Bezpieczeństwo i higiena
pracy przy stosowaniu
środków ochrony roślin
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002r
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
stosowaniu i magazynowaniu środków
ochrony roślin oraz nawozów mineralnych
i organiczno - mineralnych
ż1.Rozporządzenie określa wymagania
bezpieczeństwa i higieny pracy przy
stosowaniu i magazynowaniu:
1) środków ochrony roślin z wyłączeniem
organizmów żywych,
2) nawozów mineralnych i organiczno 
mineralnych zwanych dalej  nawozami
ż 2 Pracowników podejmujących prace związane
ze stosowaniem oraz magazynowaniem Å›.o.r lub
nawozów informuje się o :
1) Sposobach zabezpieczeń przed powstaniem
zagrożeń wynikających ze stosowania i
magazynowania ś.o.r oraz nawozów,
2) Miejscu, czasie i sposobie stosowania oraz
magazynowania ś.o.r lub nawozów,
3) Zawartości apteczek,
4) Sposobach udzielania pierwszej pomocy w
razie zatrucia
ż 2 Pracowników podejmujących prace związane
ze stosowaniem oraz magazynowaniem Å›.o.r lub
nawozów informuje się o :
5) Miejscu pobierania wody do zbiorników
opryskiwaczy lub rozlewaczy nawozów,
6) Rodzaju stosowanych Å›.o.r ze wskazaniem ich
toksyczności,
7) Wymaganiach dotyczących rodzaju użytkowania
środków ochrony indywidualnej,
8) Sposobie postępowania z nie użytymi ś.o.r i
nawozami oraz pustymi opakowaniami,
ż 2 Pracowników podejmujących prace związane
ze stosowaniem oraz magazynowaniem Å›.o.r lub
nawozów informuje się o:
9) Sposobie mycia oraz czyszczenia pojazdów i
sprzętu po zakończonej pracy,
10) Sposobie postępowania w razie powstania
zagrożenia dla zdrowia ludzi oraz dla
środowiska,
11) Metodach postępowania podczas
przechowywania oraz transportu Å›.o.r lub
nawozów,
Środki ochrony roślin
ich wpływ na środowisko
pracy
Substancje chemiczne występujące w
środowisku pracy w rolnictwie
" Nawozy mineralne:
- azotowe, fosforowe, potasowe, wapniowe i wapniowo-
magnezowe, wieloskładnikowe;
- granulowane, pyliste, płynne.
" Środki ochrony roślin:
- Ponad 600 preparatów: owadobójczych,
chwastobójczych, grzybobójczych i innych.
" Produkty przemiany materii zwierzÄ…t hodowlanych:
- amoniak, siarkowodór, tlenki azotu, dwutlenek węgla
" Paliwa płynne:
- olej napędowy
- benzyna
Jak działają substancje chemiczne na
organizm człowieka?
1. Ogólnie
Na cały organizm lub poszczególne układy
2. Miejscowo
Na skórę i błony śluzowe:
- drażniąco lub żrąco,
- uczulajÄ…co
Co decyduje o ciężkości zatrucia?
1. Toksyczność działającej substancji
2. Ilość wchłoniętej trucizny
3. Indywidualne cechy danego człowieka
- wiek
- ogólny stan zdrowia
- osobnicza wrażliwość
Ocena działania toksycznego substancji
chemicznej
Podstawowe kryterium
LD50 (letalis dosis)
= statystycznie obliczona na podstawie badań
doświadczalnych ilość substancji chemicznej, która
powoduje śmierć 50% organizmów badanych po jej
podaniu w określony sposób (przez drogi
oddechowe, skórę, przewód pokarmowy).
Dawkę wyraża się w mg/kg masy ciała
Narażone są osoby zawodowo związane:
" z produkcją środków ochrony roślin,
" ich magazynowaniem,
" ich dystrybucjÄ…,
" oraz osoby wykonujÄ…ce zabiegi chemiczne,
zwłaszcza w pomieszczeniach zamkniętych.
Utrata zdrowia i życia.
Zagrożenia
- Odmierzanie i przelewanie środków ochrony roślin;
- Stosowanie środków (znoszenie);
- usuwanie rozlanych lub rozsypanych środków;
- naprawa i konserwacja aparatury;
- przedwczesne wejście na pole zabiegowe;
- ............................
Zdrowie
Przykład  fosforoorganiczne:
" zmiany w chromosomach,
" zwiększone ryzyko powstania nowotworów
tkanki limfoidalnej,
" białaczki,
" nowotwory u potomstwa,
" uczulenia,
" astma.
