Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy - segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok Rynek kapitałowy można zdefiniować jako rynek, na którym podmioty gospodarcze pozyskują kapitał w drodze emisji instrumentów finansowych, głównie papierów wartościowych. Rynek finansowy to ciągły proces transformacji oszczędności w kapitał, który odbywa się między inwestorami finansowymi a rzeczowymi za pomocą instrumentów finansowych - inaczej można powiedzieć, że rynek finansowy zajmuje się "handlem" kapitału lub przesunięciem go od inwestorów mających go w nadmiarze do tych, którzy go potrzebują

Podstawową formą rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych. Towar, którym jest papier wartościowy stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego może stanowić samodzielny przedmiot obrotu. Lokowanie pieniędzy w papier wartościowy ma na celu uzyskanie korzyści kapitałowych. Jest jednak inwestycją nietypową - zawiera bowiem elementy ryzyka. Polega ono na wyborze akcji spółki, które w przekonaniu inwestora będą zwyżkować, przynosząc mu przy sprzedaży spodziewane przychody. Ryzykowne może być też określenie horyzontu czasowego wyjścia z inwestycji, a więc momentu planowanej sprzedaży zakupionego wcześniej papieru. Istnieje bowiem prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której inwestor zmuszony do likwidacji inwestycji przed planowanym terminem odsprzeda akcje nie tylko poniżej szacowanej ceny, ale także poniżej ceny, po której je zakupił.

Uczestnicy rynku kapitałowego:

1. instytucje finansowe:

• banki (zarówno komercyjne jak i centralny)

• fundusze inwestycyjne

• fundusze emerytalne

• towarzystwa ubezpieczeniowe

• samodzielni kupcy - dealers, traders (maklerzy działający we własnym imieniu i na własny rachunek)

2. indywidualni inwestorzy - osoby fizyczne

3. instytucje prowadzące i wspierające handel papierami wartościowymi oraz nadzorujące rynek:

• publiczne rynki regulowane - GPW, CeTO

• domy maklerskie

• animatorzy rynku

• doradcy inwestycyjni

• Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

Podstawowe funkcje rynku kapitałowego:

Rynek kapitałowy dostarcza kapitału dla operacji długoterminowych.
Umożliwia emitentowi papierów wartościowych uzyskanie środków na:

-planowaną przez niego działalność gospodarczą, nabywcy natomiast stwarza możliwość zyskownej lokaty posiadanych środków finansowych lub zabezpieczenia posiadanego kapitału.
-alokacja kapitału - przemieszczanie się kapitału między różnymi sektorami rynku finansowego i częściami gospodarki sprzyjające rozwojowi najbardziej dochodowych jej dziedzin.
-mobilizacja kapitału - dzięki istnieniu rynku kapitałowego następuje wzrost liczby potencjalnych uczestników finansowania zadań inwestycyjnych podmiotu gospodarczego, co daje większy i łatwiejszy dostęp do kapitału umożliwia finansowanie bardzo dużych zadań inwestycyjnych i sprzyja rozłożeniu ryzyka inwestycyjnego związanego z działalnością tego podmiotu.
-ocena kapitału -sprzyja kierowaniu kapitałów do najbardziej efektywnych firm, jest jednocześnie oceną strategii rozwoju tych firm i sposobu zarządzania nimi.
- transformacja kapitału - przekształcenie niewykorzystanych środków finansowych (oszczędności) w środki finansujące rozwój.

ELEMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO
Instrumenty i instytucje rynku kapitałowego

• Instrumenty rynku kapitałowego
 obligacje
 obligacje skarbowe
 obligacje komunalne
 akcje
 PDA
• Instytucje rynku kapitałowego
 Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
 rynek giełdowy: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
 rynek pozagiełdowy: Centralna Tabela Ofert
 domy maklerskie
 Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
Struktura funkcjonalna rynku publicznego:

W zależności od tego, czy transakcja papierami wartościowymi dokonuje się po raz pierwszy, czy po raz kolejny, rozróżnia się na rynku papierów wartościowych dwa segmenty:
⇒ rynek pierwotny
⇒ rynek wtórny

Rynek pierwotny -rynek kapitałowy, na którym następuje sprzedaż nowych papierów wartościowych bezpośrednio przez emitenta- akcji i obligacji dopuszczonych do obrotu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Cenę papierów wartościowych w tym wypadku ustala emitent, czyli instytucja wystawiająca akcje lub obligacje we własnym imieniu. Emisja i zakup papierów wartościowych na rynku pierwotnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską.

