Rozdz. V : Czynności procesowe
1. Zagadnienie wstępne
Czynności procesowe:
przewidziane przez prawo zachowanie sie w procesie mające na celu wywołanie określonych skutków procesowych
powinno ono być przejawem uświadomionej postawy uczestnika procesu przybierając postać działania lub zaniechania
Brak woli lub raczej niezależność od tejże woli cechuje z kolei tzw. zdarzenia procesowe takie jak choroba lub śmierć oskarżonego które również mogą wywoływać skutki procesowe np. umorzenie postępowania karnego
(art. 17 § 1 pkt 5 kpk)
Dokonując czynności procesowej, uczestnik procesu zmierza do wywołania określonych skutków w obrębie tego procesu.
Skutkiem tym może być nawiązanie, zmiana, przekształcenie lub wygaśnięcie stosunków procesowych
Aby czynność wywołała pożądane przez uczestnika skutki procesowe musi odpowiadać pewnym warunkom tj. muszą zachodzić pozytywne przesłanki tej czynności w przeciwnym razie czynność uznana być może za niedopuszczalną.
Ponadto czynność musi być dokonana w przypisane) prawem formie oraz w oznaczonym terminie, a uczestnik podejmujący się jej, oprócz wykazania się in abstracto zdolnością do dokonywania czynności procesowych, musi mieć in corecto legitymację do dokonania tej właśnie czynności procesowej. W przeciwnym razie, jako czynność wadliwa, może okazać się bezskuteczną, tzn. nie wywołać żadnych skutków z nią związanych.
Następstwa wadliwości:
Na gruncie obowiązującego kodeksu postępowania karnego można wyróżnić wadliwość czynności procesowej skutkującą:
obligatoryjnym uchyleniem orzeczenia (bezwzględne przyczyny odwoławcze); uchybienia brane jest pod uwagę niezależnie od tego, czy strona podniosła ten fakt w swoim wystąpieniu i niezależnie od tego, jaki był wpływ tego uchybienia na treść orzeczenia,
względnie obligatoryjnym uchyleniem orzeczenia (względne przyczyny odwoławcze, art. 438 kpk); uchybienie to brane jest pod uwagę, jeżeli powołała się na nie strona oraz jeżeli miało ono wpływ na treść orzeczenia,
bezskutecznością czynności (art. 120 § 2 kpk oraz art. 122 § 1 kpk).
2. Klasyfikacje czynności procesowych
Rodzaje czynności procesowych:
Z uwagi na podmiot czynności można mówić o ich podziale na czynności:
organów procesowych, np. wyrokowanie
stron procesowych, np. złożenie apelacji od wyroku
innych uczestników, np. złożenie zeznań przez świadka
Funkcja czynności procesowej pozwala na wyodrębnienie czynności rozpoznawczych (badanie i rozstrzyganie kwestii faktycznych i prawnych powstałych w procesie) oraz wykonawczych (realizacja zapadłych decyzji)
Biorąc pod uwagę sposób komunikowania otoczeniu faktu ich dokonania można wyróżnić czynności
a) wyraźne (ekspresywne)
b) konkludentne (dorozumiane)
Ze względu na charakter; czynności procesowe możemy podzielić na:
oświadczenia procesowe, tj. wypowiedzi pozwalające uczestnikowi procesu uzewnętrznić posiadane treści intelektualne, udostępniając je tym samym pozostałym jego uczestnikom,
spostrzeżenia procesowe, zwane też czynnościami receptywnymi, służące percepcji oświadczeń procesowych oraz „rejestracji” wrażeń zmysłowych, np. wysłuchanie przez sąd zeznań świadka oraz obserwacja jego zachowania podczas ich składania,
czynności realne (rzeczowe, służące dokonaniu zmian w świecie zewnętrznym oraz kreowaniu nowych stanów faktycznych, np. zatrzymanie podejrzanego.
W grupie oświadczeń procesowych mieszczą się:
oświadczenia wiedzy, np. zeznanie świadka, wyjaśnienia oskarżonego.
oświadczenia woli, np. wniosek dowodowy strony procesowej; pośród oświadczeń woli wyróżnić można:
oświadczenia postulujące (postulaty zadania wnioski oraz prośby), będące wyrazem dążenia przez uczestnika procesu do wydania przez organ procesowy oświadczenia władczego o określonej treści;
oświadczenia władcze (nakazy lub zakazy decyzje) będące wyrazem zajęcia przez organ procesowy na wniosek lub z urzędu stanowiska co do kwestii powstałej na tle toczącego się procesu dzielą się na:
polecenia (art 93 §4 k p k. przewiduje w wypadkach określonych w ustawie możliwość wydawania przez sąd oraz prokuratora poleceń Policji lub innym organom; polecenia są więc adresowane do organów podwładnych, np. polecenie zatrzymania i doprowadzenia osoby podejrzanej w trybie art. 247§ 1 kpk.) oraz
decyzje procesowe (adresowane do uczestników procesu, choć muszą być honorowane, a niekiedy również wykonywane, przez inne organy)
Decyzje procesowe (rozstrzygnięcia, oświadczenia imperatywne) to:
orzeczenia, czyli wyroki i postanowienia,
zarządzenia, tj. rozstrzygnięcia zapadające w kwestiach mniejszej wagi, z reguły mające za swój przedmiot zagadnienia porządkowej natury.
Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu mających
znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 92 k.p.k.). Nakaz ten uzupełnia przepis art. 410 k.p.k. w myśl którego podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Okoliczności powinny wynikać w sposób klarowny z uzasadnienia takiego orzeczenia Sąd dokonujący rozstrzygnięcia sprawy powinien w uzasadnieniu zawrzeć ocenę wszystkich zebranych dowodów ze wskazaniem które z tych dowodów uznał za wiarygodne, które zaś odrzucił.
Uzasadnienie powinno ponadto zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku (art. 424 § 1 kpk.)
W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary środków zabezpieczających uwzględnieniu powództwa cywilnego oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku (art. 424 § 2 k.p k.)
Wyrokowanie przewidziano dla skazania, uniewinnienia, umorzenia postępowania przed rozpoczęciem przewodu sądowego warunkowego umorzenia postępowania, uchylenia wyroku przez sąd odwoławczy lub kasacyjny i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji lub umorzenia postępowania zmiany zaskarżonego wyroku przez sąd drugiej instancji utrzymania zaskarżonego wyroku sądu pierwszej instancji przez sąd drugiej instancji oraz orzeczenia kary łącznej wobec osoby skazanej prawomocnym wyrokiem różnych sądów tj. wydania wyroku łącznego.
Postanowienia sądowe zapadają w kwestiach dla których ustawa nie wymaga zachowania formy wyroku (art 93 §1 kp k)
Postanowienie powinno zawierać [art 94 § I k.p k.)
oznaczenie organu oraz osoby lub osób wydających postanowienie
datę wydania postanowienia
wskazanie sprawy oraz kwestii której postanowienie dotyczy
rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej
uzasadnienie chyba ze ustawa zwalnia od tego wymagania
Wraz z samym postanowieniem sporządza się na piśmie jego uzasadnienie (art 98 § I k p k.)
W sprawie zawilej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni (art 98§ 2 kpk)
Z uzasadnienia zwolnione są postanowienia dopuszczające dowód, jak również uwzględniające wniosek, któremu inna strona nie sprzeciwiła się, chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu (art. 98 § 3 k.p.k.).
Zarządzenia wydawane są w kwestiach niewymagających postanowienia. Wydaje je prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upoważniony sędzia (art. 93 § 2 kpk.).
W postępowaniu przygotowawczym postanowienia i zarządzenia wydaje prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd - w przypadkach przewidzianych w ustawie (art. 93 § 3 kpk).
Promulgacja decyzji procesowych:
decyzje procesowe dla swej skuteczności potrzebują zapoznania z ich treścią pozostałych uczestników procesu promulgacja orzeczenia lub zarządzenia wydanego na rozprawie dokonuje się poprzez jego ustne ogłoszenie
(art. 100 §1 k.p.k.).
orzeczenie lub zarządzenie wydane poza rozprawa należy doręczyć prokuratorowi a także stronie i osobie niebędącej stroną którym przysługuje środek zaskarżenia jeżeli nie brali oni udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłoszeniu
w innych wypadkach o treści orzeczenia lub zarządzenia należy powiadomić strony (art. 100 § 2 kpk.)
wyrok zapadły na posiedzeniu oraz postanowienie z uzasadnieniem w wypadku wskazanym w art. 98 § 2 kpk doręcza się stronom (art 98§k.pk)
Odwoływalność decyzji procesowych:
odwoływalność wewnętrzna - to prawo organu do nawet całkowitej zmiany zapadłego już, lecz jeszcze nieudostępnionego innym uczestnikom procesu oraz osobom trzecim - orzeczenia; zmiana ta jest łatwiejsza w stosunku do decyzji pisemnych niż w stosunku do decyzji ustnych. Te ostatnie podejmuje się oraz upublicznia w tym samym momencie; w przypadku decyzji pisemnych pomiędzy chwilą podjęcia takiej decyzji a chwilą zapoznania z jej treścią zainteresowanych podmiotów upływa pewien okres. Ten właśnie interwał stanowi margines czasu niezbędny a zarazem wystarczający do zmiany przedmiotowej decyzji
odwoływalność zewnętrzna - to możliwość zmiany orzeczenia znanego stronom procesowym. P-ko odwoływalności zewnętrznej przemawia postulat pewności obrotu prawnego ukazujący modyfikacje nawet nieprawomocnych orzeczeń
Jeżeli ustawa nie zwalnia od równoczesnego sporządzenia uzasadnienia, orzeczenie doręcza się lub ogłasza wraz z uzasadnieniem; w przypadku określonym w art. 98 § 2 k.p.k po ogłoszeniu postanowienia podaje się ustnie najważniejsze powody rozstrzygnięcia (art. 100 § 4 kpk.). W przypadku gdy sprawę rozpoznano z wyłączeniem jawności ze względu na ważny interes państwa, zamiast uzasadnienia doręcza się zawiadomienie, że uzasadnienie zostało sporządzone (art. 100 § 5 k.p.k.).
Po ogłoszeniu lub przy doręczenia orzeczenia należy pouczyć uczestników postępowania o przysługującym im prawie terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu
Oskarżonego o którym mowa w art. 335 kpk lub 387 kpk należy także pouczyć o treści art. 443k.p.k. w zw. z art. 434 § 3 kpk (art. l00 § 6 k.p.k.)
3. Porządek czynności procesowych
Wymogi formalne pisma procesowego:
art 119 § 1 wymaga, by pismo procesowe zawierało:
oznaczenie organu do którego jest skierowane oraz sprawy której dotyczy
oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo
treść wniosku lub oświadczenia w miarę potrzeby z uzasadnieniem
datę i podpis składającego pismo
Wymogi zawarte w przepisach szczególnych:
Art. 332. § 1. Akt oskarżenia powinien zawierać:
1) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,
2) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
3) wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 Kodeksu karnego albo art. 37 § 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego
4) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,
5) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
6) uzasadnienie oskarżenia.