Klasyfikacja środków ochrony roślin pod
względem stwarzania przez nie zagrożenia
dla zdrowia człowieka
Drogi wchłaniania środków
ochrony roślin
do organizmu
Środek może wniknąć do organizmu
" przez usta (droga doustna),
" przez skórę (droga skórna),
" przez drogi oddechowe (droga oddechowa),
" przez błonę śluzową śluzówki.
Droga doustna
- podczas przelewania, przesypywania z
opakowań zbiorczych;
- podczas mieszania płynnych koncentratów;
- podczas czyszczenia aparatury;
- podczas jedzenia, picia i palenia w czasie
wykonywania zabiegu;
- oczyszczanie ustami przewodów aparatury;
- zasysanie środka ze zbiornika opryskiwacza i
innego pojemnika.
Droga skórna
Główna droga. Około 90% wszystkich ekspozycji
na środek następuje przez kontakt ze skórą.
Zdarzenia:
- sporzÄ…dzanie cieczy roboczej;
- napełnianie zbiorników;
- stosowanie;
- dystrybucja i transport.
Droga skórna
Nieznaczna ilość preparatu na skórze 
absorpcja do organizmu: zatrucie.
Różne powierzchnie inaczej absorbują.
Silnie wchłania powierzchnia głowy i
moszna, zraniona skóra i z rumieniem.
Preparaty olejowe EC łatwiej wchłaniane niż
WP, DP.
Droga oddechowa
Proszki, pyły, gazy, mgły i ciecz
drobnokroplista wchłaniane przez płuca,
przedostajÄ… siÄ™ szybko do krwi.
Chronić płuca.
Preparat wchłaniany w dużej ilości:
uszkodzenie nosa (błony śluzowej), gardła
i tkanki płucnej.
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002r.
ż.3. 1. Spożywanie posiłków i napojów oraz
palenie tytoniu jest dopuszczalne czasie przerw
w pracy po uprzednim zdjęciu wierzchnich
środków ochrony indywidualnych oraz umyciu
rąk, twarzy i przepłukaniu jamy ustnej wodą
odpowiadajÄ…cÄ… warunkom wody zdatnej do picia
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002r
ż.3. 2 Miejsce na spożywanie posiłków oraz na
palenie tytoniu wyznacza się w odległości nie
mniejszej niż 50 m od terenu stosowania
środków ochrony lub nawozów od strony
nawietrznej
Åšrodki ochrony indywidualnej
oraz odzież
i obuwie ochronne
Odzież i sprzęt ochronny
Najprostsze zabezpieczenie powinno obejmować
- bluzę z długimi rękawami,
- długie spodnie
lub
- kombinezon,
- rękawice,
- właściwe obuwie,
- kapelusz.
Ubranie ochronne
" ze ścisłej tkaniny;
" z nieprzemakalnego
materiału (gumowany).
" jednorazowe;
" wielokrotnego użytku.
Ubranie ochronne
Podczas przelewania
i mieszania używać
nieprzemakalnych
fartuchów lub
kombinezonów.
Fartuchy sięgają od ramion
aż do butów.
Rękawice
" Zawsze używać przy pracy
ze środkami.
" Powinny mieć atest do pracy
ze środkami ochrony roślin.
" Muszą zakrywać przegub
ręki.
" Rękawy bluzy wyłożone na
rękawice.
Rękawice
" Rękawice dopasowane do wielkości dłoni.
" Przed zdjęciem obmyć z chemikaliów
wodą z mydłem.
Kapelusz
Podczas pracy ze środkami ochrony roślin
należy nosić nakrycie głowy:
- kaptur kombinezonu;
- kapelusz;
- beret.
Kapelusz z szerokim rondem jest wymagany
podczas wykonywania zabiegów w wysokiej
roślinności.
Obuwie
" Tylko z gumy bez podszewki.
" Nogawki spodni wyłożone na buty, aby ciecz
robocza nie spływała do butów.
Osłona twarzy
- przez
roczysta osłona.
- nie zaparowujÄ…ce i
dopasowane gogle;
Osłona twarzy
Utrzymywać w czystości.
Myć wodą z mydłem,
2 min. w roztworze
podchlorynu sodu,
wypłukać czystą wodą.
Gumki i paski mocujÄ…ce
wymieniać często, jeśli
z materiałów
wchłaniających roztwory.