Funkcje rynku pierwotnego

• alokacja kapitału do najbardziej efektywnych sektorów gospodarki,

• zwiększenie możliwości rozwojowych podmiotów gospodarczych - dodatkowe kapitały umożliwiają podejmowanie nowych inwestycji,

• zwiększenie konkurencji na rynku finansowym - możliwość wyboru źródła kapitału obniża koszt kapitału,

• rozwój rynku papierów wartościowych - nowe emisje wpływają na pojawiania się nowych inwestorów,

• lepsza ocena emitenta przeprowadzającego emisję - każda emisja wymaga przygotowania prospektu emisyjnego zawierającego szczegółowe informacje o emitencie.

Rynek wtórny -rynek kapitałowy, będący uzupełnieniem rynku pierwotnego, na którym następuje proponowanie nabywania papierów wartościowych od podmiotów innych niż emitent. Rynek wtórny charakteryzuje się tym, że nie następuje zasilanie emitenta papierów wartościowych w kapitał. Stronami transakcji na tym rynku są inwestorzy. W skład rynku wtórnego wchodzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert.
Dzieli się on na:
¬ rynek podstawowy - handel akcjami dużych spółek;
¬ rynek równoległy - handel akcjami mniejszych spółek

Funkcje rynku wtórnego

• wpływa na mobilizację kapitału - inwestor podejmując decyzję kieruje się warunkami panującymi na rynku wtórnym,

• umożliwia transformację kapitału - zamianę jednej formy kapitału (np. akcje) w drugą (np. obligacje, instrumenty pochodne) i odwrotnie,

• wpływa na kierunki alokacji kapitału - inwestor ma możliwość obserwacji notowanych spółek, w celu wyrobienia sobie opinii o przyszłych inwestycjach,

• wycena kapitału - pozwala na ustalenie relacji pomiędzy ceną emisyjną i rynkową.

Rynek wtórny dzieli się na dwa segmenty:

• giełdowy - gdzie handel papierami wartościowymi następuje na giełdzie (w Polsce Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie)

• pozagiełdowy - tzw. over-the-counter market (OTC market) , dzielony dalej na:

• regulowany - (w Polsce Centralna Tabela Ofert), skierowany do mniejszych spółek o niższej płynności i nie mogących sprostać wymogom giełdy.

• nieregulowany

1. Kryterium dewizowo-prawne wyróżnia:

• rynek narodowy, gdzie transakcje regulowane są przez prawo miejscowe, zawierane w walucie krajowej i przeprowadzane przez miejscowych urzędników

• rynek międzynarodowy, gdzie w transakcjach uczestniczą również osoby spoza danego obszaru i nie mają zastosowania przepisy prawa miejscowego. Przykłady to:

• eurobond market - rynek euroobligacji

• euroequity market - rynek euroakcji

2. Kryterium zakresu reglamentacji dewizowej wyróżnia;

• rynek ze swobodnym dostępem

• rynek reglamentowany

Rodzaje Papierów Wartościowych

Na giełdzie najważniejszymi towarami, które podlegają obrotowi są akcje i obligację, będące podstawowymi papierami wartościowymi.

I. Akcja- jest to tytuł prawny do cząstki majątku przedsiębiorstwa. Kto więc kupuje akcje, staje się zarazem współwłaścicielem firmy, czyli akcjonariuszem, i ma prawo do udziału w zyskach tejże firmy, a także do wpływania na sposób jej funkcjonowania. Część zysku wypracowanego przez firmę stanowi dochód akcjonariuszy, nazywany dywidendą. Ale jeśli firma ma kłopoty finansowe, to akcjonariusze ponoszą tego konsekwencje. Nie są oni jednak odpowiedzialni w stu procentach. Wpływ na kierowanie firmą mają posiadacze kontrolnego pakietu akcji, czyli odpowiednio dużej ilości akcji.

Dlaczego firmy wypuszczają akcję? Odpowiedź jest prosta: aby zdobyć dodatkowe pieniądze na swoja działalność. Dzięki emisji akcji firma powiększa swój kapitał, co jednocześnie prowadzi do rozproszenia jej własności.