§ 2. W uzasadnieniu należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.
§ 3. Akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub organ, o którym mowa w art. 325d, może nie zawierać uzasadnienia.
Art. 333. § 1. Akt oskarżenia powinien także zawierać:
1) listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda,
2) wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.
§ 2. Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie. Nie dotyczy to osób wymienionych w art. 182.
§ 3. Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób, o których mowa w § 1 pkt 1.
§ 4. Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie.
Niezachowanie wymogów przewidzianych w art 119 kpk lub w przepisach szczególnych- gdy brak jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu, albo brak polega na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej - skutkuje wezwaniem osoby od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni (art. 120 § 1 kpk).
Wskazany w art 120 § 1 kpk termin jest terminem stanowczym, niepodlegającym przywróceniu w trybie art. 126 k.p.k nie jest to termin zawity.
W razie uzupełnienia braku w terminie, pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia
Konwalidacja i konwersja czynności procesowych:
Zadośćuczynienie wezwaniu powoduje konwalidację czynności procesowej. Do konwalidacji dojść może również na skutek zmiany stanu prawnego, dzięki której czynność pierwotnie wadliwa staje się czynnością
zupełną i niewadliwą, bez konieczności jej uzupełnienia przez danego uczestnika. Konwalidację wywołuje także powtórzenie, w sposób niewadliwy, czynności procesowej. Konwalidacji można poddać tylko czynność dopuszczalną prawem; nie jest możliwe „poprawienie” czynności dowodowej naruszającej bezwzględny zakaz dowodowy np. przesłuchania jednej z osób wymienionych w art. 178 k.p.k., co do okoliczności wymienionych w tym przepisie nie można powtórzyć w sposób niewadliwy. Można natomiast powtórzyć czynności których warunkiem legalności jest uzyskanie zezwolenia właściwego organu jeżeli czynność taką przeprowadzono przedwcześnie. Można np. powtórzyć przesłuchanie jednego z depozytariuszy tajemnicy zawodowej wy-
mienionych w dyspozycji art. 180 § 2 k.p.k. po zwolnieniu przez sąd z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.
W doktrynie zwraca się uwagę na różnicę zachodzącą pomiędzy konwalidacją czynności procesowej a jej konwersją.
Konwersja to wywołanie przez wadliwą czynność procesową skutków innych od zakładanych przez do-
leonującą jej osobę np wniesiona przed upływem terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia apelacja wywołuje skutki określone w art. 422 kpk i podlega rozpoznaniu (art. 445 § 2 kpk)
W razie nieuzupełnienia braku w terminie pismo uznaje się za bezskuteczne o czym należy pouczyć przy doręczenia wezwania (art 120 § 2 kpk.)\\
Art. 118. § 1. Znaczenie czynności procesowej ocenia się według treści złożonego oświadczenia.
§ 2. Niewłaściwe oznaczenie czynności procesowej, a zwłaszcza środka zaskarżenia, nie pozbawia czynności znaczenia prawnego.
§ 3. Pismo w sprawie należącej do właściwości sądu, prokuratora, Policji lub innego organu dochodzenia, skierowane do niewłaściwego organu, przekazuje się właściwemu organowi.
Zgodnie z art 118 k p k. jeżeli brak jest zgodności pomiędzy oznaczeniem a treścią pisma pierwszeństwa udziela się rzeczywistej jego zawartości.
Jeżeli osoba uczestnicząca w czynności procesowej odmawia podpisu lub nie może go złożyć, organ dokonujący czynności zaznacza przyczynę braku podpisu.
Uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy, gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby oskarżonych, świadków, obrońców, pełnomocników i innych uczestników postępowania, których obecność była obowiązkowa lub którzy wnosili o dopuszczenie do czynności, będąc uprawnionymi do wzięcia w niej udziału, wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie, wystawionego przez lekarza sądowego.
W razie niestawiennictwa strony, obrońcy lub pełnomocnika, których stawiennictwo jest obowiązkowe, czynności procesowej nie przeprowadza się, chyba że ustawa stanowi inaczej.
4. Terminy
„Termin” :
data kalendarzowa- tj. konkretny punkt w czasie (np. 1 sierpnia 2006 r.),
okres- tj. odcinek czasu, w jakim należy dokonać określonej czynności procesowej (np. siedem dni).
W tym ostatnim przypadku okres ten może zostać określony liczebnikowo już przez samą ustawę (np. „w terminie nie dłuższym niż 7 dni" - art. 180 § 2 k.p.k.) lub w drodze decyzji uprawnionego organu indywidualizującej czas jego trwania (np. „w oznaczonym terminie" - art. 162 k.p.k.). Termin rozumiany jako pewien okres, może odnosić się również dla zaznaczenia czasu, w jakim utrzymuje się stan wywołany konkretną decyzją procesową między innymi dotyczy to okresu zatrzymania (art 248 § 1 kpk w zw. z § 2) lub tymczasowego aresztowania (art. 2.63 §I kpk)
Oprócz terminów w znaczeniu procesowym w treści kodeksu postępowania karnego spotkać można również terminy materialnoprawne których ziszczenie się wywołuje skutek w postaci umorzenia postępowania (np. wy-
stąpienie przez oskarżyciela prywatnego z aktem oskarżenia po upływie wskazanego w art 101 5 2 k.k okresu przedawnienia).
