Metoda

prowadzenia instruktażu stanowiskowego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Techniki budowania więzi między szkolonymi:

1. Wzajemne poznanie.

2. Ustalenie wspólnej listy celów kursu.

3. Kontrakt edukacyjny.

4. Kształtowanie odpowiedniej atmosfery podczas kursu.

5. Uczestnicy będą czuli się swobodniej, jeśli się wzajemnie poznają.

Dorośli uczą się najlepiej, gdy:

1. Mogą wypowiadać się bez obaw o krytykę.

2. Mogą popełniać błędy (nie są „osądzani” lub „karani”).

3. Są akceptowani w środowisku, w którym uczą się.

4. Mają wpływ na przebieg szkolenia.

5. Wiedzą dlaczego się szkolą i jakie będą mieli z tego korzyści.

6. Są aktywnie zaangażowani w proces uczenia się.

7. Rozumieją wartość i znaczenie tego, czego się uczą.

8. Uczą się podczas rozwiązywania problemów, nie realizacji tematów.

9. Dzielą się pomysłami, wrażeniami.

10. Widzą, że nowe informacje mogą być wykorzystane w praktyce.

11. W procesie uczenia się mają możliwość odwoływać się do własnego doświadczenia.

12. rozwiązują rzeczywiste problemy.

Cechy nadawcy

1. Kompetentny.

2. Atrakcyjny.

3. Zaangażowany.

Składniki przekazu i ich wpływ

1. Treść komunikatu 7 %

2. Sposób mówienia 38 %

3. Mowa ciała 55 %

Rola wykładowcy na kursie szkoleniowym

1. Staraj się podtrzymać odpowiedni klimat w trakcie trwania całego kursu.

2. Zachęcaj do zadawania pytań.

3. Motywuj do uczestnictwa poprzez pochwałę.

4. Cierpliwie słuchaj, szanuj poglądy innych.

Techniki aktywnego słuchania:

1. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego.

2. Reagowanie na sygnały niewerbalne.

3. Odzwierciedlenie zachowań niewerbalnych.

4. Wypowiedzi otwierające.

5. Udzielanie zachęt.

6. Klaryfikacja.

7. Parafrazowanie.

8. Odzwierciedlanie uczuć.

9. Dowartościowanie.

10. Pytania otwarte.

11. Podsumowanie.

12. Redukcja szumów zewnętrznych.

Błędy komunikacyjne

1. Przeszkody fizyczne - brak odpowiedniego kontekstu i zaplecza.

2. Stan fizyczny nadawcy lub odbiorcy - samopoczucie uczestników.

3. Posługiwanie się odmiennymi kodami - ludzie wywodzą się z różnych środowisk i miejsc, tym samym ich zakres doświadczeń i wiedzy jest różny.

4. Nieumiejętność odpowiedniego zakodowania intencji - ludzie nie zawsze w są pełni świadomi swoich intencji, niekiedy mają słabe rozeznanie we własnych zamierzeniach.

5. Emocje - zakłopotanie, smutek, euforia, zazdrość itd.

6. Brak wiarygodności nadawcy.

7. Różnice w postrzeganiu (przedwczesne sądy, schematy, stereotypy).

8. Różnice kulturowe.

9. Sprzeczność komunikatów - prowadzi do dezorientacji odbiorcy i niemożności prawidłowego odczytania komunikatu.

10. Manipulowanie informacjami.

11. Przeciążenie informacyjne.

12. Brak kooperacji między partnerami.

13. Różnice płci

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860):

§ 9. 2. Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

§ 11. 1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:

1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;

2) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1;

3) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

2. Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

3. W przypadku wprowadzenia na stanowisku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.

4. Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

5. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

6. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności
z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

§ 12. 1. Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana
w aktach osobowych pracownika.

2. Wzór karty szkolenia wstępnego jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

§ 13. 1. Pracodawca, który zgodnie z art. 237¹¹ § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy wykonuje zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy, przed podjęciem wykonywania tych zadań odbywa szkolenie przeprowadzone w formie kursu lub seminarium według programu opracowanego w oparciu o ramowy program określony w części III załącznika nr 1 do rozporządzenia. Potwierdzeniem odbycia szkolenia jest zaświadczenie wydane przez organizatora szkolenia według wzoru określonego w odrębnych przepisach.

2. Ze szkolenia, o którym mowa w ust. 1, jest zwolniony pracodawca, który spełnia wymagania kwalifikacyjne dla służby bezpieczeństwa i higieny pracy określone w przepisach dotyczących służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ramowy program instruktażu stanowiskowego

Lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin^*)
1	Przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy, w tym w szczególności:	2
			a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem:
			- elementów pomieszczenia pracy, w którym ma pracować pracownik, mających wpływ na warunki pracy pracownika (np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne),
			- elementów stanowiska roboczego mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy (np. pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, wentylacja miejscowa, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty),
			- przebiegu procesu pracy na stanowisku pracy w nawiązaniu do procesu produkcyjnego (działalności) w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy,
			b) omówienie zagrożeń występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy, wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą i sposobów ochrony przed zagrożeniami oraz zasad postępowania w razie wypadku lub awarii,
			c) przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania
2	Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne	0,5
3	Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora	0,5
4	Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora	4
5	Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika	1
	Razem:	minimum 8

^*) W godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.

