Obciążenia dynamiczne, statyczne, wskaż różnice i z prawnej ochrony pracy, podstawy prawne w zakresie funkcjonowania służby BHP

Zadaniem ergonomii jest optymalne kształtowanie systemu pracy, zarówno poszczególnych jego elementów jak i relacji między nimi. Oznacza ono zapewnienie wydajności pracy wykonywanej w warunkach nie tylko pełnego bezpieczeństwa, ale pozwalających na wszechstronny rozwój pracownika - intelektualny, psychiczny i społeczny. Te optymalne warunki pracy stwarzają możliwości i motywację u pracownika do zwiększania wydajności.

Obciążenie statyczne

Obciążenie statyczne, wywołujące długotrwałe napięcie mięśni, stanowi poważny czynnik zwiększający wysiłek fizyczny. Długotrwałe napięcie mięśnia, poprzez ucisk na naczynia krwionośne, utrudnia swobodny przepływ krwi, co z kolei zakłóca dostarczanie niezbędnych składników i usuwanie produktów przemiany materii. W tych warunkach ułatwiony jest rozwój zmęczenia. Powstaje poczucie dyskomfortu, aż do pojawienia się reakcji bólowych w napiętych mięśniach.

Wśród różnych metod całościowej oceny obciążenia statycznego na uwagę zasługuje metoda zaproponowana przez autorów fińskich, nazywana w skrócie OWAS (Ovako Working Posture Analysis System). Zaletą metody jest kompleksowe ujęcie zagadnienia oraz względna prostota, ponieważ można oprzeć się na zwykłej obserwacji stanowiska pracy. Uwzględniono w niej zajmowaną pozycję ciała i obciążenie zewnętrzne w kilogramach. W zróżnicowaniu pozycji ciała wzięto pod uwagę położenie tułowia (pleców), ramion i nóg. Obciążenie zewnętrzne obejmuje masę poniżej 10 kg, od 10 kg do 20 kg i powyżej. Wśród zalet metody OWAS należy wymienić również fakt, że jest ona ukierunkowana na działania korekcyjne, a nie tylko na identyfikację problemu.

Obciążenie dynamiczne

Jako kryterium oceny obciążenia rąk i nóg przyjmujemy wartości wysiłku fizycznego (w KG) potrzebnego do poruszania odpowiednich urządzeń sterowniczych. Wartości te zamierzone (dla prototypu) lub założone przez konstruktora (ocena dokumentacji) należy porównać z wartościami optymalnymi określonymi w zależności od ustalonej populacji użytkowników, rodzaju ruchów oraz ich częstości. Należy pamiętać, że nadmierna jednostajność ruchów (monotypowość) nawet przy niewielkim wysiłku powoduje znużenie fizyczne i psychiczne.

Obciążenie innych części ciała powodowane jest przeważnie niewłaściwym rozmieszczeniem urządzeń sterowniczych, co zmusza do pracy w niewygodnej pozycji, nadmiernych skłonów, wychyleń itp. Zwykle jest to wynikiem źle zaprojektowanej przestrzeni roboczej.

Metoda NIOSH służy do obliczania zalecanych wartości masy podnoszonych ciężarów. Przy pomocy odpowiednio skonstruowanego równania oblicza się wskaźnik zalecanej wartości granicznej RWL.

RWL = LC * HM * VM * DM * AM * FM * CM

gdzie poszczególne współczynniki oznaczają:

• LC - stała obciążenia = 23 kg (ang. Load Constant),

• HM - współczynnik poziomy (ang. Horizontal Multiplier),

• VM - współczynnik pionowy (ang. Vertical Multiplier),

• DM - współczynnik odległości (ang. Distance Multiplier),

• AM - współczynnik asymetrii (ang. Asymmetric Multiplier),

• FM - współczynnik częstotliwości (ang. Frequency Multiplier),

• CM - współczynnik chwytu (ang. Coupling Multiplier).

Chociaż praca przy komputerze nie wymaga podnoszenia, przenoszenia, pchania lub ciągnięcia ciężarów, także ona jest przyczyną dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego osób ją wykonujących. Zwrócenie uwagi na ten problem jest o tyle ważne, że liczba osób obsługujących monitory ekranowe podczas pracy stale rośnie i nie wydaje się możliwe, aby trend ten uległ odwróceniu w najbliższych latach.

W przypadku wysiłku dynamicznego, który występuje np.: przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów, włókna mięśniowe ulegają naprzemiennemu rozciąganiu i kurczeniu się (napinaniu i rozluźnianiu). Dzięki temu mięśnie są dobrze ukrwione - dopływa do nich wystarczająca ilość tlenu i środków odżywczych, a toksyczne produkty przemiany materii mogą być z nich usuwane. Z tego powodu prace w których przeważa wysiłek dynamiczny, oczywiście przy zachowaniu norm i zasad bezpiecznego podnoszenia ciężarów, mogą trwać stosunkowo długo nie wywołując urazów oraz objawów zmęczenia.

Odwrotnie jest w sytuacji wysiłku statycznego, dominującego np.: podczas pracy przy komputerze. Podczas wysiłku statycznego mięśnie ulegają skurczeniu oraz utrzymywane są w stanie długotrwałego napięcia. Powoduje to ich ucisk na naczynia krwionośne i nerwy obwodowe. Z tego powodu zmniejszeniu ulega dopływ krwi do napiętych mięśni, ich utlenowienie i odżywianie. Gromadzące się w mięśniach toksyczne produkty przemiany materii nie są usuwane. Jest to nienaturalne, sprzeczne z fizjologią człowieka zjawisko, które powoduje występowanie szybszego zmęczenia mięśniowego.

Praca przy komputerze powoduje min.:

• Statyczne obciążenie mięśni stabilizujących kręgosłup w pozycji siedzącej,

• Statyczne obciążenie mięśni barków i rąk obsługujących klawiaturę,

• Statyczne obciążenie mięśni karku utrzymujących głowę podczas obserwacji monitora, dokumentów i klawiatury,

• Rotację miednicy ku tyłowi, odcinka lędźwiowego kręgosłupa ku przodowi, a tym samym spłycenie lordozy lędźwiowej, zwiększenie nacisku i zniekształcenie znajdujących się w niej dysków międzykręgowych.

Siła nacisku na dyski kręgosłupa w różnych pozycjach ciała oraz podczas

pracy przy komputerze, [N] *

Aby móc właściwe chronić swoje zdrowie i wykonywać pracę jak najdłużej, osoby pracujące przy komputerze powinny posiadać odpowiednią wiedzę dotyczącą wynikających z niej uciążliwości oraz sposobów zapobiegania im. Osoby te powinny więc odbywać specjalnie przygotowane dla nich szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przed jej rozpoczęciem oraz powtarzać je okresowo co 5-6 lat.

---