Terminem materialnoprawnym jest też termin dla wytoczenia powództwa odszkodowawczego z tytułu
niesłusznego skazania lub aresztowania art 555 kpk.
Rodzaje terminów:
zawite
prekluzyjne
instrukcyjne
Terminy zawite:
Terminami zawitym są terminy których przekroczenie powoduje bezskuteczność czynności dokonanej z ich uchybieniem (art. 122 §1 kpk)
Aby termin można było uznać za zawity konieczne jest uznanie go za taki expressiw verbis przez samego ustawodawcę.
Zawitego charakteru terminu nie można dorozumieć.
Musi on być zastrzeżony w ustawie w sposób czytelny dla danego terminu
Terminy zawite są terminami nieprzekraczalnymi lecz - w razie zachowania pewnych warunków - przywracanymi
Ustawa zezwala na przywrócenie, nie zaś na przedłużenie terminu zawitego
Są one adresowane do stron procesowych oraz innych uczestników postępowania, nie zaś do organów procesowych.
Terminami zawitymi są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne które ustawa za zawite
uznaje (art 122§ 2 kpk)
Przywrócenie terminu:
Do przywrócenia terminu zawitego może dojść na skutek wniosku strony, powołującej się na fakt niedotrzymania terminu zawitego z przyczyn od niej niezależnych. Wniosek taki powinna ona złożyć w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody (art. 126§ 1 kpk.), dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w tym terminie wykonana.
Powyższe stosuje się również do osób niebędących stronami.
W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności (§ 2).
Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie (§ 3).
Wniosek o przywrócenie terminu nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, jednakże organ, do którego wniosek złożono, lub organ powołany do rozpoznania środka zaskarżenia może wstrzymać wykonanie orzeczenia; odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia
Terminy prekluzyjne:
Terminów prekluzyjnych nie można przywrócić a ich przekroczenie powoduje bezskuteczność czynności dokonanej po tym terminie.
Są nimi najczęściej czynności do których dojść może do pewnego momentu liczonego w relacji do stopnia zaawansowania procesu np. do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego (m.in. art. 59 § 2 kpk, art. 62 kpk art 90 kpk, art 383 kpk) lub przed rozpoczęciem pierwszego zeznania (art 186 § 1 kpk)
Terminy instrukcyjne:
Terminami instrukcyjnymi są terminy mające na celu usprawnienie postępowania i zdyscyplinowanie jego uczestników.
Z tych tez względów nazywane bywają również terminami porządkowymi.
Ich przekroczenie nie wpływa na skuteczność czynności.
Są kierowane zarówno do stron (art. 338 § 1 i § 2 kpk), jak i organów procesowych (art. 310 § 2 kpk).
Mogą być liczone w godzinach (art. 468 § 2 kpk), dniach (art. 114 § 3 kpk.) lub miesiącach (art. 325i §1 kpk).
Obliczanie terminów:
Sposoby obliczania terminów określają przepisy art. 123 k.p.k. oraz 124 kpk
Do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin. (Art. 123 § 1)
Jeżeli termin jest oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach, koniec terminu przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu; jeżeli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca. (§ 2)
Jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia. (§ 3)
Termin jest zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, w polskim urzędzie konsularnym lub złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu, a przez członka załogi polskiego statku morskiego kapitanowi statku (art. 124)
Pismo omyłkowo wniesione przed upływem terminu do niewłaściwego sądu, prokuratora, organu Policji albo innego organu postępowania przygotowawczego uważa się za wniesione z zachowaniem terminu (art 125 kpk.)
5 Protokoły
Protokół
jest podstawowym sposobem utrwalenia przebiegu czynności procesowych
jest dokumentem mającym na celu zarówno potwierdzenie faktu odbycia się danej czynności jak i jej przebiegu
ma oddawać rzeczywisty obraz tej czynności
Sporządzenia protokołu wymagają czynności wymienione w treści art 143 § 1 kpk tj.:
1) przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie,
2) przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego i kuratora,
3) dokonanie oględzin,
4) dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcie zwłok z grobu,
5) przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania,
6) przeszukanie osoby, miejsca, rzeczy i systemu informatycznego oraz zatrzymanie rzeczy i danych informatycznych,
7) otwarcie korespondencji i przesyłki oraz odtworzenie utrwalonych zapisów,
8) zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym,
9) przyjęcie poręczenia,
10) przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawią się na nim uprawnione osoby albo ich obecność jest obowiązkowa,
11) przebieg rozprawy.
Z innych czynności spisuje się protokół, jeżeli przepis szczególny tego wymaga albo przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne. W innych wypadkach można ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej
Protokół powinien zawierać:
oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących,
przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników,
wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobno, wzmiankę o jego wydaniu,
w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności
Wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się w protokole z możliwą dokładnością. Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich praw lub interesów (art. 148 § 2)
W protokole nie wolno zastępować zapisu treści zeznań lub wyjaśnień odwoływaniem się do innych protokołów (art. 148 § 3)
Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu (art. 148 § 4)
Protokół ma zawsze formę pisemną. Osobą uprawnioną do spisania protokołu rozprawy jest aplikant, pracownik sekretariatu lub wreszcie nienależący do składu orzekającego asesor sądowy. Inny protokół spisać może poza osobami wymienionymi w §1 art. 144 kpk osoba przybrana w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność lub sam przeprowadzający czynność W tym ostatnim wypadku od osoby przybranej jeżeli nie jest ona pracownikiem organu prowadzącego postępowanie, odbiera się przyrzeczenie (art. 144 § 3 kpk).
