zlewki i zalać rozcieńczonym kwasem solnym. Wydzielają się znaczne ilości wodoru oraz silnie trującego siarkowodoru pochodzącego z produktów redukcji tiosiarczanu; reakcję należy więc koniecznie przeprowadzać pod wyciągiem lub na świeżym powietrzu.
Zn + 2 H+ → Zn2+ + H2
S2O32- + 4 Zn + 10 H+ → 2 H2S + 4 Zn2+ + 3 H2O
Po całkowitym przereagowaniu cynku, pozostały osad należy dokładnie przemyć i dodać do niego stężony (ok. 65%) kwas azotowy. Po zakończeniu reakcji roztwór należy przesączyć i dodać do niego
w ciemności roztwór soli kuchennej. Wytrącony chlorek srebra należy odsączyć i przemyć wodą. Stanowi on dogodny surowiec do dalszych zastosowań. Pasta chlorku srebra z roztworem NaCl nadaje się do srebrzenia kontaktowego wyrobów metalowych. Metaliczne srebro można uzyskać przez prażenie AgCl z węglanem sodu palnikiem do lutowania,
w zagłębieniu w węglu drzewnym.
Proces odzysku srebra jest czasochłonny i pracochłonny, dlatego odzyskiwanie srebra z utrwalacza jest procesem opłacalnym, pod warunkiem dysponowania conajmniej 30 litrami tego surowca.
3