UrzÄ…dzenia zabezpieczajÄ…ce
układ oddechowy
- oczyszczajÄ…ce powietrze,
- dostarczajÄ…ce powietrze,
- pracujące z zamkniętym
obiegiem powietrza,
UrzÄ…dzenia zabezpieczajÄ…ce
układ oddechowy
Podczas prac ze
środkami ochrony roślin
najczęstsze są
urzÄ…dzenia filtracyjne
(oczyszczajÄ…ce
powietrze).
UrzÄ…dzenia zabezpieczajÄ…ce
układ oddechowy
UrzÄ…dzenia
oczyszczajÄ…ce
powietrze z filtrami:
- mechanicznymi,
- chemicznymi,
- gazowe.
Do stosowania w
atmosferze
zawierajÄ…cej
odpowiednią ilość tlenu.
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002r
ż 5. Po zakończeniu pracy należy całe ciało umyć
w ciepłej wodzie z mydła i kilkakrotnie
przepłukać jamę ustną wodą odpowiadającą
warunkom wody zdatnej do picia
Środki ochrony roślin wywołują podczas
zatruć następujące objawy:
üðobfite poty;
üðwzmożone Å›linienie;
üðÅ‚zawienie;
üðdusznoÅ›ci;
üðnudnoÅ›ci;
üðwymioty;
üðbóle brzucha;
üðbiegunka;
üðzwężenie z
renic;
üðblado-sine zabarwienie skóry;
üðbóle zamostkowe;
üðzwolnienie czynnoÅ›ci serca;
üðomdlenia.
Pierwsza pomoc  ogólne wytyczne
" Dysponuj zawsze aktualnymi tekstami etykiet
preparatów i publikacjami dotyczącymi
bezpieczeństwa.
" Dysponuj numerami telefonów Ośrodków
Toksykologicznych.
" Dysponuj zestawem pierwszej pomocy
zawierającym wszystkie niezbędne materiały.
" Dysponuj zawsze łatwo dostępnym z
ródeł
czystej wody.
Pierwsza pomoc
Po pierwsze: sprawdz
, czy zatruty oddycha, jeśli
nie  wykonaj sztuczne oddychanie.
Po drugie: natychmiast i szybko odkaz
zatrutego
zmywając wodą miejsca skażone.
Po trzecie: wezwij lekarza lub odwiez
zatrutego do
szpitala.
Pierwsza pomoc
" Ekspozycja doustna lub dermalna : rozcieńczyć
środek ochrony roślin i zapobiec jego
wchłonięciu.
" Ekspozycja inhalacyjna: wyprowadzenie
zatrutego na świeże powietrze.
" Niczego nie podawać doustnie osobie
nieprzytomnej.
Pierwsza pomoc
" Zapoznać się z technikami sztucznego
oddychania.
" Używaj odzieży ochronnej i sprzętu ochronnego
podczas udzielania pomocy w zagazowanych
pomieszczeniach.
" Jeden wdech powietrza z truciznÄ… = utrata
przytomności (!).
Pierwsza pomoc: pyretroidy,
fosforoorganiczne, karbaminiany
Narażenia wziewne
- usunąć poszkodowanego ze skażonej atmosfery.
Skażenie skóry
- zdjąć skażoną odzież;
- zmyć skórę wodą z mydłem.
Skażenie oczu
- usunąć szkła kontaktowe;
- płukać bieżącą wodą przez 15 minut unikając
silnego strumienia.
Pierwsza pomoc: pyretroidy,
fosforoorganiczne, karbaminiany
Zatrucia doustne
- natychmiast po spożyciu prowokować wymioty
(podać do wypicia 300-500 ml wody, drażniąc
mechanicznie tylną ścianę gardła).
- Zabieg można wykonywać tylko u człowieka
przytomnego.
Pierwsza pomoc: pyretroidy,
fosforoorganiczne, karbaminiany
W przypadku osoby nieprzytomnej należy:
- ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej;
- usunąć z jamy ustnej protezy i ciała obce;
- jeżeli osoba nie oddycha zastosować sztuczne
oddychanie metodÄ… usta-usta
i podjąć pośredni masaż serca.
W każdym przypadku związanym z zatruciem
preparatami wezwać lub udać się do lekarza.
Pierwsza pomoc: pyretroidy,
fosforoorganiczne, karbaminiany
W żadnym przypadku zatrutemu środkami
ochrony roślin nie podawać do picia mleka,
tłuszczu lub alkoholu!
Postępowanie w
przypadku rozlania lub
rozsypania środków
ochrony roślin
Rozlanie lub rozsypanie
środka ochrony roślin
może być:
" nieznaczne (cieknÄ…ce
opakowanie),
" poważne (np. wylanie
siÄ™ zbiornika
opryskiwacza).