Wskazówki metodyczne do opracowania analizy stanowiska pracy

1. Przeczytać listę zagrożeń i podkreślić te zagrożenia, które zdaniem autora analizy występują na wybranym stanowisku.

2. Stosując strukturę analizy stanowiska zawartą w tabeli 1 określić czynności występujące na stanowisku pracy w kolejnych 3 fazach cyklu produkcyjnego i zaznaczyć, posługując się listą zagrożeń (już przeczytaną) te, które występują przy danej czynności.

3. Posługując się tabelą 1 i listą zagrożeń, w tabeli 2 wypisać określone wcześniej czynności, zagrożenia i wskazania bezpiecznej pracy, co stanowi dokładny opis stanowiska pracy będący programem treści nauczania bhp na stanowisku.

LISTA ZAGROŻEŃ I CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH

Czynniki natury techniczno- konstrukcyjnej (stan techniczny maszyn, urządzeń narzędzi, otoczenia)

1. Cechy i właściwości przedmiotu: elementy ruchome, luźne, ostre, wystające, kształt, stabilność, stateczność, sztywność, zawartość (tworzywo), chropowatość powierzchni, nieprzewidziana zmiana położenia przedmiotu, szkodliwe oddziaływanie materiałów, wytrzymałość mechaniczna, cieplna, chemiczna i elektryczna.

2. Cechy i właściwości środków transportu: różnorodność ruchu, zmienność kierunkowości ruchu, stabilność, stateczność, stan techniczny, znakowanie barwne.

3. Cechy i właściwości maszyn (urządzeń): samoczynne unieruchomienie, przypadkowe wyłączenie, zmiana położenia przedmiotu, zły stan techniczny, brak urządzeń zabezpieczających, wadliwość urządzeń zabezpieczających, dostosowanie do wygody obsługi.

4. Cechy i właściwości terenu, pomieszczenia, otoczenia: dostępność do transportowanych przedmiotów, stan dróg transportowych, oświetlenie przedmiotu i drogi jego ruchu, tło akustyczne zapewniające odbiór sygnałów, odbłyski światła, mikroklimat umożliwiający wykonanie zadania bez nadmiernego zmęczenia, czystość powietrza, zatrzymanie się spadającego przedmiotu lub zmiana kierunku spadania, przypadkowe usunięcie przedmiotu, stan ochron osobistych, prąd elektryczny, hałas, drgania, przypadkowa niesprawność, awaria.

5. Cechy i właściwości narzędzi: konstrukcja, stan techniczny, wygoda obsługi, zabezpieczenie przed urazami.

Czynniki organizacyjne:

Dobór środków transportu, zastosowanie uchwytów specjalnych do zaczepiania przedmiotu lub opakowań i palet, tempo i rytm pracy, nadmierna lub niedostateczna jej intensywność, stan dróg transportowych, warunki środowiskowe, dobór pracownika, brak nadzoru, nieznajomość niebezpieczeństwa, ukształtowanie stanowisk pracy i wadliwość ich organizacji, metody pracy i ich zmiana lub wadliwość, samowolne opuszczanie stanowiska przez obsługę, nieprawidłowa zmiana pozycji, niewystarczające przeszkolenie zawodowe i bhp, niedostateczna zdolność adaptacji.

Uwarunkowania psychofizyczne:

Stan zdrowia, łatwe uleganie zmęczeniu, staż pracy, stan emocjonalny, stosunek do pracy, wyszkolenie, przydatność do zawodu, wadliwe właściwości woli i uwagi, wadliwość pracy organów wzroku, niedyspozycje fizyczne i psychiczne, niewłaściwy odruch, brak pamięci, przyspieszony lub opóźniony refleks, zręczność, unik świadomy lub nieświadomy.

Program instruktażu na stanowisku _____________________

1. Instruktaż stanowiskowy powinien poznać pracownika z:

1. zagrożeniami występującymi na określonym stanowisku pracy,

2. sposobami ochrony przed zagrożeniem,

3. metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku.

1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na stanowisku _______________________________

2. Cel szkolenia:

1. Celem instruktażu stanowiskowego jest uzyskanie przez pracownika:

1. wiadomości i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy,

2. podstawowych wiadomości o zagrożeniach wypadkowych i zagrożeniach dla zdrowia występujących na stanowisku pracy ____________________________ i w jego bezpośrednim otoczeniu,

3. sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych.

3. Uczestnicy szkolenia :

1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się dla:

1. pracowników nowo zatrudnionych,

2. pracowników zmieniających stanowisko pracy,

3. pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach w przypadku zmiany, warunków techniczno-organizacyjnych,

4. uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu,

5. studentów odbywających praktyki studenckie.

4. Instruktorzy:

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami, wyznaczona przez pracodawcę posiadająca odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe,

przeszkolona w zakresie metod prowadzenia instruktażu.