Poza pisemnym protokołem czynności można utrwalić za pomocą stenogramu. Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą stenogramu, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział. Stenograf przekłada stenogram na pismo zwykłe, przy czym czyni wzmiankę, jakim posługiwał się systemem; pierwopis stenogramu oraz jego przekład stają się załącznikami do protokołu. Przepis art. 144 § 3 stosuje się odpowiednio
Wyłączenie pomocnika organu procesowego:
Protokolant i stenograf ulegają wyłączeniu z tych samych powodów co sędzia;
O wyłączeniu orzeka w toku rozprawy lub posiedzenia sąd, a w innych wypadkach osoba, która przeprowadza czynność protokołowaną
Rejestracja obrazu lub dźwięku:
Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności.
Jeżeli względy techniczne nie stoją na przeszkodzie:
przesłuchanie świadka lub biegłego utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, gdy:
zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu,
przesłuchanie następuje w trybie określonym w art. 396,
przesłuchanie pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a, oraz świadka, o którym mowa w art. 185b, utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk
Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział. Zapis obrazu lub dźwięku, a także przekład zapisu dźwięku stają się załącznikami do protokołu.
Strona ma prawo otrzymać na swój koszt jedną kopię zapisu dźwięku lub obrazu. Nie dotyczy to przesłuchania na rozprawie odbywającej się z wyłączeniem jawności albo w postępowaniu przygotowawczym
Protokół rozprawy oraz posiedzenia podpisują niezwłocznie przewodniczący i protokolant.
Stenogram oraz jego przekład podpisuje stenograf, a ponadto przewodniczący rozprawy lub przeprowadzający czynność.
Jeżeli przewodniczący nie może podpisać protokołu, protokół podpisuje za niego jeden z członków składu orzekającego, zaznaczając przyczynę braku podpisu przewodniczącego.
Z wyjątkiem protokołu rozprawy lub posiedzenia protokół podpisują osoby biorące udział w czynności. Przed podpisaniem należy go odczytać i uczynić o tym wzmiankę.
Osoba uczestnicząca w czynności może podpisując protokół zgłosić jednocześnie zarzuty co do jego treści; zarzuty te należy wciągnąć do protokołu wraz z oświadczeniem osoby wykonującej czynność protokołowaną.
Modyfikacja protokołu:
Skreślenia oraz poprawki i uzupełnienia poczynione w protokole wymagają omówienia podpisanego przez osoby podpisujące protokół.
Jeżeli protokół nie został należycie podpisany bezpośrednio po zakończeniu czynności, brakujące podpisy mogą być złożone później, ze wskazaniem daty ich złożenia i przyczyn opóźnienia.
Strony oraz osoby mające w tym interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłości i opuszczenia.
Przewodniczący po wysłuchaniu protokolanta może przychylić się do wniosku i wydać zarządzenie o sprostowaniu protokołu; w przeciwnym razie w przedmiocie sprostowania protokołu orzeka, po wysłuchaniu protokolanta, sąd w składzie, który rozpoznawał sprawę.
Jeżeli nie można utworzyć tego samego składu, postanowienie nie zapada, a poszczególni jego członkowie oraz protokolant składają do akt sprawy oświadczenie co do zasadności wniosku.
W razie uwzględnienia wniosku należy w sprostowanym protokole umieścić odpowiednią wzmiankę, którą podpisują przewodniczący i protokolant.
Wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy lub posiedzenia pozostawia się bez rozpoznania, jeżeli został złożony po wysłaniu akt sprawy do wyższej instancji.
Sprostowanie oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych w protokole może nastąpić na wniosek lub z urzędu w każdym czasie.
O treści sprostowania zawiadamia się strony, a o odmowie sprostowania osobę, która zgłosiła wniosek o sprostowanie.
Wniosek o sprostowanie, niezależnie od sposobu jego załatwienia, dołącza się do protokołu.
6 Narada i głosowanie
Narada jest wyodrębnioną częścią postępowania jurysdykcyjnego w ramach której dochodzi do podsumowania oraz omówienia dotychczasowych wyników przewodu sądowego.
Służy też wymianie poglądów pomiędzy poszczególnymi członkami składu orzekającego, zmuszając ich do refleksji nad stanem sprawy.
Jej przedmiotem są zarówno okoliczności faktyczne, jak i prawne, powstałe na tle rozpoznawanej sprawy.
Narada poprzedza głosowanie nad orzeczeniem oraz jego wydanie.
Sam przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od związanej z tym tajemnicy nie jest dopuszczalne (art. 108 § 1 kpk).
Nie znajduje tu zastosowania regulacja zawarta w art 85 § 3 u.s.p. dotycząca zwolnienia ex lege z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej sędziego zeznającego przed sądem w charakterze świadka oraz kompetencji Ministra Sprawiedliwości co do zwolnienia sędziego w zakresie, w jakim ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości.
