112.KRN, PKWN, RZĄD TYMCZASOWY, TRJN- PODSTAWY PRAWNE ICH DZIAŁANIA- PROGRAMY
Pod koniec 1941 roku Komintern przeszkolił w ZSRR grupę komunistów i zezwolił na odbudowanie w Polsce partii komunistycznej. W grudniu 1941 roku w Wiązownie pod Warszawą wylądowała grupa inicjatywna, której zadanie m było stworzenie radzieckiego ugrupowania podziemnego. 05.01.1941 roku powstała PPR. Podjęła hasło radykalnych reform społecznych. Dla walki z okupantem przystąpiła do tworzenia własnej org. Wojskowej GL. Na czele KC stanął Marceli Nowotko. W kierownictwie PPR doszło do rywalizacji. W listopadzie 1942 Zygmunt Małojec zastrzelił Nowotkę, a jego brat Bolesław próbował przejąć funkcję I Sekretarza KC. Reszta kierownictwa zadecydowała o zgładzeniu braci Małojców, na czele PPR stanął Paweł Finder. Po jego śmierci w listopadzie 1943 roku władzę przejął Władzio Gomułka. PPR opublikowało deklaracje programową: „O co walczymy?” Przebudowa ustroju społecznego, racjonalizacja wielkiego przemysłu, nacjonalizacja banków, reforma rolna bez odszkodowania.
KRN
W noc z 31.12. na 010.010.1944 powstała Krajowa Rada Narodowa. Jej przewodniczącym został Bolesław Bierut, a jego zastępcą Edward Osóbka- Morawski i Władysław Kowalski. W swym programie nawiązywał do konstytucji marcowej, zapowiadała przebudowę społeczno- gospodarczą kraju, oparcie polityki zagranicznej na przyjaźni i współpracy z ZSRR oraz przywrócenie ziem a zachodzie zgodnie z piastowskimi granicami i na północy przemocą zgermanizowanych. Siłą zbrojną KRN stała się AL. Program przewidywał utworzenie rządu tymczasowego. W tym samym czasie ukształtował sie polski ośrodek komunistyczny w Moskwie. W lutym 1943 powstał komitet organizacyjny ZPP. Wśród jego organizatorów znaczące miejsce zajmowali: W. Wasilewska, A. Lampe, A. Zawadzki i Z. Berling.
PKWN
Delegacja KRN przebywająca w Moskwie uzupełniona przez 3 członków przybyłych z, w tym M. Żymirskiego oraz kierownictwo ZPP przynaglały władze radzieckie, pod presją zbliżającego się wkroczenia armii radzieckiej z oddziałami I armii polskiej na zimie polskie do wyrażenia zgody na powołanie organu wykonawczego KRN. Stalin w rozmowach z delegacją KRN i ZPP w dniu 18.07.1944 podzielił tą argumentację i zgodził się. 22. 07.1944 utworzono PKWN. Jego przewodniczącym E. Osóbka- Morawski, a wice Andrzej Witos i Wanda Wasilewska. Wraz z komunikatem o powstaniu PKWN radio moskiewskie nadało tekst Manifestu PKWN skierowanego do narodu polskiego, zgodnie z nim, jedyną legalną władzą w Polsce była KRN pełniąca rolę parlamentu. PKWN był jej organem wykonawczym , czyli rządem. Obydwie władze uznawały za podstawę prawną swojej działalności przepisy konstytucji marcowej z 1921 roku. Miała obowiązywać do zwołania Sejmu Ustawodawczego i uchwalenia nowej konstytucji. Rząd emigracyjny w Londynie i jego delegatura w kraju, które działały na podstawie konstytucji kwietniowej z 1935 roku uznano za nielegalne. Przedstawiono program reform społecznych i gospodarczych omijając kwestie nacjonalizacji przemysłu. Granice państwa określono dość mgliści, stwierdzając, że uregulowanie granicy polsko- rosyjskiej powinno nastąpić w drodze wzajemnego porozumienia i powinna ona być „linią przyjaznego sąsiedztwa”. Sformułowano też zasady tworzenia hierarchicznego systemu władzy opartego na strukturze nadnarodowych podporządkowanych KRN: województw powiatowych, miejskich i gminnych. 26.07.1944 ZSRR uznał państwo polskie za suwerenne i sprzymierzone, a PKWN za jego wyłączny rząd. W tym samym dniu ZSRR i PKWN zawarło układ określający granicę wschodnią na linii Curzona. Po przybyciu do Chełmna 27.07.1944 roku członków PKWN zaczęto tworzyć adm terytorialną zgodnie z ustawa 11.09.1944 roku najwyższym organem władzy była KRN czyli tymczasowy parlament. Składał się z 444 członków. Do zakresu działania należało: ustawodawstwo, najważniejsze decyzje państwowe, kontrola władzy wykonawczej, kontrola nad terenowymi radami narodowymi. Obradował na sesjach, które miały odbywać się co kwartał ale w praktyce nie były one zbyt częste. W przerwach między sesjami wszystkie funkcje KRN z wyjątkiem ustawodawczych wykonywało prezydium KRN. W jego skład wchodzili: przewodniczący, 2 zastępców, naczelny dowódca WP i kilku członków. Ustawą z września 1944 roku stanowisko przewodniczącego zastąpiono urzędem prezydenta KRN, któremu powierzono większość funkcji prezydium RP i marszałka sejmu.
Rząd tymczasowy
31.12.1944 KRN powołała RT RP, który zastąpił PKWN. Jego premierem został E. Sobótka - Morawski, a jego wice Gomułka i Janus. Jego powołanie wywołało na zachodzie ostry sprzeciw. Podstawę RT stanowiły stronnictwa, które wyłonił PKW, a jego program działania był kontynuacją programu PKWN. Rząd w Londynie protestował przeciw RT. O4.01.1945 uznał go ZSRR, 30.01. Czechosłowację, 0.03. Jugosławię. Działalność RT była kontynuacją polityki PKWN rozciągniętej po styczniowej ofensywie Armii Czerwonej na obszar całego kraju. Główne jego zadanie polegało na tworzeniu organów adm terenowej: ogólnej i specjalnej, zapewniających realizacje podstawowych funkcji. Wolność polityczna obywateli poddano reglamentacji. Prowadzono cenzurę prewencyjną prasy i książek. Nie krępowano działalności Kościoła i innych związków wyznaniowych. Rozbudowano aparat bezpieczeństwa publicznego i milicji obywatelskiej. 24.05.1945 utworzono dodatkową formację polityczno- wojskową_ Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
RT podejmował wysiłki w celu poprawy aprowizacji miast. Na rolników nałożono obowiązek dostarczania określonych kontyngentów płodów rolnych, których większość przekazano Armii Radzieckiej. Kontynuowano rozbudowę wojska polskiego zarządzając pobór nowych roczników, utworzono kilka szkół wyższych, objęto zarządem państwowym majątki opuszczone i poniemieckie. RT zawarł z rządem radzieckim układ o przyjaźni, pomocy i współpracy.
TRJN
28.06.1945 RT podał sie do dymisji a w jego miejsce KRN powołał TRJN. Prezydentem został Edward Osóbka - Morawski, wice Gomułka i Mikołajczyk. Kluczowe stanowiska w rządzie zajęli działacze PPR.