Droga do zguby Tybetu 2

^{Otwarcie w tym miesiącu końcowego odcinka najwyżej położonej na świecie linii kolejowej z Pekinu do Lhasy jest imponującym osiągnięciem inżynieryjnym i świadectwem rosnącej potęgi Chin, ale też najpoważniejszym jak dotąd zagrożeniem dla niepowtarzalnej religijnej, kulturalnej i językowej tożsamości Tybetu. Mówiąc słowami znanego tybetańskiego mistrza duchowego, który zmarł po latach spędzonych w chińskim więzieniu, kolej ta zwiastuje dla Tybetu "mroczne, niebezpieczne czasy".

Kolej poprowadzona przez dach świata umocni chińską obecność militarną w Tybecie, przyspieszy rabunkową eksploatację jego zasobów naturalnych i pomnoży rzeszę chińskich imigrantów, powodując dalsze zeświecczenie miejscowej ludności. Już teraz są Tybetańczycy mniejszością w stolicy ich kraju, Lhasie.

Po chińskiej inwazji na Tybet w 1950 r. zburzono tysiące lamaistycznych klasztorów męskich i żeńskich, a setki tysięcy Tybetańczyków poniosły śmierć. Dziś walka z religią przybiera subtelniejsze, słabiej z zewnątrz widoczne formy. Wiele klasztorów odbudowano jednak tylko po to, by uczynić z nich atrakcję turystyczną. Uzyskanie pełnego religijnego wykształcenia jest w Tybecie właściwie niemożliwe, przestępstwem jest nawet posiadanie fotografii Dalajlamy.

Żeby poprowadzić kolej, wielu tybetańskim chłopom odebrano ziemię, a koczowników zmuszono do osiedlenia się w miastach. Bez ziemi i religii kultura niszczeje - zwłaszcza w Tybecie, gdzie sama ziemia stanowi świętość.

Linia kolejowa zagraża tybetańskiej kulturze, nie dając w zamian większości Tybetańczyków żadnych gospodarczych korzyści. Kosztująca ponad 4 mld dolarów kolej jest najambitniejszym i najkosztowniejszym elementem chińskiego programu rozwoju terytoriów zachodnich, zwanego Wielkim Skokiem na Zachód. Jej budowa była realizacją dawnych strategicznych i politycznych celów partii komunistycznej, a skorzystają na niej głównie stacjonujące tam chińskie wojska, chińskie spółki i chińscy osadnicy. Większość Tybetańczyków nie ma dostępu do wykształcenia umożliwiającego przebicie się w warunkach ekonomicznych stworzonych przez politykę Pekinu, nikt też nie oczekuje, że będą oni dzielić owoce sukcesu.

Dla komunistycznej elity otwarcie linii kolejowej do Lhasy ma trudne do przecenienia znaczenie symboliczne - jest spełnieniem celu wytkniętego przed ponad 40 laty przez Mao w ramach strategii pełnej integracji Tybetu z Chinami. Otwarciu kolei towarzyszą, niestety, wzmożone polityczne prześladowania. Jak powiedział nowy pierwszy sekretarz partii komunistycznej w Tybecie Zhang Qingli, partia toczy "śmiertelny bój" z poplecznikami Dalajlamy.

1 lipca chiński prezydent Hu Jintao uroczyście otworzył nową kolej. Kiedy pod koniec lat 80. kierował partią w tym regionie, wprowadził w Lhasie stan wyjątkowy, wskutek czego uwięziono i torturowano tysiące Tybetańczyków. Nie zapomnieli oni tego panu Hu. Prezydent Hu brał osobiście udział w opracowywaniu strategii przyspieszonego rozwoju, mającej dla większości mieszkańców Tybetu dramatyczne skutki. Strategia ta, wzorowana na zurbanizowanym chińskim modelu, nie brała pod uwagę potrzeb i przekonań Tybetańczyków, ani ich obyczajów, od stuleci umożliwiających przeżycie na wyżynie. Dalajlama mówił wielokrotnie o pilnej potrzebie wciągnięcia Tybetańczyków do pracy nad zagospodarowaniem ich kraju.

Prawdziwy "wielki skok" pozwoliłby im uczestniczyć w rozwoju gospodarczym kraju i ochronie tybetańskiej tożsamości i kultury religijnej, umożliwiając Dalajlamie współdecydowanie o przyszłości Tybetu. Po dziesięcioleciu dyplomatycznego pata, od 2002 r. toczyły się kolejne rundy rokowań między Pekinem i przedstawicielami tybetańskiego przywódcy, teraz jednak zaangażowanie Chin w dialog stanęło pod znakiem zapytania.

Bezcenna kultura i religia Tybetu - ceniąca mądrość na równi ze współczuciem, głosząca współzależność wszystkiego stworzenia i zaniechanie przemocy - zakorzeniona jest w tybetańskim krajobrazie i w sercach Tybetańczyków. Przetrwanie mądrości buddyzmu tybetańskiego w jego ojczyźnie ma fundamentalne znaczenie zarówno dla tybetańskiego narodu, jak dla świata. W drodze do wielkości Chiny nie muszą kontynuować dzieła zniszczenia tego dziedzictwa.

Richard Gere jest aktorem, buddystą, stoi na czele Światowej Akcji na rzecz Tybetu.}^{Tłum. Sergiusz Kowalski

Copyright 2006 The New York Times News Service}