Tajemnica objęte są przebieg narady oraz głosowania, w tym ostatnim zaś zakresie także sposób, w jaki sędziowie głosowali nad orzeczeniem. Do uzewnętrznienia tego ostatniego może dojść jedynie na skutek ujawnienia zdania odrębnego (art. 418 § 2 kpk)
Zarówno narada nad wyrokiem (art 108 i n. kpk., art. 408 kpk), jak i głosowanie nad nim (art. 11 i n. k.p.k.] wchodzą, obok sporządzenia wyroku (art. 418 k.p.k.) oraz ustnego przytoczenia najważniejszych jego powodów, w skład końcowej fazy postępowania przed sądem, zwanej wyrokowaniem
Przystąpienie do narady:
Zgodnie z art. 408 kpk sąd powinien przystąpić do narady niezwłocznie po wysłuchaniu głosów stron. Przepis ten nie zezwala na przesuwanie terminu narady na inny czas, co służy nie tylko przyśpieszeniu samego postępowania, lecz również wyrokowaniu przez sędziów mających jeszcze w pamięci pełne i dokładne wyniki dopiero co zakończonego przewodu sądowego. Wynikający stąd termin pozwala także na zachowanie przez członków składu orzekającego wrażeń wynikających z wystąpienia stron procesowych.
Wznowienie przewodu sądowego:
Sąd, aż do chwili ogłoszenia wyroku, może wznowić przewód sądowy, zwłaszcza w przypadku przewidzianym w art. 399 k.p.k., albo też udzielić dodatkowego głosu stronom (art. 409 kpk.). Wymóg odbycia narady dotyczy każdorazowego przypadku wznowienia przewodu sądowego i nie jest uzależniony od tego czy ma ile strony procesowe w swoich końcowych wystąpieniach wprowadzają nowe wątki tematyczne oraz nowe wnioski merytoryczne
Odroczenie wydania wyroku:
W sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów sąd może odroczyć wydanie wyroku na czas nie przekraczający 7 dni. W razie przekroczenia tego terminu rozprawę prowadzi się od początku. W postanowieniu o odroczeniu wydania wyroku należy wskazać czas i miejsce jego ogłoszenia. Niezwłocznie po ukończeniu głosowania sąd sporządza wyrok na piśmie.
Porządek czynności:
Naradą i glosowaniem kieruje przewodniczący wątpliwości co do porządku i sposobu narady oraz głosowania jeżeli takie zostaną podniesione rozstrzyga skład orzekający (art. l09§ I k p k) Po naradzie przewodniczący
zbiera glosy poczynając od najmłodszego, najpierw od ławników według ich wieku, następnie od sędziów według ich starszeństwa służbowego a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca jeżeli nie jest przewodniczącym glosuje pierwszy. Jeżeli jest on zarazem przewodniczącym, głosuje jako ostatni. Tak skonstruowany porządek głosowania ma zapobiec wzorowaniu się przez mniej doświadczonych członków składu orzekającego na sposobie zachowania się oraz ich orzecznictwa.
Przepis art. 110 k.p.k zakłada konieczność przeprowadzenia narady i głosowania nad wyrokiem osobno co do
a) winy i kwalifikacji prawnej czynu
b) kary
c) środków karnych
d) pozostałych kwestii.
Glosowanie nad wyrokiem:
Głosowanie ma charakter kompleksowy (totalny) co oznacza, ze wszystkie kwestie związane z poszczególnymi blokami tematycznymi winny być przez skład orzekający omówione łącznie. Inny sposób głosowania zakładający rozłączne debatowanie nad poszczególnymi kwestiami bywa w nauce prawa nazywany parcjalnym
Orzeczenia zapadają większością głosów (art l1l § 1 kpk) przy czym wymagana większość jest większością zwykłą.
Jeżeli zdania tak się podzielą ze żadne z nich me uzyska większości zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej do niego zbliżonego aż do uzyskania większości (tzw. większość sztuczna - § 2)
Sędzia który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego
(art. 112 kpk.). Dzięki temu przepisowi członek składu orzekającego, który nie jest przekonany o winie oskarżonego unika konieczności głosowania - wbrew swemu sumieniu- nad tą częścią wyroku, która koliduje z jego przekonaniem co do roli oskarżonego w inkryminowanym mu czynie. Przepis ten stanowi rozwinięcie zasad tworzenia tzw. większości sztucznej. Prawo sędziego do powstrzymania się przed głosowaniem dotyczy nie tylko samej kary i środków karnych, lecz także dalszych kwestii mających swe korzenie W uznaniu
oskarżonego za winnego, np. zasądzeniu od niego odszkodowania dla osoby pokrzywdzonej.
Podpisanie orzeczenia:
Sędzia (ławnik), który opowiedział się przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego może, choć nie musi, skorzystać z przysługującego mu z mocy art. 112 k.p.k. przywileju. Nie może on jednakże uchylić się od podpisania zapadłego orzeczenia, gdyż w myśl art. 113 k.p.k. podpisują je wszyscy członkowie składu orzekającego, nie wyłączając przegłosowanego.
Votum separatum:
Przy składaniu podpisu członek składu orzekającego ma prawo zaznaczyć na orzeczeniu swoje zdanie odrębne (votum separatum) podając, w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie (art. 114 § 1 kpk) Nie może być uznane za zdanie odrębne oświadczenie złożone przez członka składu orzekającego po podpisaniu i ogłoszeniu orzeczenia.
Jeżeli przepisy ustawy nie wymagają sporządzenia uzasadnienia wraz z wydaniem orzeczenia w razie zgłoszenia zdania odrębnego uzasadnienie należy sporządzić z urzędu w terminie 7 dni od wydania orzeczenia a składający zdanie odrębne dołącza w ciągu następnych 7 dni jego uzasadnienie; obowiązek ten nie dotyczy ławnika (§ 3)
Uzasadnienie orzeczenia podpisują osoby, które orzeczenie wydały nie wyłączając osoby przegłosowanej (art 115 § 1 kpk)
W sprawach rozpoznawanych w składzie jednego sędziego i dwóch ławników uzasadnienie podpisuje tylko przewodniczący chyba, że zgłoszono zdanie odrębne.
