Podstawy prawne i zakres działalności wolontariatu w Polsce

 

Wolontariat jest definiowany przez Centrum Wolontariatu jako świadoma, dobrowolna działalność podejmowana na rzecz innych, wykraczająca poza więzy rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie.

Według Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wolontariuszem jest ten, kto dobrowolnie i świadomie, oraz bez wynagrodzenia angażuje się w pracę na rzecz osób, organizacji pozarządowych, a także rozmaitych instytucji działających w różnych obszarach społecznych.

Określenie bezpłatna - nie oznacza bezinteresowna, lecz bez wynagrodzenia materialnego. W rzeczywistości wolontariusz uzyskuje wynagrodzenie niematerialne: satysfakcję, spełnienie swoich motywacji (poczucie sensu, uznanie ze strony innych, podwyższenie samooceny itd.).

Określenie wykraczająca poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie oznacza, że wolontariatem nie jest każda praca na rzecz innych. Np. pomoc własnej babci wolontariatem nie jest, natomiast pomoc starszej osobie w pobliskim domu starców tak.

Wolontariat to dobrowolna, bezpłatna, świadoma działalność na rzecz innych lub całego społeczeństwa, wykraczająca poza związki rodzinne, koleżeńskie czy przyjacielskie. Wolontariuszem tak naprawdę może zostać każdy, zarówno osoby pełnoletnie, jak i niepełnoletnie (choć wymagana jest w tym wypadku pisemna zgoda prawnego opiekuna). Wystarczy odrobina samozaparcia i chęci niesienia pomocy.

Przepisy ustawy w zakresie wolontariatu nie precyzują, czy wolontariuszem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, czy te, mająca ograniczona zdolność do czynności prawnych. Analizując przepisy prawa cywilnego, należy jednak uznać, wolontariuszem może być:

• osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych

• osoba fizyczna mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych, pod warunkiem że

• oświadczenie woli tej osoby zostanie potwierdzone przez przedstawiciela ustawowego tej osoby.

Organizacje dla swojego bezpieczeństwa powinny żądać tej zgody na piśmie.

Zdolności do czynności prawnych nie maja natomiast osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynności dokonane przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych są, co do zasady, nieważne. W związku z tym osoby takie nie mogą być podmiotem porozumienia o wykonywaniu usług wolontarystycznych.

Cudzoziemcy również mogą pracować jako wolontariusze, gdy, świadczenie wolontariuszy nie jest traktowane jak świadczenie pracy lub usług. Cudzoziemcy legalnie przebywający w Polsce nie muszą uzyskiwać pozwolenia na prace, aby zostać wolontariuszami.

Dziś wolontariat to nie tylko pomoc bliźniemu, to również doskonała okazja, by podnieść kwalifikacje, spełniać swoje marzenia, by mieć odskocznię od codziennych spraw. Pamiętajmy, że wolontariat może też być pierwszym krokiem na rynek pracy. Wolontariat jest także określeniem zjawiska nieodpłatnego, dobrowolnego świadczenia pracy w celu przyuczenia się do zawodu, czy te, zdobycia pierwszych praktycznych umiejętności zawodowych. Ten rodzaj wolontariatu nazywany jest wolontariatem pracowniczym.

Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o głębszych korzyściach niematerialnych - wiele osób pytanych o to, co daje im wolontariat, odpowiada: satysfakcję, możliwość sprawdzenia się, odwdzięczenia się, poczucie, że jest się potrzebnym.

Zasadniczym pojęciem związanym z wolontariatem jest motywacja. Aby dana praca wolontaryjna była pomyślna, zazwyczaj konieczne jest aby zarówno wolontariusz, jak i organizacja z nim współpracująca były świadome motywacji wolontariusza.