W przypadku akcji można wymienić trzy ceny:

• cenę nominalną wyrażającą udział właściciela w kapitale zakładowym spółki

• cenę emisyjna po której następuje wyprzedaż akcji; może ona być nawet wielokrotnie od ceny nominalnej

• cenę rynkową powstałą wskutek konfrontacji ofert kupna i sprzedaży

1. Akcje mogą występować w dwóch formach:

1. tradycyjnej, papierowej - w formie dokumentu papierowego składającego się z 3 części:

• właściwego zapisu udziałowego

• arkusza kuponów dywidendowych, uprawniającego do inkasowania dywidendy

• talonu dającego prawo do otrzymania kolejnego arkusza kuponów dywidendowych

2. niekonwencjonalnej, zdematerializowanej tzn. w formie zapisu komputerowego; forma ta występuje również w Polsce i na wszystkich ważniejszych rynkach i znacznie upraszcza i przyspiesza obrót papierami wartościowymi

2. Ze względu na legitymację prawną akcje dzieli się na:

• akcje na okaziciela, umożliwiające egzekucje praw przez okaziciela

• akcje zwyczajne (common stocks)- najbardziej powszechne na rynku , dające nabywcy równe prawa do dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu oraz udziału w majątku likwidowanej spółki.

• akcje uprzywilejowane (preferencyjne, priorytetowe, priority stocks) dają nadzwyczajne prawa do

• liczby głosów na WZA - najwyżej 2 z jednej akcji

• wysokości dywidendy - maksymalnie do 150% zwykłej dywidendy

• udziału w podziale likwidowanego majątku spółki (najpierw spłacani są posiadacze akcji uprzywilejowanych)

• akcje złote - umożliwiają blokowanie niekorzystnych dla ich właściciela uchwał WZA, konstrukcja obecnie nieobecna w Polsce

II.Obligacja-jest świadectwem udzielenia pożyczki przez osobę, która tę obligację kupiła. Dochodem z obligacji są odsetki, które emitent musi wypłacić posiadaczowi obligacji bez względu na kondycję firmy. Procent od obligacji jest stały i z góry określony. Oznacza to, że

nabywca obligacji nie ponosi ryzyka związanego z funkcjonowaniem firmy, ale jego dochody są niższe od dochodów z bardziej ryzykowanych papierów wartościowych , jakimi są akcje. Ponadto obligacje podlegają wykupowi w terminie z góry ustalonym.

Skoro odpowiedzieliśmy na pytanie: dlaczego firma emituje akcje, to zastanówmy się dlaczego gospodarstwa domowe te akcje kupują. Wiemy, że jest to jedna z form oszczędzania przynosząca największe korzyści, ale obciążona największym ryzykiem, czyli mogąca równie dobrze przynieść największe straty. Dlatego to akcjonariusze muszą uważać, aby nie kupić akcji jakiejś „kulawej kaczki”. Ważne też jest, aby „nie trzymać wszystkich jaj w jednym koszyku” i skupować akcje różnych firm. Ponadto opłaca się lokować w akcje oszczędności długookresowe, aby nie być zmuszonym sprzedawać „dobre” akcje po niskiej cenie, jeżeli zabraknie nam gotówki na bieżące wydatki. Należy wspomnieć również, że akcje kupuje się także po to, aby zdobyć kontrolę nad firmą. Każdy emitent akcji stara się czuwać nad pakietem kontrolnym akcji, gdyż na parkiecie nie ustaje walka miedzy konkurującymi z sobą firmami o wykupienie rywala. Zagrożona wykupem firma sama skupuje swoje akcje, przez co ich cena rośnie.