W sprawach rozpoznawanych w składzie dwóch sędziów i trzech ławników uzasadnienie podpisują obaj sędziowie chyba, że zgłoszono zdanie odrębne (§ 2). Jeżeli nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu orzekającego, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z zaznaczeniem przyczyny tego faktu (§ 3)
7. Doręczenia
Wszelkie pisma przeznaczone dla uczestników postępowania doręcza się w taki sposób, by treść ich nie była udostępniona osobom niepowołanym.
W wezwaniu należy oznaczyć organ wysyłający oraz podać, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat i czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa (art. 129 § 1 kpk). Powyższe stosuje się odpowiednio do zawiadomień. Jeżeli od dnia doręczenia pisma biegnie termin wykonania czynności procesowej, należy pouczyć o tym adresata.
Rodzaje doręczeń:
bezpośrednie:
doręczenia realizowane wprost do rąk adresata, który odbiera je osobiście - lub w razie jego chwilowej nieobecności w jego mieszkaniu - do rąk dorosłego domownika, jeżeli podejmie się oddać pismo adresatowi; pismo może być także doręczone za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej - w takim wypadku dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych;
pismo przeznaczone dla adresata nie będącego osobą fizyczną albo dla obrońcy lub pełnomocnika doręcza się w biurze adresata osobie tam zatrudnionej; prokuratora zawiadamia się o rozprawach i posiedzeniach przez doręczenie wykazu spraw, które mają być w danym dniu rozpoznane;
pośrednie:
pisma adresowane do żołnierzy oraz funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej i Służby Więziennej można doręczyć adresatom za pośrednictwem ich przełożonych, przy czym wezwania przeznaczone dla żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową przesyła się do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę, w celu doręczenia i zarządzenia stawienia się stosownie do wezwania; osobom pozbawionym wolności doręcza się pismo za pośrednictwem administracji odpowiedniego zakładu (art. 134 § 1i2)
datą doręczenia w przypadku doręczeń przewidzianych w art. 134 kpk jest data przyjęcia pisma przez podmiot pośredniczący;
dopuszczalny jest przeciwdowód, co do niedopełnienia obowiązku przez pośredniczącego - w takim wypadku bieg terminu zaczyna się od daty faktycznego przekazania pisma adresatowi
zastępcze:
w razie niemożności doręczenia bezpośredniego organowi procesowemu pozostaje doręczenie pisma w sposób zastępczy, tj. poprzez pozostawienie go administracji domu adresata, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo adresatowi (art. 132 § 2. k.p.k in fine) lub też - jeżeli pismo było przesyłane pocztą - poprzez pozostawienie go w najbliższej placówce pocztowej operatora publicznego, a przesłanego w inny sposób - w najbliższej jednostce Policji albo we właściwym urzędzie gminy (art 133 § 1 k.p.k.);
pozostawieniu pisma, doręczający umieszcza zawiadomienie w skrzynce do doręczania korespondencji bądź na drzwiach mieszkania adresata lub w innym widocznym miejscu ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz, że należy je odebrać w ciągu 7dni;
w razie bezskutecznego upływu tego terminu czynność zawiadomienia należy powtórzyć jeden raz;
tak samo należy postąpić w razie doręczenia pisma administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi (§ 2)
data doręczenia jest data rzeczywistego odbioru pisma przez adresata lub w razie braku jego odbioru w terminie, dzień w którym upłynął powtórzony (drugi) 7-dniowy termin do jego odbioru;
strona nie może powołać się na nieotrzymanie pisma, jeżeli będąc zawiadomiona o możliwości jego odbioru np. na poczcie nie uczyniła tego
Doręczenia uproszczone:
w sytuacjach niecierpiących zwłoki można wzywać lub zawiadamiać osoby telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej (art 137 kpk )
do przypadków „nie cierpiących zwłoki” o których mowa w art 137 kpk nie można zaliczyć sytuacji wynikających z błędnego zaplanowania terminu posiedzenia czy tez z innych zaniedbań sądu
Celem udokumentowania faktu odbioru pisma przez osobę do której było ono adresowane doręcza się je za pokwitowaniem odbioru (art 130 kpk) Odbierający potwierdza odbiór swym czytelnym podpisem zawierającym imię i nazwisko na zwrotnym pokwitowaniu na którym doręczający potwierdza swym podpisem sposób doręczenia Potwierdzenia odbioru zawiadomień (i wezwań) załącza się do akt sprawy.
W razie odmowy przyjęcia pisma lub odmowy albo niemożności pokwitowania odbioru przez adresata doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę, wówczas doręczenie uważa się za
dokonane (art. l36 § 1 kpk) nieprzyjęte przez adresata pismo zwraca się organowi wysyłającemu (§ 2)
Wezwania, zawiadomienia oraz inne pisma, od których daty doręczenia biegną terminy, doręcza się przez pocztę lub inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji albo pracownika organu wysyłającego, a w razie niezbędnej konieczności - przez Policję. Jeżeli w sprawie ustalono tylu pokrzywdzonych, że ich indywidualne zawiadomienie o przysługujących im uprawnieniach spowodowałoby poważne utrudnienie w prowadzeniu postępowania, zawiadamia się ich poprzez ogłoszenie w prasie, radiu lub telewizji. Jeżeli istnieje obowiązek doręczenia postanowienia, przepis art. 131 §2 kpk stosuje się odpowiednio. Należy jednak zawsze doręczyć je temu pokrzywdzonemu, który w zawitym terminie 7 dni od dnia ogłoszenia o to się zwróci.