Rozlanie lub rozsypanie
środka ochrony roślin
Postępowanie:
" zahamować wyciek lub wysypywanie się,
" powstrzymać rozprzestrzenianie się rozlanego
czy rozsypanego materiału,
" usunąć rozlane czy rozsypane chemikalia.
Rozlanie lub rozsypanie
środka ochrony roślin
- mniejsze opakowania przełożyć do większych;
- zepsute lub naderwane opakowania umieścić w
większych workach plastykowych;
- przy pracach używać sprzętu ochronnego.
Izolacja terenu
Miejsce rozlania lub rozsypania środka
zabezpieczyć w promieniu 10 m, aby nikt nie był
narażony na działanie oparów.
Czasem: ewakuacja ludności z terenu, na który
wieje wiatr.
W trudnej sytuacji: pomoc straży pożarnej i
ratownictwa chemicznego.
Przechowywanie środków
ochrony roślin
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002 r.
ż.7. 3 Na drzwiach zewnętrznych magazynu
umieszcza siÄ™ napis:
MAGAZYN ŚRODKÓW
OCHRONY ROÅšLIN
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002r.
ż. 8.1 Magazyn wyposaża się w
1. System wentylacji:
A) awaryjnej - uruchamianej z zewnÄ…trz i od
wewnÄ…trz magazynu, zapewniajÄ…cy co najmniej
10-krotnÄ… wymianÄ™ powietrza w ciÄ…gu godziny
B) ciągłej - uruchamiany z zewnątrz magazynu,
godzinę przed rozpoczęciem pracy, zapewniający co
najmniej 3-krotnÄ… wymianÄ™ powietrza w ciÄ…gu
godziny
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002
ż. 8.1 magazyn wyposaża się w
2. Okna z szybami ograniczającymi oddziaływanie
promieni słonecznych,
3. Instalacje elektrycznÄ… gazoszczelnÄ… i
pyłoszczelną,
4. Oddzielną bezodpływową kanalizację,
wyposażoną w urządzenia służące do
neutralizacji powstałych ścieków
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002 r.
ż.8.1.Magazyn wyposaża się w:
5.Środki ochrony indywidualnej w zależności od
występujących zagrożeń
6. Apteczki zawierające środki do udzielania
pierwszej pomocy w przypadku zatrucia środkami
ochrony roślin
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002 r.
ż. 8.6.2 W magazynie w widocznym miejscu
umieszcza siÄ™:
1. Wykaz przechowywanych w nim środków
ochrony roślin
2. Instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy
uwzględniającą zasady składowania środków
ochrony roślin
3. Numery telefonów najbliższego centrum
powiadamiania ratunkowego lub zakładu opieki
zdrowotnej
RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi
z dnia 24 czerwca 2002 r.
ż. 9 Magazyn wyposaża się
w posadzki z materiałów niepalnych, łatwo
zmywalnych ograniczających poślizg oraz
odpornych na uderzenia i działanie substancji
żrących
ż. 10.1. W magazynie wyodrębnia się zamykane
pomieszczenia służące do :
1. Przechowywania środków ochrony roślin zaliczanych do
bardzo toksycznych i toksycznych
2. Gromadzenia niepełnowartościowych środków ochrony
roślin, pustych opakowań po tych środkach oraz
zanieczyszczonych środkami ochrony roślin środków
ochrony indywidualnej przeznaczonych do likwidacji
3. Drzwi magazynu oraz drzwi pomieszczeń wewnątrz
magazynu zamyka się przy każdym wejściu i wyjściu
4. Przed wejściem pracownika do pomieszczeń o których
mowa w ust. 1 włącza się co najmniej 5 minut system
wentylacji awaryjnej, niezależnie od systemu wentylacji
ciągłej
5. magazyn wyposaża się w sprzęt i urządzenia do składowania,
przemieszczania i spiętrzania środków ochrony roślin oraz w
przyrządy do pomiaru temperatury i wilgotności w magazynie
6. środki ochrony roślin przechowuje się w oryginalnych
opakowaniach oraz grupuje według ich przeznaczenia i
toksyczności
7. w magazynie niedopuszczalne jest palenie tytoniu i
spożywanie posiłków oraz przechowywanie:
" 1) artykułów żywnościowych i leków
" 2) pasz dla zwierzÄ…t
" 3) nasion niezaprawionych środkami ochrony roślin