5. Sposób organizacji szkolenia:

1) Szkolenie jest prowadzone w formie instruktażu - na stanowisku _____________

__________________ na podstawie niniejszego programu.

6. Szkolenie uwzględnia następujące etapy:

1. Rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne,

3. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora,

4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora,

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.

7. Czas trwania:

Instruktaż stanowiskowy odbywa się w czasie pracy i jego czas trwania jest uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika i dotychczasowego stażu pracy, jednak nie powinien być krótszy niż 8 godzin.

8. Zakończenie instruktażu stanowiskowego dla danego pracownika jest zakończone egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez niego:

1. wiadomości objętych programem szkolenia,

2. umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

9. Egzamin przeprowadza instruktor prowadzący instruktaż stanowiskowy.

11. Karta szkolenia: Ukończenie przez pracownika instruktażu stanowiskowego jest potwierdzone w karcie szkolenia przechowywanej w aktach osobowych pracownika.

12. Szczegółowy program szkolenia:

Lp.	Tematyka szkolenia	Liczba godzin
1) 2) 3) 4) 5)	Przygotowanie pracownika do wykonywania pracy, w tym w szczególności: Warunki pracy z uwzględnieniem: pomieszczenia pracy, stanowiska roboczego, wyposażenia stanowiska roboczego pod kątem wykonywania zadań, przebiegu procesu pracy na stanowisku pracy w nawiązaniu do procesu produkcyjnego w zakładzie, Zagrożenia na stanowisku pracy i sposoby ochrony przed zagrożeniami Sprzęt ochrony osobistej. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne, Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora, Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora, Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.	2 0,5 0,5 4 1
Razem minimum 8 godz.

1. Przygotowanie pracownika do wykonywania pracy, w tym w szczególności:

1. Omówienie warunków pracy z uwzględnieniem:

• Pomieszczenia pracy:

Oświetlenie ogólne ______________________________________________

Ogrzewanie ______________________________________________

Wentylacja ______________________________________________

Urządzenia techniczne ______________________________________

Urządzenia ochronne ______________________________________

• Elementy stanowiska roboczego mające wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy,

Pozycja przy pracy __________________________________________

Oświetlenie miejscowe _______________________________________

Wentylacja miejscowa _______________________________________

Urządzenia zabezpieczające __________________________________

ostrzegawcze i sygnalizacyjne __________________________________

Narzędzia ________________________________________

Surowce, produkty __________________________________________

Wyposażenia stanowiska roboczego pod kątem wykonywania zadań____

Przebieg procesu pracy na stanowisku w nawiązaniu do procesu produkcyjnego w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy:______________________

_____________________________________________________________

2. Zagrożenia na stanowisku pracy i sposoby ochrony przed zagrożeniami:

3. Sprzęt ochrony osobistej________________________________________

____________________________________________________________

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, z uwzględnieniem poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne,

3. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora,

4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora,

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika

Pięć etapów instruktażu stanowiskowego:

1. Przygotowanie pracownika do wykonywania pracy,

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
   z uwzględnieniem poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne,

3. Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora,

4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora,

5. 0mównienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika

Pokaz realizowany jest w pięciu etapach :

1. Prowadzący pokazuje cały układ czynności,

2. Prowadzący stosuje pokaz częściowy, wynikły z analizy układu czynności.

3. Prowadzący uwydatnia tzw. "węzły".

4. Prowadzący powraca do syntezy i wykonujemy powtórnie pokaz całego układu czynności.

5. Sprawdzenie efektu pokazu, poprzez polecenie kilku uczestnikom powtórzenia demonstrowanych czynności.

Reguły postępowania w toku instruktażu stanowiskowego:

1. Każdego uczestnika szkolenia przyjmować i poznawać indywidualnie.

2. Rozkładać pracę na elementy i uczyć w danej chwili tylko nowych rzeczy, przechodząc od prostych do skomplikowanych.

3. Do nowej trudności przechodzić dopiero po zdecydowanym przezwyciężeniu poprzedniej.

4. Z początku nie należy liczyć się z czasem ponieważ nie wszyscy jednakowo opanowują sposoby pracy, należy na razie zwracać uwagę nie na szybkość, lecz na jakość wykonywania pracy.

5. Dbać o konkretność szkolenia.

6. Unikać długich wyjaśnień.

7. Od początku wyrabiać właściwe nawyki.

8. Stworzyć szkolonemu możliwości poznawania swoich postępów i stałego ich kontrolowania.

9. Poprawiać złe ruchy, prostować błędy.

10. Upewnić się, czy szkolenie jest skuteczne.

11. Pobudzić jak największe zainteresowanie uczniów.

12. Urozmaicać ćwiczenia.

13. Stosować odprężenia między okresami wytężonej uwagi.

14. Nigdy nie wymagać pracy niezgodnej z opanowanymi już wiadomościami i umiejętnościami.

15. Wyrabiać ducha współdziałania.

16. Zwracać uwagę na wychowawcze oddziaływanie w toku kształcenia.

9

---