Najczęstsze motywacje wolontariuszy:

• chęć zrobienia czegoś dobrego, pożytecznego;

• potrzeba kontaktu z ludźmi lub nawiązania nowych znajomości;

• chęć bycia potrzebnym;

• chęć spłacenia dobra, które kiedyś od kogoś się otrzymało;

• chęć zdobycia nowych umiejętności oraz doświadczeń zawodowych i życiowych;

Wolontariat w Polsce powojennej ograniczał się do Związku Harcerstwa Polskiego, jednak od 1990 r. zaczął rozwijać się w licznie powstających od tego roku organizacjach pozarządowych. Szacuje się, że obecnie około dwóch milionów Polaków jest lub bywa wolontariuszami. Obecnie w Polsce w Sieci Centrów Wolontariatu zrzeszonych jest pięć Regionalnych Centrów Wolontariatu oraz 50 Centrów Wolontariatu, działających lokalnie. Oprócz promocji idei wolontariatu zajmują się oni: pośrednictwem ofert między organizacjami a osobami chcącymi zostać wolontariuszami, a także przygotowaniem obydwu grup do współpracy.

Mimo to wolontariat jest w Polsce zjawiskiem znacznie mniej powszechnym, niż w krajach zachodnich. Wynika to zapewne z trzech przyczyn:

• braku tradycji wolontariatu, przekazywanej z pokolenia na pokolenie (przerwa spowodowana okresem PRL);

• dążenie do podniesienia standardu życia, które powoduje, że najpierw zaspokaja się własne potrzeby (np. samodzielne mieszkanie), a dopiero w drugiej kolejności potrzeby społeczne;

• relatywnie niskiej świadomości możliwości działania społecznego w organizacjach pozarządowych

Działalność wolontariuszy w Polsce reguluje:

• Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która m.in. definiuje pojecie wolontariusza, podmioty mogące korzystać z pomocy wolontariuszy, wskazuje obowiązki korzystającego względem ochotników, nakazuje zawrzeć z wolontariuszem porozumienie o współpracy (umowa wolontarystyczna) oraz zapewnić ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków;

• Przepisy wprowadzające Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

• Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej określające warunki angażowania wolontariuszy w placówkach opiekuńczo - wychowawczych;

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu określające tryb angażowania wolontariuszy w pedagogicznych poradniach psychologicznych.

Poza ww. wskazanymi aktami prawnymi również w innych ustawach wskazuje się na możliwość korzystania z pomocy wolontariuszy jednak bez szczegółowego określania ich zasad. np. ustawa o pomocy społecznej.

Ustawa o wolontariacie nakłada na korzystającego obowiązek zapewnienia wolontariuszowi ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadów.

Jeżeli czas współpracy jest krótszy niż 30 dni kalendarzowych ubezpieczenie to należy wykupić w dowolnej firmie ubezpieczeniowej.

W sytuacji kiedy czas współpracy jest dłuższy niż 30 dni ubezpieczenie NNW jest gwarantowane przez państwo polskie na podstawie znowelizowanej tzw. małej ustawy wypadkowej. W takiej sytuacji konieczne jest podpisanie z wolontariuszem porozumienia o współpracy - umowy wolontarystycznej, która jest niejako promesą polisy ubezpieczeniowej.

Ustawodawca nie wskazuje konieczności wykupienia ubezpieczenia OC na okoliczność współpracy z wolontariuszami. Warto jednak zadbać o takie ubezpieczenie, gdyż chroni ono korzystającego (organizację, placówkę) przed ewentualnymi roszczeniami osób trzecich, w wyniku działań wolontariuszy.

Praktycznie każdy ubezpieczyciel jest w stanie przygotować ofertę ubezpieczenia dla wolontariuszy. Oferty różnią się zakresem odpowiedzialności, sumą gwarancyjną czy też wysokością składki. Jedną z najpopularniejszych ofert na rynku jest oferta Sopockiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego ERGO Hestia. Oferta ta została przygotowana po konsultacjach z przedstawicielami Centrum Wolontariatu i organizacji pozarządowych już w 1997 roku.

Postępowanie powypadkowe będzie zależne od rodzaju umowy zawartej z wolontariuszem, a co się z tym wiąże rodzaju ubezpieczenia, które mu zapewniliśmy.

W przypadku umów ustnych (czas współpracy do 30 dni) organizacja angażująca zobowiązana jest wykupić wolontariuszowi ubezpieczenie w wybranej firmie ubezpieczeniowej. Warunki szczegółowe wykupionej polisy określać będą tryb postępowania w razie wypadku.