Doręczenia konkludentne (dorozumiane):
Strona, a także osoba niebędąca stroną, której prawa zostały naruszone, przebywająca za granicą, ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w razie nieuczynienia tego pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju albo, jeżeli adresu tego nie ma, załączone do akt sprawy uważa się za doręczone (art.138 kpk).
Jeżeli strona, nie podając nowego adresu, zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, pismo wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone.
Doręczenie bez zachowania przepisów niniejszego rozdziału (15) uważa się za dokonane, jeżeli osoba, dla której pismo było przeznaczone, oświadczy, że pismo to otrzymała (art.142 kpk).
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa nakazuje doręczać stronom, doręcza się również obrońcom, pełnomocnikom i ustawowym przedstawicielom.
8. Czynności konsensualne, dobrowolne poddanie się karze
Czynności konsensualne
czynności dwu-, a nawet wielostronne, sui generis “umowy procesowe”, będące wyrazem zgodnej woli stron I organów procesowych;
następstwem tego rodzaju umów przyjmujących postać ugody, pojednania lub uzgodnienia, może być stosowne rozstrzygnięcie (decyzja) sądu lub innego organu procesowego;
rezultatem tych uzgodnień może się stać np. wniosek prokuratora o wyrok skazujący wydany bez rozprawy sądowej (art. 335 w zw. z art. 343) lub wniosek oskarżonego o skazane bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (art. 387)
Wniosek prokuratora o wyrok skazujący wydany bez rozprawy sądowej (art. 335 w zw. z art. 343)
Art. 335. § 1. Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.
§ 2. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie.
§ 3. Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania okoliczności, o których mowa w § 1.
Art. 343. § 1. Uwzględniając wniosek, o którym mowa w art. 335, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, warunkowo zawiesić jej wykonanie albo orzec wyłącznie środek karny wymieniony w art. 39 pkt 1-3, 5-8 Kodeksu karnego.
§ 2. W wypadku określonym w § 1:
1) nadzwyczajne złagodzenie kary może nastąpić również w innych wypadkach niż przewidziane w art. 60 § 1-4 Kodeksu karnego,
2) warunkowe zawieszenie wykonania kary może nastąpić niezależnie od przesłanek określonych w art. 69 § 1-3 Kodeksu karnego, przy czym nie stosuje się go do kary pozbawienia wolności w wymiarze powyżej lat 5, a okres próby nie może przekroczyć 10 lat,
3) ograniczenie skazania do orzeczenia środka karnego może nastąpić, jeżeli przypisany oskarżonemu występek jest zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
§ 3. Jeżeli nie ma zastosowania art. 46 Kodeksu karnego, sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio. [Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie]
§ 4. Postępowania dowodowego nie prowadzi się. Przepis art. 394 stosuje się jednak odpowiednio.
§ 5. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, o którym mowa w art. 54 § 1 [oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego]. Udział prokuratora, oskarżonego lub pokrzywdzonego w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.
§ 6. Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem.
§ 7. Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych
Art. 39. Środkami karnymi są:
1) pozbawienie praw publicznych,
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, 2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, 2b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,
3) zakaz prowadzenia pojazdów,
4) przepadek,
5) obowiązek naprawienia szkody,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości
Art. 46.
§ 1. W razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu lub przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części; przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się.
§ 2. Zamiast obowiązku określonego w § 1 sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę
Art. 60.
§ 1. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach przewidzianych w ustawie oraz w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy określone w art. 54 § 1. [Art. 54. § 1. Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować]
§ 2. Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności:
1) jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody,
2) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub o jej zapobieżenie,
3) jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.
§ 3. Sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.
§ 4. Na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.
§ 5. W wypadkach określonych w § 3 i 4 sąd wymierzając karę pozbawienia wolności do lat 5 może warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próby wynoszący do 10 lat, jeżeli uzna, że pomimo niewykonania kary sprawca nie popełni ponownie przestępstwa; przepisy art. 71-76 stosuje się odpowiednio.
§ 6. Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju według następujących zasad:
1) jeżeli czyn stanowi zbrodnię, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia,
2) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności,
3) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności.
§ 7. Jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie karami wymienionymi w art. 32 pkt 1-3, nadzwyczajne złagodzenie kary polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 2-8; przepisu art. 61 § 2 nie stosuje się.
Art. 69.
§ 1. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
§ 2. Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
§ 3. Zawieszenia wykonania kary nie stosuje się do sprawcy określonego w art. 64 § 2, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami; zawieszenia wykonania kary, o którym mowa w art. 60 § 3-5, nie stosuje się do sprawcy określonego w art. 64 § 2.
§ 4. Zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolności lub grzywny nie stosuje się wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim; sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności w szczególnie uzasadnionych wypadkach
Art. 64.
§ 1. Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
§ 2. Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach określonych w § 1, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Wniosek oskarżonego o skazane bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (art. 387)
Art. 387. § 1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego; jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.
§ 2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku.
§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio. [Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie]
§ 4. Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.
§ 5. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje go na rozprawie.
Zarówno wyrok wydany na posiedzeniu w trybie określonym w art. 343 (poza rozprawą), jak i wydany w trybie art. 387 (bez postępowania dowodowego) można zaskarżyć apelacją.
Zniesienie zakazu reformationis in peius (art. 434 § 3 kpk) - oskarżony przez złożenie apelacji może pogorszyć swoją sytuację w procesie karnym!!!
7