Klasyfikacja obligacji:

1. Ze względu na podmiot uprawniony do emisji wyróżniamy:

• obligacje skarbowe - emitowane przez Skarb Państwa, będące jednym z najważniejszych źródeł finansowania deficytu budżetowego; emituje je Minister Finansów; obarczone minimalnym ryzykiem

• obligacje municypalne/komunalne emitowane przez gminy

• obligacje przedsiębiorstw emitowane przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną

• obligacje instytucji finansowych emitowane przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe

2. Ze względu na charakterystykę przynoszonego przez obligacje dochodu wyróżniamy:

• obligacje o stałym oprocentowaniu, które przynoszą stały dochód; stanowią ok. 2/3 łącznej emisji obligacji na świecie

• obligacje o zmiennym oprocentowaniu, które przynoszą zmienny dochód związany z weryfikowaną co jakiś czas stopą procentową

• obligacje zero-kuponowe, w przypadku których jedyne świadczenie ze strony emitenta następuje w momencie wykupu tzn. emitent nie płaci odsetek tylko sprzedaje obligacje po cenie niższej niż cena wykupu (różnica stanowi skapitalizowane odsetki). Dzieli się je dalej na:

• obligacje głęboko zdyskontowane - wykupywane wg wartości 100 jednostek walutowych, a sprzedawane po cenie dużo niższej

• obligacje sprzedawane po cenie nominalnej 100, a wykupywane po cenie dużo wyższej

- obligacje indeksowe - dochodowość uzależniona od określonego indeksu (najczęściej CPI)

3. Ze względu na zabezpieczenia wyróżniamy:

• obligacje zabezpieczone, gdzie zabezpieczenia mogą mieć charakter majątkowy lub zobowiązań osobistych

• obligacje niezabezpieczone - obligatariusz nie jest w żaden sposób chroniony przed niewykonaniem świadczenia

4. W zależności od miejsca emisji, waluty, przepisów itd. Wyróżniamy:

• obligacje krajowe - emitentem jest rezydent danego kraju, emisja w walucie miejscowej

• obligacje zagraniczne - emitentem jest nie-rezydent, emisja w walucie narodowej

• obligacje międzynarodowe - emitentem jest nie-rezydent, emisja w walucie obcej i pod rządami obcego prawa

5. Ze względu na charakter obrotu wyróżniamy:

• obligacje w obrocie publicznym

• obligacje w obrocie niepublicznym

6. Ze względu na formę emisji wyróżniamy:

• obligacje materialne

• obligacje zdematerializowane

7. W zależności od sposobu spełnienia głównego świadczenia wyróżniamy:

• obligacje wykupywane jednorazowo po okresie pożyczki emisyjnej

• obligacje wykupywane przed terminem - zdeterminowanym przez emitenta lub obligatariusza

• obligacje wykupywane ratami, drogą losowania pewnych partii, serii

• renty - czas wykupu jest nieokreślony, emitent jest zobowiązany do płacenie odsetek

III.Certyfikaty inwestycyjne - instrumenty finansowe emitowane przez Fundusze Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Ich działalność reguluje Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych z dnia 16 listopada 2000 r. Musza one być tworzone i prowadzone przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Towarzystwa te występują również w imieniu funduszy.

Ze względu na przedmiot lokat fundusze dzielimy na:

• fundusze papierów dłużnych w tym:

• rynku pieniężnego

• obligacyjne

• fundusze akcyjne w tym:

• stałej alokacji tzn. ze stałym portfelem lokat

• zmiennej alokacji tzn. ciągle przebudowywany portfel lokat dla osiągnięcia maksymalnego zysku

• fundusze hybrydowe - najodporniejsze na zmiany koniunktury, wśród nich występują:

• fundusze stabilnego wzrostu

• fundusze zrównoważone

• fundusze nieruchomości - najmniej płynne

• derivatives investment founds - gros środków inwestujące w instrumenty pochodne

• currency founds - związane z rynkiem walutowym; mogą być katalizatorem kryzysów walutowych

Do dużej atrakcyjności Funduszy Inwestycyjnych przyczynia się wiele czynników, ale do najważniejszych zalicza się:

• względne bezpieczeństwo

• małe koszty inwestowania w wyniku połączenia środków

• profesjonalne zarządzanie

• duża płynność lokat

• niskie koszty przystąpienia do funduszu

IV. Listy zastawne - emitowane przez banki hipoteczne mające formę akcyjną. Mogą występować w 2 formach:

• na podstawie kredytu zabezpieczonego przez Skarb Państwa, NBP, Wspólnotę Europejską lub jej kraj członkowski, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Światowy

• na podstawie wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych wymienionym wyżej podmiotom

V. Instrumenty pochodne, derivatives - walory, których wycena jest zależna od instrumentu bazowego. Do derywatywów zalicza się:

• kontrakty futures

• opcje

• warranty

• swap'y

---