W przypadku umów pisemnych (czas współpracy powyżej 30 dni) tryb postępowania jest następujący:

• należy wypełnić kartę wypadkową, która określa okoliczności zaistniałego wypadku;

• udać się do lekarza i uzyskać zaświadczenie o stwierdzonym urazie;

• sporządzić ksero porozumienia z wolontariuszem;

Te trzy dokumenty po zakończeniu leczenia i ewentualnej rehabilitacji należy przesłać do oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwego ze względu na miejsce działania placówki, z którą współpracował wolontariusz. To właśnie ZUS jest instytucją, którą podobnie jak w przypadku wypadków pracowniczych, władna jest przeprowadzić procedurę odszkodowawczą.

Obowiązkiem wynikającym z ustawy jest zawarcie umowy pomiędzy korzystającym i wolontariuszem. Umowa jest kontraktem, który reguluje zobowiązania obydwu stron, może mieć dwojaki charakter, w zależności od czasu współpracy.

Okres współpracy do 30 dni - umowa może mieć formę ustną.

Okres współpracy powyżej 30 dni - umowa obligatoryjnie musi mieć charakter pisemny.

Umowa bez względu na charakter musi regulować następujące kwestie: czas i przedmiot porozumienia a także sposób jego rozwiązania.

Umowy nie należy nigdzie rejestrować. Sporządzana jest w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron.

Porozumienie z wolontariuszem jest umową cywilno - prawną, a nie umową stosunku pracy. W tych dokumentach powinny się znaleźć zapisy, które odpowiadać będą specyfice współpracy i chronić będą interesy obydwu stron:

• umowa pracy wolontarystycznej;

• karta wypadkowa;

• zaświadczenie o wykonywaniu świadczeń;

• wypowiedzenie mowy wolontarystycznej.

Przed przystąpieniem do współpracy strony muszą zawrzeć porozumienie - umowę, która określać będzie warunki, przedmiot i zakres współpracy. W zależności od czasu trwania współpracy umowa może mieć charakter ustny lub pisemny.

Placówka korzystająca z pomocy wolontariusza musi poinformować go o bezpiecznych i higienicznych warunkach wykonywania świadczeń oraz warunki takie musi zapewnić. Często poinformowanie takie mylone jest z koniecznością zapewnienia szkolenia w zakresie BHP.  Nic bardziej mylnego. W stosunku do wolontariusza nie ma takiego obowiązku - wolontariusz nie jest pracownikiem. Wolontariusz ma inny status niż pracownik, dlatego świadczenie wolontariusza nie będzie wpływało na jego przyszłe uprawnienia pracownicze, np. na długość przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. Kres wykonywania świadczeń w charakterze wolontariusza nie ma wpływu na uzyskanie prawa do renty lub emerytury oraz na wysokość tych świadczeń, gdy, nie jest zaliczany do okresów składkowych ani nieskładkowych. Wolontariusz w przeciwieństwie do pracownika nie ma prawa do wynagrodzenia.

Aby jednak ustrzec go od niebezpieczeństw związanych z wykonywana praca musi on znać zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych np. znać przebieg dróg ewakuacyjnych, zasady zachowania w trakcie pożaru, właściwego wykonywania powierzonych mu czynności. Taki instruktarz może przeprowadzić w placówce osoba do tego uprawniona, najczęściej dyrektor lub inna przez niego wyznaczona. W zakładach gdzie jest stanowisko inspektora BHP będzie to właśnie osoba pełniąca ta funkcję.

Powierzając wolontariuszowi do wykonania zadanie, należy zaopatrzyć go w odpowiednie środki ochrony osobistej, np. jeśli wolontariusz będzie pomagał nam w pracach porządkowych w ogrodzie powinien mieć ubiór chroniący go przed ewentualnymi skaleczeniami, jeśli odwiedzał będzie dzieci w szpitalu to powinien mieć fartuch i obuwie ochronne. Od specyfiki pacy zależeć będzie jakie środki ochrony należy zagwarantować wolontariuszowi.

Na życzenie wolontariusza organizacja ma obowiązek wystawić mu zaświadczenie potwierdzające współpracę lub (również na życzenie wolontariusza) przygotować opinię o sposobie wykonywania przez niego  zadań. Jest to nic innego jak forma rekomendacji, o którą coraz częściej proszą wolontariusze.