" 4) przedmiotów osobistego użytku
" 5) materiałów pędnych i łatwo palnych
 Pakowanie środków ochrony roślin
" przechowywanie środków ochrony roślin wyłącznie
w oryginalnych opakowaniach zaopatrzonych w
etykietÄ™-instrukcje stosowania
" preparaty w formie stałej mogą ulec zbryleniu jeśli
sÄ… zmoczone lub przechowywane w warunkach
wysokiej wilgotności (otwarte opakowania wkładać
do worków foliowych)
" płynne formy środków i małe opakowania stałych
form użytkowych przechowywać na półkach
metalowych
" szklane opakowania przechowywać na dolnych
półkach, pojemniki nie powinny wystawać poza
półkę
Pakowanie środków ochrony roślin
" regularne sprawdzanie opakowań pod kątem
uszkodzeń (jeżeli nastąpi przeciek lub
uszkodzenie opakowania - umieścić je wewnątrz
innego opakowania lub przelać zawartość do
pustego opakowania po tym samym preparacie
zaopatrzonego w tÄ™ samÄ… etykietÄ™-instrukcje
stosowania
" duże beczki metalowe i pojemniki niemetalowe
umieszczać na paletach
Transport środków ochrony
roślin
Transport środków ochrony roślin
" zaleca się przewozić środki ochrony roślin w
samochodach ze skrzynią ładunkową wyposażoną
w metalową podłogę
" zabrania się przewożenia środków w kabinie dla
pasażerów lub razem z żywnością, paszami,
nasionami nawozami (herbicydy i nawozy - silna
reakcja)
" przed załadunkiem sprawdzić szczelność
opakowań a podczas załadunku zwracać uwagę
aby ich nie rozerwać
Transport środków ochrony roślin
" zabezpieczyć opakowania przed uszkodzeniem
w wyniku przewrócenia czy przesunięcia
" dodatkowe opakowania transportowe stanowiÄ…
lepsze zabezpieczenie
" chronić środki ochrony roślin przed wilgocią,
dużymi różnicami temperatur (nie można
przewozić w temp - 5 i ponad 30° c), przed
dostępem osób niepowołanych
Bezpieczeństwo pracy w magazynie
środków ochrony roślin
" podczas pracy z opakowaniami środków ochrony
roślin używać odpowiedniej odzieży ochronnej
" wszystkie przedmioty używane podczas pracy z
preparatami oznakować
" do osuszania rozlanych preparatów używać
piasku, trocin, aktywnego węgla drzewnego
" do odkażania zalanej powierzchni używać wapna
gaszonego lub podchlorynu sodu
" łatwo ulatniające się herbicydy przechowywać
oddzielnie aby uniknąć skażenia innych środków
ochrony roślin
Zasady bezpiecznego stosowania
środków ochrony roślin
üðchemiczne Å›rodki ochrony roÅ›lin należy
stosować wówczas, gdy jest to niezbędne,
üðprzed wykonaniem zabiegu zapoznać siÄ™ z
etykietÄ…-instrukcjÄ… stosowania Å›.o.r.
üðnależy używać odzieży i sprzÄ™tu ochrony
osobistej zalecanego dla danej grupy Å›.o.r.
üðÅ›.o.r. przechowywać w oryginalnych i szczelnych
opakowaniach zaopatrzonych w etykiety w
pomieszczeniach z dala od żywności, pasz i
niedostępnych dla dzieci i osób postronnych,
Zasady bezpiecznego stosowania
środków ochrony roślin
üðpodczas stosowania silnie toksycznych Å›.o.r. w
pobliżu musi znajdować się druga osoba,
üðz pustymi opakowaniami po Å›.o.r. należy
postępować zgodnie z uwagami w etykiecie
instrukcji stosowania Å›.o.r. oraz ustawy o
odpadach,
üðpodczas pracy z Å›.o.r. nie wolno jeść, pić i palić
papierosów,
üðnie dopuszczać do rozlania, czy rozsypania
ś.o.r. na skórę, odzież czy glebę podczas
przygotowywania cieczy użytkowej,
Zasady bezpiecznego stosowania
środków ochrony roślin
üðnie wolno wchodzić na teren Å›wieżo opryskany i
należy przestrzegać prewencji dla ludzi, zwierząt
i pszczół,
üðpo pracy z Å›.o.r. należy siÄ™ staranie umyć,
üðw przypadku podejrzenia zatrucia Å›.o.r. należy
natychmiast skontaktować się z najbliższym
lekarzem
lub ośrodkiem toksykologicznym zabierając ze
sobÄ… etykietÄ™-instrukcjÄ™ stosowania Å›.o.r.
Dziękuję za uwagę
Jan Rozenek