Koszty ponoszone przez organizacje pozarządowe na rzecz wolontariusza stanowią koszty prowadzenia działalności statutowej organizacji i w ten sposób powinny być księgowane. Koszty ponoszone przez instytucje publiczne stanowią koszty ich działalności.

Ustawa pozwala do zwrotu kosztów, które poniósł wolontariusz w związku z wykonywaną przez niego pracą. Najczęściej, choć nie tylko, do kosztów takich zaliczane są koszty: biletów komunikacji miejskiej, rozmów telefonicznych. Decydując się na zwrot takich kosztów warto w porozumieniu z wolontariuszem zapisać jakie to będą koszty i na jakiej podstawie będą one zwracane.

Korzystający ma możliwość pokrycia kosztów szkoleń wolontariuszy w zakresie wykonywanych przez nich świadczeń. Podobnie w przypadku odpłatnych badań lekarskich niezbędnych do podjęcia współpracy lub zakupu środków ochrony osobistej. Takie wydatki możemy ponosić względem wolontariuszy i należy je księgować zgodnie z  obowiązującymi przepisami.

Koszty pracy wolontariuszy określić można w dwojaki sposób. Po pierwsze można posłużyć się wskaźnikami Głównego Urzędu Statystycznego, w których określane są stawki godzinowe  w tzw. gospodarce uspołecznionej i stawkę tą odnieść do godziny pracy wolontariusza. Innym sposobem jest określenie stawki godzinowej dla pracownika wykonującego podobne zadanie w naszej placówce i tą stawkę zastosować do pracy wolontariusza.

Wolontariuszowi wyjeżdżającemu w podróż służbową przysługuje zwrot kosztów przejazdu i dieta podobnie jak w stosunkach tego rodzaju. Wolontariusz może jednak odstąpić od tego, lecz musi to zrobić na piśmie informując, że zrzeka się przysługującego mu uposażenia. Pamiętać należy, że podróż służbowa ma miejsce wtedy gdy wolontariusz wyjeżdża do innego miasta.

Moim zdaniem wolontariat jest bardzo ciekawym sposobem na to, aby poznać ludzi i ich problemy, nauczyć się życia. Bo nie polega ono tylko na wymaganiu od innych, ale także na dawaniu czegoś od siebie. Ponadto taka praca uczy nas jak żyć w społeczeństwie, jaka jest nasza rola, kim tak naprawdę jesteśmy.

Głównym problemem naszego społeczeństwa jest to, że nie zdajemy sobie sprawy że nieszczęścia zdarzają się wszystkim i  mogą dotknąć również nas. Nie chcemy przyjąć do wiadomości iż być może nam przyjdzie kiedyś wyciągnąć rękę po pomoc. Jest pewne piękne powiedzenie - „miłość nie podlega prawom matematyki bo jeśli ją dzielimy to jednocześnie mnożymy”. Nie tylko miłość jest taka. Przyjaźń, pomoc okazywana innym, serce które dajemy - wszystko to jest tak samo ważne. Choć prawdę mówiąc - miłość to nie tylko uczucie jakim darzymy „tę jedyną osobę' ale również wszystkich ludzi którym poświęcamy czas i vice versa.

Wolontariat daje nam bardzo dużo. Jest świetnym sposobem na zaangażowanie się społecznie, aktywne życie. Ponadto jest źródłem radości i satysfakcji, że nie jesteśmy odpornymi na ludzka krzywdę egoistami, że w tym pędzącym przed siebie świecie jesteśmy w stanie przystanąć i okazać serce, obudzić w kimś nadzieje, pokazać że nie żyjemy w społeczeństwie złym, zepsutym i nieczułym.

No i jeszcze jedna rzecz. Wolontariusz to nie tylko człowiek który odwiedza starszych i schorowanych ludzi, biednych, chorych, niepełnosprawnych. To także ktoś kto dzieli się własnymi umiejętnościami, uczy, pokazuje że można być dobrym ale nie nudnym. Myślę, że wystarczy OKAZAĆ SERCE, BYĆ CZŁOWIEKIEM DLA CZŁOWIEKA I NIE PODDAWAĆ SIĘ ZŁU, KTÓRE NAS OTACZA.

.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---